یکی از نکات قابل توجه در آموزش گفتار در کودکان پی بردن به شیوه یادگیری کودک و استفاده از حداکثر توانایی های او برای آموزش می باشد. مرکز گفتاردرمانی کودکان دکتر صابر با استفاده از تجربه درمانگران این رشته در کنار تجهیزات پیشرفته مرکز نظیر اتاق حسی، اتاق شنیداری و تکنیک های یکپارچگی حسیدر زمینه درمان یکپارچگی حسیو گفتار کودکان به صورت تخصصی فعالیت می نماید. کاردرمانی حسی و گفتاردرمانی حسی به صورت هم زمان می تواند بهبودی گفتار را در کودکان تسریع بخشد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
حس لمس، حس حرکت: حسهای لمس و حرکت، در واقع دو وسیلهی یادگیری برای شیوهی پردازش اطلاعات میباشند:
حس لمس: یعنی آگاه شدن از حرکت نشأت گرفته از اندامهای پایانهی حسی در عضلات، تاندونها، مفاصل و گاهی وقتها مجرای شنوایی گوشها (نیکولوسی و همکاران 2004).
حس حرکت: یادگیرندگان از طریق حس لمس و حس حرکت ترجیح میدهند تا از طریق لمس کردن با دستها، چیزی بیاموزند، فرصت داشته باشند تا بایستند و کاری را انجام دهند، قدم بزنند، و یا در برخی موارد، کارکرد چیزی را با روشهای حرکتی تجربه کنند. به عنوان مثال، اگر به یادگیرندگان از طریق حس لمس و حس حرکت، رنگها را آموزش میدهند، آنها از کارکردن با تکههای بزرگ پارچه با رنگهای مختلف، تکان دادن پارچهها در حین حرکتشان در اتاق، صحبت کردن دربارهی تجربهی حس حاصل از تکان دادن پارچهها و تظایر اینها لذت میبرند.
گفتاردرمانی و یکپارچگی حسی
عناوین مربوط به کارکردن با بیماران با استفاده از حس لمس و حس حرکت
1)یادگیرندگان از طریق حس لمس و حس حرکت، ترجیح میدهند تا مواد مربوط به آنچه را که قرار است یاد بگیرند، دست بزنید. به عنوان مثال، اگر مفهوم میوه را آموزش میدهید، به بیمار اجازه بدهید تا در خلال ارایهی اطلاعات مربوط به آن میوه، میوهای را (خواه میوهی مصنوعی) در دست بگیرد و آن را لمس کند.
2)یادگیرندگان از طریق حس لمس و حس حرکت، از نقاشی کردن، ترسیم کردن، سر هم کردن و ساختن اشیاء لذت میبرند. فعالیتهای هنری برای یادگیرندگان از طریق حس لمس و حس حرکت، سودمند است. به هر روی، در این مورد SLP باید در خلال جلسههای درمان احتیاط به خرج دهد، زیرا این قبیل فعالیتها، مقدار وقت پرداختن به کار خاص، به منظور رسیدن به هدفهای درمان را کاهش میدهند. به عنوان مثال، فعالیتهایی چون بریدن، رنگکردن و چسباندن، وقت زیادی میگیرند، و فقط باید زمانی روی آنها کار شود که هدف ما مستقیماً پرداختن به این نوع فعالیتها باشد.
3) یادگیرندگان از طریق حس لمس و حس حرکت، معمولاً با لمس کردن به عنوان سرنخ و ابزار کمکی در درمان، بهتر یاد میگیرند. بنابراین، SLPها باید برای آن گروه از بیمارانی که از لمس شدن ناراحت نمیشوند، در خلال درمان، لمس کردن مناطق قابل قبول برای برقراری ارتباط را به منظور ارایهی سرنخ و کمک به بیمار در نظر بگیرند، در روند درمان، صورت، چانه، گلو، شانه، بالای بازو و قسمت بالای پشت، به عنوان مناطق قابل قبول برای لمس به منظور ارایهی سرنخ و کمک به بیمار در نظر گرفته میشوند. گهگاهی، وقتی که از شستن دایرهوار برای کودکان کم سن و سال استفاده میشود (نشستن گروهها به صورت نیمدایره که در آن زانوهای درمانگر نزدیک زانوهای بیمار باشد، خواه با نشستن روی صندلی و خواه با نشستن روی کف اتاق و بدون وجود هرگونه میز بین درمانگر و بیماران)، لمس کردن زانوی بیمار به منظور ارایهی سرنخ و کمک به او به عنوان لمس قابل قبول برای درمان محسوب میشود. به علاوه، گفتاردرمانها را تشویق میکنیم تا وضعیت بیمارانی را که به هر دلیلی دوست ندارند که در خلال درمان از طرف درمانگر لمس شوند، مراعات کنند، و روشهای جایگزینی دیگری به منظور ارایهی سرنخ و کمک به بیمار پیدا کنند، مثلاً اسم او را صدا بزنند و یا از راهنماییهای دیداری استفاده کنند.
4)گفتاردرمانها باید پیوسته بیماران را زیر نظر داشته باشند، حتی بیمارانی را که به عنوان یادگیرندگان از طریق حس لمس و حس حرکت به حساب میآیند، احتمالاً به دلیل «تحریک حسی زیاد» و باز خورد بیش از اندازهی دستگاه حس لمس و حس حرکت در جریان فعالیتهای درمانی به عنوان مثال، در کلاسهای درس پیش از آمادگی و آمادگی بچهها اغلب تشویق میشوند تا حروف را روی شن، روی کاغذ سمباده و یا روی سایر مواد بسیار حساس ترسیم کنند. این کار ممکن است برای بسیاری از بچهها مشکلی ایجاد نکند، ولی برای برخی از بچهها، بازخورد حاصله از نوک انگشتان بسیار قوی است و کودک در اثر این کار، بیش از اندازه تحت تأثیر تحریک حسی قرار میگیرد. برای یک کودک کم سن و سال، نتیجهی حاصله از این نوع تحریک حسّی زیاد، اغلب حالت تهوّع و حتی شاید استفراغ است.
درصد تعداد اشخاصی که به عنوان ترجیح دهندگان استفاده از حس ویژهای برای یادگیری طبقهبندی شدهاند، متفاوت است. با وجود این، دان از جملهی نخستین پژوهشگرانی بودهاند که، یافتههای خود را در این حوزه گزارش کردهاند.
آنها پی بردند که، تقریباً 30% دانشآموزان به عنوان یادگیرندگان از طریق حس شنیداری 40% به عنوان یادگیرندگان از طریق حس بینایی، و 30، به عنوان یادگیرندگان از طریق حس لمس و حس حرکت، طبقهبندی میشوند. دان،نشان دادهاند که، بیشتر دانشآموزان دارای یک حس یادگیری غالب و برتر، و یک حس یادگیری ثانویه میباشند. به عنوان مثال، یک دانشآموز ممکن است از حس بینایی به عنوان حس اصلی برای دریافت اطلاعات، و از حس لمس و حس حرکت به عنوان حس ثانویه برای دریافت اطلاعات استفاده نماید. اگر دانشآموزان نتوانند از طریق حس برتر اطلاعات را دریافت نمایند، اطلاعات از بین میروند، مگر این که حس ثانویه بتواند فقدان تحریک حس اصلی را جبران کند. صرفنظر از حس یادگیری برتر دانشآموزان، پژوهش نشان میدهد که، اگر دانشآموزان از طریق حس یادگیری اصلی آموزش ببینند، سریعتر و آسانتر یاد میگیرند. (دان، مک کارتی 1987).
بزرگترین مشکل برای تضمین این که برای یادگیری دانشآموزان، از طریق حس اصلی آنها به آنان آموزش داده میشود این حقیقت است که، گفتاردرمانان بدون توجه به متنوع بودن حس یادگیری دانشآموزان، غالباً از همان حس یادگیری برتر خودشان برای تدریس استفاده میکنند (باربی، میلون 1981). در یک پژوهش جدیدتر، والاس (1995) پی برد که، در فیلیپین، آموزگاران اکثراً از طریق تحریک حس شنیداری به تدریس میپردازند، زیرا آموزگاران خودشان حس شنیداری را ترجیح میدادند، در حالی که، در واقع امر، برای دانشآموزان آنها، حس شنیداری برای یادگیری، حس ثانویه به حساب میآمد. دان، دان (1987) نشان دادهاند که، حسی که در بیشتر مواقع عموماً در کلاس درس مورد بیتوجهی قرار میگیرد، حس لمس و حس حرکت است، به ویژه بعد از کلاس سوم، برای دانشآموزان بزرگسال، اگرچه پژوهشی وجود ندارد تا تعداد SLPهایی را که موافق یادگیری از طریق حس ویژهای هستند نشان بدهد، ولی پژوهش نشان داده است که، مربیان آموزش نگهداری مواد غذایی، حس بینایی را برای یادگیری اطلاعات جدید ترجیح میدهند. (اسلوآن، دانه، گیس 2004). جالب این که، طبق پژوهش دان (2000)، سبک یادگیری ترجیحی غالباً با رشد شخص ارتباط دارد، و با گذشت زمان و بالا رفتن سن فرد ممکن است تغییر کند.
یادگیرندگان بزرگسال اغلب پی میبرند که، چنانچه با استفاده از حس خاصی اطلاعات را دریافت کنند، راحتتر میتوانند آن را فرا گیرند و به یاد بیاورند (میک لر، زیپرت 1987). یادگیرندگان بزرگسال اغلب فرصتهایی را برای یادگیری جستجو میکنند که با حس یادگیری ترجیحی آنان سازگاری داشته باشند، و از آن دسته از فرصتهای یادگیری که با حس یادگیری ترجیحی آنان تناقض داشته باشند، پرهیز میکنند، با این همه، کودکان به ویژه کودکان کم سن و سال، غالباً پی نمیبرند که از طریق حس بهتر از حسهای دیگر یاد میگیرند، حتی اگر هم پی ببرند که از طریق حس خاصی بهتر یاد میگیرند، اغلب این توانایی را ندارند تا اطلاعاتی را که در زمینهی یادگیری به آنها ارایه میشوند، کنترل نمایند. لمایر (2001) نشان داده است که، یادگیرندگان کمابیش به طور متعادل و به صورت یک سوم تمایز برای یادگیری قرار دارند، یعنی: یک سوم از طریق بینایی، یک سوم از طریق شنیداری، و یک سوم از طریق حس لمس و حس حرکت. لمایر گفته است که، آموزگاران با ایجاد تعادل بین این حواس، برنامههای آموزشی خود را طراحی میکنند. به همین دلیل، آموزگاران اغلب راهکارهایی طراحی میکنند تا به آنها کمک کند که، برای هر مفهومی که میخواهند آموزش دهند، برنامههای درسی را با عناصری از تحریک شنیداری (کلامی، دستورالعمل، سخنرانی)، تحریک بینایی (جدولها، نمودارها، دستنوشتهها، استفاده از رنگها)، و تحریک حس لمس و حس حرکت (الگوها، خلاقیتهای هنری یا علیم) عرضه کنند. به همین قیاس، SLPها را تشویق میکنیم تا در هنگام درمان بیماران، جنبههای شنیداری، بینایی، حس لمس و حس حرکت مربوط به اطلاعات و ارایهی محرک را مدّنظر داشته باشند
سوالات متداول:
1-چگونه فعالیتهای یکپارچگی حسی میتوانند به درمان لکنت زبان کمک کنند؟
استرس و اضطراب ناشی از اختلال پردازش حسی میتواند لکنت را تشدید کند. فعالیتهای تنظیمکننده سیستم عصبی مانند تابخوردن ریتمیک، فشار عمیق مفاصل، یا تمرینات تنفسی دیافراگمی، با کاهش اضطراب و افزایش خودتنظیمی، به بهبود روانی گفتار منجر میشوند.
2-نشانههای هشداردهنده اختلال یکپارچگی حسی که بر گفتار اثر میگذارد کدامند؟
واکنشهای افراطی یا تفریطی به صداها (مثل پوشاندن گوش در محیطهای شلوغ)، اجتناب از غذاهای با بافت خاص، مشکل در تماس چشمی، حرکات تکراری بدن، حساسیت بیشازحد به لمس صورت یا دهان، و عدم تحمل فعالیتهای حرکتی مانند تاب خوردن. این نشانهها میتوانند مهارتهای زبانی و تولید صدا را مختل کنند.
مرکز کاردرمانی درکی حرکتی به صورت تخصصی در زمینه مهارت های حسی حرکتیکودکان فعالیت می نماید. تمرینات ادراکی حرکتی در کودکان موجب بهبود مهارت های هماهنگی حرکتی و هماهنگی چشم و دست کودکان می گردد. توانبخشی دکتر صابر با تجربه بالا در زمینه کاردرمانی جسمی و کاردرمانی تاخیر حرکتیکودکان با تاخیر حرکتی و مشکلات یکپارچگی حسی با طرح برنامه درمانی مناسب و استفاده از تجهیزات پیشرفته روز دنیا را مورد درمان قرار می دهد. سنسوری روم، کاردرمانی حسی حرکتی، مکانوتراپی از ابزارهای موثر این مرکز می باشد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
کاردرمانی درکی حرکتی
– یکپارچگی بینایی- حرکتی: تعامل بین مهارتهای دیداری، مهارتهای ادراکی – دیداری و مهارتهای حرکتی است.
– عملکرد دست شامل:
Reach: Ext به دور از بدن برای گرفتن یا گذاشتن
Grasp: دستیابی به اشیا با دست / نگه داشتن اشیا با دست
Carry: انتقال اشیای قابل حمل با دست از مکانی به مکانی دیگر
Voluntary release (رها کردن ارادی): Ext کردن انگشتان جهت رها کردن اشیای قابل حمل در زمان و مکان مشخص
In-hand manipulation (دستکاری اشیا در دست): تطابق / حرکت اشیا با دست
Bimanual skills (مهارتهای دو دستی): استفاده هماهنگ از دو دست به طور متوالی یا همزمان به منظور انجام فعالیت
کاردرمانی درکی حرکتی و تکامل عملکرد دست
عوامل فرهنگی – اجتماعی
– این عوامل اگرچه در رشد مهارتهای پایه ای دست تاثیر ندارند اما در مهارتهای دستکاری پیچیده نقش دارند. (مانند کودکی که فقیر است و از مداد استفاده نمیکند و مهارت استفاده از آن را نمیآموزد.)
– کودکان با فرهنگ کشورهای شرقی قدرت دست کمتر اما مهارتهای ظریف بیشتر نسبت به کودکان کشورهای غربی دارند.
– با بالغ شدن عملکرد دست در الگوهای گرفتن و رها کردن: هماهنگی چشم و دست، رشد پراکسی و سپس هماهنگی مهارتهای برنامهریزی حرکتی و ادراکی – دیداری رخ میدهد.
عملکردهای حسی – پیکری
– عملکردهای حسی- پیکری در حرکات مجزای شست و انگشتان حیاتی است (در حرکات دقیق و ماهرانه دست و انگشتان مهم است).
– ادراک لامسه در 6 ماهگی پدیدار میشود: در این سن مهارت گرفتن و رها کردن نابالغ است.
– ادراک لامسه شامل: درک بافت، درک شکل، درک سختی اشیا از طریق لمس فعال است و تا سن 5 و 6 سالگی بالغ نمیشود.
– پیش نیاز ادراک لامسه، دستکاری اشیا در دست است.
– کودک در 6 ساله توانایی شناسایی اشیای 3 بعدی متداول را به همراه تمام ویژگی های اشیا فقط با لمس فعال را دارد (یعنی بدون کمک بینایی و سایر حواس).
– در صورتی که کنترل حرکت انگشتان آسیب ببیند؛ دریافت و استفاده از اطلاعات مختل میشود و فرد در رها کردن و گرفتن دچار مشکل میشود. به عبارتی چون اطلاعات لامسه به خوبی دریافت نمیشود عملکردهای حسی پیکری هم مختل میشود.
– ارزیابی عملکرد حسی پیکری در کودکان زیر 4 سال و کودکان بیمار مشکل است.
– هر چقدر فرد دستکاری کمتری داشته باشد، عملکرد حسی پیکریاش ضعیفتر میشود و مشکلاتی در هماهنگی، زمان و سرعت پاسخو وارد کردن نیروی بیش از حد یا نیروی کم حین نگه داشتن اشیا به وجود میآید.
– مشکل در عملکرد حسی پیکری در CP و DCD (اختلال هماهنگی رشد) شایع است.
ادراک دیداری و شناخت
یک کاردرمان با بررسی روند رشد کودک به درمان حرکتی می پردازد.
– کودک در 4 ماهگی از بینایی به عنوان حس غالب برای جهتدهی بازو و حرکاتش استفاده میکند.
– رشد دیداری- حرکتی نیازمند بالغ شدن reach دقیق است که در حدود 6 ماهگی رخ میدهد.
– استفاده از ادراک بینایی و لامسه برای هدایت reach و حمل اشیا و قرار دادن اشیا در 6 ماه اول رخ میدهد.
در 9 ماهگی کودک با استفاده از یکپارچگی دیداری- حسی پیکری حرکت دستش را هدایت میکند. یعنی کودک با ترکیب این حواس حرکات بازو و دستش را پیشبینی میکند.
– رفتار اکتشاف دستی زودهنگام در رشد مهارتهای دیداری- فضایی مهم است.
– دستکاری اشیا در سنین 6 تا 12 ماهگی موجب درک روابط فضایی میشود، یعنی در 9 الی 10 ماهگی کودک موقعیت دست خود را مطابق با افقی یا عمودی بودن اشیا تنظیم میکند و دست خود را بر حسب محدب و مقعر بودن اشیا شکل میدهد.
– طی سال دوم کودک یک اشیا را به اشیای دیگر به طور دقیقتر و هدفمندتر ربط میدهد.
– قبل 18 ماهگی کودک با پیشبینی وزن اشیا حرکت خود را تطابق میدهد.
– در نیمهی دوم سال اول حرکات دستش را بر حسب ویژگیهای اشیا (اندازه، شکل و جنس اشیا) انطباق میدهد.
– با افزایش کنترل توجه و رشد استراتژیهای حل مسئله: کنترل دو اشیا به طور همزمان کودک بهبود مییابد:
در 15 ماهگی با یک دست اشیا را نگه داشته و با دست دیگر آن را دستکاری میکند.
در 18 الی 20 ماهگی دو تا چند اشیا را با هم دستکاری میکند.
با افزایش مهارتهای توجه و برنامهریزی: استفاده از دو دست برای دستکاری اشیا بیشتر میشود.
– عملکرد موثر دست به حرکت مناسب گروه عضلات دیستالی که قوس پالمار را کنترل میکنند بستگی دارد
– قدرت کافی عضلانی برای شروع تمام انواع grasp و حفظ آنها حین بلند کردن و حمل کردن ضروری است. این قدرت در سراسر سنین پیش از مدرسه و نوجوانی به طور تدریجی رشد میکند.
– کودکان با ضعف عضلانی در فعالیتهای manipulation عملکرد بهتری نسبت به مهارتهای درشت، جابجایی اشیا و … دارند.
– ناکافی بودن قدرت کودکان به صورت موارد ذیل بروز میکنند:
ناتوانی در EXT انگشتان یا حرکت آپوزیشن شست
ناتوانی در flex انگشتان
ناتوانی عضلات اینترنسیک
ناتوانی در MP flex و IP EXT
– کودکی که دارای قدرت Fair (امتیاز 3 در MMT) است الگوی grasp را دارد اما جسم را بر خلاف جاذبه نمیتواند بلند کند.
– تاثیر ناهنجاریهای تون عضلانی در عملکرد دست:
تون بالا: محدودیت ROM و کنترل ضعیف
تون پایین: ROM بیش از حد و کاهش ثبات
تون متغیر: کودک ROM کامل دارد و ثبات مفصلی تنها در انتهای دامنه حرکتی (در full flex و ful Ext) وجود دارد و کنترل حرکت کاهش مییابد.
همزمان با بلوغ چالشهای جدیدی را برای کودکان دارای مشکلات حسی و خانوادههای آنها ایجاد میشود. فشار وارد شده از دیگران، میل به همرنگ شدن با بقیه، و تغییرات فیزیکی که به همراه بزرگ شدن پیش میآیند میتوانند دشوار باشند. نصیحت پدر و مادر ممکن است مؤثر نباشد و مورد قبول قرار نگیرد، و همسالان دارای تأثیر بیشتر باشند. مرکز کاردرمانی حسی در زمینه درمان یکپارچگی حسیو بهبود عملکرد فرد فعالیت می نماید. متخصصین کاردرمانی با استفاده از ابزارهای ویژه حسی به بهبود یکپارچگی حسیدر فرد و ارتقای سطح عملکرد کمک بسزایی می کند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
برای بعضی افراد با اختلال پردازش حسی مهم نیست که با جماعت یکرنگ شوند یا نه و تفاوتهای خود را با افتخار نمایش میدهند، اما بیشتر کودکان مایلند با همسالان خود یکجور شوند. نوجوانی که هرگز شلوار گرمکنهای خود را در مدرسهی ابتدایی در نیاورد ممکن است در یافتن شلوار جینی که بتواند تحمل کند دچار مشکل شود. دختری که از موسیقی بلند دوری میکرد ممکن است تلاش کند که حداقل وانمود کند از آهنگهای جدید خوشش میآید، در حالی که ممکن است گوش گیرهایی را پشت موهای بلندش پنهان کند. موارد زیر تنها تعدادی موانع شایع و راهحل آنها برای نوجوانان است:
مشکلات فرد با اختلال پردازش حسی در بزرگسالی
بوی بدن
به دلیل تفاوتها در حساسیت بویایی، یک نوجوان یا جوان دچار اختلال حسی ممکن است همیشه در مورد بوی خوب دادن بسیار دقیق باشد یا، برعکس، ممکن است به جورابها و زیربغلهای دارای بوی بد بیتوجه باشد. فردی که مایل باشد دیگران از او دوری کنند ممکن است از بوی بد خود برای این کار استفاده کند. به هر حال بوی مناسب دادن یک قانون اجتماعی است. تجمع باکتریها یک مشکل بهداشتی است و از این رو قابل بحث نیست.
ممکن است برای فردی حس یا بوی اسپری دئودورانت زننده باشد. ممکن است فردی نیاز به انجام صبورانهی آزمایشها داشته باشد تا دئودورانت یا رول آن یا اسپریای که قابل قبول است را بیابد. محصولات بدون بو معمولاً بهترین انتخاب هستند. با توجه حساسیت فرد، دنبال دئودورانتی باشید که دارای حداقل مواد شیمیایی، مخصوصاً بدون آلومینیوم کلروهیدرات، نمکی که یکی از شایعترین ترکیبات بین ضد عرقهای تجاری است، باشد. بسیاری از تحقیقات به ارتباط بین سمی بودن آلومینیوم و بیماری آلزایمر و سرطان پستان پرداختهاند. با این که ارتباط واضحی یافت نشد، مطمئنتر است اگر به طور روزانه از آلومینیوم روی بدن استفاده نکنیم یا حداقل در پایان روز آن را بشوریم.
محصولات سالمتر زیادی در بازار وجود دارند همچنین Tom’s Maine، که در بیشتر مغازههای بهداشتی موجود است، که ممکن است از لحاظ بو و ترکیب قابل قبولتر باشند. کلید کار در جستجو است.
اصلاح
مردان جوانی که اصلاح را یاد میگیرند نیاز به یاد گرفتن ترکیب درست تیغ و کرم اصلاح دارند تا پوست صورت حساس را اصلاح کنند. دخترانی که میخواهند پاها و زیربغل رخود را اصلاح کنند نیز نیاز به کمی تمرین دارند. اینها چند ایده هستند:
گرفتن دوش آب گرم در ابتدا پوست را نرم میکند، و آن را برای اصلاح آسانتر میسازد.
تیغهای ارزان و قابل بازیافت احتمال بیشتری برای آسیب به پوست دارند. بهتر است از یک تیغ دارای کیفیت بالا استفاده شود.
بعضیها ممکن است ریش تراشهای الکتریکی را ترجیح دهند. بعضی دیگر آنها را بیشتر آسیبزا میدانند.
برای بعضیها، ممکن است درست کردن کف و مالیدن آن بر روی پوست با یک برس دارای کیفیت بالا آرامبخش باشد.
با استفاده از صابون اصلاح گرد و یک برس میتوان اصلاح کرد بدون اینکه مستقیم به کرم اصلاح دست بزنید.
عادت ماهیانه
یک خانم جوان که در مورد دورهی ماهیانه آگاهی دارد در دورهی ماهیانهی خود دارای اعتماد به نفس بالاتری است. این که از پد تا تمپون استفاده کند بستگی به ترجیح خود شخص دارد. یک پد در در روزهای که خونریزی کمتر است ارجحیت دارد. قرار دادن تمپون، میتوان از یک کرم واژن استفاده کرد.
اگر خانم جوان گرفتگیهای قاعدگی دارد، رفع درد مهم است. مانند داروهای ضدالتهابی ادویل و آلیو میتوانند بسیار مفید باشند. مخصوصاً اگر در ابتداری گرفتگیها استفاده شوند. اگر گرفتگی شدید باشد و خونریزی زیاد باشد، میتوان از قرصهای ضدبارداری استفاده کرد. این آگاهی توسط متخصص زنان و یا یک متخصص کودکان که دخترهای سن بالاتر را درمان میکند صورت میگیرد. والدین باید متوجه باشند که با نوزادان و کودکان در یک اتاق انتظار بودن میتوان برای یک نوجوان شرماور باشد. پدهای گرمایشی نیز میتوانند کمک کنند در مدرسه، یک دختر جوان میتواند از یک کمربند گرمایی استفاده کند که به طور مکانیکی گرم میشود و برای 6 تا 8 ساعت گرم میماند.
دختران در چند دههی گذشته بسیار زودتر شروع به قاعده شدن کردهاند. و این میتواند به خاطر چاقی و در معرض مواد شیمیایی مختل کنندهی اندوکرین همانند حشره کشها، پلاستیک و هورمونهای موجود در محصولات غذایی و آرایشی باشد. یک مطالعهای بر روی بیش از 17000 دختر صورت گرفت که نتایج نشان داد دختران سیاهوست، به طور میانگین، اولین نشانههای بلوغ را بین سنین 8 تا 9 سالگی تجربه میکنند و دختران سفید پوست این تغییرات را در 10 سالگی تجربه میکنند. این دو سال زودتر برای دختران سیاه پوست و یک سال زودتر برای دختران سفید پوست نسبت به مطالعات قبلی بود. از این رو بلوغ زودرس را در دختران سیاه پوست قبل از 7 سالگی و در دختران سفید پوست قبل از 8 سالگی و در پسران قبل از 9 سالگی تعریف میکنند.
در حالی که در نهایت طبیعت باید مسیر خود را طی کند، قابل توصیه است شروع بلوغ را برای دخترانی که بین سنین 3 تا 6 سال هستند و احتمال بین 6 تا 8 سال -یا دخترانی که واقعا هنوز آمادگی برای روبرو شدن با چالشهای جسمی و روحی بلوغ و قاعدگی به دلیل چالشهای ذهنی و رفتاری را ندارند-0به تعویق انداخت.
لوپرون یک داروی سرکوب کنندهی هورمون است که به طور ماهیانه تزریق میشود و میتوان تا سن طبیعی بلوغ استفاده شود (8 تا 13 سالگی برای دختران و 9 تا 14 سالگی برای پسران). عوارض جانبی لوپرون شامل کاهش چگالی استخوانی، و تغییرات در حالت روانی میوشند و باید توسط یک متخصص دارویی تجویز شود. لوپرون درمانی برای درمان اختصاصی اوتیسم پیشنهاد نمیشود و کاملاً فاقد اعتبار است.
استفاده از لوازم آرایشی
ممکن است پدر و مادرها شگفت زده شوند وقتی ببینند که دخترشان که در کودکی وقتی به او کرم ضدآفتاب زدند گریه کرد، ناگهان به استفاده از محصولات آرایشی علاقهمند میشود چون بقیه دختران نیز همینطور هستند. یافتن کرمها و لوازم آرایشی قابل قبول نیاز به قدری آزمون و خطا دارد. اینها بعضی نکات مفید هستند:
مغازههای غذایی سلامتی مکانی خوب برای پیدا کردن مرطوبکنندهها و لوازم آرایشی بدون بو و مواد شیمیایی و لاک ناخن بدون تولوئن هستند.
با استفاده از مواد کاملاً طبیعی از روشهای زیبایی خانگی استفاده کنید: روغن نارگیل طبیعی برای حالت دادن به مو و نرم کردن ناخنها؛ ماسکهای صورت پر کنندهی منافذ با استفاده از سفیدهی تخممرغ؛ ماسکهای تهیه شده از خیار له شده برای کاهش پف صورت، و ماسک صورت عسل برای مرطوب کردن. این درمانهای زیبایی جالب، کمهزینه، و بسیار مفید برای مسائل حسی هستند میتوانید دستورهای بسیاری را به طور آنلاین بیابید.
دختران باید با لوازم آرایشی بازی کنند اگر به استفاده از آنها علاقهمند هستند. تفاوتهای حسی بزرگی وجود دارد، مثلاً بین یک برق لب و یک ماتیک و یا پایهی پودری یا مایع داشتن، به آنها آموزش دهید که ساده و در حد کم استفاده کنند، اما به سلیقههای شخصی احترام بگذارند.
به دختران یادآوری کنید که باید همیشه قبل از خواب هرگونه مواد آرایشی را پاک کنند تا صورتشان را تمیز و سالم نگه دارند. آنها باید کرم و مایع پاککنندهی آرایش چشم را امتحان کنند تا موردی که قابل قبول است را بیابند.
اگر دختران و پسران نوجوان تمایل به زدودن جوش صورت داشته باشند، به آنها آموزش دهید صورت خود را با مراقبت تمیز کنند و حداقل یک بار در هفته به آرامی پوست صورت را لایه بردرای کنند. درمانهای لایه برداری با گرانولهای کوچکتر معمولاً بهتر تحمل میشوند. استفاده از ماسک مخصوص برای خشک کردن پوست چرب در معرض جوش مفید است. درمانهای شیمیایی مانند پاک کنندهی طبیعی میتوانند مفید باشند، اما باعث تحریک پوست میشوند. اگر ممکن و قابل تحمل باشد، نوجوانان میتوانند از مراقبتهای صورت برای باز نگه داشتن منافذ استفاده کنند.
نتیجهگیری:
اختلال پردازش حسی در بزرگسالان میتواند بر کیفیت زندگی، روابط اجتماعی، و عملکرد شغلی آنها تأثیر منفی بگذارد. بسیاری از این افراد سالها بدون تشخیص صحیح زندگی میکنند و علائم خود را ناشی از استرس یا اضطراب میدانند. تشخیص دقیق و استفاده از مداخلات کاردرمانی حسی، امکان بهبود و سازگاری بیشتر با محرکهای محیطی را فراهم میکند. مراجعه به کاردرمانگر حرفهای، بهویژه کسی مانند دکتر صابر که در این حوزه تخصص دارد، میتواند مسیر درمانی مؤثری برای این افراد ایجاد کند.
سوالات متداول:
1-آیا اختلال پردازش حسی باعث اضطراب یا افسردگی میشود؟
بله، ناتوانی در پردازش مناسب محرکها میتواند باعث تحریکپذیری، خستگی روانی، اضطراب و حتی افسردگی شود، بهخصوص اگر فرد از علت اصلی علائم خود مطلع نباشد.
2-چه افرادی بیشتر در معرض این اختلال هستند؟
افرادی با سابقه اوتیسم، ADHD، اضطراب مزمن، یا سابقه مشکلات حسی در کودکی بیشتر در معرض ابتلا به اختلال پردازش حسی در بزرگسالی قرار دارند.
یکی از مهمترین مشکلات والدین با کودکان مشکلات خواب آنان می باشد. کودک باید هر روز هفته در یک زمان به رختخواب برود و در یک زمان بیدار شود. مشکلات حسی تأثیرات زیادی بر خواب میگذارند و خواب نیز البته بر همه چیز تأثیر میگذارد. یک کودک دچار حساسیت شنوایی ممکن است در فیلتر کردن صداها مشکل داشته باشد، چه ترافیک بیرون باشد، چه صدای تلویزیون خانه، یا حتی صدای تنفس خواهر یا برادر خوابیده در تخت یا اتاق کناری. یک کودک دچار دفاع لمسی ممکن است توسط پیژامه، ملافه، بالش یا سختی تشک اذیت شود. اتاق میتواند زیادی گرم، زیادی سرد، زیادی روشن یا تاریک باشد تا بتواند به راحتی بخوابد. مرکز کاردرمانی دکتر صابر در زمینه ماساژ درمانی و مشکلات پردازش حسی در کودکان که موجب اختلالات خواب در کودک می گردد به صورت تخصصی فعالیت می نماید. ماساژهای آرام سازی و یکپارچگی حسی به درمان بیخوابی در کودکان کمک بسزایی می نماید.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
برای درمان بیخوابی کودکان راه های بسیاری وجود دارد. خوشبختانه، تغییرات نسبتا ساده میتوانند تغییر بزرگی ایجاد کنند. اینها برخی پیشنهادات برای زمان خواب هستند:
ایجاد یک برنامه خواب و درمان بیخوابی
کودک باید هر روز هفته در یک زمان به رختخواب برود و در یک زمان بیدار شود. میتواند وسوسه انگیز باشد که به کودکان در آخر هفته ها و تعطیلات اجازه داد که دیر به خواب بروند، اما این کار ساعت درونی بدن را سردرگم میکند و خواب را حتی پس از آخر هفته و تعطیلات مختل مینماید. اگر ساعت خواب به دلیل تعطیلات و سفر بهم بریزد، آن را با اختلاف 15 دقیقه باخواب طبیعی کودک تنظیم کنید.
برای کودکانی که با تغییرات مشکل دارند و به سختی به تخت خواب میروند، برنامه رفتن به خواب را از یک ساعت قبل آغاز کنید. مراحلی را به طور منظم برای رفتن به تختخواب ایجاد کنید مانند مسواک زدن دندانها و شستن صورت، صحبت دربارهی اتفاقهای روز، خواندن یک کتاب و سپس چراغها را خاموش کنید. کمی تنوع ایجاد کنید تا کودک نسبت به این برنامهها بتواند خود را تطبیق بدهد. یک والد ممکن است همیشه کتاب بخواند، اما میتواند کتابهای دیگری در طول هفته بخواند. ممکن است خواندن داستان دربارهی به خواب رفتن برای کودک آرامبخش باشد، برای بعضیها، یک برنامه ریزی تصویری برای هر گام داشته باشید. در حالی که ما باور داریم فعالیتهای شبانه باید آرام و بی سر و صدا باشد، بعضی کودکان قبل از اینکه بتوانند به خواب بروند نیاز به ورودی شدید دهلیزی و حس عمقی دارند. ممکن است یک والد متوجه شود که کودک راحتتر به خواب میرود که برای مثال برنامه خود را با پریدن روی تخته پرش کوچک خود شروع کند یا چند ردیف پله را بالا برود و سپس دندانهای خود را مسواک بزند و پیژامههای خود را بپوشد و ادامه.
معمولا حمام قبل از خواب برای کودکان آرامش بخش است زیرا آب فشار عمقی فراهم میآورد. اگر کودک از آب حمام میخورد، والد میتواند به آب نمک بهداشتی اضافه نماید، از آن جایی که منیزیوم به شل کردن عضلات کمک میکند و خواب را تحریک مینماید. با این وجود، بعضی کودکان توسط یک حمام قبل از خواب زیادی تحریک میشوند. در این صورت، آنها باید زودتر یا در صبح حمام کنند.
بسیاری از کودکان و بزرگسالان خود را از طریق دهان آرام میکنند. اگر کودک نیاز به آدامس جویدنی داشته باشد، شست خود را بمکد، خود را گاز بگیرد یا به طور مکرر اشیاء غیر خوردنی را در دهان خود قرار دهد، است از یک آرامشبخش دهانی استفاده کند. (اسباب بازیهای دهانی)
راحتی اتاق، لباسها، و تخت خواب
سر و صداهای محیط را با نسبتا ساکت نگه داشتن خانه با استفاده از یک دستگاه ایجاد صدای سفید، سی دی، برنامهی آیفون صدای سفید، یا فن، یا ضد صدا کردن اتاق و نصب پنجرههای دو جداره به حداقل برسانید. در آپارتمانهای پر سر و صدا، کودکان دچار حساسیت صدایی بالا – مخصوصا نوزادها و کودکان که به تازگی به سرپرستی گرفته شدند – ممکن است در واقع نیاز به پنجرههای ضد صدا داشته باشند که سر و صدای بیرون را کاملا حذف میکند.
از یک چراغ خواب یا اگر کودک ترجیح میدهد از لامپ روی میزی بسیار کم نور استفاده کنید. البته، یک کودک دارای حساسیت ممکن است در اتاقی که کاملا تاریک باشد بهتر بخوابد. ممکن است نیاز باشد در خانه پنجرههای دودی نصب شود و اطراف در اتاق خواب را درزگیری کنند تا از نفوذ نور به درون جلوگیری شود. یک حولهی تا شده برای این کار مناسب است اما ممکن است در حین شب اگر نیاز به بیرون رفتن باشد، این کار را برای کودک دشوار بکند.
مطمئن شوید اتاق خیلی گرم یا خیلی سرد نیست. تلاش خود را بکنید تا جلوی ویبرهی دستگاه تهویه هوا و صدای رادیاتور را بگیرید. اگر هوا خشک باشد از یک مرطوبکنندهی هوا و اگر هوا مرطوب باشد از یک رطوبتگیر هوا استفاده کنید. به فکر استفاده از یک تصفیهکنندهی هوا با یک فیلتر باشید تا حساسیتهای هوازی را کاهش دهد.
بیشتر کودکان رختخواب تمام نخ و پیژامههای نخی یا از پشم گوسفند را با مارکها و برچسبهای کنده شده و بدون کمربندهای کشی ترجیح میدهند.
کودکان، نوجوانان و بزرگسالانی که در طول شب دچار گرمای زیاد میشوند ممکن است از ملافههای خاصی خوششان بیاید. که باید از ملافههایی که زود خشک میشوند و با دوام هستند، استفاده کنید.
حتما بررسی کنید که تشک ناصاف، زیادی سفت یا زیادی نرم نباشد. بعضی کودکان ورودی هوشیاری بدنی و لامسهای لازم که به خواب رفتن و در خواب باقی ماندن کمک میکند را از یک ملافهی وزندار دریافت میکنند. بعضی کودکان خوابیدن در یک کیسهی خواب را به دلیل ورودی بیشتر حس عمقی بسیار دوست دارند. میتوان بسیاری از موارد راحتی در خواب مانند کیسهی خواب، ملافههای وزندار، بالشهای ارتعاشی و دستگاههای تولید صدای سفید را به صورت آنلاین تهیه کرد.
روشهای مختلف خواب کودک
چرت زدنهای روزانه را حذف کنید یا کاهش دهید، چون ممکن است با خواب شبانه مداخله کنند.
اگر کودک نسبت به بو حساس باشد، کیسهی زباله را قبل از زمان خواب به بیرون ببرید و بوهای آشپزی را حذف کنید. از شویندههای لباس بدون بو بر روی پیژامهها و رخت خواب استفاده کنید و در کل از نرمکنندههای پارچهای استفاده نکنید چون باقی مانده مواد بو به جا میگذارد.
از ایجاد اتاق خواب برای کودک به عنوان یک محل برای فعالیتهای جالب و پر از فعالیت جلوگیری کنید، اتاق خواب را تنها برای خواب نگه دارید.
اتاق را با رنگهای آرامشبخش دکور کنید و از کاغذ دیواری و موکت طرحدار اجتناب کنید اگر کودک به طور بصری تحریک میشود از کاغذ دیواری و موکت طرحدار اجتناب کنید.
داروهایی همچون آنتی هیستامینها، محرکها، و متعادلکنندههای روانی قادرند به طور مستقیم بر خواب تأثیر بگذارند. با متخصص کودکان یا متخصص داروهای روانی همکاری کرده تا بهترین برنامهی دوز داروهای لازم را ایجاد کنید. از محصولات دارای کافئین چون شکلات، کاکائو داغ، چای سرد، نوشیدنی کولا و قرصهای ضد درد تا حداقل 6 ساعت قبل خواب اجتناب کنید.
ممکن است والدین از ملاتونین ترکیبی استفاده کنند. ملاتونین هورمونی است که به طور طبیعی توسط غدهی اپیفیز ترشح میشود که به تنظیم چرخههای خواب- بیداری کمک میکند. یافتهها نشان میدهد که داروهای دارای ملاتونین، که به صورت اسپری یا قرص موجود هستند، مطمئن بوده و اغلب برای کودکان، بخصوص کودکان اوتیسم مؤثر هستند.
به والدین یادآوری کنید که خود از این روشها استفاده کنند. مراقبی که خودش استراحت کرده باشد از یک فرد خسته برای کمک به خواب رفتن بسیار بهتر است.
اختلالات پردازش حسی در کودکان یک اختلال حسی می باشد که خود را با بیش حسی و یا کم حسی در حواس مختلف نشان می دهد. یکی از درمان های موثر در این کودکان درمان یکپارچگی حسی است که توسط کاردرمانی حسی اجرا می گردد. یکپارچگی حسی بر روی هماهنگ کردن حس بینایی و شنوایی با حس وستیبولار و عمقی فعالیت می نماید و موجب بهبود مهارت های کودک می گردد. این امر کمک بسزایی در سازگاری کودکان در محیط مدرسه می شود. مدارس میتوانند برای دانشآموزان دچار مشکلات حسی بسیار خوشایند و یا یک کابوس باشند. این امر به موارد بسیاری چون چالشهای حسی کودک، شخصیت، سبک یادگیری، محیط فیزیکی و جور شدن با معلمها و کارکنان مدرسه بستگی دارد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
اختلال پردازش حسی در مدرسه
اغلب مدارس بر یادگیری سمعی و بصری تأکید دارند و به دانشآموزانی که بهتر یاد میگیرند از طریق روشهای حسی پاداش میدهند. کودکی که به خواندن، گوشدادن به معلم، صحبتکردن در مقابل کلاس و بهتنهایی کارکردن روی پروژهها علاقه دارد، در یک محیط آموزشی ساکت و ساختاری که از دانشآموزان انتظارات خاصی میرود پیشرفت خواهد کرد. کودکی که یادگیری بهصورت فعالیت فیزیکی را ترجیح میدهد، در ساکت نشستن و تمرکز با چشمها و گوشهایش مشکل خواهد داشت. او احتمالاً در یک کلاس با نظم ساختاری کمتر که مشارکت فعال بیشتر، کار در گروهها، و فرصتهای بسیاری برای کاوش فیزیکی را شامل میشود عملکرد بهتری را خواهد داشت.
حتی اگر کودک آنقدر خوششانس باشد که در یک کلاس قرار گیرد که با نیازهای او سازگار است، رفتن به مدرسه میتواند هر مشکل حسی را چندبرابر کند. تمام آن تغییرات حسی که والدین در خانه با آنها سازگار شدهاند میتواند هنگام رفتن کودک به مدرسه تبدیل به مشکل شوند. تفاوت بزرگی بین مناظر، صداها، بوها و دیگر ورودیهای حسی آشنای تجربه شده در خانه و هرجومرج غیرقابلپیشبینی موجود در یک محیط آموزشی با بزرگسالان و کودکان ناآشنای بسیار و نیازهای بیشتر برای رفتار خوب و موفقیتهای آموزشی وجود دارد.
در اولین جلسهی اولیا – معلمان، یک والد ممکن است حیرتزده شود وقتی بشنود که کودکی که در خانه خوشاخلاق و آرام است، بچههای دیگر را هل میدهد، در صف نمیایستد و در وقت تمیزکردن کمک نمیکند، و بهجای شرکت در فعالیتها با دیگران ترجیح میدهد در گوشهی اتاق به کتابهای مصور نگاه کند.
البته، بعضی کودکان دارای چالشهای حسی یاد میگیرند که خود را جمعوجور کنند و تمام انرژی جسمی و روانی خود را جمع کنند تا در طول روز در مدرسه دوام بیاورند. ممکن است این کودکان هر روز که به خانه میآیند بسیار خسته و ازپاافتاده باشند. توانایی مدیریت چالشهای حسی در مدارس از کودک به کودک کلاس به کلاس و بعضی مواقع لحظهبهلحظه تفاوت دارد. خوشبختانه روشهای حسی بسیاری وجود دارد که درمانگرها، معلمها و والدین میتوانند استفاده کنند تا مدرسه را از لحاظ حسی بیشتر قابلتحمل کنند. بسیاری از آنها را میتوان به طور غیررسمی با یک معلم به طور رسمی از طریق یک برنامهی ۵۰۴ یا یک IEP اجرا کرد (در صفحات بعدی توضیح داده شده است). اغلب، روشهای حسی توسط کار درمان مدرسه و یا کار درمان شخصی خانواده توصیه میشوند. یک پزشک سلامت روانی میتواند نقش کلیدی داشته باشد، آنطور که یک کودک تأیید کند یا اگر یک کار درمان در دسترس نبود شخصاً آن را اجرا کند.
تمرینات یکپارچگی حسی در کودکان
بسیاری از مواقع، روشهای حسی را با یک معلم فهمیده یا یک معلم کمکی اجرا کرد. او ممکن است درک کند چگونه استراحتهای کوتاه دادن در طول روز میتواند به برخی دانشآموزان کمک کند تا بر روی تکلیف تمرکز کنند یا بسیار خوشحال میشود اگر به یک کودک یک صندلی که دوست دارد را بدهند که به بهتر گوشدادن او کمک میکند. او ممکن است از این ایده بسیار خوشش بیاید که در زمان کارهای گروهی به بچهها اسباببازی دستی بدهد و یا نور را کمتر کند یا موسیقی سبک پخش کند تا این که صدایش را بلند کند تا آنها را ساکت کند.
روزهای جلسههای اولیا انجمن زمان بسیار خوبی برای آموزشدادن به معلمها دربارهی مشکلات پروسهی حسی و چگونگی تطابق با تنوع وسیعی از نیازهای حسی در کلاس است. توصیهها برای یک دانشآموز باید شخصیسازی شود، اگرچه هیچ کودکی نباید برای درمان مخصوص جداسازی شود. اگر سالی برای صاف نشستن در کلاس از یک بالش بادی سود میبرد، بهسادگی میتوان برای او یک بالش بادی فراهم کرد. به طور ایدهآل، در کلاس چندین بالش بادی قرار داده میشود.
در تدارکات غیررسمی، مدرسه موظف به خرید تجهیزات خاصی برای یک دانشآموز با اجرای یک روس حسی نیست. برای اینکه یک قطعه تجهیزات – یک بالش نشستن، صندلی یا میز نوشتافزار مخصوص و غیره یا هر ایجاد تغییر در محیط مدرسه یا فعالیتها اجباری باشد، باید در یک سند قانونی – یک برنامهی
۵۰۴ یا IEP- ثبت شده باشد.
برنامههای 504
یک برنامهی ۵۰4 سند قانونی است که الزامات مدرسه را برای تطبیق دادن یک دانشآموز با نیازهای خاص مشخص میکند. یک برنامهی ۵۰۴ در واقع بر اساس بخش ۵۰۴ تصویبنامهی توانبخشی ۱۹۷۳ که از دانشآموزانی که اختلالات جسمی یا روانی دارند و شامل تعلیم اختصاصی نمیشوند اما هنوز نیاز به کمک دارند، دفاع میکند.
یک برنامهی ۵۰۴ ممکن است شامل تطبیقهایی چون مسائل دارویی، تطبیق در تست و تکلیفها مانند زمان اضافی، جای نشستن مناسب مانند بالش باد شدنی یا صندلی مخصوص، تطبیق در محیط مانند اجازه
داشتن برای غذا خوردن در محیطی بهجز سلف، و غیره. بهطورکلی، یک والد با برنامه 504 کند، و کار درمانها، روانشناسان مدرسه، فیزیولوژیستهای اعصاب و دیگر پزشکان که ممکن است به والدین پیشنهاد شوند این کار را بکنند.
کودکی که هرگونه خدمت آموزشی خاص را دریافت میکند باید یک برنامهی آموزشی انفرادی (IEP)
داشته باشد، نه یک ۵۰۴.
IEPS
IEP یک سند قانونی است که توسط تصویبنامهی افراد دارای ناتوانیهای آموزشی (IDEA) یک قانون تصویب شده در سال ۱۹۷۵ مدارس عمومی را موظف میکند برای کودکان دچار مشکلات حسی خدمتهای خاص آموزش فراهم آورند. این به این معناست که کودکان باید در کلاس عادی یاد بگیرند تا در کلاسهای مخصوص آموزشی.
تحت IDEA، لازم است حوزهی مدرسه آموزش مناسب و عمومی ارائه دهد، نه لزوماً بهترین برنامه آموزشی برای هر کودک را. ممکن است والدین و مدارس تعریف متفاوتی از ”مناسب“ داشته باشند و گاهی اوقات بین آن چه توسط مدرسه بهعنوان تجهیزات آموزشی و کمک درمانی ارائه میشود و آن چه پدر و باور دارند اختلاف میباشد. این مخصوصاً میتواند برای دانشآموزی با مشکلات پردازش حسی درست باشد که بعضی مسئولین مدارس تابهحال در باره آن نشنیدهاند.
ممکن است نیاز باشد یک والد توضیح دهد که مشکلات حسی چه هستند و چگونه عملکرد دانشآموز را در مدرسه تحتتأثیر قرار میدهند. توجه داشته باشید که مشکلات در خانه، مانند مقاومت در برابر دوش گرفتن، کوتاهکردن موها، لباس پوشیدن و رفتن به مهمانی باعث گرفتن خدمات مخصوص مدرسه برای کودک شما نمیشود. مشکل در تحمل محیطهای پرسروصدا مانند کافه تریا به دلیل حساسیت بالای شنوایی، کمبود فعالیت دهلیزی که نیاز به استراحتهای کوتاه و مکرر دارد، و مکان نشستن مناسب به دلیل تن عضلانی و آگاهی بدنی ضعیف تنها چند نمونه از چگونگی تأثیرگذاشتن مشکلات حسی کودک بر عملکرد در مدرسه هستند. وقتی تأثیر مشکلات حسی بر توانایی کودک در دسترسی به برنامهی تحصیلی کاملاً مشخص شد، سپس خانواده و مدرسه برای ایجاد یک برنامه برای رفع آن نیازها آماده هستند.
IED سندی است که بهعنوان نقشهای برای انجام این عمل میکند. برای کودکی که خدمات آموزشی و دریافت میکند، IEP باید مشخصههایی چون تطبیقهای مدرسه (محل نشستن بهتر، فعالیتهای رژیم و حسی، و دیگر)، تکنولوژی کمکی، هدفهای درمانی و آموزشی و الزامات در خدمات مربوطه مانند کاردرمانی، گفتاردرمانی و فیزیوتراپی باشد.
بسیاری از والدین گمان میکنند که اگر کودکشان در مدرسه خدمات کاردرمانی دریافت کند، دشواریهای پروسهی حسی کودک را برطرف میکند. البته، کاردرمانی در مدرسه همانند رفتن به یک کلینیک کاردرمانی یا باشگاه مخصوص امور حسی نیست. مهم است که بهخاطر داشته باشیم خدمات مدرسه محور مانند کاردرمانی فیزیوتراپی و گفتاردرمانی بهسادگی برای حمایت کودک در رسیدن به اهداف IEP در نظر گرفته شدهاند.
اهداف IEP باید توسط یک تیم متشکل از آموزگاران و درمانگران برای شناسایی فعالیتها و رفتارهایی که دانشآموز برای بهدستآوردن موفقیت در برنامهی آموزشی نیاز دارد ایجاد شود. رژیم حسی و تکنیکهای خود – تنظیمی مداخلههایی هستند که میتوان آنها را برای بهدستآوردن اهداف آموزشی به کاربرد.
به دنبال مشارکت فعال و حرفهای هر خدمتدهندهی مربوط که با دانشآموزان کار میکند باشید. برای مثال، اگر کودک هنگام تغییر کلاسها بدرفتاری کند، فیزیوتراپیست باید روی مسائل مربوط به حرکت کودک و بالارفتن از پلهها بررسی انجام دهد، کار درمان ممکن است تطبیقهایی را بر اساس تواناییهای پروسه بینایی مربوط به میزان نور و چالشهای حس عمقی توصیه کند، و گفتار درمان میتواند به دانشآموز کمک کند در مورد ناراحتی خود ارتباط برقرار کند و از خود حمایت کند.
مطمئن شوید اهداف IEP کودک مشخص، قابلاندازهگیری، واقعبینانه، و زمانبندیشده باشند تا بتوان پیشرفتها را دنبال کرد. تفاوت بزرگی بین «نوآه مهارتهای خود تنظیمی خود را بهتر خواهد کرد.» و «به دنبال کار سنگین و تمرینات تنفسی، نوآه بر تکالیف روی میز برای ده دقیقه با یک فیدبک زبانی از طرف والد تمرکز خواهد کرد.» وجود دارد.
شانه زدن مو برای کودکانی که در پوست سر حسایت دارند میتواند بسیار دشوار باشد. خصوصاً دختران دارای موهای بلند که به راحتی گره میخورند. کوتاهی مو چالشهای بیشتری فراهم میآورد، از جمله صدای قیچی یا ماشین سلمانی، بوی موادهای شیمیایی که در سالنهای آرایشی به مو میزنند، و الی آخر. کاردرمانی حسی کودکاندر حیطه درمان یکپارچگی حسی فعالیت می نماید. مرکز یکپارچگی حسی دکتر صابر با استفاده از تکنیک های مختلف یکپارچگی حسی و استفاده از ابزارهای روز دنیا در زمینه کاردرمانی حسیبه درمان اختلال حسی در کودکان می پردازد. در ادامه تعدادی پیشنهاد آورده شده است:
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
مشکلات شانه کردن موی سر
چند تکنیک برای بهبود اختلال یکپارچگی حسی:
قبل از شانه زدن یا کوتاه کردن موها، یکی از والدین میتواند با ماساژ عمقی با فشار دستها به سمت پایین و داخل در حالی که سر را در گودی کف دو دست گرفته، پوست سر کودک را حساسیتزدایی کند. در این جا هم برس موی لرزان میتواند کمککننده باشد.
کودک میتواند با یک جلیقه وزنهدار، پد وزنهدار بپوشد یا اگر کمککننده است یک پتوی سنگین رویش بیندازد.
با پخش موسیقی مورد علاقه کودک یا تماشای یک ویدئو، تجربه خوشایندی در کودک ایجاد کنید.
یک حالتدهندهی مالشی با کیفیت یا اسپری برطرفکنندهی گره مو، کوتیکول مو را نرم کرده و گره مو را کاهش میدهد.
برای جلوگیری از شکننده شدن موها، ابتدا با انگشتان گرهها را باز کنید، سپس در حالی که تودههای مو را با دست نزدیک پوست سر نگه داشتهاید، برس یا شانه کردن را از انتهای موها شروع کنید.
از یک برس یا شانه ی مخصوص استفاده کنید.
تمرینات یکپارچگی حسی در آرایشگاه یا سالن زیبایی:
اگر موهای کودک مستعد گره خوردن است، موها را کوتاهتر کنید یا حداقل حجم موها را کمتر کنید. از محلولهای کراتینهی مو که موهای فرفری را صاف میکنند با احتیاط استفاده کنید چرا که برخی از فرمولها مقداراندکی فرمالدهید دارا هستند. بخاطر بخارهای سمی فرمالدهید، اصلاً نباید از Blowouts Brazilian استفاده شود.
برخی کودکان با مشکل یکپارچگی حسی با یک پیراهن نرم خوش- پوش که از خانه آوردهاید و یک حولهی نرم برای اطراف گردن راحتتر هستند تا با پیشبند آرایشگاه یا سالن، مخصوصاً اگر یک چسب ولکرودی آزاردهنده پشت گردن داشته باشد.
حواستان باشد که برخی سالنهای آرایش مخصوص کودکان میتواند بیش از اندازه محرک باشد. صندلیهایی که شبیه ماشین هستند، تعداد زیادی بادکنک، یک دیوار که ویدئو پخش میکند، و تعداد زیادی اسباب بازی میتواند برخی کودکان را به وضعیت افزایش تحریکات حسی ببرد، مخصوصاً اینکه یک نفر دارد با قیچی به آنها نزدیک میشود.
یک کودک کوچک ممکن است هنگام نشستن در بغل والد احساس امنیت بیشتری کند تا روی صندلی بلند آرایشگاه.
برای کودکانی که لغات را تحتالفضی میفهمند، به جای قیچی کردن از کلمات اصلاح، آرایش، کوتاه کردن استفاده کنید. کلمه قیچی کردن به اندازه کافی ترسناک هست.
با وجود اینکه یک کودک جستجوگر حس ممکن است از صدا و لرزش ماشین اصلاح شگفتزده شود، این مسئله ممکن است یک کودک بیش حس را با بحران مواجه سازد. در چنین مواردی آرایشگر میتواند فقط از قیچی استفاده کند یا اگر لازم است حداقل در گوشهای کودک گوشگیر قرار دهید، بگذارید ماشین اصلاح را از نزدیک بررسی کند- موقعی که روی کسی دیگری استفادهاش میکنند مشاهده کند. خودش خاموش و روشنش کند، و یاد بگیرد که با وجود اینکه عجیب غریب است اما لذت بخش است.
آرایش کردن مو، بوی بدی میدهد، اگر به یک سالن آرایش بزرگسال میروید، وقتتان را موقعی تنظیم کنید که هیچ رنگ کردن مو، فر و مش، یا صاف کردن مو در حال انجام نباشد.
نهایتاً اینکه، اصلاح کردن موهای کودک در خانه را هم در نظر داشته باشید. حتی میتوانید هنگامی که خواب است این کار را بکنید.
بنشیند. یک محرک دیداری مثل زمان سنج میتواند به کودکان بیقرار کمک کند تا بفهمد قرار است چقدر بنشیند
کودکان به دلایل مختلفی ممکن است غذا نخورند. یکی از دلایل غذا نخوردن کودکان مشکلات حسی آنان می باشد. کودکان ممکن است به انواع ابزار غذا خوری از لحاظ اندازه، شکل، و جنس دسته یا سطح دهانی حساس باشند. برخی ممکن است در گرفتن چنگال، چاقو یا قاشق مشکل داشته باشند. مرکز یکپارچگی حسی دکتر صابر در زمینه برطرف کردن مشکلات حسی کودکان و بهبود اختلالات حسی و تغذیه آنان به صورت تخصصی فعالیت می نماید. کاردرمانی حسی و گفتاردرمانی حسی از خدمات ویژه مرکز توانبخشی دکتر صابر می باشد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
خوشبختانه طیف وسیع و متنوعی از ابزار غذا خوری موجود است:
برای کودکانی که تحمل فلز داخل دهانش را ندارند، یا آنهایی که به صدای خوردن فلز به بشقاب واکنش بدی نشان میدهند، والدین میتواند از ظروف و ابزار پلاستکی استفاده کنند، به شرط اینکه حواسشان به لبههای تیز آنها باشد. حتی بهتر از آن، جهت خودداری از پلاستیک، والدین میتوانند چاقوها، چنگالها و قاشقهای بامبوی دوستدار محیط زیست با نام بامبوی کودکان را نیز امتحان کنند (com). همچنین خانه بامبو، ارائهدهندهی ترکیب قاشق و چنگالهای جالبی نیز هست که کودکان ممکن است خوششان آید.
برخی کودکان ممکن است ترجیح دهند با استفاده از قاشقهای چوبی (چوبهای چینی) یا لاکی غذا بخورند در بسیاری از اسباب بازی فروشیها یا کاتولوگهای درمانی موجوداند.
به دنبال قاشقهایی بگردید که خیلی برای دهان کودک بزرگ نیستند. برداشتن غذا با قاشقهایی که گودترند، برای کودک راحتتر است و غذا از لبههای قاشق بیرون نمیریزد. چنگالهای نوک تیز که در واقع مثل نیزه وارد غذا میشوند نسبت به چنگالهای نوک گرد، مؤثرتر و امنترند. اگر مشکل در گرفتن است، به دنبال دستههای گرد و طرحدار بگردید که نگه داشتن را آسانتر میسازد. کاردها و چنگالهای با طراحی ارگونومیکی و با سطح دهانی فلزی و دسته ی پددار راحت جهت گرفتن و استفادهی آسان. شرکت ساسی نیز وسایل پلاستیکی طرح داربا نمکی تولید میکند. شرکت OT ابزارهای غذا خوری با استفادهی آسان برای نوجوانان و بزرگسالانی که به سبب آرتریت، فلج مغزی، همیپلژی، و سایر اختلالات فیزیکی، در گرفتن مشکل دارند طراحی کرده است.
وسایل غذاخوری سنگین در کاتالوگهای درمانی، ورود حس عمقی اضافهای فراهم میآورند که میتوانند به برخی دستها کمک کنند. وسایل غذاخوری سنگین شبیه وسایل غذاخوری معمولی هستند، که احتمالاً برای یک نوجوان یا بزرگسال بسیار ایدهآلاند. این در حالی است که وسایل غذاخوری سنگین یا روکشدار کودکان و بزرگسالان، دستههای بزرگی دارند که به آنها اضافه شدهاند. (com) (Therapro) طیف خوبی از ابزارهای غذاخوری متنوع را داراست.
ممکن است کودکان هنگامی که سعی میکنند غذا را از طرف بردارند اما از ظرف سر میخورد، ناامید شوند. برای این مسئله از یک زیر بشقابی ضد سر خوردن استفاده نمایید. به دنبال کاسهای بگردید که پایهاش دارای مکنده است و بشقابی که دارای لبههای بلند است تا غذاها از لبهها بیرون نریزد. مطمئن شوید کاسه یا بشقابتان دارای لبهی بردیده نباشد که برداشتن غذا را دشوار خواهد کرد.
استفاده از نیهای باحال میتواند نوشیدن هر مایعی را خوشایند ترکند. نوشیدن مایعهای غلیظ با نی، مثل دوغ، ورودی حسی خوشایندی برای کودک فراهم میکنند.
فنجانهای متفرقهی زیادی وجود دارند که میتواند نوشیدن را خوشایندتر کند، مثل لیوانهایی که در یک سمت آن بردیگی دارد که موقع نوشیدن، لبهی لیوان به بینی گیر نکند.
اگر کودک در استفادهی از ابزار غذاخوری و فنجان مشکل دارد، با یک کاردرمانگر مشورت کنید. ابزارهای غذاخوری، فنجانها، و بشقابهای تطابقیافته فراوانی در کاتالوگهای درمانی وجود دارد.
اختلالات حسی و راه حل غذا نخوردن کودک
کودکانی که به عوامل محیطی حساسیاند مثلاً به نور، تهویه، بوها، و صدا است ممکن است فقط در محیطهای خاصی به درستی غذا نخورند.
در خانه والدین میتوانند اقداماتی کنند که محیط را برای کودک دچار مشکلات حسی، آسان کنند. اگر امکانپذیر است نور مهتابی را تعویض کنید، اگر نه، از نور طبیعی استفاده کنید، مثل لامپ تمام- طیف یا لامپ رشتهای، یا لامپ سفید گرم. کودک را در جایی دور از منبع بو مثل محل پخت و پز، آشغال، و پوشکهای کثیف بنشانید. تماشای تلویزیون یا ویدیو حین غذا توصیه نمیشود، البته برخی والدین این کار را تنها راه نشاندن کودک پای غذا میدانند. گوش دادن به موسیقی مورد علاقه ارجحیت دارد.
در مدرسه. ناهار خوردن در کافه تریای مدرسه برای دانشآموزان دارای مشکلات حسی میتوانند ناخوشایند باشد آن هم به علت ترجیحات خاص و خجالتآوری که کودک دارد، و همچنین بو، حساسیت شنیداری، و سایر مسائل. برای راهکارهای ناهار در مدرسه به فصل 7 مراجعه نمایید.
در رستوران. بیرون غذا خوردن برای کودک حساس، چالشهای جدیدی فراهم میآورد، از جمله آنها بوها و غذاهای ناآشنا، هیاهوی آشپزخانه، سر و صدای سایر مشتریها و موسیقی محیط، صندلیها، رمیزی، ابزار غذاهای متفاوت و مسائل بسیار دیگر. برای کودکان جستجوگر حس، بیرون غذا خوردن میتواند آن قدر وسوسهانگیز باشد که با وجود اینکه ترجیحات غذایی دارند دوست دارند این چیز جدید را امتحان کنند. کودک ممکن است از اینکه بالاخره به رستوران زنجیرهای که در تبلیغات تلویزیونی دیده میرود، آن قدر هیجان زده باشد که راضی است میگو- نارگیل مورد علاقهاش را حتی اگر هم جعفری داشته باشید یا تندتر از مزاجش باشد، بخورد.
رستورانها میتوانند برای کودکان بد رفتارتر، خیلی دشوار باشند. والدین ممکن است از رفتن به رستوران ناامید شوند. موقعی که در رستوران محلی، همبرگر و سیبزمنی سرخ کرده سفارش میدهند که کودک عاشق آن است و آخر سر متوجه میشوند که کودک آن را نمیخورد چون طعم همبرگر دقیقاً مثل همیشه نیست و سیبزمینیهایش مربعی برش نخوردهاند. همچنین سطح نور و سر و صدای محیط، خوردن غذاهای آشنا را دشوار میسازد.
در ادامه برای والدی که میداند بیرون غذا خوردن، میتواند مشکلساز شود، پیشنهاداتی آورده شده است:
غذایی که کودک میتواند بخورد با خود ببرد حتی اگر یک ساندویچ یا یک شکلات پروتئینی است. گارسون این مسئله را بهتر میپذیرد تا اینکه کودک به حال بحرانی برسد.
کیفهای اسباب بازی مناسب سن کودک با خود ببرید. برای کودک کوچک این کیف میتواند شامل مداد شمعی و دفتر نقاشی، کتاب تصاویر، خمیر بازی، و یک عروسک توپر باشد. برای ساماندهی به رفتار یک کودک بزرگتر میتوان او را به نقاشی کردن مشغول کرد، انجام یک بازی ویدیویی دستی، یا گوش دادن به موسیقی با هدفون. درست است که خیلی اجتماعی به نظر نمیرسد، اما بهتر از بحرانی شدن رفتار کودک در وسط یک رستوران است.
اگر لازم است، ابزار غذاخوری و تطابقات نشستن را با خود ببرید. کودکی که میتواند با یک قاشق که دستهی تطابق یافته دارد، به راحتی غذا بخورد، باید قاشق را همراه خود داشته باشد. از آن جایی که صندلی اغلب رستوانها در اندازه نامناسبی برای کودکان است، هرجور وسایل تطابق نشستنی که دارید با خود ببرید مثلاً بالشک زیر باسنی پفدار یا زیر پایی که کودک به استفاده از آن عادت دارد.
از نظر مشکلات حسی، تفاوت بزرگی بین رستوانهای مختلف وجود دارد. اگر امکانش وجود داشته باشد، از قبل رستوران را بررسی کنید تا ببینید صندلیها چقدر نزدیک به هم قرار داده شدهاند، میزان سر و صدای مردم و موسیقی، شدت نور و الی آخر. میزی درخواست کنید که در ساکتترین نقطهی ممکن قرار دارد، و بیدرنگ از مدیر بخواهید تا صدای موسیقی را کم کند.
ادراک توانایی درک محرکهای حسی است که شامل آگاهی شناختی و حسی میباشد.در کاردرمانی حسی حرکتی از مدالیته های حسی برای مداخله درمانی استفاده می شود. حرکت از تعامل چندین سیستم (مانند حرکات ظریف، هماهنگی دیداری – حرکتی، لامسه، کاینستزیا و …) ناشی میشود و تئوری سیستمهای داینامیک با این امر موافق است. به عبارتی حرکت از تعامل بین سیستمهای تطابق پذیر و انعطاف پذیر ایجاد میشود. مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر در زمینه درمان یکپارچگی حسی و اختلالات پردازش حسی کودکان به صورت تخصصی فعالیت می نماید.کاردرمانی حسی با استفاده از تجهیزات پیشرفته مرکز مانند سنسوری روم در شکل گیری یکپارچگی حسی و درمان اختلال حسی کودکان پیشرو می باشد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
حس ها شامل:
دیداری
شنیداری
وستیبولار: باعث میشود فرد تغییر در پازیشنها و حرکات را احساس کند.
کاینستزیا: باعث میشود فرد حرکت عضوهای بدنش را احساس کند.
حس عمقی: موقعیت عضله و مفاصل را به مغز مخابره میکند.
در صورت مختل شدن فرد نمیتواند تشخیص دهد اندامش در چه موقعیتی از فضا قرار دارد و بدن چه پازیشنی دارد.
لامسه: اولین حسی است که کودک از طریق آن اطلاعات محیط را دریافت میکند.
کاردرمانی حسی حرکتی
– در رویکرد کنترل حرکتی، از حس لامسه به عنوان مداخله فعال در نظر گرفته میشود.
ادراک
تعریف: توانایی درک محرکهای حسی است که شامل آگاهی شناختی و حسی میباشد.
ادراک دیداری شامل درک شکل صحیح حروف (visual closure وfigure-ground)، شناسایی حروف (بازشناسی شکل) میباشد.
تمایز دیداری شامل:Closure ،Recognition و Categorization
اگر بخشی از یک نوشته پنهان شده باشد و کودک نتواند کل آن نوشته را شناسایی کند، مشکل در visual closure است.
تکامل درک فیزیکی فرد از خودش دست کم در گرو سه مولفه است: body awareness ،body scheme و body image.
:body scheme
در حین تولد وجود دارد و همچنان با رشد و تکامل کودک و تجربیات حسی حرکتی و فیدبکهای دریافت شده از محیط باعث تعدیل هومونوکولوس در مناطق حسی و حرکتی مغز میشود.
پایهای نورونی برای body awareness محسوب میشود.
:body awareness
تعریف: توانایی تمایز و شناسایی ابعاد فیزیکی و حرکتی بدن به صورت دیداری است (به عبارتی درک موقعیت اندامها در فضا)
دارای جنبههای داخلی و خارجی است، که رشد جنبههای داخلی آن در گرو تکامل جنبههای خارجی هستند.
جنبههای خارجی با آگاهی از روابط (فضایی) بدن با محیط در ارتباط است.
ضعیف بودن body awareness باعث:
برخورد کردن با اشیا
عدم آگاهی از موقعیت اندامها در فضا
نزدیک افراد دیگر ایستادن
عدم تشخیص چپ و راست
:body image –
تعریف: تصویری است که فرد از مشخصههای فیزیکی بدن خود (مانند چاق و لاغری یا بلندی و کوتاهی) و مشخصههای عملکردی خود (مانند قدرت بلند کردن یک اشیا یا سرعت دویدن) دارد.
عوامل هیجانی- اجتماعی
هیجان یک حالت روانشناختی است که بر عملکرد حرکتی تأثیر میگذارد. به عنوان مثال در موقعیتهای ترس و استرسزا سیستم سمپاتیک کودک فعال شده و مهارت حرکتی جدید را به سختی میآموزد.
Task
مشخصههای یک task شامل ماهیت، ویژگیهای اشیا، اهداف و قوانین است.
ماهیت فعالیت:
فعالیت ساده: به حداقل توجه و پاسخ حرکتی ساده نیاز دارد
فعالیت پیچیده: به حداکثر توجه و دقت نیاز دارد
فعالیتهای حرکتی پیچیده، فعالیتهای نورونی بیشتری ایجاد میکنند.
بافتارهای محیطی
تست environmental supportiveness: تأثیر محیط را بر بازی کودک میسنجد و حین آنالیز محیط بازی کودک به درمانگر ساختار میبخشد.
عملکرد حرکتی از تعامل بین سیستمهای منعطف و تطابق پذیر ناشی میشود
حرکت از تعامل چندین سیستم (مانند حرکات ظریف، هماهنگی دیداری – حرکتی، لامسه، کاینستزیا و …) ناشی میشود و تئوری سیستمهای داینامیک با این امر موافق است. به عبارتی حرکت از تعامل بین سیستمهای تطابق پذیر و انعطاف پذیر ایجاد میشود.
نقص عملکرد زمانی رخ میدهد که حرکت تطابق کافی با فعالیت و موانع محیطی نداشته باشد
کودکی که دچار نقص حرکتی یا پردازشی است، دارای حرکات کلیشهای و محدود میباشد و تنوع اندکی در حركات دارد. به عنوان مثال کودک 3 سالهای که در برنامهریزی حرکتی مشکل دارد، تنها یک الگو برای سوار شدن بر روی سهچرخه خود میآموزد و نمیتواند از زاویههای دیگری سوار سهچرخه شود زیرا در حرکات خود از تنوع کمی بهره میبرد. تنوع اصل مهمی در حرکت بصورت موثر است.
کاردرمانگر فعالیت را به نحوی اصلاح میکند که کودک بتواند آن را انجام دهد
بر اساس تئوری سیستمهای داینامیک، مشکل در برنامه ریزی و اجرای حرکات را میتوان تغییر داد: با تغییر دادن درجه آزادی مورد نیاز
تعریف درجه آزادی: یعنی صفحههای حرکتیای که مفصل در آنها امکان حرکت را دارد
بر اساس تئوری سیستمهای داینامیک، با قرار دادن کودک در پازیشنی که درجه آزادیاش را محدود کند، میزان کنترل وی روی پاسچرش کاهش مییابد بنابراین موفقیت بیشتری در مهارتهای دست کسب میکند، زیرا نیاز کمتری دارد تا با اندام فوقانی پاسچرش را کنترل کند.
پازیشنهایی که کنترل پاسچر را محدود و موفقیت مهارتهای دستی را افزایش میدهند:
Supported sitting
Prone
– با محدود کردن برخی از درجات آزادی، یادگیری الگوهای حرکتی دقیق و پیچیده تسهیل میگردند.
:attractor state –
تعریف: تمایل بر حفظ الگویی است که نیاز به کمترین درجه آزادی دارد – به عنوان مثال ممکن است کودک تمایل به نشستن در حالتی را داشته باشد که تیلت خلفی لگن ایجاد میکند. این الگو همان attractor state است که ممکن است پاسچر موثری نیز نباشد و مانع رسیدن کودک به سایر مایل استونهای رشدی (مانند به سادگی reach کردن) شود.
وظیفه درمانگر این است که atractor state را بیابد و اگر عملکرد کودک را محدود میکند آن را به گونهای تغییر دهد که درگیر شدن در آکوپیشن را تسهیل سازد – این امر perturbation نام دارد.
انواع perturbation:
سایکولوژیک: انگیزهدادن به کودک جهت تغییر فعالیت یا محیط
فیزیکی: کودک حس میکند بدنش توازن درستی ندارد و باید آن را اصلاح کند.
کمی حس و بیش حسی در کودکان
کاردرمانی حسی در تشخیص کم حسی و بیش حسی در کودکان با اختلال پردازش حسی فعالیت می نماید .پس از تشخیص کم حسی و بیش حسی در کودکان توسط متخصص کاردرمانی حسی برنامه کاردرمانی حسی برای کودکان مشخص می گردد. با استفاده از امکانات پیشرفته مرکز دکتر صابر نظیر اتاق تاریک بینایی، اتاق تعدیل شنیداری، اتاق تعدیل حسی، سنسوری روم و ماساژ درمانی به درمان اختلال حسی در کودکان می پردازد. تمرینات تعدیل حسی مانند استفاده از گل رس، ماساژ با بافت های مختلف پارچه، ارائه محرک های شنوایی در فرکانس های کختلف و تنظیم شده، تحریکات بینایی در اتاق تاریک جهت بهبود حساسیت بینایی، توجه بینایی و … می تواند به کودک با بیش حسی و کم حسی کمک نماید تا یکپارچگی حسی را در داده های حسی به وجود آورده و بی قراری های آن را کاهش دهد.
اختلال حس عمقی
اختلال حس عمقی یکی از اختلالاتی است که در کاردرمانی حسی حرکتی درمان می گردد. مشکلات حس عمقی شامل اختلال در تعادل و عدم توانایی کودک در انجام مهارت هایی که نیاز به حرکت و حفظ تعادل دارد می گردد. کودک در بالا و پایین رفتن از پله ها، رد شدن از روی موانع و عبور از روی پل یا پریدن دچار مشکل می گردد. تمرینات کاردرمانی یکپارچگی حسی موجب بهبود مشکلات حس عمقی در کودک و تقویت مهارت های حرکتی او می گردد.
مدلهای بالینی که از تئوری سیستمهای داینامیک پیروی میکنند
این مدلها شامل: MOHO ، COPM ، Task- specific training، Occupation، environment، Person، performance capacity، Activity-focused motor intervention، Framework for occupational grading
Activity-focused motor intervention –:
بر تمرین و تکرار فعالیتهای حرکتی هدفمند تأکید دارد
طبق این رویکرد کنترل حرکتی و هماهنگی در بطن فعالیتهای عملکردی ظهور پیدا میکند
درمانگر با استفاده از این رویکرد حرکاتی را فراهم میکند که یادگیری حرکتی را طی روتین روزانه بهبود میبخشد.
Framework for occupational grading –:
کاربرد : در افرادی که اختلال CNS مطابق با تئوری سیستمهای داینامیک دارند بکار میرود
این چهارچوب نشان میدهد که چگونه درمانگر رویکردهای سیستمهای داینامیک و strength training را با هم ترکیب میکند
این رویکرد بر حسب strength training و تمرین فعالیتهای معنادار میباشد.
اصول تئوری سیستمهای داینامیک در کاردرمانی حسی حرکتی
Whole Learning
یادگیری کل فعالیت باعث میشود که کودک فعالیت را هماهنگتر، طولانی تر (از لحاظ زمانی) و با انگیزه بیشتری نسبت به یادگیری جزئی از حرکت انجام دهد.
حرکت فعال مناطق بیشتری از مغز را در مقایسه با حرکت غیرفعال و تحریکات لامسه ایجاد میکند.
نشانهی مهم یک حرکت عملکردی توانایی پاسخ دادن به طریق مختلف است. بنابراین یکی از اهداف مداخله کاردرمانی یکپارچگی حسی در کودکان با اختلال هماهنگی رشد (DCD) افزایش تنوع و انعطاف پذیری در حرکات است.
Variability
طبق تئوری سیستمهای داینامیک حرکت باید با تغییرات بین سیستمهای بدن قابلیت انعطاف داشته باشد
هدف مداخلات motor control : رسیدن به حرکات عملکردی است و برای داشتن حرکت عملکردی فرد باید مهارتهای حرکتی متنوعی در اختیار داشته باشد (یعنی variability داشته باشد). بنابراین در مداخلات motor control به جای اینکه کودک یک الگوی حرکتی را چندین بار تکرار کند، باید یک عمل را به طریق مختلف انجام دهد. به عنوان مثال: به جای اینکه در جلسه درمانی کودک روی صندلی بنشیند و مکعبها را از یک نقطه بردارد و درون ظرف قرار دهد، بهتر است مهرههایی که در نقاط پراکنده قرار دارند را بردارد و درون ظرف قرار دهد.
برای اینکه کودک فعالیتی را بتواند به چندین طریق انجام دهد باید توانایی حل مسئله وself-correct داشته باشد.
Problem solving
زمانی که کودک حین انجام فعالیت به طور درونی از حل مسئله استفاده میکند، بهتر از حالتی که به طور خارجی به وی فیدبک داده میشود مهارتهای حرکتی را میآموزد.
کودک فعالیتهای حرکتی جدید را در فعالیتهایی که نیاز به درگیری اجتماعی دارند و هدفمند هستند بهتر میآموزند.
Self-Correcting: باعث میشود که کودک بر cueهای داخلی تکیه کند و حرکاتش را در محیطهای مختلف تطابق دهد.
درمانگر برای بهبود اجرای حرکت موقعیتهای زیاد برای حل مسئله در کودک فراهم کند به جای اینکه بخشی از فعالیت را چندین بار تکرار کند.
Meaning
در صورتی که کودک فعالیتی را مهم و معنیدار بپردارد و باور داشته باشد که در آن موفق خواهد شد، در مهارتهای حرکتی دشوار به احتمال بیشتری درگیر میشود.
در صورتی که فعالیت برای کودک معنادار باشد، به مدت طولانیتر با کیفیتتر و با تکرار بیشتری آن را انجام میدهد.
meaning را میتوان با استفاده از مصاحبههای نیمه ساختار یافته در کودک مشخص کرد.
دو تست زیر ارزیابی مشاهدهای از علایق، انگیزه و میزان نزدیکی کودک به سمت بازی است:
Pediatric volitional questionnaire
Test of playfulness
تست COSA) Child Occupational Self-Assessment):
به کودک کمک میکند فعالیتهایی که علاقه دارد و در آنها درگیر شود را شناسایی میکند
در این ارزیابی باید شرایط زیر فراهم باشد:
محیط آرام و راحت
درگیر کردن کودک در مکالمه غیررسمی(informal)
مصاحبه با سوالهای انتها باز شروع میشود و با سوالات توضیحی ادامه پیدا میکند
به cueهای غیرکلامی باید توجه کند
در چندین جلسه انجام میشود
هدف: بدست آوردن اطلاعات در خصوص کودک
درمانگر از مدلCO-OP برای درگیر کردن کودک در اهداف و حل مسئله استفاده میکند. این مدل با تئوری سیستمهای داینامیک تطابق دارد و برای بهبود حرکت در کودک با اختلال هماهنگی رشد (DCD) مؤثر است.
یکی از اختلالات حسی در کودکان بیش حسی و کم حسی می باشد. بیش حسی ممکن است در یک حس یا چندین حس کودک خود را نشان دهد. کودکی که در مکان های شلوغ و پر سرو صدا به سادگی پریشان می شود به بیش حسی شنیداری مبتلاست. کودک دیگری می تواند نسبت به در آغوش گرفته شدن و لمس شدن واکنش نشان دهد و اظهار ناراحتی نماید. زمانی که کودکی توسط تجارب حسی احساس پریشانی جسمی یا عاطفی میکند، نمیتواند بهترین عملکرد را داشته باشد.مرکز درمان اختلالات حسی دکتر صابر با تجهیزات و امکانات روز دنیا نظیر اتاق ماساژ درمانی، سنسوری روم، بازی درمانی، کاردرمانی حسی، اتاق تعدیل شنیداری، اتاق تاریک بینایی در زمینه درمان اختلالات حسی کودکان فعالیت می نماید.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
کودک با مشکلات بیش حسی ممکن است در موقعیت های عادی احساس درد یا ناراحتی شدید کند. اگر کودکی واقعا احساس ناراحتی و درد میکند، بهترین حالت این است که سه نکته را در ذهن داشته باشید. شما از او میخواهید که نهایتاً بتواند همه انواع تجربهها را تحمل کند، شما میخواهید از موقعیتهایی که هنوز نمیتواند به سادگی تحمل کند اجتناب کند و همچنین ایده خوبی است که حساسیتهای او را تطابق دهید به گونه ای که او همین اکنون بتواند بهترین عملکرد را داشته باشد.
اختلال پردازش حسی در مدرسه
اغلب مدارس بر یادگیری سمعی و بصری تأکید دارند و به دانشآموزانی که بهتر یاد میگیرند از طریق روشهای حسی پاداش میدهند. کودکی که به خواندن، گوشدادن به معلم، صحبتکردن در مقابل کلاس و بهتنهایی کارکردن روی پروژهها علاقه دارد، در یک محیط آموزشی ساکت و ساختاری که از دانشآموزان انتظارات خاصی میرود پیشرفت خواهد کرد. کودکی که یادگیری بهصورت فعالیت فیزیکی را ترجیح میدهد، در ساکت نشستن و تمرکز با چشمها و گوشهایش مشکل خواهد داشت. او احتمالاً در یک کلاس با نظم ساختاری کمتر که مشارکت فعال بیشتر، کار در گروهها، و فرصتهای بسیاری برای کاوش فیزیکی را شامل میشود عملکرد بهتری را خواهد داشت.
حتی اگر کودک آنقدر خوششانس باشد که در یک کلاس قرار گیرد که با نیازهای او سازگار است، رفتن به مدرسه میتواند هر مشکل حسی را چندبرابر کند. تمام آن تغییرات حسی که والدین در خانه با آنها سازگار شدهاند میتواند هنگام رفتن کودک به مدرسه تبدیل به مشکل شوند. تفاوت بزرگی بین مناظر، صداها، بوها و دیگر ورودیهای حسی آشنای تجربه شده در خانه و هرجومرج غیرقابلپیشبینی موجود در یک محیط آموزشی با بزرگسالان و کودکان ناآشنای بسیار و نیازهای بیشتر برای رفتار خوب و موفقیتهای آموزشی وجود دارد.
در اولین جلسهی اولیا – معلمان، یک والد ممکن است حیرتزده شود وقتی بشنود که کودکی که در خانه خوشاخلاق و آرام است، بچههای دیگر را هل میدهد، در صف نمیایستد و در وقت تمیزکردن کمک نمیکند، و بهجای شرکت در فعالیتها با دیگران ترجیح میدهد در گوشهی اتاق به کتابهای مصور نگاه کند.
البته، بعضی کودکان دارای چالشهای حسی یاد میگیرند که خود را جمعوجور کنند و تمام انرژی جسمی و روانی خود را جمع کنند تا در طول روز در مدرسه دوام بیاورند. ممکن است این کودکان هر روز که به خانه میآیند بسیار خسته و ازپاافتاده باشند. توانایی مدیریت چالشهای حسی در مدارس از کودک به کودک کلاس به کلاس و بعضی مواقع لحظهبهلحظه تفاوت دارد. خوشبختانه روشهای حسی بسیاری وجود دارد که درمانگرها، معلمها و والدین میتوانند استفاده کنند تا مدرسه را از لحاظ حسی بیشتر قابلتحمل کنند. بسیاری از آنها را میتوان به طور غیررسمی با یک معلم به طور رسمی از طریق یک برنامهی ۵۰۴ یا یک IEP اجرا کرد (در صفحات بعدی توضیح داده شده است). اغلب، روشهای حسی توسط کار درمان مدرسه و یا کار درمان شخصی خانواده توصیه میشوند. یک پزشک سلامت روانی میتواند نقش کلیدی داشته باشد، آنطور که یک کودک تأیید کند یا اگر یک کار درمان در دسترس نبود شخصاً آن را اجرا کند.
تمرینات یکپارچگی حسی در کودکان
بسیاری از مواقع، روشهای حسی را با یک معلم فهمیده یا یک معلم کمکی اجرا کرد. او ممکن است درک کند چگونه استراحتهای کوتاه دادن در طول روز میتواند به برخی دانشآموزان کمک کند تا بر روی تکلیف تمرکز کنند یا بسیار خوشحال میشود اگر به یک کودک یک صندلی که دوست دارد را بدهند که به بهتر گوشدادن او کمک میکند. او ممکن است از این ایده بسیار خوشش بیاید که در زمان کارهای گروهی به بچهها اسباببازی دستی بدهد و یا نور را کمتر کند یا موسیقی سبک پخش کند تا این که صدایش را بلند کند تا آنها را ساکت کند.
روزهای جلسههای اولیا انجمن زمان بسیار خوبی برای آموزشدادن به معلمها دربارهی مشکلات پروسهی حسی و چگونگی تطابق با تنوع وسیعی از نیازهای حسی در کلاس است. توصیهها برای یک دانشآموز باید شخصیسازی شود، اگرچه هیچ کودکی نباید برای درمان مخصوص جداسازی شود. اگر سالی برای صاف نشستن در کلاس از یک بالش بادی سود میبرد، بهسادگی میتوان برای او یک بالش بادی فراهم کرد. به طور ایدهآل، در کلاس چندین بالش بادی قرار داده میشود.
در تدارکات غیررسمی، مدرسه موظف به خرید تجهیزات خاصی برای یک دانشآموز با اجرای یک روس حسی نیست. برای اینکه یک قطعه تجهیزات – یک بالش نشستن، صندلی یا میز نوشتافزار مخصوص و غیره یا هر ایجاد تغییر در محیط مدرسه یا فعالیتها اجباری باشد، باید در یک سند قانونی – یک برنامهی
۵۰۴ یا IEP- ثبت شده باشد.
برنامههای 504
یک برنامهی ۵۰4 سند قانونی است که الزامات مدرسه را برای تطبیق دادن یک دانشآموز با نیازهای خاص مشخص میکند. یک برنامهی ۵۰۴ در واقع بر اساس بخش ۵۰۴ تصویبنامهی توانبخشی ۱۹۷۳ که از دانشآموزانی که اختلالات جسمی یا روانی دارند و شامل تعلیم اختصاصی نمیشوند اما هنوز نیاز به کمک دارند، دفاع میکند.
یک برنامهی ۵۰۴ ممکن است شامل تطبیقهایی چون مسائل دارویی، تطبیق در تست و تکلیفها مانند زمان اضافی، جای نشستن مناسب مانند بالش باد شدنی یا صندلی مخصوص، تطبیق در محیط مانند اجازه
داشتن برای غذا خوردن در محیطی بهجز سلف، و غیره. بهطورکلی، یک والد با برنامه 504 کند، و کار درمانها، روانشناسان مدرسه، فیزیولوژیستهای اعصاب و دیگر پزشکان که ممکن است به والدین پیشنهاد شوند این کار را بکنند.
کودکی که هرگونه خدمت آموزشی خاص را دریافت میکند باید یک برنامهی آموزشی انفرادی (IEP)
داشته باشد، نه یک ۵۰۴.
IEPS
IEP یک سند قانونی است که توسط تصویبنامهی افراد دارای ناتوانیهای آموزشی (IDEA) یک قانون تصویب شده در سال ۱۹۷۵ مدارس عمومی را موظف میکند برای کودکان دچار مشکلات حسی خدمتهای خاص آموزش فراهم آورند. این به این معناست که کودکان باید در کلاس عادی یاد بگیرند تا در کلاسهای مخصوص آموزشی.
تحت IDEA، لازم است حوزهی مدرسه آموزش مناسب و عمومی ارائه دهد، نه لزوماً بهترین برنامه آموزشی برای هر کودک را. ممکن است والدین و مدارس تعریف متفاوتی از ”مناسب“ داشته باشند و گاهی اوقات بین آن چه توسط مدرسه بهعنوان تجهیزات آموزشی و کمک درمانی ارائه میشود و آن چه پدر و باور دارند اختلاف میباشد. این مخصوصاً میتواند برای دانشآموزی با مشکلات پردازش حسی درست باشد که بعضی مسئولین مدارس تابهحال در باره آن نشنیدهاند.
ممکن است نیاز باشد یک والد توضیح دهد که مشکلات حسی چه هستند و چگونه عملکرد دانشآموز را در مدرسه تحتتأثیر قرار میدهند. توجه داشته باشید که مشکلات در خانه، مانند مقاومت در برابر دوش گرفتن، کوتاهکردن موها، لباس پوشیدن و رفتن به مهمانی باعث گرفتن خدمات مخصوص مدرسه برای کودک شما نمیشود. مشکل در تحمل محیطهای پرسروصدا مانند کافه تریا به دلیل حساسیت بالای شنوایی، کمبود فعالیت دهلیزی که نیاز به استراحتهای کوتاه و مکرر دارد، و مکان نشستن مناسب به دلیل تن عضلانی و آگاهی بدنی ضعیف تنها چند نمونه از چگونگی تأثیرگذاشتن مشکلات حسی کودک بر عملکرد در مدرسه هستند. وقتی تأثیر مشکلات حسی بر توانایی کودک در دسترسی به برنامهی تحصیلی کاملاً مشخص شد، سپس خانواده و مدرسه برای ایجاد یک برنامه برای رفع آن نیازها آماده هستند.
IED سندی است که بهعنوان نقشهای برای انجام این عمل میکند. برای کودکی که خدمات آموزشی و دریافت میکند، IEP باید مشخصههایی چون تطبیقهای مدرسه (محل نشستن بهتر، فعالیتهای رژیم و حسی، و دیگر)، تکنولوژی کمکی، هدفهای درمانی و آموزشی و الزامات در خدمات مربوطه مانند کاردرمانی، گفتاردرمانی و فیزیوتراپی باشد.
بسیاری از والدین گمان میکنند که اگر کودکشان در مدرسه خدمات کاردرمانی دریافت کند، دشواریهای پروسهی حسی کودک را برطرف میکند. البته، کاردرمانی در مدرسه همانند رفتن به یک کلینیک کاردرمانی یا باشگاه مخصوص امور حسی نیست. مهم است که بهخاطر داشته باشیم خدمات مدرسه محور مانند کاردرمانی فیزیوتراپی و گفتاردرمانی بهسادگی برای حمایت کودک در رسیدن به اهداف IEP در نظر گرفته شدهاند.
اهداف IEP باید توسط یک تیم متشکل از آموزگاران و درمانگران برای شناسایی فعالیتها و رفتارهایی که دانشآموز برای بهدستآوردن موفقیت در برنامهی آموزشی نیاز دارد ایجاد شود. رژیم حسی و تکنیکهای خود – تنظیمی مداخلههایی هستند که میتوان آنها را برای بهدستآوردن اهداف آموزشی به کاربرد.
به دنبال مشارکت فعال و حرفهای هر خدمتدهندهی مربوط که با دانشآموزان کار میکند باشید. برای مثال، اگر کودک هنگام تغییر کلاسها بدرفتاری کند، فیزیوتراپیست باید روی مسائل مربوط به حرکت کودک و بالارفتن از پلهها بررسی انجام دهد، کار درمان ممکن است تطبیقهایی را بر اساس تواناییهای پروسه بینایی مربوط به میزان نور و چالشهای حس عمقی توصیه کند، و گفتار درمان میتواند به دانشآموز کمک کند در مورد ناراحتی خود ارتباط برقرار کند و از خود حمایت کند.
مطمئن شوید اهداف IEP کودک مشخص، قابلاندازهگیری، واقعبینانه، و زمانبندیشده باشند تا بتوان پیشرفتها را دنبال کرد. تفاوت بزرگی بین «نوآه مهارتهای خود تنظیمی خود را بهتر خواهد کرد.» و «به دنبال کار سنگین و تمرینات تنفسی، نوآه بر تکالیف روی میز برای ده دقیقه با یک فیدبک زبانی از طرف والد تمرکز خواهد کرد.» وجود دارد.
علائم مشکلات حسی
کودکان دارای اختلال پردازش حسی هنگامی که به سبب تجربیات حسی هدایت شده توسط خودشان احساس خوبی داشته باشند، روز خوبی را سپری می کنند، اما هنگامی که وقایع حسی تحمل ناپذیری داشته باشند، روز بدی را تجربه خواهند کرد. با این وجود،سیکل و چرخه خلق که در افراد دو قطبی دیده می شود، مثل اختلال پردازش حسی نیست، اگر چه کودک ممکن است هر دو علائم را با هم داشته باشد. کودکانی که احساس می کنند که دنیا مکانی غیر قابل پیش بینی با کلی محرک های بینایی و غیر قابل کنترل و صداها و بوهاست، برای غلبه کردن بر آن ها رفتارهای سخت و متعصبانه تری نشان می دهند و کودکی ممکن است پافشاری کند تا یک اتاق خواب فوق ساختار یافته با کتاب هایی در اندازه های دلخواه در طاقچه ها داشته باشد یا اصرار کند که دست هایش را همان لحظه که کثیف شده اند بشوید. تلاش می کند برای غلبه بر هر حسی که برای او تحمل ناپذیر است محرک بینایی تحت کنترل خود را داشته باشد، حس هایی مثل کثیف بودن دستان ، که از وسواس جداست، یا از بد گمانی، انگیزه ها و تصوراتی که منجر به حرکات تکراری یا عمل های روانی می شود و یا از هر چیزی که نشانگر اختلال وسواس جبری باشد، جداست. کودک اختلال حسی که واکنش بالا به محرک دارد و رفتارهای خارج از حد و مرز نشان می دهد، وقتی که بخواهد از یک موقعیت تحمل ناپذیر دور شود ممکن است کارهایی انجام دهد تا به شدت از آن رهایی یابد و یا بر آن غلبه کند ( فشار حسی) . شدت عکس العمل های رفتاری ممکن است مثل علائم اختلال سوءظن باشد ولی ممکن است چنانچه محرک حسی تحملناپذیر از رفتار جدا شده باشد، این علائم اختصاصی نباشد.
علائم سندروم ایکس شکننده طیفی از اختلالات یادگیری خفیف تا ناتوانی هوشی با عکسالعمل بالا نسبت به محرک های حسی، عملکرد بالا، اضطراب و خلق و خوی ناپایدار و دیگر علائم است. تشخیص این بیماری از طریق آزمایشگاه ژنتیک است و ایکس شکننده بیشتر در پسر ها موجب ناتوانی هوشی می شود و در دخترها به صورت عمومی خفیف تر است. هرگاه علائم روان پزشکی به صورت روشن مشخص شد، بسیار ضروری است تا ارزیابی برای مشکلات حسی انجام شود چرا که ممکن است علائم را بدتر کند. مشکلات حسی در اختلالات متنوعی مثل سندروم تورت مورد ملاحظه هستند. کسانی که سندروم توره دارند پیدرپی در حس لامسه و پردازش شنوایی،تعادل و هماهنگی و… ظرف و مشکل دارند. شخصی با سندروم تورت که توانایی لازم برای فرونشاندن تیک های صوتی و حرکتی دارد، در بیشتر اوقات ممکن است بر انجام تقاضاهای حسی که از او طلب می شود، ناتوان باشد.
در سالهای اخیر نقش عملکرد های حسی در اسکیزوفرنیا پررنگ شده است، که این موارد شامل از بین رفتن تجربیات حسی در افرادی است که علائم اولیه اسکیزوفرنیا را دارند. تحقیقات در مورد رها شدن از علائم حسی اسکیزوفرنیا نشان داده که در افراد اسکیزوفرن دارای عملکرد بالا، ورزش و رژیم غذایی سالم، پرهیز از الکل، خواب کافی و کنترل داده های حسی کلید استراتژی های درمانی هستند. برای بسیاری، این نیازها دادههای حسی را کم میکند، مثل مکان زندگی که دیوارهای آن از محرک ها کم باشد و ندیدن تلویزیون و موسیقی ملایم یا استفاده از مدالیته های حسی تا به خود تنظیمی برسند.و یا بازی های مخرب و یا موسیقی بلندتر نسبت به سایر صداها را تحت تاثیر قرار دهد.
اختلال حسی
گرفتن ناخن و زدن موی بدن
انگشتان دست و پا تعداد بسیار زیادی پایانهی عصبی دارند که جای تعجبی باقی نمیگذارند که چرا بسیاری از کودکان از گرفتن ناخنهایشان متنفرند. برخی راهکارها:
مشابه کوتاه کردن موی سر، در مورد کودکان که تفکر عینی دارند، به جای کلمهی «بریدن» از کلماتی
مانند «اصلاح، آرایش، کوتاه کردن، و گرفتن» استفاده کنید.
به والدین بیاموزید که با ماساژ دادن دستان کودک، پوست را حساسیتزدایی کنند. همچنین با اعمال
ورودی حسی بیشتر به نوک انگشتان با وارد کردن فشار ملایم روی هر یک از ناخنها در حالی که ناخن، بین انگشت شست و اشارهی والد قرار دارد.
به کودک یک جلیقهی وزنهدار، پد وزنهدار، یا پتو بپوشانید و حواس او را با یک آهنگ یا ویدئو پرت کنید.
ناخنها را بعد از حمام کردن بگیرید که نرمترند. هرگاه هم که میخواهید آلودگی زیر ناخن را تمیز کنید، از همین تکنیک استفاده کنید. خیلی از ته نگیرید که ممکن است بسیار دردناک باشد. بهتر است با قرار دادن دست در یک کاسهی آب صابون، بگذارید آلودگی خودش خارج شود تا اینکه شما خارجش کنید.
به جای ناخنگیر از سوهان ناخن برای کوتاه کردن ناخن استفاده کنید. به کودکان حساس به محض اینکه توانستند بیاموزید که خودشان ناخنهایشان را کوتاه کنند، به این ترتیب روی خودشان کنترل خواهند داشت.
برخی دخترها گرفتن ناخن را، اگر در سالن زیبایی یا مانیکور انجام شود، بهتر تحمل میکنند.
اگر کودک شما لاک ناخن استفاده میکند، به خاطر داشته باشید که بیشتر لاکها دارای مواد شیمیایی سمی هستند. سه تای اصلی فرمالدهید (نگهدارنده، ضد عفونی کننده، و مایع ضد فساد)، دی بوتیل فتالات (برای انعطافپذیری در پلاستیک)، تولوئن (برای اینکه لاک را روانتر و نازکتر کند، و اثرگذار روی سیستم عصبی) هستند. طبق EWG، برخی لاکهای ایمنتر توسط OPI, Wet N Wildو Sally Hansen ساخته میشوند.
مسواک زدن
از دوست یا همکارتان بخواهید دندانهایتان را مسواک بزند تا به آسانی ببینید مسواک زدن چقدر زننده است. تعجبی ندارد که فرو کردن یک میلهی خارجی به داخل دهان کودکتان ناراحت کننده، عجیب غریب، واقعاً ترسناک باشد. مشکلات لمسی لبها، زبان، لثهها، و گونهها را هم اضافه کنید و خواهید فهمید مسواک زدن و به دندانپزشکی رفتن میتواند برای برخی خانوادهها چه میدان جنگی شود. در ادامه تعدادی راهکار برای والدین آورده شده است:
اجازه دهید کودک مقداری کنترل روی ابزار، جنس و طعم داشته باشد. بگذارید کودک یک مسواک نرم کوچک کودک به رنگ دلخواه خودش انتخاب کند؛ هم چنین طعمهای مورد علاقهاش برای انتخاب خمیر دندان را در نظر بگیرید چندین طعم خمیردندان را بیازماید. کودکی که نمیتواند طعم نعنا را تحمل کند ممکن است خمیردندان شکلاتی یا توت فرنگی را بپذیرد. کودکان و حتی بزرگسالان دارای مشکلات حسی ممکن است به کفی که در حین مسواک زدن ایجاد میشود واکنش منفی نشان دهند. میتوانید از خمیردندانهای بدون کف استفاده کنید.
بسیاری از کودکان و بزرگسالان، مسواکهای لرزشی را ترجیح میدهند و با آنها کاملتر مسواک میزنند. مسواکهای چرخشی یک جایگزین مناسب ارزان قیمتتر هستند.
کودکان عاشق زمانسنج و موسیقی هستند. زمان ایدهآل مسواک زدن ۲ دقیقه است. والدین میتوانند یک زمانسنج تنظیم کنند، یک موسیقی ۲ دقیقهای پخش کنند، یا از یک نرم افزار موبایل استفاده کنند. برخی انواع مسواکهای لرزشی، یک نمایشگر دارند که نشان میدهد چقدر وقت باقی مانده است.
برای مسواک زدن یک روند همیشگی قابل پیشبینی ایجاد کنید و اگر لازم میبینید این روند در قالب تصاویر شمارهدار تهیه کنید. مثلاً، کودک همیشه میتواند با دندانهای بالایی شروع کند، از راست به چپ پیش برود، و سپس به سراغ دندانهای پایینی برود و از چپ به راست پیش برود. این به کودک شما کمک میکند که این کار مهارتی را مرحلهبندی کند و پیشبینی کند که کی و کجا مسواک را در دهانش حس خواهد کرد.
همزمان، با مسواک کردن دندانهای خودتان برای کودک مدل شوید تا هم لذتبخش باشد و هم یک تجربهی دو نفره.
ایدههای دیگر برای بهبود عملکرد حسی دهانی – حرکتی:
روی مهارتهای دهانی کار کنید مثل مکیدن مایعات از طریق نی، یا از داخل قمقمههای ورزشی که نوک کوچک دارند؛ جویدن و خرد کردن غذا مثل جویدن آدامس، چوب شور، و هویج؛ گاز گرفتن و کشیدن آبنبات کشیهای طنابی و لواشک و لیسیدن آبنبات چوبی و بستنی میوهای.
آگاهی دهانی را افزایش دهید و آستانهی حساسیت را تعدیل کنید (تا دهان نه بیش حس و نه کم حس باشد). برای کودکان کوچکتر، والدین میتوانند لثهها را ماساژ دهند. یک درمانگر میتواند به والدین یا کودک بزرگ نشان دهد که چطور از لرزانندههای دهانی استفاده کنند.
صداهای خندهدار ایجاد کنید (ترتر کردن، بوسهای صدا دار، پاپس، تیک تیک کردن) و برای هم چهرههایتان را خندهدار کنید.
بازی با مزهها انجام دهید. شیرینی توسط گیرندههای جلوی زبان، شوری در کنارههای نوک زبان، ترشی، تندی در اطراف وسط زبان، و تلخی و دودی در انتهای زبان حس میشوند.
دندان لق
افتادن دندان میتواند برای کودکانی که تدافع دهانی دارند بسیار خطرناک باشد، که ممکن است از داشتن
دندان لق یا از تصور کشیدن آن هم به همان اندازه وحشتزده شوند. اگر دندان نیاز به كشيدن دارد و اگر کودک میتواند سرما را تحمل کند، یک بستنی یخی به او بدهید تا میک بزند تا آن ناحیه بیحس شود.
در این زمینه به وفور کتاب وجود دارد که میتوانید با هم بخوانید مثل My Wobbly Tooth Must
Ever Never Fall Out به قلم Lauren Child. والدین بسیاری از اولین دندان کودکشان در YouTube فيلم گذاشتهاند. والدین میتوانند ویدیویی از یک بچه با سن مشابه فرزند خودشان بیایند و با هم ببینند. البته والدین از قبل باید آن را بازبینی کنند تا مطمئن شوند که مناسب فرزندشان هست.
استفاده از توالت
یاد گرفتن استفاده از توالت میتواند برای کودکی که دوست ندارد کثیف شود، در حکم یک ضربهی کوبنده باشد. بعضیها تقریباً خودشان توالت رفتن را یاد میگیرند. برخی دیگر به کمک نیاز دارند، خصوصاً آنهایی که زمان پر شدن مثانه یا رودهشان را درست حس نمیکنند، هنگامی که خودشان را کثیف میکنند متوجه نمیشوند، یا واقعاً از حس خیس شدن یا مدفوعی شدن خوششان میآید.
به خاطر داشته باشید که به موقع به توالت رفتن نیازمند بلوغ عصبی و تکامل احشایی است (جهت ایجاد هوشیاری نسبت به حواس مثانه و روده). کودکان در زمانهای متفاوتی به وضعیت آمادگی – توالت میرسند که اغلب برای کودکی که سایر مراحل تکاملی را هم دیر کسب کرده، دیر به دست میآید. چندین کتاب عالی در این زمینه وجود دارند، مثلاً آموزش توالت به کودکان اوتیسم یا سایر انتشارات رشدی به قلم ماریا ویلر.
در ادامه تعدادی پیشنهاد حسی برای موقعی که کودک علائمی از آمادگی برای آموزش توالت رفتن نشان میدهد آورده شده است:
شورتهایی که با فشار روی مثانه را میگیرند ممکن است در روند احساس پر بودن مثانه، اختلال ایجاد کنند. شرتهای بوکسوری آزاد انتخاب کنید که هم برای دختران و هم برای پسران وجود دارد.
اگر کودک نمیتواند تشخیص دهد که خودش را کثیف کرده، او را با فواصل زمانی منظم به توالت ببرید. به حالتی بدون واکنش مثبت یا منفی بیان کنید که او خشک است یا کثیف و باز بدون هیچ واکنش مثبت یا منفی برایش توضیح دهید که قضیه چیست و چرا به توالت آمده: یا کودک خشک است و بعداً مجدد به توالت خواهید آمد و یا اینکه اوه! کودک به جای اینکه در توالت کارش را بکند، به خودش مدفوع یا ادرار کرده و اینکه دفعهی بعد سعی خواهید کرد به موقع به توالت بیایید.
دیر رسیدن همیشگی به کلاس
رفتاری: علی دانشآموز خوبی است اما همیشه ۱۰ دقیقه برای کلاس تأخیر دارد. او با دوستهایش پیاده به کلاسشان میرود و میفهمد که دفترچه اش را در کمدش جا گذاشته است، بنابراین مجبور است که دوباره به آنجا برود. ریاضی و علوم برایش کسل کننده است و به ندرت تکالیفش را انجام میدهد. اگر او دیر به کلاس برود، او را به اتاق مدیر میفرستند تا با او برخورد شود. او امروز تکالیفش را انجام نداده است و نمیخواهد که انجام بدهد به او گفته شد که با وجود نمرات خوبش اگر این روش و رفتار بد را ادامه دهد این ترم را نخواهد گذراند.
حسی: پیمان دانشآموز خوبی است، اما مدام حداقل ۱۰ دقیقه برای کلاس تأخیر دارد. او تنها نمیتواند با هرج و مرجهای بین کلاسها کنار بیاید. او خیلی آرامتر از همکلاسیهایش راه میرود و اگر دیگران او را هل بدهند ناراحت میشود. او قبل از اینکه به کلاس بعدی برود همیشه به محوطه دستشویی میرود و منتظر میماند تا راهرو خالی شود و به کلاس بعدی برود. وقتی به او گفته شد باید نسبت به کلاسهایش وقتشناس باشد؛ او گفت که نمیتواند. به او گفته شد که با وجود نمرات خوبش، اگر این روش و رفتار بد را ادامه دهد این ترم را نخواهد گذراند.
داشتن مشکلات حسی این اجازه را به کودک نمیدهد تا بدرفتاری کند اما برای تعیین این مسئله ضروری است که والدین، معلم و یا دیگران کودک را به خاطر رفتاری تنبیه میکنند که نمیتواند آن را کنترل کند. والدین، معلمین و دیگران و کودک زمانی که بالغ شد، نیاز دارند تا نسبت به پیشبینی موقعیتهای دشوار، تشخيص علایم هشدار دهنده اولیه نسبت به بحران در حال وقوع هوشیار باشند و همچنین داشتن ترفندهایی برای رفع مشکل، و داشتن یک نقشه مثبت عملی برای زمانی که کودک دچار از هم گسستگی میشود.
کاردرمانی در بیش حسی کودکان
بسیاری از والدین و درمانگران بالینی مکرراً از خودشان میپرسند: باید چه زمانی این کودک را به سمت استفاده از تجارب حسی روزانه هدایت کنم؟ (بردن او به سوپرمارکت به این امید که در معرض قراردادن تکراری او را حساسیت زدایی خواهد کرد). باید چه زمانی کاملا از او محافظت کنم؟ ( مثلاهرگز به سوپرمارکت نرویم). باید تا چه حد حساسیتهای اورا تطبيق بدهم (رفتن به سوپر مارکت در فواصل زمانی مختلف برای یک گردش سریع، اجازه دادن به او جهت پوشیدن هدفونهای که صدا را حذف میکنند). این یک معمای ساده نیست که کاملاً حل شود، و یکی از بزرگترین چالشهای بزرگ کردن یک کودک با مشکلات حسی است، و اشاره ای ندارد به کسی که ممکن است چالشهای تکاملی مختلف دیگری را نیز داشته باشد.
تشخیص علایم بیش حسی در کودکان
زمانی که کودک تحت فشار مرحله ی حساس قرار گرفت، تقریباً غیرممکن است که به عقب برگردد. به همین دلیل تشخیص علائمیکه از مشکل خبر میدهند خیلی مهم است. علائمی که نیاز به توجه دارند. آیا کودک شروع به آرام شدن کرده است؟ خیلی سریعتر صحبت میکند؟ آیا کودک شروع به پس زدنهای فیزیکی کرده است؟ آیا شروع به درگیر شدن در رفتارهای خود تحریکی شده است؟ آیا بی رنگ یا قرمز شده است؟ آیا تنفس او سریع و یا افزایش ضربان قلب دارد؟
کاردرمانی حسی
با فراهم کردن تحریکات حسی منظم در لحظات کلیدی در طول روز- قبل از مدرسه، قبل از صرف غذا، ایستادن در صف، منتظر ماندن در مطب دکتر، حین انجام تکالیف – شما این امکان را فراهم کردهاید که سیستم عصبی کودک در مقابل نیازهای ناگزیر زندگی روزمره بتواند مقاومت کند. ضرب المثل قدیمی را به یاد بیاورید علاج واقعه را قبل از وقوع باید کرد. فقط داشتن یک استراحت میتواند از موقعیتهای مشکلزا جلوگیری کند. داشتن استراحتهای مختلف در طول ساعات مختلف انجام تکالیف، داشتن میان وعده قبل و بعد از فعالیتهای مدرسه، انجام کمی جست و خیز و دویدن دور بلوكها قبل از دیدن مادربزرگ، یا جویدن آدامس قبل از نشستن برای صرف شام میتواند تفاوت بزرگی را ایجاد کند. اگر میدانید که حرکت کودک شما را سازماندهی میکند، به او حق انتخاب فعالیتهای حرکتی مختلفی را بدهید که میدانسد از آن لذت میبرد.
اگر میدانید که کودک شما در صورتی خوب عمل خواهد کرد که فعالیتی را با دستانش انجام بدهد کیسه ای پر از توپهای فشاری، مدادرنگیها و دفترچه یادداشت را برای او فراهم کنید.
دختر 5/4 ساله من مشکلات حسی زیادی دارد. او اکنون به مدت بیشتر از یک سال است که آموزشهای رفتن به توالت را دیده است، اما در مدرسه شروع به خیس کردن خودش کرده است جون از استفاده کردن از توالت امتناع میکند. ما فکر کردیم که به این دلیل است که شاید او اضطراب جدایی داشته باشد و حتی مدرسه در خصوص احتمال وجود اختلال نافرمانی مقابله ای صحبت کردند. سرانجام خودم در مورد موضوع با او صحبت کردم. مشکل این بود که او از دستمالهای توالت تنفر داشت و میدانست که اگر از آن دستمالها استفاده کند مجبور است که دستهایش را بشوید و دوباره با آن دستمالها پاک کند. من دستمالهای مرطوب را از خانه فرستادم و او در مدرسه شروع به استفاده از توالت کرد. ( مادر یک کودک پیش دبستانی)
آرام کردن یک موقعیت تنشزا
زمانی که کودکی بیش حسی دارد، نکته کلیدی حفظ وضعیت ظاهر و ایمنی است. معمولاً تلاش برای آرام کردن کودک از راه منطق زمانی که او در وسط بحران است نتیجه معکوس میدهد. در عوض نیاز دارند تا موقعیت را آرام کنند.
به والدین آموزش دهید که اگر امکان دارد کودک را به یک مکان با سطح تحریکات حسی قابل ترجیح ببرند؛ یک موقعیت کاملاً آرام با نور کم و نبود هیچگونه رفت و آمد. کودک میتواند با هدفون به موسیقی آرامی گوش بدهد، شیء نرمی را نگه دارد، کمی آب بنوشد، و یا فقط نفس بکشد. بعضی از فشارهای محکم مثل مالیدن پشت و یا بغل کردن ممکن است در این راستا باشد ولی فقط زمانی که کودک از آن خوشش میآید. به یاد داشته باشید که یک کنارهگیری حسی مناسب کاملاً با تنبیه و طردکردن متفاوت است. این یک فرصت است که کودک احساسات بد را تخلیه کند به این ترتیب او میتواند بهتر احساس و عمل كند.
قطعاً والدین میتوانند در مورد آنچه که اتفاق افتاده صحبت کنند. بعضی مواقع به طور ساده مثلاً ” من دیدم که واقعاً زمان سختی داشتی. فکر میکنی چه چیزی باعث آن شده است؟ فکر میکنی که خیلی شلوغ، پر سر و صدا و یا بد بو بود و یا چیزی اینجا وجود دارد؟ آیا در مورد اینکه اگر دوباره در چنین موقعیتی قرار گرفتیم چه کاری میتوانیم انجام بدهیم ایدهای داری؟” اگر والدین پی ببرند که او میتواند خودش را به طریق متفاوتی کنترل کند میتوانند که معذرت خواهی بکنند” میدانم که رفتن به مرکز خرید برای تو دشوار است. تو کار بزرگی انجام دادی تا زمانی که من تو را مجبور کردم به مغازههای زیادی برویم. من معذرت میخواهم. من باید به خاطر داشته باشم که تو نیاز به استراحت داری و یا اینکه باید یک روز دیگری مراجعه میکردیم. ما دفعه بعدی بهتر میتوانیم از آنچه که اتفاق افتاد جلوگیری کنیم”.
زمانی که والدین تلاش میکنند تمام کارهای روزمرهشان را انجام دهند ولی باید مدام با یک کودک با مشکلات حسی سر و کله بزنند میتواند خیلی خستهکننده باشد، خصوصاً زمانی که کودکان دیگر نیز نیاز به توجه دارند. اگر والدین آرامش خود را از دست بدهند و شروع به فریاد زدن بکنند او باید صبر کند تا همه چیز آرام شود و بعد در مورد آن صحبت کند. کتک زدن هرگز وسیلهای قابل قبولی برای نظم و انضباط نمیباشد. اولاً، به کودک یاد میدهد که برای ارتباطات از دستهایش استفاده کند که مسئله خوبی نیست. دوماً، ممکن است حس را بزرگ جلوه دهد، یک کودک بیش حس ممکن است که یک ضربه خفیف را یک حمله ترسناک درک کند در حالی که کودکی که دچار کم حسی است آن را فوقالعاده تصور کند.
مانند هر چیز دیگری آگاهی و دانش یک قدرت است. چنان که والدین در پیشبینی اینکه کدام موقعیتها برای کودک مشکلساز خواهد بود بیشتر ماهر شدند، و همه افراد نسبت به استفاده از روشهای حسی که در وهلهی اول از مشکلات جلوگیری میکند عادت کردند، زندگی با کودک دارای مشکلات حسی کمتر چالش برانگیز خواهد بود.
سوالات متداول:
1- آیا کودکی که از برچسب لباس یا جوراب بدش میآید، دچار SPD است؟
ممکن است بله. اگر کودک بهطور افراطی نسبت به بافتهای خاص، صداها، نور، یا حتی بو واکنش نشان دهد و این موضوع عملکرد روزانهاش را مختل کند، احتمال وجود اختلال پردازش حسی وجود دارد و نیاز به ارزیابی توسط متخصص کاردرمانی دارد.
2-چه عواملی باعث اختلال پردازش حسی میشوند؟
علت دقیق SPD هنوز مشخص نیست اما ژنتیک، تولد زودرس، آسیبهای مغزی، یا تأخیر در رشد عصبی میتوانند از عوامل تأثیرگذار باشند. عوامل محیطی مانند نبود تجربههای حسی متنوع نیز میتواند در ایجاد آن نقش داشته باشد.
سیستم تعادلی در گوش داخلی قرار دارد و تغییرات در نیروهای گرانشی و وضعیت سر را نمایان میسازد . هنگامیکه سیستم تعادلی به طور مؤثری کارکند به عنوان پردازنده ی اولیه ی ورودی حسی به تعادل و جهت گیری بصری شما هنگام حرکت در فضا کمک میکند. همچنین سیستم وستیبولار یک نقش کلیدی در دقت و چابکی ایفا میکند. سیستم عصبی مرکزی تعادل و سایر ورودی های اختلال حسی را به وسیله ی ارزیابی برای درمان بالقوه و سپس پاسخ ، پردازش میکند. برطبق موارد گفته شده ، شاهد این واکنشها خواهیم بود : تسهیل پاسخهای محافظت کننده به تناسب موقعیت (مثلا هنگام مواجهه با خطرمراقب باش) یا ممانعت از پیامهای محافظت کننده (مثلا نگران اینجا نباش) یا تبدیل پاسخهای محافظتی (مثلا مطمئن نیست پس بااحتیاط پیش برو.) این ارزیابی برای کودکی که مشکل حسی تعادل و عملکرد ضعیفی دارد، درست کار نمیکند. مرکز کاردرمانی حسی دکتر صابر در زمینه درمان اختلال پردازش حسی وستیبولار به صورت حرفه ای فعالیت دارند. کاردرمانی تعادلی و سنسوری روم و ماساژهای عمقی موجب درمان اختلال حسی تعادلی در کودکان می گردد. در این مطلب به صورت دقیق تر به مشکلات کودکان با اختلال حس وستیبولار و درمان های آن می پردازیم.
مشکل حسی تعادل
کودکی با مشکلات سیستم تعادلی و کنترل حرکتی ممکن است نوع عضلانی ضعیفی داشته باشد چون پیامهایی که به ماهیچه ها دستور میزان انقباض میدهند از عهده ی این کار برنمی آیند. هنگامیکه کودک قصد جابه جایی دارد ، ممکن است قادر به فعالسازی ماهیچه هایش به طور مناسبی نباشد و از ایجاد هماهنگی میان تعادل و ماهیچه ها جلوگیری میکند. درنتیجه ممکن است بعضی فعالیت ها چالش برانگیز یا ترسناک به نظرش برسند و از آنها اجتناب کنند.
چنین کودکی ممکن است قادر به تفسیر وضعیت سر و بدنش که در جهت حفظ توازن و تعادل قرارگرفته اند نباشد. او ممکن است هنگام جا به جایی احساس عدم امنیت و خطر بکند زیرا او نمیتواند بگوید کدام راه به سمت بالاست یا اینکه به کجا میرود. تغییرات در وضعیت سر ممکن است او را گیج کند و امکان دارد از بالا آوردن پاهایش از زمین خودداری کند. او ممکن است به راحتی گیچ شود یا شاید اصلا نتواند کاری را انجام دهد. زمینه ی بصری ممکن است به علت حرکتهای ناپایدار باشد. به عنوان مثال هنگامیکه او سوار چرخ و فلک است ، طوری به نظر میرسد که تمام دنیا اطراف او میچرخد . هنگامیکه کودک با مشکلات تعادلی سوار ماشین و هواپیما میشود سیستم وستیبولار حرکات را حتی زمانیکه سیستم بصری نمیبیند ، حس میکند و این سیگنالهای آمیخته میتوانند منجر به بیماری سفر شوند. (وقتی فرد دچار هواپیما زدگی ، دریا زدگی و… میشود حالتی به وجود می آید که به آن بیماری سفر میگویند.) برخی از افراد هستند که ممکن است با راه افتادن وسیله نقلیه به خواب بروند. برای بعضی کودکان دریافت ورودی های تعادلی هنگام جنبش ، نگه داشته شدن در صندلی کودک ، یا نشستن در ماشین ممکن است از راههایی باشد که آنها بتوانند بهتر به خواب بروند. سایر کودکان ممکن است چابک و فرز باشند به طور پایداری جابه جا شوند ، بیقراری و ناآرامی میکنند، زیاد لول میخورند و گهگاهی کارهای خطرناکی را انجام میدهند، مانند بالارفتن از مکانهای خیلی مرتفع یا دوچرخه سواری کردن با سرعت زیاد و بدون توجه به ترافیک. به علت دشواری های محدودکننده این کودکان و نیاز آنان به حرکت ، این کودکان ممکن است دیگران را آزار دهند و شانسی برای فرصتهای یادگیری حیاتی نداشته و مستعد آسیب باشند.
کودکی با ناامنی ثقلی به تغییرات در وضعیت سر یا جابه جایی به طور نامتناسبی پاسخ میدهد که یک خطر ریسک واقعی است. کودک احساس میکند که نمیتواند تعادل خود را در برابر نیروهای ثقلی حفظ کند. این ممکن است به علت یکپارچگی ضعیف وستیبولار و عملکردهای مخچه ای باشد. اصولا مشکل پردازش اطلاعات از اوتریکول و ساکول است.
علائمی مثل ترس از ارتفاع ، احساس واژگون بودن مثل زمانیکه از میله های بازی آویزان است یا حالت معلق بودن در زمان پشتک زدن می باشد. راه رفتن روی زمین ناهموار یا سطح نرم مانند گذرگاه پرصخره یا در برف یا شن ممکن است اضطراب آور باشد ، همانطور که گام برداشتن از یک سطح به سطحی دیگر این حالت را ایجاد کند؛ مثل رفتن از یک پیاده روی بتنی به محلی پوشیده از چمن . نشستن در ماشین ، راندن دوچرخه ، اسکیت یا سایر چالش های حرکتی ممکن است موجب ناراحتی فرد شود ، حتی فعالیتهای بی ضرری مانند خم شدن و برداشتن شی افتاده روی زمین یا بستن بندکفش (کودک یاد خواهد گرفت که اشیا را با خم کردن لگن و زانوها و مستقیم نگهداشتن سر از زمین بردارد یا پاهایش را از صندلی بالا بیاورد که بندهایش را گره بزند.) کودکی که از نظر ثقلی ناامن است ، معمولا فعالیتهای ثانویه را برمیگزیند مانند خواندن ، هنر و صنایع دستی و ساخت وسایل و از فعالیتها و بازی های فیزیکی پرهیز می کند.
کودک میترسد که پاهایش را از زمین بردارد ، از چرخش و یا حرکت برای پشتک نیز اجتناب میکند. او ممکن است تمایل داشته باشد خودش را از نظر فیزیکی به چالش بکشد البته درصورتیکه قادر به کنترل وضعیت باشد.
همچنین اگر جابه جایی برروی او نیرویی اعمال کند امکان ترس و نگرانی وجود دارد. هنگامی که او را برروی تشک تعویض پوشک قرار می دهند بیتابی می کند و نق میزند ، هنگامی که کودک را میچرخانند گریه میکند و وقتی بزرگتر شد ، از بازیهای دشوار و ورزشهای تیمی اجتناب میکند.
حساسیت بیش ازحد به حرکت در اختلال حس تعادل
کودکی با فعالیت بیش ازحد وستیبولار یا تعادلی ممکن است به صورت نامطمئن و مضطرب حرکات سریع یا چرخشی را انجام دهد. ممکن است گیج باشد و به راحتی حالت تهوع بگیرد به خصوص زمانیکه سوار بر ماشین است و یا از تجهیزات زمین بازی استفاده میکند و یا هنگامیکه برروی وسایل تجهیزاتی پارکها سوار میشود ، فقط با نگاه کردن فردی که سوار چرخ و فلک است ممکن است کودک به دلیل واکنش دهلیزی چشمی حالت گیجی بگیرد و یا حالت تهوع به او دست بدهد.
حساسیت کم به حرکت و جستوجوگری حسی وستیبولار
در اختلالات پردازش حسی، هنگامیکه کودک به تحریکات وستیبولار کمتر پاسخ دهد ، ممکن است تنبل به نظر برسد و چست و چابک به نظر نرسد ، مانند عروسک کهنه فلاپی (یک کارتون انگلیسی است) ، که او در کارهایش با نیروی ثقل زمین در کشمکش بود. تغییر وضعیت از یک وضعیت به وضعیت دیگر ، مثل بلندشدن از روی نیکمت و قدمزدن ، ممکن است برای وی پرزحمت باشد ، و از بازیهایی مثل دویدن و ورزش کردن پرهیز کند. او درحقیقت کلی حرکت دارد اما سازمان یافته نیست.
در آن طرف داستان کودکی ممکن است به صورت فعال مشغول جست وجو دروندادهای حرکتی باشد که کاملا داستانش با چیزی که ذکر شد متفاوت است. این کودک ممکن است درحرکتی ثابت بماند و مجدد آن را انجام دهد چراکه سیستم وستیبولار او بسیار ضعیف عمل میکند. ممکن است درهنگام راه رفتن ، دویدن زیاد در زمین بازی ، با ضربه زدن درسرجای خود ، دور زدن دور یک دایره یا قدم زدن دور یک اتاق ، یا هنگامیکه روی یک توپ ایستاده است ، فقط احساس ایستادن ساده را داشته باشد یا با اشیائی که بدن وی نیاز به مواجه با آنها برای برطرفشدن ولع درونداد حسی دارد ، ناسازگار باشد . هنگامیکه بزرگتر شد از فعالیتهایی مانند فوتبال ، یا دومیدانی استفاده کند یا ممکن است در فعالیتهای ناهنجار جستوجوگر حسی مثل رانندگی با سرعت زیاد ، همراه با حرکات نمایشی را ادامه دهد ، بنابراین متقاعد کردن آنها به روشهای امن تر میتواند موجب سازش آنها گردد.
درمان اختلال حس وستیبولار
در زمینه درمان اختلال سیستم تعادلی و وستیبولار در کودکان استفاده از تمرینات حسی حرکتی در کاردرمانی یکپارچگی حسی یکی از درمان های مهم و اساسی به حساب می آید. کودکان با یکپارچگی حسی می توانند پاسخ های حرکتی مناسب تری را به محرک های وستیبولار داده و مهارت های هماهنگی حرکتی خودرا بهبود بخشند. همچنین ماساژ های عمقی در تحریک حس ععمقب مفاصل کمک کننده می باشد. استفاده از سنسوری روم با اعمال محرک های حسی کنترل شده و قابل کنترل این امکان را برای درمانگران فراهم می نماید که با توجه به نوع اختلال کودک، محیط را اماده کرده و محرک های بینایی، شنیداری و تعادلی صحیحی را در جهت بهبهود مهارت های هماهنگی حرکتی و تعدیل حس وستیبولار فراهم مس نماید. مرکز کاردرمانی دکتر صابر با استفاده از تمامی امکانات درمانی روز دنیا به درمان اختلالات حسی کودکان از جمله حس وستیبولار می پردازد.
سوالات متداول:
1.کاردرمانی می تواند به درمان مشکلات حس تعادل کمک کند؟
بله، کاردرمانی حسی و سنسوری روم دو درمان مفید در زمینه بهبهود مهارت های تعادلی و تعدیل حس وستیبولار در کودکان می باشد که باید توسط متخصصین با تجربه ارائه گردد.
2.اختلال وستیبولار چیست؟
به هرگونه مشکل در مهارت های تعادلی مانند عدم دقت در حرکات و چابکی، مشکل در حفظ کنترل بدن در حرکت، اجتناب از فعالیت هایی که نیاز به پریدن دارد و یا انجام فعالیت های پر خطر مانند پریدن از ارتفاع می تواند از نشانه های اختلال وستیبولار باشد.