دسته: گفتار درمانی

سندروم رت چیست- علائم، تشخیص و درمان

سندروم رت یکی از اختلالات نادر عصبی پسرفت رشد نوزادان است که از مشکلات رشد مغزی نشات می گیرد. نوزادان مبتلا به سندروم رت تا سن 5 ماهگی رشد طبیعی دارند. بین 6 تا 48 ماهگی، کودک به مشکلات تنفسی پیشرونده مبتلا شده و کلمات و آموزه های پیشین از بین می‌ رود. سندروم رت فقط در دختران بروز پیدا می کند. این سندروم عموما در دو سال ابتدایی زندگی کودک، تشخیص داده می شود. دکتر صابر در ابتدا با تشخیص علائم سندروم رت به طور دقیق به بررسی کودک می پردازد و کاردرمانی کودکان  یا گفتاردرمانی کودکان را با توجه به شدت بیماری و علائم برای مبتلایان در نظر می گیرد. 

سندروم رت چیست؟

سندروم رت در حال حاضر در DSM-5 به عنوان نوعی اختلال طیف در خودماندگی تشخیص ­گذاری می­ شود و تصور می­ شود بر اثر یک ژن غالب وابسته به  X ایجاد می­ شود. سندروم رت اضمحلالی بوده و فقط زنان را مبتلا می­ کند. در سال 1966 آندره ­آس رت 22 دختر مبتلا به ناتوانی عصبی پیشرونده شدید را گزارش کرد. تخریب در مهارت­ های ارتباطی، رفتار حرکتی و عملکرد اجتماعی در حدود سن یک سالگی شروع می­ شود. علائم عبارت اند از آتاکسی، شکلک ­های چهره ­ای، سائیدن دندان­ ها و از دست رفتن تکلم. از وجوه مشخصه سندرم رت هیپرونتیلاسیون متناوب الگوی تنفسی نامنظم هنگام بیداری کودک است. حرکات قالبی دست و از جمله به هم فشردن دست­ ها به هم به طور مشخص وجود دارد. اختلال پیشرونده در راه رفتن، اسکولیوز و تشنج نیز روی می­ دهد. اسپاستیسیته شدید معمولاً تا اواسط کودکی وجود دارد. آتروفی مغزی با کاهش پیگمانتاسیون جسم سیاه روی می­ دهد که حاکی از ناهنجاری­ های دستگاه دوپامینرژیک نیگرواستریاتال است.

علت شناسی سندرم رت

بیشتر کودکانی که مبتلا به سندرم رت هستند، جهشی روی کروموزوم X دارند، معمولاً در ژنی به نام MECP2. MECP2 در بیش از 95% موارد سندرم رت وجود دارد.

اینکه این ژن دقیقاً چه کاری انجام می‌دهد یا جهش (تغییر) آن چگونه به این وضعیت منجر می‌شود، مشخص نیست. محققان بر این باورند که این ژن واحد ممکن است بر بسیاری از دیگر ژن‌های درگیر در توسعه تأثیر بگذارد. به همین دلیل، دو دختر با همان ژن جهش‌یافته ممکن است علائم بسیار متفاوتی داشته باشند.

ویژگی های همراه سندرم رت

ویژگی­ های همراه سندروم رت شامل تشنج در حداکثر 75 درصد از کودکان مبتلا و نیز یافته­ های الکتروانسفالوگرافی با دیس شارژهای اپیلپتیفورم در تقریباً همه بچه­ های کوچک با سندروم رت، حتی در مواردی که تشنج بالینی وجود ندارد، می­ شود. ویژگی همراه دیگر تنفس غیرعادی است که توأم با تنفس سریع، توقف تنفس، و ریسه رفتن است. تنفس نامنظم در اکثر بیماران در حالت بیداری اتفاق می ­افتد؛ طی خواب معمولاً تنفس عادی می­ شود. بسیاری از بیماران با سندرم رت اسکولیوز نیز دارند. به مرور که اختلال پیشرفت می­ کند، به نظر می ­رسد تون عضلانی از شکل هیپوتون اولیه تغییر کرده و تبدیل به اسپاستی سیتی و سرانجام تبدیل به ریجیدیتی می­ شود. گرچه امکان دارد کودکان با سندروم رت در طول یک دهه پس از شرع اختلال خوب زندگی کنند، اما پس از 10 سال، بسیاری از بیماران بر روی صندلی چرخدار نشسته، با عضلاتی که تحلیل رفته و کم کم به کاردرمانی سندروم رت نیاز پیدا می کنند. کودکانی که در مرحله ریجیدیتی هستند ،توانایی زبان تقریباً وجود ندارد. در درازمدت توانایی برقراری ارتباط دریافتی و بیانی و نیز توانایی­ های اجتماعی در سطح تحولیِ کمتر از 1 سال باقی می ­ماند و نیاز به گفتاردرمانی دارند.

درمان های سندروم رت و توانبخشی

بیشتر افرادی که به سندرم رِت مبتلا هستند بدون توجه به سن آنها می توانند از مداخلات توانبخشی طراحی‌شده بهره‌مند شوند، اما هرچه درمان زودتر آغاز شود، بهتر است. با درمان و کمک، افراد مبتلا به سندرم رِت می‌توانند در فعالیت‌های مدرسه و جامعه شرکت کنند. این درمان‌ها، اشکال مختلف کمک و گزینه‌های دارویی معمولاً هدفشان کاهش سرعت از دست دادن توانایی‌ها، بهبود یا حفظ حرکت و تشویق به ارتباط و تماس اجتماعی است. فهرستی از گزینه‌های درمانی در زیر ارائه شده است؛ نیاز به این درمان‌ها به شدت علائم مختلف بستگی دارد. مرکز گفتاردرمانی و کاردرمانی دکتر صابر با دو شعبه فعال در غرب و شرق تهران به توانبخشی تخصصی کودکان می پردازد. خدمات مختلفی که در این حیطه می توانند به کودکان رت کمک کنند بسته به روند پیشرفت بیماری ، سن بیمار و شدت علائم متفاوت می باشد و پس از ارزیابی دقیق کودک توسط دکتر صابر مشخص می گردد.

کاردرمانی کودکان رت

استفاده از دست‌ها را بهبود یا حفظ می‌کند

حرکت‌های استریوتایپ دست مانند فشار دادن، شستن (حرکتی که شبیه شستن دست‌ها است)، دست زدن، مالیدن یا ضربه زدن را کاهش می‌دهد

فعالیت‌های خودمدار مانند لباس پوشیدن و تغذیه را آموزش می‌دهد

گفتاردرمانی سندرم رت

ارتباط غیرکلامی را آموزش می‌دهد

تعامل اجتماعی را بهبود می‌بخشد

کمک به تغذیه و بلع کودک

رژیم غذایی

کلسیم و مواد معدنی را برای تقویت استخوان‌ها و کند کردن انحنای ستون فقرات تأمین می‌کند

رژیم غذایی با کالری و چربی بالا برای افزایش قد و وزن

درج لوله تغذیه در صورت بلع accidental غذا به ریه‌ها (آسپیریشن)

کمک‌های جسمی

آتل یا جراحی برای اصلاح انحنای ستون فقرات

آتل‌هایی برای تنظیم حرکت‌های دست

دارودرمانی

برای کاهش مشکلات تنفسی

برای از بین بردن مشکلات مربوط به ریتم غیرطبیعی قلب

برای تسکین سوء هاضمه و یبوست

برای کنترل تشنج

نمونه بیمار سندروم رت

دانا پس از یک دوران بارداری بدون مشکل، سالم و فولترم به دنیا آمد. به دلیل سن بالای مادر، 40 سال، آزمایش آمنیوسنتز انجام شد، و نتایج طبیعی بودند. دانا در هنگام تولد نمره أپکار خوب دریافت کرد و وزن، قد و دور سر او همگی نزدیک صدک پنجاهم بود. رشد او طی ماه اول نکته قابل ذکری نداشت، اما تقریباً در حدود 8 ماهگی، به نظر می­ رسید که رشد او کم شده و علاقه­ اش به محیط، از جمله محیط اجتماعی، کاهش یافته است. نقاط عطف رشد دانا پیشرفت نداشتند، او به صورت مشخص تأخیر پیدا کرد؛ او در تولد دو سالگی­ اش تازه شروع به راه رفتن کرد و هیچ تکلمی نداشت. ارزیابی که در آن زمان انجام شد نشان داد که رشد سر کند شده است. رفتارهای خود انگیزی ظاهر شدند و علاوه بر آن در آزمون­ های رسمی او ذکر شد که تأخیر قابل توجه شناختی و ارتباطی وجود دارد. دانا شروع به از دست دادن حرکات هدفمند دست کرد و یک رفتار رقابتی غیر عادی که شبیه شستن دست بود پیدا کرد. در 6 سالگی، الکترو انسفالوگرافی او نابهنجار بود و حرکات نابهنجار دست آشکار بودند. سرانجام مشخص شد دانا آتاکی مبتلا به سندروم رت است و نیازمند خدمات به کاردرمانی گفتاردرمانی سندرم رت است. اگر درمان ها در زمان زودتری آغاز می شد روند بیماری کند تر می شد و دانا توانایی های بیشتری داشت.

ضربه به سر کودک چه موقع خطرناک است

زمان، نقش بسیار مهمی در درمان ضربه به سر کودک دارد. در ضربات شدید به سر کودک، هر چقدر فرایند درمان زودتر آغاز شود، نتیجه مطلوب تر خواهد بود. در ضربات متوسط به سر که مشخص نیست مغز چقدر آسیب دیده، نکته حائز اهمیت این است که بیمار را به طور دقیق تحت نظر بگیریم و تا 24 ساعت ابدایی از او مواظبت کنیم. این مواظبت در ضربات خفیف به سر کودک، در خانه هم امکان پذیر بوده اما مراجعه به پرشک خیلی بهتر است. اگر ضربه به سر کودک طی چند ساعت ابتدایی، باعث افت هوشیاری او نشود، به طور معمول بیشتر نگرانی ها برطرف می شود. البته باید با نشانه ها و عوارض ضربه به سر کودک آشنا باشیم و آن ها را به طور صحیح پیگیری کنیم. دکتر مهدی صابر با تشخیص دقیق این که ضربه به سر کودک چه موقع خطرناک است، به تشخیص بهترین انتخاب برای درمان یعنی گفتاردرمانی کودکان و کاردرمانی کودکان می پردازد.

شدت ضربه در موقع آسیب سر کودک

یکی از عامل هایی که پاسخ می دهد که شدت ضربه به سر کودک چه موقع خطرناک است، مدت زمان بی­هوشی است و شامل تعداد روزهایی است که از زمان ضربه تا زمان پیروی از دستور ها توسط کودک طول می­ کشد. صدمات شدید معمولاً هنگامی رخ می­ دهد که هوشیاری بیش از ۲۴ ساعت مختل باشد. مقیاس ­های دیگر، زمان لازم برای بازیابی توانایی درک زمان و موقعیت فضایی توسط کودک و بازگشت حافظه­ وقایع گذشته، فراموشی پس از سانحه، است. در مورد سطوح آسیب مغزی، آسیب­ های مغزی ملایم ۵۰ تا ۷۵ درصد ضربه ­های سر را شامل می­ شود و بسیاری از آن­ ها مورد ارزیابی پزشکی قرار نمی­ گیرند یا به عنوان موراد غیر قابل اعتنا مرخص می­ شوند. آسیب­ های مغزی ملایم آن­ هایی هستند که باعث از دست رفتن هوشیاری یا فراموشی پس از آسیب به مدت کمتر از یک ساعت می­ شوند و نمره­ اغمای گلاسکو بین ۱۳ تا ۱۵ کسب می­ کنند. بسیاری از کودکانی که در طول رشد ضربه­ های جزئی به سرشان وارد می­ شود، توسط کادر پزشکی، جدی تشخیص داده نمی­ شود و اغلب ارزیابی نمی­ شوند. آسیب مغزی ملایم می­ تواند با سردرد، خواب­ آلودگی، تحریک­ پذیری، انزوا و یا بی­ثباتی همراه باشد. آسیب ­های مغزی که با از دست دادن هوشیاری یا فراموشی پس از آسیب به مدت ۲۴-۱ ساعت و نمره ۱۰ اغمای گلاسکو همراه است، متوسط فرض می­ شوند. سردرد، اختلال حافظه و مشکلات رفتاری هنگامی که کودک در حال بهبود از آسیب مغزی است، بروز می­ کند. علاوه بر این، نشانه­ های ثانوی از قبیل هماتوم و تومور مغزی که نیازمند عمل جراحی هستند، اغلب در اثر آسیب مغزی ملایم به وجود می­ آیند. نشانه­ های اولیه شامل مشکلاتی در حل مسئله، حافظه، توجه / تمرکز است که با گذشت زمان و با گفتاردرمانی و کاردرمانی بهبود می ­یابند. آسیب مغزی شدید با از دست دادن هوشیاری یا فراموشی پس از آسیب به مدت بیش ۲۴ ساعت و نمره­ اغمای گلاسکو ۸-۳ همراه است. درمان پزشکی اغلب فوری و گسترده است و حدود نیمی از کودکانی که با آسیب مغزی شدید به اورژانس مراجعه می­ کنند، می­ میرند. برای آن­ هایی که نجات پیدا می­ کنند، نقایص شدیدی از لحاظ فیزیکی و عصبی – روانی وجود دارد. کودکانی که آسیب مغزی شدید دارند در بیمارستان می ­مانند و اغلب صدمه­ های دیگری نیز دارند.

خطر آسیب مغزی شدید در کودکان

کودکان با شدت ضربه به سر، نقایص هوشی و اختلالات روانپزشکی دارند. به همین دلیل مشکلاتی در پیشرفت تحصیلی دارند. همچنین در نامیدن اشیاء و یا تصاویر، روانی کلامی و مهارت­ های نوشتن نارسایی دارند. نقص ­های دیگری در حافظه، ریاضیات، توجه و سازماندهی به طور مکرر در این کودکان مشاهده می­ شود. طول زمان اغما نقش مهمی در اختلال شناختی و توانایی بازگشتن به مدرسه دارد. یک اغغمای طولانی با پیامد بدتر همراه است. بزرگسالان عموماً ظرف مدت ۱۸۰ روز از سانحه، توانایی­ هایی را مجدداً کسب خواهند کرد و مدت زمان احتمالی بهبود بین ۶ تا ۹ ماه از روز سانحه است. برای کودکان بهبودی آسیب ضربه ­ای مغز شدید می­ تواند ۵ تا ۶ سال پس از آسیب طول بکشد، با این وجود بیشترین پیشرفت ­ها ۲ تا ۳ سال پس از صدمه است و با گفتاردرمانی و کاردرمانی بهبود بیشتری پیدا می کند.

آسیب یک طرفه در ضربه به سر کودک

موضوع بسیار مهم دیگر در ضربه به سر کودک، آسیب یک طرفه است. اثرات آسیب یک طرفه به مغز در سنین پایین توسط نیمکره­ سالم جبران می­ شود. به عنوان مثال نیمکره راست می­ تواند پس از آسیب نیمکره­ چپ، عملکرد های زبانی را بر عهده گیرد. این کار به ازای کاهش عملکرد های نیمکره­ راست، مثلاً از نظر دیداری – فضایی، انجام می­ شود. انتقال زبان هنگام آسیب دیدن نواحی مربوط به گفتار در نیمکره­ چپ صورت می ­گیرد. هنگامی که ناحیه­ بروکا سالم می­ ماند، به جای انتقال عملکرد های زبانی به نیمکره راست، نیمکره چپ دوباره سازماندهی می­ شود. اگرچه در بدو تولد هر دو نیمکره از لحاظ عملکرد تخصص یافته هستند، ولیکن ظرفیت آن ­ها برای قبول وظایف نیمکره دیگر نسبتاً انعطاف­ پذیر است. با وجود این، شانس جبران در سطوح بالاتر توانایی، کمتر به نظر می ­رسد. برای مثال، عملکرد های ساده زبانی در صورت برداشتن نیمکره چپ سالم باقی می­ ماند، اما مهارت­ های زبانی پیچیده، مثل دستور زبان پیچیده، مخدوش می­ شود. به همین ترتیب برداشتن نیمکره­ راست، در مهارت­ های زبانی معمولی اختلال ایجاد می ­کند و مهارت­ های پیچیده فضایی – دیداری، مثل سازماندهی دیداری و درک فضایی، مختل می­ شوند. بر این اساس، در حالی که هر دو نیمکره می ­توانند عملکرد های نیمکره­ مخالف را بر عهده گیرند، اگر یکی از آن­ ها خیلی زود حذف شود نیمکره دیگر نمی­ تواند تمام وظایف آن را به عهده گیرد. در حالی که این یافته­ ها از عقیده­ انعطاف­ پذیری مغز حمایت می­ کند، مطالعاتی وجود دارد که نشان می­ دهند برداشتن یک نیمکره با عمل جراحی پس از آسیب مغزی، مشکلات کمتری را نسبت به زمانی که برداشتن از طریق جراحی امکان­ پذیر نیست، ایجاد می ­کند. این موضوع شاید به این علت باشد که نیمکره­ آسیب دیده اثرات غیر طبیعی بر نیمکره­ سالم دارد. همه این اثرات توسط مداخلات گفتاردرمانی و کاردرمانی قابل بهبود است.

سوالات متداول:

1.آیا ضربه به سر در کودکان قابل درمان است؟

آسیب مغزی ملایم می­ تواند با سردرد، خواب­ آلودگی، تحریک­ پذیری خود را نشان دهد در مقابل آسیب های شدیدتر به صورت بی هوشی از دست دادن حافظه و… مشخص می گردد. هرگونه ضربه به سر در نوزادان و کودکان باید مورد بررسی قرار گیرد،چون کودک و نوزاد توانایی بیان حالات و وضعیت خود را ندارد. در صورت بروز آسیب به مغز هر چه درمان سریعتر آغاز شود امکان بهبودی بیشتر است.

2.چه درمان هایی در صورت آسیب به مغز می تواند کمک کننده باشد؟

در کودکان به علت نوروپلاستیسیتی بالا در مغز امکان جبران آسیب هایمغزی توسط دیگر نقاط مغز وجود دارد به همین علت در صورت آغاز درمان در سنین پایین با کمک های توانبخشی شامل کاردرمانی و گفتاردرمانی می توان توانایی های کودک را تا حد زیادی بهبود بخشید و مشکلات به وجود آمده نظیر اختلالات حرکتی و گفتاری را در کودکان بهبود و استقلال فردی کودک را افزایش داد. مرکز گفتاردرمانی وکاردرمانی دکتر صابر در این راه همراه شماست.

فنیل کتونوری (pku) علائم ،تشخیص و درمان

فنیل کتونوری یا pku یک بیماری مرتبط با آمینو اسید ها می باشد و با علامت اختصاری pku بیان می شود. افراد مبتلا به این بیماری جهت هضم برخی آمینو اسید های موجود در غذای روزمزه خود، با مشکل رو به رو می شوند. افراد مبتلا به فنیل کتونوری توانایی هضم آمینو اسید فنیل آلانین را ندارند. کودکان مبتلا به فنیل کتونوری اغلب با مشکلات ذهنی مواجه هستند و نیازمند خدمات توانبخشی از جمله گفتاردرمانی و کاردرمانی ذهنی دارند. دکتر مهدی صابر، برای کودکان فنیل کتونوری (pku) با بررسی علائم و تشخیص مشکلات آنان به درمان توانبخشی مناسب بسته به وضعیت ذهنی و مشکلات حرکتی و اختلالات کلامی این کودکان می پردازد.  گفتاردرمانی و کاردرمانی از خدماتی است که در مرکز توانبخشی دکتر صابر برای تقویت مهارت های این کودکان ارائه می گردد.

فنیل کتونوری چیست؟

فنیل کتونوری را نخستین بار ایوار فولینگ در سال 1934 به مثابۀ نمونۀ برجسته ­ای از خط های متابولیسم مادرزادی توصیف کرد. pku به صورت یک صفت مندلی مغلوب اتوزومی منتقل می­ شود. شیوع آن تقریباً یک در هر 10,000 تا 15,000 تولد زنده است. برای والدینی که دارای یک بچه با فنیل کتونوری هستند، احتمال داشتن یک بچه دیگر با pku در حاملگی­ های بعدی یک در 20 تا 25 درصد است. هرچند این اختلال بیشتر در مردم دارای تبار اروپای شمالی گزارش می ­شود، مواردی از آن نیز در سیاهان، یهودیان یمنی و آسیایی­ ها مشاهده شده است. نقص متابولیک اصلی در فنیل کتونوری، ناتوانی تبدیل فنیل آلانین (یک اسید آمینه ضروری) به پاراتیروزین است که به دلیل فقدان یا غیرفعال بودن آنزیم کبدی فنیل آلانین هیدروکسیلار بروز می­ کند (این انزیم کاتالیزور این تبدیل است). بنابراین با انجام آزمون غربالگری و (در صورت مثبت بودن آن)، رعایت رژیم دارای فنیل آلانین کم، تا حدود زیادی می ­توان از بروز pku جلوگیری کرد. انواع دیگری از هیپرفنیل آلانیمی وجود دارند که هرچند نادرند ولی اغلب با مرگ و میر بالایی همراهند. اکثر بیماران دچار فنیل کتونوری شدیداً کم ­توانی ذهنی دارند ولی برخی از موارد هوش مرزی یا طبیعی نیز در بین آنان گزارش شده است. تقریبا در یک سوم موارد اگزما، استفراغ و تشنج دیده می ­شود. هرچند تابلوی بالینی متفاوت است اما کودکان با فنیل کتونوری بیش­ فعال و تحریک­ پذیرند. این کودکان اغلب حملات قشقرق دارند و اغلب حرکات غیر عادی به تنه و اندام­ های فوقانی خود می­ دهند و دست­ های خود را می­ پیچانند. ارتباط کلامی و غیر کلامی معمولاً شدیداً مختل بوده یا اصلاً وجود ندارد. هماهنگی حرکات بیماران ضعیف است و اشکالات ادراکی فراوانی دارند. گفتاردرمانی و کاردرمانی ذهنی و جسمی برای اغلب بیماران با علائم pku مورد نیاز است. خدمات رفتاردرمانی نیز به این کودکان در کنترل قشقرق و رفتارهای تحریک پذیری کودکان کمک می نماید.

آزمایش تشخیصی pku

در حال حاضر به طور گسترده یک آزمون غربالگری به نام آزمایش مهار گوتری (Guthrie inhibition assay) به کار می ­رود که طی آن برای کشف فنیل الانین خون از یک روش باکتریولوژیک استفاده می­ شود. امروزه در ایالات متحده نوزادان به طور معمول از نظر فنیل کتونوری غربالگری می­ شوند. تشخیص زودرس مهم است زیرا رژیم غلایی با فنیل آلانین کم که از سال 1955 مورد استفاده بوده است، به طور قابل ملاحظه رشد و رفتار کودک را بهبود می­ بخشد، هم چنین کاردرمانی فنیل کتونوری به آن ها کمک می کند. به نظر می ­رسد بهترین نتایج با تشخیص و شروع درمان رژیمی زودرس، قبل از سن 6 ماهگی، بدست می­ آید. ولی درمان با رژیم نیز بدون خطر نیست. فنیل آلانین یک اسید آمینه ضروری است و حذف آن از رژیم غذایی ممکن است منجر به عوارض جدی مثل کم­ خونی، هیپوگلیسمی و ادم شود. درمان فنیل کتونوری با رژیم غذایی باید بدون وقفه رعایت شود. کودکانی که بیماری pku آن ها پیش از سن 3 ماهگی تشخیص داده می­ شود و تحت درمان با رژیم غذایی مطلوب قرار می­ گیرند ممکن است هوش طبیعی داشته باشند. در کودکان بزرگتر و نوجوانانی که به موقع درمان نشد­ه ­اند، رژیم غذایی حاوی فنیل آلانین کم، تأثیری در میزان کم توانی ذهنی آنان نخواهد داشت، ولی رژیم غذایی مطلوب تحریک ­پذیری و تغییرات غیرطبیعی الکتروآنسفالوگرافی را کاهش داده و پاسخ ­دهی اجتماعی و فراخنای توجه آن ها را افزایش می ­دهد. والدین کودکان مبتلا به فنیل کتونوری و برخی خواهران و برادران غیرمبتلای آن ها حاملین هتروزیگوت هستند.

شدت فنیل کتونوری در کودکان

PKU کلاسیک:  شدت اختلال در این مورد زیاد است. در این بیماری؛ کودک دچار فقدان آنزیم تجزیه کننده فنیل آنالین است یا میزان این آنزیم بسیار پایین است. ای امر منجر به بالا رفتن سطح فنیل آلانین در خون شده و موجب آسیب مغزی شدید می گردد.

شکل خفیف تر PKU: در این بیماران آنزیم تجزه کننده فنیل آنالین هنوز عملکرد اندکی دارد. به همین علت میزان آسیب کمتری به مغز وارد می گردد. به هر حال در هر دو نوع فنیل کتونوری کودک نیازمند رعایت یک رژیم غذایی ویژه برای کنترل علائم و جلوگیری از آسیب های مغزی می باشد.

علائم از فردی به فرد دیگر متفاوت است. به دلیل نادر بودن PKU، بسیاری از علائم شناسایی نشده یا نادیده گرفته می‌شوند. علاوه بر این، در دسته‌بندی‌های افراد مبتلا به PKU تنوع وجود دارد. شامل درمان نشده، درمان زودرس، درمان دیرهنگام، کسانی که به رژیم غذایی اولیه برگشته‌اند، هایپرphe، PKU کلاسیک، کنترل نشده و کنترل شده بسیار. برای نوزاد، پزشک با یک آزمایش خون سریع PKU را تشخیص خواهد داد. علامت آن‌ها سطح بالای PHE خواهد بود. اگر آن نوزاد به مدت هفته‌ها یا ماه‌ها شناسایی نشود، او ممکن است شروع به بروز برخی یا همه علائم زیر برای PKU کنترل نشده کند. علائم شامل:

مشکل در تمرکز

تشنج

کاهش هوش

لرزش

مشکل در حافظه

مشکل در راه رفتن

اضطراب

مشکلات پوستی

افسردگی

بوی موش

پرخاشگری

تحریک‌پذیری

هراس‌ها

مه مغزی

تفکر و پاسخ کندتر

هیپرکتیوی

کسلی

اضطراب اجتماعی

کاهش عملکرد حرکتی و هماهنگی دست و چشم

خستگی

علائم روان‌پریشی

فلج خفیف

رفتارهای اوتیسمی

کناره‌گیری اجتماعی

کمبود خودمختاری

نقص‌های بلوغ اجتماعی

کاهش احساسات مثبت

احساس حقارت

درمان فنیل کتونوری

در کنار رژیم غذایی خدمات توانبخشی نظیر کاردرمانی ذهنی در بهبود مهارت های ادراکی کودک نظیر حافظه، توجه بیمانیی و توجه شنیداری کودکان با اختلال فنیل کتونوری کاربرد دارد. کاردرمانی جسمی به کودک در جهت تقویت هماهنگی حرکتیو بهبود مهارت های دستی کمک می نماید. گفتاردرمانی در این کودکان به تقویت مهارت های کلامی و غیر کلامی جهت برقراری ارتباط می پردازد، جلسات رفتاردرمانی به این کودکان آموزش های مناسب در جهت کنترل قشقرق و آموزش مهارت های روزمره مانند توالتینگ و غذا خوردن و …. را می دهد.

سوالات متداول:

1.آیا فنیل کتونوری در جنین قابل تشخیص هست؟

با انجام تست های غربالگری و تستژنتیک می توان فنیل کتونوری را پیش از تولد تشخیص داد.

2. آیا فنیل کتونوری درمان می شود؟

کودک مبتلا به فنیل کتونوری تا پایان عمر این بیماری را با خود دارد. اما با کنترل رژیم غذایی و درمان های توانبخشی می توان توانایی های فرد را بهبود بخشید.

سندرم داون چیست – علائم و تشخیص این سندرم

سندروم داون نوعی بیماری ژنتیکی است که کودک با یک کپی اضافی از کروموزوم 21 خود به دنیا می آید. این سندرم موجب تاخیر در رشد جسمانی و روانی کودک می شود. در مبتلایان به سندورم داون، يكي از كروموزوم ها به طور درست از هم جدا نشده، در نتیجه کودک به جای دو نسخه، یا یک نسخه اضافی از کروموزوم 21 به دنبا می آید. خوشبختانه مبتلایان به سندرم داون می توانند زندگی سالم و کاملی داشته باشند. هیچ درمان قطعی ای برای سندروم داون پیدا نشده، اما برنامه های پشتیبانی و آموزشی متنوعی همچون کاردرمانی، گفتاردرمانی، رفتار درمانی، بازی درمانی و… وجود دارد که می تواند به کودکان مبتلا به این سندرم و خانواده آن ها کمک کنند. کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر با پاسخ صحیح به این سوال که سندرم داون چیست و تشخیص صحیح علائم و تشخیص سندروم داون در کودکان و ارائه بهترین روش های درمانی برای آن، به درمان مطلوب تر این کودکان کمک می کند.

تعریف سندرم داون

سندروم داون بر اثر تکثیر اضافی کل کروموزوم 21 ایجاد می­ شود و این سبب شناسی آن را به یکی از پیچیده ­ترین اختلالات تبدیل کرده است. سندروم داون را نخستین بار پزشکی انگلیسی به نام لنگدن داون در سال 1866 بر اساس خصوصیات جسمانی همراه با عملکرد روانی زیر هنجار توصیف کرد. از آن زمان به بعد در مورد سندرم داون بیش از سندرم ­های دیگر در زمینه کم توانی ذهنی تحقیق و بحث شده است. یافته­ های اخیر نشان می­ دهند که سندرم داون ممکن است نسبت به مداخلات پس از تولدی که به نواقص شناختی می پردازند، بیش از آنچه قبلاً تصور می­ شد پاسخ دهد. هر چند داده ­های این مطالعات هنوز در مراحل اولیه مطالعات حیوانی هستند، اما یافته ­های آن ها در یک مدل موش نشان می ­دهد مداخلات دارویی ممکن است بر نواقص یادگیری و حافظه موجود در سندرم داون تأثیر بگذارند. از لحاظ ریخت شناسی کودکان مبتلا به سندرم داون خصوصیات جسمانی مشخص شامل چشمان مورب با چین ­های گوشه ­ای و چشم و بینی پهن دارند که تشخیص سندروم داون را راحت تر می کند.

انواع ناهنجاری های کروموزومی در تشخیص سندروم داون

سه نوع ناهنجاری کروموزومی در سندرم داون چیست؟ سه نوع اختلال کروموزمی شناسایی شده است که مسأله علت و تشخیص سندروم داون را پیچیده کرده است. این سه نوع ناهنجاری عبارتند از:

1.بیماران مبتلا به تریزومی 21 (3 کروموزوم 21 بجای 2 کروموزوم معمولی) اکثریت عمده را تشکیل می ­دهند؛ این بیماران 47 کروموزوم دارند، با یک کروموزوم 21 اضافی. کاریوتایپ ­های مادر طبیعی هستند. جدا نشدن زوج­ های کروموزومی ضمن میوز (به دلیلی که هنوز معلوم نیست) مسئول این اختلال شمرده  می­ شود.

2.جدا نشدن زوج­ های کروموزومی پس از لقاح در هر تقسیم سلولی منجر به موزائیسم می­ شود، حالتی که در آن در نسوج مختلف هم سلول­ های طبیعی و هم تریزومیک یافت می­ شود.

3.در حالت جابه جایی دو کروموزوم (اکثراً 21 و15) به هم چسبیده و علی رغم وجود یک کروموزوم 21 اضافی تعداد کل کروموزوم­ ها 46 است. این اختلال بر خلاف تریزومی 21 معمولاً ارثی است و کروموزوم چسبیده ممکن است در والدین یا خواهر و برادر های غیر مبتلا نیز مشاهده شود. این ناقلین بدون علامت فقط 45 کروموزوم دارند.

میزان شیوع سندروم داون

سالانه حدود 6000 کودک مبتلا به سندرم داون در ایالات متحده متولد می­ شوند و میزان بروز سندرم داون در ایالات متحده 1 در هر 700 تولد زنده یا 15 در هر ده هزار تولد زنده است. برای یک مادر بالاتر از 32 سال خطر به دنیا آوردن بچه­ ای با تریزومی 21 تقریباً 1 درصد است، ولی در صورت وجود جابجایی (ترانس لوکاسیون) خطر آن یک به سه است. اکثر افراد با تایید تشخیص سندروم داون، کم توانی ذهنی خفیف تا متوسط دارند و فقط معدودی از آن ها بهره هوشی بالاتر از 50 دارند، به نظر می­ رسد رشد شناختی از بدو تولد تا 6 ماهگی سیر طبیعی دارد؛ نمره IQ از حدود طبیعی در یک سالگی تقریباً به 30 تا50 در سنین بالاتر نزول می­ کند. این نزول هوشی ممکن است مشهود نباشد. آزمون­ های شیرخواران ممکن است وسعت کامل نقص را نشان ندهند و بعدها با آزمون­ های پیچیده ­تر در اوایل کودکی میزان واقعی این نقص مشخص شود. طبق بسیاری از منابع، کودکان با سندرم داون کودکانی بشاش، آرام و سر به زیر هستند و به راحتی در خانه تطابق حاصل می ­کنند اما به نظر می­ رسد این نمای بالینی در دوران نوجوانی تغییر می­ کند: نوجوانان با سندرم داون ممکن است دچار مشکلات هیجانی و اجتماعی گوناگون، اختلالات رفتاری و شوند و خطر اختلالات روان پریشی افزایش می ­یابد.

علائم و تشخیص نشانه های سندروم داون

در سندروم داون کارکرد زبان جزو نقاط ضعف نسبی و اجتماع پذیری و مهارت­ های اجتماعی نظیر همکاری بین فردی و سازگاری با قواعد اجتماعی جزو نقاط قوت نسبی هستند. کودکان با این سندرم همچنین نقائص مشهودی در پایش محیط دارند؛ آن ها بیشتر بر یک محرک واحد تمرکز می ­کنند و در نتیجه متوجه تغییرات محیط نمی­ شوند. در افراد با سندرم داون انواعی از اختلالات روانی بروز می­ کنند، اما به نظر می ­رسد میزان بروز آن در افراد با سندرم داون کمتر از بروز آن در افرادی است که کم توانی ذهنی و اختلال طیف اوتیسم را به صورت همراه دارند. تشخیص سندروم داون در کودکان بزرگتر نسبتاً آسان، ولی در نوزادان اغلت مشکل است. مهم ترین علائم تشخیص سندروم داون در نوزاد عبارتند از: هیپوتونی عمومی، شکاف­ های پلکی مورب، پوست گردن چین دار و زیاد بودن سطح آن، جمجمه کوچک مسطح، استخوان های برآمده گونه و زبان از دهان بیرون آمده. دست ­ها پهن و کلفت بوده و یک چین عرضی بیشتر ندارند و انگشت کوچک کوتاه و به طرف درون خمیده است. رفلکس مورو ضعیف است یا وجود ندارد. بیش از 100 نشانه در سندرم داون توصیف شده است، ولی به ندرت همه آن ها در یک فرد مشاهده می­ شود. مشکلات جسمانی شایعی که در سندرم داون دیده می­ شوند عبارتند از نواقص قلبی، ناهنجاری­ های تیروئید و مشکلات گوارشی، امید به زندگی این بیماران قبلاً حدود 40 سال بود ولی در حال حاضر به میزان زیادی افزایش یافته است، هر چند هنوز به اندازه افراد فاقد کم توانی ذهنی نیست. افراد با سندرم داون در دهه سوم عمر در زبان، حافظه، مهارت های مراقبت از خود و حل مسئله پسرفت پیدا می­ کنند. کالبد شکافی افراد با سندرم داون در سنین بالای 40 نشان داده است که در این افراد میزان بروز پلاک ­های پیری و کلافه­ های نوروفیبریلز (که در بیماری آلزایمر دیده می شود) بالا است. معلوم شده است که کلافه­ های نوروفیبریلر در انواعی از بیماری­ های اضمحلالی (دژنراتیو) دیده می­ شود، در حالی که پلاک ­های پیری ظاهراً بیشتر در بیماری آلزایمر و سندرم داون مشاهده می­ شوند.

گفتاردرمانی و کاردرمانی برای اوتیسم| تمرینات کاردرمانی و گفتاردرمانی کودکان اوتیسم

اوتیسم نوعی اختلال در رشد است که بر نحوه تعاملات اجتماعی، رفتار کودک و برقراری ارتباط او با دیگران تأثیر می گذارد. بعضی از کودکانی که شروع به نشان دادن نشانه های اوتیسم می کنند، احتمال دارد در یادگیری حرف زدن با مشکل مواجه شوند. گفتاردرمانی برای کودکان اوتیسم خیلی از مشکلات ارتباطی را برطرف می کند. گفتاردرمانی در کودکان اوتیسم همچنین باعث افزایش ارتباط از طریق بیان نظرات، درخواست کردن، دریافت اطلاعات و ازتباطات کلامی بین فردی می شود. کاردرمانی نیز به وسیله توصیه دوباره به فعالیت هایی که توانایی های عمومی را تقویت می‌ کنند، می‌ تواند موجب بهبود کودک اوتیسم شود. طبق مطالعات اخیر در حوزه اوتیسم، بهترین نوع درمان برای کودکان مبتلا به اوتیسم، تلفیقی از کاردرمانی و گفتاردرمانی کودکان است. دکتر مهدی صابر، بهترین دکتر اوتیسم کودکان در تهران، با در نظر گرفتن بهترین تمرینات کاردرمانی و گفتاردرمانی کودکان اوتیسم و تلفیق گفتاردرمانی و کاردرمانی برای اوتیسم، به درمان هر چه سریع تر این کودکان کمک می کند.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

ارتباط تمرینات گفتاردرمانی و کاردرمانی اوتیسم

ارتباط آسیب­ شناس گفتار و زبان و کاردرمانگر می ­تواند مهارت­ های ارتباطی کودک مبتلا به اوتیسم را در طی یک فعالیت و بازی رشد دهد. در این روش نقایص ارتباطی و مشکلات حسی – حرکتی با مداخله کاردرمانی و گفتاردرمانی کودکان مورد هدف قرار می ­گیرد. مهارت ­های ارتباطی در خلال فعالیت­ های عملکردی و بازی ­های تعاملی تسهیل می­ شود. توانایی حرکات ظریف و درشت همراه با گفتاردرمانی و کاردرمانی برای اوتیسم ارتقاء می­ یابد و نقایص ارتباط، توجه و تمرکز و عملکرد حسی – حرکتی همراه با هم مورد مداخله قرار می ­گیرند.

اصول درمان 

گفتاردرمانی و کاردرمانی برای اوتیسم به منظور درمان اختلالات گفتاری و حرکتی یا حتی دیگر اختلالات بسیار مفید واقع می شود. در اینجا اصول مداخله کاردرمانی و گفتاردرمانی کودکان به طور خلاصه بیان شده است:

1. کمک به کودک برای درک ارتباط:

راهکار ارائه شده در پاراگراف قبل برای تبدیل شدن به مخاطب بهتر می­ تواند برای درک ارتباط توسط کودک موثر باشد.

2. تسهیل درک زبان بیانی در موقعیت ­های اجتماعی:

• تنبیه: استفاده از علامت دیداری ضرب­در و استفاده از پروزودی که کودک دوست ندارد.
• تشویق: استفاده از پروزودی مورد علاقه­ کودک
• آموزش منظور و نتیجه برقراری ارتباط را به کودک: ۱- درخواست کمک ۲- ایرادگیری  ٣- درخواست شیء ۴- درخواست انجام کاری ۵- درخواست کسب اطلاعات ۶- درخواست برای توقف فعالیت
• فراهم ساختن شرایطی برای تعاملات اجتماعی: برقراری ارتباطات اجتماعی از قبیل احوال­ پرسی، صدا زدن، درخواست نیازهای روزمره، درخواست اطلاعات و دادن اطلاعات.

نظریه انسجام مرکزی در درمان اوتیسم

نظریه های مختلفی در زمینه درمان کودکان اوتیسم مطرح می باشد، نظریه انسجام مرکزی یکی از این نظریه ها می باشد. انسجام مرکزی ضعیف بیان می‌ کند که مهارت محدود برای دیدن تصویر بزرگ، زمینه اصلی اختلال در اوتیسم می باشد. یکی از نقاط قوت نظریه انسجام مرکزی، پیش‌ بینی استعداد ها و عملکرد های خاص در افراد اوتیسم است. این نظریه بیشتر بر برتری عملیات محلی و ادراکی در افراد مبتلا به اوتیسم متمرکز است. مرکز اوتیسم دکتر صابر، بهترین مرکز تشخیص اوتیسم در کودکان، با در نظر گرفتن نظریه انسجام مرکزی در درمان اوتیسم و ارزیابی دقیق و انجام کاردرمانی و گفتاردرمانی اوتیسم، به درمان اوتیسم می پردازد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

ضعف در انسجام مرکزی و درمان اوتیسم

نظریه ضعف در انسجام مرکزی در درمان اوتیسم بیان می‌ کند که افراد دارای اختلال اوتیسم به جای توجه جامع و کلی، به جزئیات توجه می­ کنند و علاقه­ مندی‌ های محدودی دارند. آن‌ ها در توجه به جزئیات عملکرد بسیار خوبی دارند، اما توانایی ادغام جزئیات در یک چارچوب بزرگ­تر را ندارند که البته در این موارد کاردرمانی و گفتاردرمانی اوتیسم کمک کننده است. ضعف در انسجام مرکزی، نقص در پردازش اطلاعات و همچنین مهارت­ های برتر در تمیز ادراکی، حافظه طوطی ­وار، و عملکرد دیداری- فضایی را تبیین می­ کند. به عنوان مثال، افراد دارای اختلال اوتیسم عملکرد خوبی در انجام تکالیف طراحی مکعب‌ ها و تکمیل تصاویر در آزمون ­های هوشی دارند. ضعف در انسجام مرکزی به توضیح برخی از رفتار های غیر اجتماعی در اختلال اوتیسم و همچنین توجه بیش ازحد به جزئیات که منجر به رفتار وسواسی می‌ شود، می ­پردازد. مرکز اوتیسم درباره انسجام مرکزی که یک نوع شیوه پردازش اطلاعات است بیان می کند که به افراد اجازه می ­دهد تا اطلاعات را در بافت پردازش کنند و اطلاعات مربوط به هم را در یک سطح انتزاعی در کنار هم قرار دهند. اگر یک فرد انسجام مرکزی قوی داشته باشد، قادر به انتخاب هدفمند بخش ­هایی از اطلاعات، ایجاد ارتباط و قیاس آن‌ ها برای ایجاد «تصویر کلی» است.

ضعف در انسجام مرکزی در مبتلایان به اوتیسم

وقتی انسجام مرکزی ضعیف است، شخص قادر به دیدن کل و یا چارچوب بزرگ­تر نیست، اما درعوض بر جزئیات تمرکز دارد. افراد دارای اختلال اوتیسم تمایل به تمرکز بر روی یک قسمت به جای کل دارند. آن‌ ها ممکن است درگیر جزئیات و عناصر کوچک و نه چارچوب بزرگ­تر شوند. در موارد خاص، این نوع افتراق دقیق می ­تواند یک قدرت محسوب شود. به عنوان مثال، برخی کارها مانند طراحی، تولید، بازرسی و ارزیابی تکالیفی هستند که نیاز به دقت و توانایی تمرکز بر جزئیات دارند و باید درمان اوتیسم سریعا انجام شود. در این موارد، انسجام مرکزی ضعیف مفید است. محققان مرکز اوتیسم دریافته ­اند که افراد دارای اختلال اوتیسم در کارهایی که نیاز به جاگذاری ویژگی­ ها و یا عناصر کوچک در داخل تصویری بزرگ­تر دارند، برتری دارند. افراد دارای اختلالات طیف اوتیسم توانایی تمرکز بر جزئیات را دارند، آن‌ ها در انجام وظایفی چون جاگذاری ساختار های دیداری، دستکاری اشکال چند بعدی و کامل کردن الگو های دیداری توانمندترند. ضعف در انسجام مرکزی نشانگر عدم هماهنگی بین ساختار های مغزی است و این ناهماهنگی بین دو نیمکره در اختلال طیف اوتیسم در آزمون­ های ادراکی و حرکتی نشان داده شده است.

نظریه همدلی و نظام مندی در اوتیسم

هر چند سه نظریه اصلی مرکز اوتیسم مطرح در درمان اوتیسم همان نظریه ­های بیان شده هستند، نظریه­ های دیگری که عمدتاً برخاسته از این سه نظریه محوری هستند برای تبیین اختلال اوتیسم به کار گرفته شده ­اند. یکی از آن‌ ها نظریه نظام‌ مندی – همدلی است. بر اساس نظریه نظام‌ مندی – همدلی می ­توان توضیح بهتری برای اوتیسم و آسپرگر ارائه داد، همدلی اشاره به همدلی، کمتر از حد متوسط و نظام‌ مندی اشاره به یک سازۀ نظام‌ مندی که در افراد دارای اختلال اوتیسم در حد متوسط و یا حتی بالاتر از میانگین است. بنابراین اختلاف همدلی و نظام‌ مندی است که تعیین می‌ کند که آیا محتمل است فرد اختلال داشته باشد یا خیر. نظام‌ مندی تمایلی برای تجزیه، تحلیل و ساخت نظام­ هاست. چیزی که نظام را تعریف می‌ کند، پیروی از قوانین است و زمانی که ما نظام‌ مندی هستیم در واقع تلاش می­ کنیم که قوانینی که بر یک نظام حاکم است را شناسایی کنیم تا بتوانیم بفهمیم که آن نظام چگونه کار خواهد کرد. شواهدی از نظام‌ مندی غیر عادی قوی در افراد دارای اختلال اوتیسم و سندرم آسپرگر وجود دارد. در یک مطالعه کودکان دارای اختلال اوتیسم عملکرد بهتری از آنچه از سن شان انتظار می­ رفت را در آزمون فیزیک که نیازمند درک قوانین است نشان دادند و کودکان مبتلا به سندرم اسپرگر ۱۱-۸ ساله نمرات بالاتر در درس ریاضی در مقایسه با گروه نوجوانان با تحول طبیعی کسب کردند. به عبارت دیگر نظریه نظام‌ مندی بیان می دارد که افراد مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم نقش قالبی و کلیشه ­ای بین ورودی و خروجی دارند. آن‌ ها سعی می­ کنند با همه محرک­ ها با همین قاعده رفتار کنند تا محیط را برای خودشان پیش ­بینی پذیر و قابل کنترل کنند. رفتار های تکراری که یک نشانه اصلی اختلالات طیف اوتیسم است، می ­تواند به وسیله این نظریه و کاردرمانی و گفتاردرمانی اوتیسم توضیح داده شود.

نظریه های متفاوت درمان اوتیسم

چندین نظریه در درمان اوتیسم وجود دارد که این نظریه را در مرکز اوتیسم تحت تأثیر قرار می ­دهند؛ مانند نظریه مغز خیلی مردانه که پردازش محرک­ ها را در افراد دارای اختلال اوتیسم توضیح می ­دهد. اثرات هورمون­ ها در دوره پیش از تولد بر روی تحول مغز تأثیرگذار است، سطح بالای هورمون تستوسترون در دوران جنینی در مردان موجب ایجاد تفاوت­ های مغزی و به دنبال آن تفاوت در کنش­ های شناختی آنان با زنان می‌ شود. مردان بیشتر از قانون­ مندی و سیستمی کردن پیروی می­ کنند در صورتی که زنان توانایی بیشتر در تفسیر زبان بدن، تن صدا، حالت چهره ­ای و پی بردن به حالات ذهنی دیگران دارند. برتری زنان نسبت به مردان در ردیابی حرکات چشم دیگران، ذهن خوانی از طریق تصاویر چشم، ذهن­ خوانی از طریق صدا و نشانگان گستره اوتیسم نشان داده شده است. مردان در مقایسه با زنان در آزمون­­ های استاندارد توانایی­ های کلامی نمره پایین­ تری بدست می­ آورند. در مقابل، مردان در بعضی از کنش ­های شناختی مانند نقشه – خوانی و چرخش ذهنی عملکرد بهتری از زنان دارند. این نیمرخ شناختی توصیف کننده مغز خیلی مردانه در افراد دارای اختلال اوتیسم است، به طوری که مغز افراد دارای اختلال اوتیسم در ویژگی­ های اجتماعی و غیر اجتماعی یک مغز مردانه قانون­ مند است.

سوالات  متداول:

1- مزایای استفاده از این نظریه در درمان اوتیسم چیست؟
این رویکرد درمانی به کودکان اوتیستیک کمک میکند تا تعادل بهتری بین پردازش جزئیات و درک کلیت برقرار کنند. بهبود این مهارت میتواند عملکرد آنها را در موقعیت‌های اجتماعی (مثل تشخیص حالات چهره)، یادگیری تحصیلی (مثل حل مسائل پیچیده) و انعطافپ‌ذیری ذهنی افزایش دهد. همچنین، با تکیه بر نقاط قت کودک (مثل حافظه جزئینگر)، اعتمادبه‌نفس او را تقویت میکند.

2-چالشهای اجرای این نظریه در درمان اوتیسم چیست؟
مهمترین چالش، نیاز به شخصیسازی روشهاست، زیرا سطح تمرکز بر جزئیات در هر کودک متفاوت است. همچنین، برخی کودکان ممکن است در برابر تغییر الگوهای پردازش اطلاعات مقاومت نشان دهند. علاوه بر این، کمبود متخصصان آموزشدیده در این حوزه میتواند اجرای روشها را محدود کند.

گفتاردرمانی برای کودکان دبستانی

خیلی از والدین به هنگام ثبت نام کودک شان در دبستان یا باشگاه، کلاس های گوناگون و… متوجه اختلالات گفتاری کودکان شان می شوند. بسیاری از همین مشکلات گفتاری افراد هم در زمان کودکی شروع می شوند. بنابراین گفتاردرمانی و تمرینات گفتاردرمانی در زمان کودکی آغاز می شوند. کودکان با تاخیر های رشدی، کودکان مبتلا به اوتیسم و بسیاری دیگر از کودکان مشکلات شان در زمان کودکی مشخص می شوند و بنابراین خدمات گفتاردرمانی در کودکان بسیار اهمیت دارد. کلینیک گفتاردرمانی دکتر صابر، بهترین کلینیک گفتاردرمانی شرق تهران و بهترین کلینیک گفتاردرمانی غرب تهران، خدمات گفتاردرمانی برای کودکان دبستانی و حتی بزرگسالان را ارائه می دهد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

اختلالات گفتاری شایع در دبستان

اختلالات گفتاری در دوران دبستان از جمله چالش‌های شایعی هستند که بسیاری از کودکان با آن مواجه می‌شوند. این اختلالات می‌توانند روند یادگیری، تعاملات اجتماعی و اعتماد‌به‌نفس کودک را تحت‌تأثیر قرار دهند. شناسایی به‌موقع و درمان اختلالات گفتاری در این سن اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا دبستان دوران شکل‌گیری مهارت‌های ارتباطی و زبانی کودک است. در این دوران، کودکان برای اولین‌بار با محیط‌های رسمی‌تری مانند کلاس درس روبه‌رو می‌شوند و نیاز دارند بتوانند منظور خود را به‌درستی بیان کنند و پیام معلم یا هم‌کلاسی‌های خود را دریافت نمایند. اختلالاتی مانند لکنت زبان، اختلال واجی (مشکلات تلفظ صداها)، تاخیر زبانی، اختلال در روانی گفتار و مشکلات در جمله‌بندی از جمله رایج‌ترین اختلالات گفتاری در سن دبستان هستند. کودکی که نمی‌تواند برخی صداها را به‌درستی بیان کند، ممکن است مورد تمسخر هم‌کلاسی‌ها قرار گیرد یا در پاسخ‌گویی به معلم دچار استرس شود. از طرفی، کودکی که دایره‌ی واژگان محدودی دارد، نمی‌تواند مفاهیم را به‌درستی بفهمد یا بیان کند و این مسئله در فهم مطالب درسی تأثیر منفی می‌گذارد. بنابراین، وجود اختلالات گفتاری می‌تواند موجب افت تحصیلی یا بروز مشکلات رفتاری در کودک شود. اهمیت آگاهی والدین، معلمان و مشاوران مدارس از این اختلالات در این‌جاست که با شناسایی به‌موقع و ارجاع به متخصص گفتاردرمانی، می‌توان جلوی بسیاری از مشکلات آینده را گرفت. گفتاردرمانگر با ارزیابی دقیق و تخصصی می‌تواند نوع و شدت اختلال را شناسایی کند و برنامه‌ی درمانی مناسبی طراحی نماید. بنابراین، آشنایی با اختلالات گفتاری شایع در دبستان، یکی از ضرورت‌های آموزش و پرورش نوین است و نباید آن را نادیده گرفت. استفاده از خدمات گفتاردرمانی در دوران ابتدایی می‌تواند نقش مهمی در بهبود عملکرد زبانی و در نتیجه پیشرفت تحصیلی کودک داشته باشد. در نهایت، می‌توان گفت که اختلالات گفتاری در سن دبستان مسئله‌ای جدی است که نیاز به توجه، ارزیابی تخصصی و مداخله‌ی زودهنگام دارد.

ضعف های تحصیلی و گفتاردرمانی کودکان

ضعف‌ های موجود در حافظه کوتاه مدت و حافظه کاری نه تنها رشد زبان را در کودکان اختلال ویژه زبانی به تأخیر می‌ اندازد، بلکه آ‌‌ن‌ ها را در معرض خطر شکست تحصیلی و ناتوانی یادگیری قرار می‌ دهد. این ارتباط در کودکان کم سن و سال بیشتر است و بعد از سن ۸ سالگی کاهش می‌ یابد. در عین حال، برخی از مطالعات حاکی از آن است که حتی اگر اختلالات زبانی در طول دبستان حل شوند، این کودکان در معرض ناتوانی‌ های یادگیری در خواندن و نوشتن قرار دارند که با گفتاردرمانی بهبود می یابد. کودکانی که سرعت کند تری دارند، بیشتر در معرض خطر اختلال خواندن هستند. روانی خواندن شفاهی در دانش‌ آموزان با نقایص زبانی و گفتاری ضعیف‌ تر است. البته همه این موارد توسط گفتاردرمانی برای کودکان قابل بهبود یا درمان می باشد.

نقش گفتاردرمانی در پیشرفت تحصیلی

گفتاردرمانی یکی از مؤثرترین روش‌های توان‌بخشی در بهبود توانایی‌های زبانی و گفتاری کودکان است و نقش بسیار مهمی در پیشرفت تحصیلی ایفا می‌کند. در دوران تحصیل، به‌ویژه در مقطع ابتدایی، مهارت‌های زبانی نقش کلیدی در درک مفاهیم درسی، مشارکت در کلاس و برقراری ارتباط با دیگران دارند. زمانی‌که کودک دچار مشکلاتی مانند لکنت، تاخیر زبانی، اختلال در درک زبان یا اختلال در تلفظ صداها باشد، توانایی او در تعامل با معلم، فهم مطالب درسی و ارائه‌ی پاسخ‌های شفاهی به‌شدت کاهش می‌یابد. این امر می‌تواند منجر به کاهش اعتماد‌به‌نفس، انزوا از جمع و در نهایت افت تحصیلی شود. گفتاردرمانی با تمرکز بر بهبود جنبه‌های مختلف گفتار و زبان، به کودک کمک می‌کند تا مهارت‌های مورد‌نیاز برای موفقیت در مدرسه را کسب کند. گفتاردرمانگر پس از ارزیابی دقیق، برنامه‌ای شخصی‌سازی‌ شده تهیه می‌کند که در آن تمریناتی برای تقویت عضلات گفتاری، افزایش دایره‌ی واژگان، بهبود ساختار جمله‌سازی و کاهش مشکلات تلفظ وجود دارد. همچنین، گفتاردرمانگر می‌تواند به کودکانی که در درک دستورات، خواندن، نوشتن یا درک مفاهیم زبانی مشکل دارند نیز کمک کند. ارتباط مؤثر میان گفتاردرمانگر و معلمان نیز در روند درمان بسیار مؤثر است؛ زیرا معلم می‌تواند بازخورد مناسبی درباره‌ی نحوه‌ی عملکرد کودک در کلاس ارائه دهد و به اجرای تمرینات در محیط آموزشی کمک کند. علاوه‌بر‌این، گفتاردرمانی می‌تواند از بروز مشکلات رفتاری ناشی از ناتوانی در برقراری ارتباط پیشگیری کند. کودکی که نمی‌تواند نیازها یا احساسات خود را بیان کند، ممکن است با پرخاشگری یا گوشه‌گیری واکنش نشان دهد. بنابراین، گفتاردرمانی تنها بر جنبه‌ی زبانی تمرکز ندارد، بلکه به‌صورت غیرمستقیم، بر رفتار، روابط اجتماعی و اعتماد‌به‌نفس کودک نیز اثر مثبت دارد. در مجموع، نقش گفتاردرمانی در پیشرفت تحصیلی کودک، بسیار فراتر از بهبود تلفظ یا جمله‌سازی است و باید آن را به‌عنوان یکی از عوامل کلیدی در موفقیت تحصیلی مورد توجه قرار داد.

مشکلات هیجانی و رفتاری برای کودکان دبستانی

افراد دارای اختلال ویژه زبانی در معرض خطر رو به رشد اختلالات روان‌ پزشکی در طول دوره زندگی خود هستند که با گفتاردرمانی برای کودکان قابل حل است. مشکلات رفتاری و هیجانی به وسیله ناتوانی خواندن میانجی‌ گری می‌ شوند، میزان اضطراب و افسردگی در نوجوانان با تاریخچه اختلال ویژه زبانی به خصوص در بین دختران بالاتر است و اختلال ویژه زبانی، احتمال بروز ترس اجتماعی را افزایش می‌ دهد. علاوه بر این، میزان خشونت، تخلف و اختلالات ایذایی در پسران دارای اختلال ویژه زبانی بیشتر دیده شده است. گزارش شیوع به طور مشخصی برای کودکان با مشکلات زبان دریافتی و کودکانی که مشکلات زبانی آ‌‌ن‌ ها تا سن ۶ سالگی حل نشده باشد، بیشتر است. در یک مطالعه طولی ۱۵ ساله، افرادی که تأخیر زبانی حل نشده داشتند، به خصوص آن‌ هایی که هر دو مشکل زبان دریافتی و ادراکی را نشان می‌ دادند، در نوجوانی با مشکلات اجتماعی بیشتری رو به‌ رو شدند. علاوه بر آن، مشخص شده است که کودکان پیش‌ دبستانی دارای اختلال ویژه زبانی غالباً مشکلات رفتاری، بیش‌ فعالی، کم‌ توجهی، کناره‌ گیری اجتماعی و وابستگی بیشتری نشان می‌ دهند. این مشکلات رفتاری ممکن است پیرو اختلال ویژه زبانی ایجاد شده باشند که توسط متخصصین گفتاردرمانی بهبود پیدا می کند.

سوالات متداول:

1-آیا گفتاردرمانی فقط برای کودکانی است که صحبت نمی‌کنند؟

خیر، گفتاردرمانی نه‌تنها برای کودکانی که صحبت نمی‌کنند، بلکه برای کودکانی با مشکلات تلفظ، لکنت، درک زبانی، جمله‌بندی نادرست و سایر اختلالات گفتاری نیز مفید است. هدف، بهبود مهارت‌های ارتباطی و زبانی کودک است.

2-نقش والدین در فرآیند گفتاردرمانی چیست؟

والدین نقش مهمی در موفقیت گفتاردرمانی دارند. آن‌ها باید تمرینات ارائه‌شده توسط گفتاردرمانگر را در خانه با کودک انجام دهند، محیطی حمایتی فراهم کنند و با درمانگر در ارتباط باشند تا پیشرفت کودک را پیگیری کنند.

تمرینات گفتاردرمانی در کودکان اوتیسم

تمرینات گفتاردرمانی و گفتار درمانی اوتیسم خیلی از مشکلات ارتباطی و کلامی کودکان مبتلا به این اختلال را برطرف می کند. این مشکلات احتمال دارد یادگیری شیوه درک نشانه های اجتماعی، یادگیری شیوه صحیح حرف زدن، و بهبود ساختار واژه ها و جمله ها را شامل شود. کار با یک آسیب شناس گفتار و زبان در هر مقطعی می تواند برای کودکان مبتلا اوتیسم موثر باشد. مرکز تخصصی توانبخشی اوتیسم دکتر صابر، بهترین مرکز اتیسم تهران، با در نظر گرفتن بهترین تمرینات گفتاردرمانی در کودکان اوتیسم و انجام خدمات گفتار درمانی اوتیسم در منزل به درمان کودکان اوتیسم می پردازد. ارائه خدمات گفتاردرمانی و بازی درمانی در غالب داستان های اجتماعی و گروه درمانی به کودکان اوتیسم کمک می کند نحوه صحیح ارتباط و مهارت های کلامی را بیاموزند.  مرکز گگفتاردرمانی و کاردرمانی دکتر صابر به صورت تخصصی در زمینه کودکان اوتیسم در دو شعبه غرب و شرق تهران به ارائه خدمات مشغول می باشد

رویکرد های مداخله ای در تمرینات گفتاردرمانی در کودکان اوتیسم

رویکرد های مداخله ای مورد استفاده در تمرینات گفتاردرمانی در کودکان اوتیسم به شرح زیر می‌ باشد:

۱- رویکرد آموزشی یا درمانگر محور: این رویکرد بر مبنای رفتارگرایی در گفتار درمانی اوتیسم است و از تشویق برای ایجاد رفتار های مطلوب بهره می‌ برد. این رویکرد شامل سه زیر مجموعه می باشد:

DTI (دستورات آموزشی مجزا): این رویکرد جهت گسترش زبان درکی با استفاده از سرنخ‌ های دیداری طراحی شده است.

RMI (تقلید حرکتی سریع): این رویکرد برای بیان اولین واژه ها کاربرد دارد و در ابتدا از تقلید حرکات درشت مثل ضربه زدن به توپ و سپس تقلید حرکات ظریف تر مثل کشیدن خط شروع می‌ شود. در نهایت تقلید کلمه تمرین می‌ شود و در صورت موفقیت کودک در تقلید بیان کلمه از همان شیء به عنوان پاداش استفاده می‌ شود.

ABA (تحلیل رفتار کاربردی): این رویکرد بر شکل دهی رفتار تاکید دارد مانند شیوه‌ی لوواس که در قبل به آن اشاره شد.

۲- رویکرد طبیعت مدار: این رویکرد، آموزش را از علائق کودک شروع می‌ کند.

آموزش فراگیر: این روش خود شامل سه زیر مجموعه می‌ شود:

سرنخ آزاد: در این روش، چندین محرک تصویری در اختیار کودک قرار داده می‌ شود و هر زمان به هر کدام واکنش نشان داد، محرک به عنوان پاداش به کودک داده می‌شود. این کار تا جایی پیش خواهد رفت که در نهایت کودک بتواند به صورت مستقل از اشاره برای درخواست استفاده کند.

آموزش ضمنی: در این رویکرد، اشیاء مورد علاقه ی کودک در حوزه دید کودک ولی خارج از دسترس او قرار می‌ گیرند تا توجه کودک را جلب کرده و او را برای ارتباط ترغیب نماید. سپس مداخله گر صبر می‌ کند تا کودک واکنشی نشان دهد. با دیدن واکنش کودک، مداخله گر او را به استفاده از شکل خاصی از تقاضا تشویق می‌ کند.

تقاضا – الگو: این رویکرد شبیه آموزش ضمنی است اما با این تفاوت که در ابتدا لازم نیست مداخله گر منتظر آغازگری از جانب کودک باشد و به محضی که کودک کمی نسبت به محیط علاقه بروز داد، مداخله گر از تحریکات کلامی برای برانگیختن اهداف کلی از کودک تلاش می‌ کند.

سیستم ارتباط بر مبنای مبادله‌ تصویر در گفتار درمانی اوتیسم

این روش برای کمک به کودکان و بزرگسالان مبتلا به ناتوانی، به ویژه کسانی که در صحبت کردن مشکل دارند، ابداع شده است، و از تقویت به عنوان راهی برای کمک به افراد در یادگیری برقراری ارتباط استفاده می‌ کند. اصول این مداخله بر اساس تحلیل رفتار کاربردی می‌ باشد. معلمانی که از سیستم ارتباطی تبادل تصاویر استفاده می‌ کنند، باید اول مشخص کنند که چه چیز می‌ تواند کودک را به یادگیری ترغیب کند. پس از آن که آن‌ ها مشخص کردند یک دانش آموز خاص چه چیزی را دوست دارد و به آن پاسخ می‌ دهد، از آن برای پاداش دادن به وی، استفاده می‌ کنند. مداخله گران معمولاً سعی در آموزش چگونگی درخواست یک شیء یا عمل به کودک دارند. مداخله گر، پس از انتخاب پاداش بر اساس دارد علاقه کودکی که با او کار می‌ کند، آن را به کودک نشان می‌ دهد و وقتی کودک می خواهد آن را بقاپد، مداخله گر تصویر پاداش را به او نشان می‌ دهد. بدین ترتیب، به کودک آموزش داده می‌ شود که تصویر را بردارد و آن را برای دریافت پاداشت به مداخله گر بدهد. وقتی کودک جایزه را گرفت، نام آن نیز همزمان برده می‌ شود و از این راه، او فراخواهد گرفت که اشیا را با نام هایشان شناسایی کند. برای مثال، برای کودکی که درگیری فکری شدیدی با ماشین دارد، یک ماشین بازی کاغذی می‌تواند جایزه مناسب و مؤثری باشد و وقتی یک کودک این را فرا بگیرد که با دادن تصویر یک ماشین را به مداخله گر می‌ تواند ماشین اسباب بازی را بگیرد، آماده فراگیری تبادلات پیچیده تر می‌ شود. به مرور زمان، کودک به جایی می‌ رسد که می‌ تواند به دیگران با نشان دادن کارت بفهماند چه احساسی دارد و چه فکر می کند. در این هنگام، کودک مبتلا به اوتیسم به جای درخواست‌ های ساده، قادر خواهد بود تا افکارش را مبادله کند. این روش یکی از روش های تمرینات گفتاردرمانی در کودکان اوتیسم و گفتار درمانی اوتیسم می باشد.

دیگر روش های گفتار درمانی اوتیسم

PROMPT: این روش جهت کمک به بازسازی اهداف آوایی دهانی – عضلانی برای کودکان مبتلا به آپراکسی رشدی ارائه شده است. کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم، ممکن است از آپراکسی هم رنج ببرند. این روش از سرنخ‌ های لمسی برای ایجاد فشار لمس و سرنخ های حرکتی و حس عمقی برای تسهیل تولید گفتار بهره می‌ برد. این روش از جایگاه انگشت بر روی گردن و صورت بیمار استفاده می‌ کند تا جایگاه تولید را علامت بزند و نیز سرنخ هایی در مورد دیگر مختصه های حرکتی مثل شیوه ی تولید و … را برای بیمار فراهم می‌ کند. به طور مثال قرار گرفتن انگشت در اطراف بینی، نیاز به خیشومی شدگی را نشان می‌ دهد و در همان زمان قرار دادن انگشت دیگر روی لب‌ ها، جایگاه تولید مثلا دولبی را نشان می‌ دهد که در این حالت صدای مورد نظر می‌تواند صدای / م / باشد. دیدگاه گفتار جزئی بر کاهش گفتار مداخله گر تاکید دارد. در این روش کودک را با اشیاء و یا خوراکی‌ های مورد علاقه ترغیب می‌ شود. بعد از جلب توجه کودک، شیء یا خوراکی مورد علاقه به او داده می‌ شود و کودک برچسب کلامی آن را از جانب مداخله گر می‌ شنود. این روش ها نیز در تمرینات گفتاردرمانی در کودکان اوتیسم است.

نتیجه‌گیری:

در پایان باید تأکید کرد که گفتاردرمانی برای کودکان مبتلا به اوتیسم، به ویژه در موارد پیشرفته، فرآیندی تدریجی اما امیدبخش است. همانطور که در مقاله اشاره شد، ترکیب روش‌های نوین گفتاردرمانی با تمرینات منظم خانگی و استفاده از ابزارهای ارتباطی جایگزین (AAC) می‌تواند تحولی چشمگیر در توانایی‌های ارتباطی کودک ایجاد کند. هرچند مسیر درمان ممکن است طولانی باشد، اما کوچک‌ترین پیشرفت‌ها، گامی ارزشمند به سوی استقلال بیشتر کودک محسوب می‌شوند. به خاطر داشته باشید که کلید موفقیت در سه عامل اصلی نهفته است: شروع زودهنگام مداخلات، همکاری مستمر بین درمانگران و خانواده، و حفظ صبر و پشتکار در این مسیر. با به کارگیری اصول علمی و عشق بی‌قیدوشرط، می‌توان پنجره‌های جدیدی از ارتباط را به روی کودکان اوتیستیک گشود و کیفیت زندگی آنان را به میزان قابل توجهی بهبود بخشید.

سوالات متداول:

1-بهترین زمان برای شروع تمرینات گفتاردرمانی چه زمانی است؟
هرچه زودتر بهتر! حتی کودکان 2-3 ساله هم می‌توانند از تمرینات ساده بهره ببرند. شروع زودهنگام باعث می‌شود کودک سریع‌تر پیشرفت کند و مهارت‌های ارتباطی بهتری کسب نماید.

2-چند جلسه تمرین گفتاردرمانی در هفته لازم است؟
بهتر است حداقل 3-5 جلسه کوتاه در هفته داشته باشید. جلسات منظم و کوتاه مدت تأثیر بیشتری نسبت به جلسات طولانی و نامنظم دارند.

بازی برای تقویت گفتار کودک اوتیسم

اختلال طیف اوتیسم نوعی ناتوانی در رشد بوده که عموما پیش از ۳ سالگی خود را نشان می‌ دهد. اوتیسم نوعی اختلال عصبی است که اختلال در ارتباطات و حتی اختلال در تعاملات اجتماعی و مهارت‌ های شناختی را شامل می شود. یکی از مشکلات کودکان مبتلا به اوتیسم، اختلال گفتار است. صحبت کردن کودک اوتیسم به طور معمول یکی از چالش های اساسی والدین می باشد که خانواده ها برای درمان و تقویت گفتار کودک اوتیسم خود از متخصصین گفتاردرمانی برای کودکان اوتیسم راهنمایی می گیرند تا کودک شان توانایی های لازم را کسب کند. خانواده ها عموما از طریق تاخیر گفتاری و اختلالات گفتاری کودک اوتیسم متوجه نوع اختلال آن ها می شون.، گفتاردرمانان عموما در کمک به تشخیص درمان اوتیسم و ​​ارجاع به سایر متخصصان، نقش بسیار مهمی دارند. گفتاردرمانی که با کودک مبتلا به اوتیسم کار می‌ کند، احتمال دارد از برخی رویکرد هایبازی برای درمان تاخیر گفتار کودک اوتیسم استفاده کند. مرکز اتیسم دکتر صابر با بهترین گفتاردرمانی برای کودکان اوتیسم و انتخاب بهترین بازی برای تقویت گفتار کودک اوتیسم به درمان اختلالات گفتاری و زبانی و گفتاردرمانی اوتیسم می پردازد.

وسوسه ­های ارتباطی در تقویت گفتار کودک اوتیسم

اگر کودک به صورت خود انگیخته نمی­ تواند ارتباط برقرار کند، ارزیابگر می ­تواند توجه کودک برای تقویت گفتار کودک اوتیسم را از طریق وسوسه­ های ارتباطی جلب کند. این بافت­ ها برای جلب توجه کودک برای برقراری ارتباط طراحی می­ شوند. این موقعیت ­ها برای کودکانی که بین مرحله ­ی پیش زبانی تا مرحله ­ی ابتدایی زبان هستند، بهتر عمل می ­کند زیرا آن­ ها ممکن است که غیر کلامی باشند و آن­ ها می­ توانند برای کودکان با ارتباط محدود به کار گرفته شوند. برای مثال ارزیابگر می­ تواند یک بادکنک را باد کند و سپس به آهستگی هوای آن را خارج کند و صبر کند تا کودک پاسخی بدهد تا گفتار کودک اوتیسم تقویت شود. ارزیابگر اگر توانست کوک را وسوسه کند باید نوع پاسخ کودک را یادداشت نماید (ژست، صداسازی یا کلمات). چند موقعیت وسوسه برانگیز ارتباطی می ­تواند به عنوان بخشی از ارزیابی بالینی برای گفتاردرمانی استفاده شود.

تحلیل نمونه­ بازی برای تقویت گفتار کودک اوتیسم

ارزیابگر می ­تواند بازی کودک ۸ ماهه تا ۵ ساله را ارزیابی کند تا بهترین بازی برای تقویت گفتار کودک اوتیسم را انتخاب کند. اطلاعات به دست آمده از طریق مشاهده­ ی مستقیم می­ تواند تکمیل کننده­ ی مصاحبه، چک لیست و با دستور العمل ­های استاندارد باشد. تحلیل بازی باید بر اساس یک نمونه که نمایشگر رفتار های بازی کودک با استفاده از مجموعه ­ی متنوعی از وسایل است، باشد. نمونه­ ی بازی کودک باید حدود ۳۰ دقیقه طول بکشد و بستگی به بافت دارد و مداخله­ گر می­ تواند از بخش ­هایی از نمونه ­ی زبانی برای تحلیل بازی استفاده کند. مثل رفتار های زبانی، رفتار های بازی هم می­ تواند به صورت تقلیدی، خود انگیخته با سرنخ­دهی شده یادداشت شود. علاوه بر سطوح بازی، بازی کودک باید از ۴ بعد ارزیابی شود: بافت زدایی، بافت مربوطه، سازماندهی و روابط بین خود و دیگران.

مراحل تقویت گفتار کودک اوتیسم

مقیاس بازی west by

این مقیاس مهارت ­های بازی و گفتار را به صورت موازی بررسی می ­کند.

مرحله­ 1:

۱۹-۱۷ ماهگی: کودک به طور هم­زمان با استفاده از اشیاء در موقعیت­ های روزمره شروع به ارتباطات معنایی و عملکردی می­ کند مثل رد کردن، انکار و ….

مرحله­ ۲:

۲۲-۱۹ ماهگی: هم­زمان با ترکیب ۲ فعالیت یا ۲ اسباب­ بازی شروع به ترکیب واژگان می ­کند.

مرحله­ ۳:

۲ سالگی: هم­زمان با پیچیده شدن کار های منفرد و ساده شروع به استفاده از عبارات و نشانه­ های ساختارشناسی می­ کند.

مرحله­ ۴:

5/2 سالگی: در این مرحله بازی ­ها لذت­ بخش و تکانشی­ اند و کودک به پرسش ­ها پاسخ می ­دهد.

مرحله­ ۵:

۳ سالگی: کودک در این مرحله به اجرای دوباره­ پیشامد های تجربه شده می ­پردازد. در حالی ­که توانایی اطلاع دادن، پیشگویی، قصه­ گویی و استفاده از زمان حال و گذشته را دارد.

مرحله­ ۶:

3- 5/3 سالگی: کودک در این مرحله به فعالیت ­های ساختگی، استفاده از عروسک به جای شخصیت ­ها می ­پردازد در حالی­ که هم­زمان با آن­ ها علایق خود را بیان می­ کند. استدلال می­ کند و …

مرحله­ ۷:

5/3- 4 سالگی: از ابزار برای ساختن صحنه و از زبان برای ایفای نقش استفاده می ­کند و به چرا و چگونه پاسخ می­ دهد.

مرحله­ ۸:

۵ سالگی: از زبان برای چیدن صحنه استفاده می­ کند (ابزاری ندارد، مثلا می ­گوید من یک پادشاهم و روی اسب نشسته ­ام و …). در این مرحله بازی ­ها تخیلی­ اند و هم­زمان در این مرحله کودک از واژگان نحوی (ربطی) مانند پس و … استفاده می­ کند.

سطوح نمادین بازی تقویت گفتار

1.سطح بازی نمادین: وانمود کردن مثلا نوشیدن چای

2.سطح بازی نمادین: استفاده از اسباب­ بازی در ارتباط با خود مثلا هل دادن ماشین

3.سطح بازی مستقیم: عروسک گردانی

4.سطح بازی ترکیبی: ترکیب بازی ­ها

5.سطح بازی مستقیم درونی: نشان دادن برخی برنامه­ ها در بازی

ارزیابی متکی بر بازی و گفتاردرمانی کودکان

در این روش والدین و متخصصین به مشاهده­ ی قوانین گوناگون موجود در بازی­ های گوناگون بدون ساختار و دارای ساختار کودک می­ پردازند. اطلاعات به دست آمده از این روش ما را از مهارت­ های حسی و حرکتی، اجتماعی، عاطفی، زبانی و ارتباطی کودک آگاه می­ کند. این روش برای کودکان از سنین نوزادی تا ۶ سالگی و نیز برای کودکانی که دچار ناتوانی ­هایی هستند، قابل اجراست. به طور خلاصه ارزیابگر باید از ارزیابی ­های غیر استاندارد متنوع برای تقویت گفتار کودک اوتیسم و مقیاس ­های غیر رسمی به منظور هدایت ارزیابی ارتباط – زبان درکی در طیف اوتیسم استفاده کند که این شامل مشاهده­ ی رفتاری که هسته­ ی اصلی نقص در اوتیسم می ­باشد هم می­ شود. در مرکز ارزیابی­ ها، ارزیابی ارتباط و زبان (نمونه­ گیری و تحلیل آن) خواهد بود و بر روی استخراج وسوسه­ های ارتباطی و اهمیت ارزیابی غیر رسمی درک نیز تأکید می­ شود.

بازی‌های تقلید صوتی: روشی لذت‌بخش برای تحریک گفتار در اوتیسم

بازی‌های تقلید صوتی یکی از مؤثرترین روش‌ها برای تحریک تکلم کودکان اوتیسم محسوب می‌شوند. این بازی‌ها با ایجاد محیطی شاد و بدون استرس، به کودکان کمک می‌کنند تا به طور طبیعی صداها، کلمات و جملات ساده را تمرین کنند. بسیاری از کودکان طیف اوتیسم با چالش‌های گفتاری روبرو هستند و بازی‌های صوتی می‌توانند راهکاری جذاب برای تشویق آنها به تولید صدا باشد.

چرا بازی‌های تقلید صوتی در اوتیسم مؤثر هستند؟

این بازی‌ها بر اساس علایق کودک طراحی می‌شوند. مثلاً اگر کودک به حیوانات علاقه دارد، می‌توان با تقلید صدای حیوانات شروع کرد. روش کار ساده است: ابتدا درمانگر یا والدین صداها را تولید می‌کنند، سپس از کودک می‌خواهند همان صدا را تکرار کند. می‌توان از اسباب‌بازی‌های صدادار یا تصاویر حیوانات برای جذاب‌تر کردن بازی استفاده کرد.

نمونه‌هایی از بازی‌های تقلید صوتی:

بازی “صدای چی هست؟”: پخش صدای حیوانات و حدس زدن نام حیوان

بازی “منو تکرار کن”: گفتن کلمات ساده با آهنگ و ریتم خاص

بازی “صداهای محیطی”: تقلید صداهایی مثل بوق ماشین یا صدای باران

سوالات متداول:

1-اگر کودک فقط چند صدا تکرار می‌کند چه کار کنیم؟
این کاملاً طبیعی است. همان صداها را توسعه دهید. مثلاً اگر “ما” می‌گوید، به تدریج “مامان” را آموزش دهید. هر پیشرفت کوچکی را تشویق کنید.

2-چه ویژگی‌هایی باید در انتخاب بازی برای تقویت گفتار کودک اوتیسم در نظر گرفته شود؟
بازی باید:
-ساختار واضح و قابل پیش‌بینی داشته باشد

-جذاب و انگیزه‌بخش باشد

-متناسب با سطح زبانی و شناختی کودک باشد

-فرصت‌های تکرار و تمرین ارائه دهد

-شامل تعامل چهره‌به‌چهره یا واکنش متقابل باشد

گفتاردرمانی اوتیسم و تقویت مهارت های ارتباطی

گفتاردرمانی اوتیسم به منظور بهبود گفتار و بهتر شدن برقراری ارتباط اجتماعی کودک با دیگران ارائه می شود. زبان وسیله انتقال پیام بوده و پیدایش هر نوع اختلال زبانی می تواند موجب بروز مشکل در برقراری ارتباط با دیگر افراد شود و به این دلیل که مشکلات گفتاری و ناتوانی در برقراری ارتباط موثر یکی از علائم شایع اختلال طیف اوتیسم است، گفتاردرمانی اوتیسم از اهمیت بسیاری برخوردار است. گفتاردرمانی اوتیسم نقش مهمی در تشخیص و افزایش رشد ارتباط اجتماعی و بهبود کیفیت زندگی کودکان مبتلا به اوتیسم دارد. گفتاردرمانی اوتیسم و تقویت مهارت های ارتباطی به کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم در بهبود توانایی صحبت کردن و برقراری ارتباط کمک های بسیاری می کند. مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر، بهترین گفتار درمانی برای کودکان در تهران، با انجام تمرینات گفتاردرمانی اوتیسم و تقویت مهارت های ارتباطی کودکان به بهبود اختلالات گفتاری این کودکان کمک می کند.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

تاثیر وسوسه‌ های ارتباطی در گفتاردرمانی اوتیسم

وسوسه‌ های ارتباطی موقعیت‌ هایی هستند که برای کودکانی که به‌ صورت خود انگیخته نمی‌ توانند ارتباط برقرار کنند، طراحی می‌ شوند و به تقویت مهارت های ارتباطی آن ها کمک می کند. این موقعیت‌ ها برای جلب توجه کودک و تشویق او به برقراری ارتباط مفید هستند و برای کودکانی که بین مرحله‌ی پیش زبانی تا مرحله­ ی ابتدایی زبان هستند، بهتر عمل می‌ کند زیرا آن‌ ها ممکن است که غیرکلامی باشند و آن‌ ها می‌ توانند برای کودکان با ارتباط محدود به ‌کار گرفته شوند. برای مثال مداخله‌ گر می‌ تواند یک بادکنک را باد کند و سپس به ‌آهستگی هوای آن را خارج کند و صبر کند تا کودک پاسخی بدهد. مداخله‌ گر اگر توانست کودک را وسوسه کند باید نوع پاسخ کودک را یادداشت نماید و در جلسات بعدی برای توسعه ی شکل پاسخ تلاش کند. (ژست، صداسازی یا کلمات)

چند نمونه از موقعیت‌ های وسوسه برانگیز ارتباطی در گفتاردرمانی اوتیسم در زیر قابل ‌ملاحظه است:

• خوردن غذای مورد علاقه کودک بدون تعارف کردن به او
• باد کردن یک بادکنک در مقابل کودک و سپس خالی کردن هوای آن
• کوک کردن یک اسباب‌ بازی کوکی، تمام شدن کوک آن و سپس دادن آن به کودک
• قرار دادن اشیاء مورد علاقه ­ی کودک در ظرفی شیشه‌ ای که در آن محکم بسته شده است
• قطع کردن بازی مورد علاقه­ ی کودک به انتظار کشیدن برای تلاش کودک جهت برقراری مجدد بازی

در ادامه ­ی مبحث قبل باید توجه داشت که چنانچه کودک با کمی الگو دهی از جانب ارزیابگر توانست مدل‌ ها را به ‌کار ببرد و رفتار هدفمندی را بروز دهد، نشان‌ دهنده­ ی این است که کودک می‌ تواند از مداخله­ ی متمرکز بر روی استخراج ارتباط هدفمند بهره ببرد. در این مرحله باید به نوع مقاصد ارتباطی مورد استفاده توسط کودک، شیوه­ ی رسیدن به مقاصد و فراوانی این رفتارها ارتباطی توجه نمود و در جهت گسترش آن‌ ها تلاش کرد.

 انواع مقاصد ارتباطی در گفتاردرمانی اوتیسم

• مقاصد ساده:
• جلب توجه
• بیان تقاضا
• رد کردن، امتناع و اعتراض
• مقاصد پیچیده‌ تر:
• درخواست اطلاعات
• ارائه اطلاعات
• تأیید
• تشکر

اوتیسم در کودکان به‌ صورت غیر طبیعی در مقاصدی مانند درخواست و اعتراض، نمود بیشتری پیدا می کند، این در حالی است که کودکان طبیعی، بیشتر از مقاصدی که نیازمند توجه است استفاده می‌ کنند مثل نشان ‌دادن، نمایش دادن و… شیوه­ های رسیدن به مقاصد ارتباطی در طی رشد دچار تحول می‌ شود به‌ گونه‌ ای که کودکان در ابتدا از ژست (۸- ماهگی ۱۲) سپس از آواسازی (۱۲-۱۸ ماهگی) و در نهایت از کلمات قراردادی (۱۸-۲۴ ماهگی) به‌ منظور رسیدن به هدف خود بهره می‌ برند.

روش هایی برای تقویت مهارت های ارتباطی کودکان اوتیسم

• هر بار سطح بالاتری را از کودک انتظار داشته باشید: مثلاً در دالی بازی، اول در طی اجرای بازی توقعی از کودک در خصوص بازی ایجاد کنید و بازی را آن‌ قدر تکرار کنید که کودک به روند بازی عادت کند مثلاً هر بار دست روی صورت بگذارید و سپس با برداشتن دست کلمه ­ی دالی را ادا کنید اما پس ‌از مدتی این توقع را بشکنید مثلاً دست خود را روی صورت نگه دارید و اجازه دهید کودک با عکس‌ العمل خود، شما را مجبور به ادامه بازی کند و سپس هر بار عکس‌العمل کودک را رشد دهید مثلاً در دفعات اول کشیدن و دست شما توسط کودک، پاسخی که قابل ‌قبول است ولی در مراحل بعد انتظار بیشتری از او داشته باشید مثلاً این ‌که صداسازی کند و یا این ‌که کلمه‌ ای که همیشه می شنیده و الگوی کافی از آن گرفته است را بیان کند.
• بین اعمال کودک و کلمات رابطه‌ ایجاد کنید: مثلاً زمانی که کودک دستانش را به ‌منظور بغل شدن بالا می‌ آورد بگویید بغلت کنم! بغل…
• در مقابل هر صدا سازی و یا حتی ژست، به کودک پاداش دهید.
• از تکنیک‌ های آموزش پیش زبانی فراگیر (PMT) استفاده کنید.
• اشیاء مورد علاقه کودک را دور از دسترس او قرار دهید و یا ترتیب مورد انتظار کودک را برهم زنید.
• جهت تمرکز کودک بر روی شی انتظار بکشید.
• جهت نشان ‌دادن واکنشی که از جانب کودک به ‌گونه‌ ای که ما بتوانیم از آن به ‌عنوان درخواست تعبیر کنیم، انتظار بکشید. باید توجه شود که در طی اجرای این تکنیک ممکن است کودکانی بی‌ میل و یا غیر آغازگر باشند! راه‌ حل‌ های زیر منجر به تحریک کودک می‌ شود و او را تشویق می‌ کند که رفتار های بیشتری را تولید نماید.
• تقلید حرکتی تصادفی: اعمال حرکتی خود را تقلید کنید.
• تقلید صوتی تصادفی: اعمال ساده کودک را تقلید کنید.
• زمانی ‌که کودک با انجام مراحل قبل به آغازگری دست یافت، باید فراوانی این رفتارها را افزایش داد. راه ‌حل: تأخیر زمانی: در طی فعالیت‌ ها وقفه ایجاد کنید به‌ گونه‌ ای که اشکالی از مقاصد ارتباطی، در کودک برانگیخته شود.
• تحریک کلامی: سرنخ‌ هایی در ارتباط با مقاصد کودک ارائه کنید. (مثلاً چی می‌ خوای؟ / توپ می‌ خوای؟ و… )

همه موارد گفته شده در بهبود گفتاردرمانی اوتیسم و تقویت مهارت های ارتباطی کودکان مبتلا به اوتیسم بسیار موثر می باشد.

سوالات متداول:

1-چطور می‌توانم فهمیدن شوخی و کنایه را به کودک اوتیستیکم آموزش دهم؟
از “داستان‌های اجتماعی مصور” استفاده کنید که حالت‌های مختلف چهره و معنی واقعی جملات را با تصاویر طنزآمیز مقایسه می‌کند.

2-چرا کودکان اوتیستیک در برقراری ارتباط چشمی مشکل دارند؟
این مسئله ناشی از تفاوت در پردازش حسی و اضطراب اجتماعی است. گفتاردرمانگران با تمرینات تدریجی مانند “نگاه کن-بگیر” و استفاده از اسباب‌بازی‌های جذاب، این مهارت را بهبود می‌بخشند.