در سال های اخیر به دلیل پیشرفت های صورت گرفته در باب نحوه درمان اوتیسم، استفاده از دارو برای درمان اوتیسم روز آمد شده است. دارو های درمان اوتیسم عمده ترین نقش را در تعدیل خلق کودکان اوتیسم و کنترل رفتارهای پرخاشگرانه در کودکان اوتیسم و افزایش توجه کودکان دارد. استفاده از داروهای ضد افسردگی با مقادیر اندک را نیز میتوان در بعضی موارد پیشنهاد نمود. هراز چندگاهی مطلبی درباره کشف داروی جدید اوتیسم مطرح می شود اما باید این نکته را مطرح کرد که متاسفانه هنوز هیچ دارویی به عنوان دارو اوتیسم از طرف ارگان های مربوطه شناخته نشده است و هیچ درمان قطعی برای آن یافت نشده است. مداخلات توانبخشی همچنان بهترین و تاثیر گذارترین درمان برای اوتیسم می باشد و داروهای اوتیسم که توسط دکتر اوتیسم تجویز می شود، درمان علامتی به حساب می آیند.
داروهای درمان اوتیسم یا تغذیه؟ کدام بهتر است
کودکان این طیف که در رده سنی پایینی قرار دارند از روش های زیست پزشکی مانند تکیه بر رژیم غذایی بدون کارئین ( شیر) و بدون گلوتن بهره زیادی برده اند. پروتکل دی ان اِن DNA که از طرف مرکز تحقیقات اوتیسم منتشر می شود، اطلاعات بیشتری را در زمینه تغذیه مکمل های غذایی و درمان های دارویی دیگر ارائه می کند. شایان ذکر است که این روشها در عین مفید بودن بر تعدادی از مبتلایان به اوتیسم بی تاثیر بوده است. اظهارات محققین مبنی بر استفاده از مقادیر پایین داروهای ضدافسردگی امروز هم مورد تایید است. زیرا مقادیر بالا باعث بی خوابی، اضطراب و تحریک پذیری می شود. در صورت مشاهده این علائم مقدار مصرف را باید سریعاً کاهش داد.
عوارض استفاده از دارو برای درمان اوتیسم
مصرف زیاد دارو عارضه معمول بی خوابی و بی قراری را به همراه دارد در صورتی که مصرف پایین دارو در کودک نتایج مطلوبی به بار می آورد کودکان بزرگتر و بزرگسالان مبتلا به اضطراب، وسواس یا افسردگی معمولا به درمان با ضد افسردگی های گروه SSRI همچون پروزاک در مقادیر پایین جواب مثبت میدهند کم ترین مقدار موثر ممکن که گاهی حتی ۴/۱ مقدار پیشنهادی است برای شروع به نظر می رسد. بسیاری از مبتلایان به اوتیسم خفیف ، موقعیت شغلی و زندگی شخصی خود را با مصرف پروزاک از خطر نابودی نجات داده‌اند. برتری این دارو در مقایسه با داروهای رده SSRI این است که در آن هیچ مورد حاکی از اختلال در هوشیاری گزارش نشده است. قوانین دارویی انگلستان تاکید می کند که بعضی از داروهای رده SSRI برای کودکان اوتیسم قابل تجویز نیست اما پروزاک را مستثنی کرده است و تجویز آن را برای رده سنی پایین مجاز میداند.
داروی اوتیسم خفیف
طیف اوتیسم بسیار گسترده است به طوری که گروهی نیاز به دارو درمانی ندارد. برای مثال کودکان اوتیسم خفیف کمتر نیاز به دارو درمانی خاصی دارند. اما گروهی دیگر به دلیل عدم مصرف دارو به ورطه نابودی کشیده شده‌اند داروهای آرام بخش نسل دوم دیسپردال وارد بازار شده‌اند که از عوارض جانبی آنها حرکت پریشی دیر رس( اختلال حرکتی) گزارش شده است که بی شباهت به پارکینسون نیست. دکتر جو هاگینز از متخصصان اوتیسم در کشور کانادا موثر بودن ریسپردال را برای کنترل خشم و هیجان نوجوان اوتیستیک فاقد گفتار تاکید کرده است و ادعا می کند که استفاده روزانه حداکثر ۲ میلی گرم از این دارو عوارض جانبی را نیز به حداقل می‌رساند. دکتر هاگینز برای بزرگسالان فاقد گفتار با اوتیسم خفیف بازدارنده هایی مانند پروپرانولول یا ضد تشنج ها مانند والپروئیک اسید را پیشنهاد می کند. از دیدگاه این محقق استفاده از SSRI ها و ضد افسردگی سه حلقه ای به دلیل بودنشان برای این گروه از بیماران مناسب نیست.
داروهای ضد افسردگی برای افراد مبتلا به اوتیسم خفف اغلب موثر تر است. اختلاف نظر بسیاری بین مدافعان تجویز داروهای معمول و علاقه مندان به روش های زیست پزشکی وجود دارد. در مورد مصرف دارو برای کودکان اوتیسم به پیشنهاد اولیه خود مبنی بر امتحان انواع رژیم های غذایی و مکمل ها و درمان توانبخشی مستمر ،پیش از روی آوردن به دارو را باور دارم. در سنین بالاتر تلفیقی از هر دو روش موثر تر است. مرکز توانبخشی اوتیسم در زمینه درمان اوتیسم با همکاری متخصصین روانپزشک کودک و مغز و اعصاب کودکان به صورت کاملا تخصصی فعالیت می نماید.کاردرمانی اوتیسم، گفتار درمانی کودکان اوتیسم از دیگر خدمات مرکز می باشد.
دارو درمانی برای کودکان اوتیسم
با توجه به این نکته که همانند علت بیماری اوتیسم که همچنان ناشناخته می باشد، در تحقیقات علمی تا به امروز هیچ درمان قطعی برای کودکان اوتیسم یافت نشده است. تا کنون درمان اوتیسم با دارو به درمان علائم مختلف بیماری اوتیسم می پردازند. دارو درمانی برای کودکان اوتیسم توسط دکتر مغز و اعصاب یا روانپزشک اطفال انجام می گیرد. استفاده از دارو برای کودکان اوتیسم همیشه برای والدین سخت و ناخوشایند بوده است. دارو برای درمان اوتیسم یکی از چندین درمان رایج و متداول در کنار درمان های توانبخشی می باشد. اما توجه به این موضوع که مشکلات رفتاری کودکان اوتیسم یکی از معضلات خانواده این کودکان است، به نظر می رسد دارو درمانی در مشکلات رفتاری کودکان اوتیسم یکی از راه حل های در دسترس می باشد. کلینیک توانبخشی دکتر صابر با سابقه 16 ساله در زمینه رفتار درمانی و توانبخشی کودکان اوتیسم تمام تلاش خود را در زمینه بهبود و اصلاح مشکلات رفتای کودکان اوتیسم توسط تکنیک های مختلف درمانی کودکان اوتیسم می نماید تا مصرف دارو برای درمان کودکان اوتیسم را به حد اقل رسانده و از عوارض آن بکاهد.
هرچند درمان های دارویی برای اختلال طیف اوتیسم موثر هستند اما تاثیر درمان هایی همچون گفتاردرمانی، کاردرمانی، رفتار درمانی، بازی درمانی و… بر اختلال طیف اوتیسم بسیار بیشتر بوده و نتایج مطلوب تری به همراه دارد. با این حال، ریسپیریدون و آریپیپرازول تنها دارو های مورد تأیید FDA برای کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم هستند. ریسپیریدون را می توان برای کودکان 5 تا 16 ساله برای کمک به رفع تحریک پذیری و پرخاشگری تجویز کرد. آریپیپرازول را می توان برای کودکان 6 تا 17 ساله تجویز کرد. حتی اگر فرزند شما به طور رسمی به اختلال طیف اوتیسم تشخیص داده نشده باشد، ممکن است همچنان از درمان های خاصی بهره مند شود. قانون آموزش افراد دارای معلولیت این درمان ها را برای کودکان زیر 3 سال که ممکن است در معرض خطر مشکلات رشدی باشند، امکان پذیر می سازد. نوع درمانی که فرزند شما برای اختلال طیف اوتیسم دریافت می کند، به نیاز های فردی او بستگی دارد. از آن جا که اوتیسم یک نوع اختلال طیفی است (به این معنی که برخی کودکان علائم اوتیسم خفیف و برخی دیگر علائم اوتیسم شدید دارند) و هر کودکی که به آن مبتلا است منحصر به فرد است، درمان های متنوعی وجود دارد. هیچ درمان قطعی برای اختلال طیف اوتیسم وجود ندارد و در حال حاضر هیچ دارویی برای درمان آن نیست. اما برخی داروها می توانند به علائم مرتبط مانند افسردگی، تشنج، بی خوابی و مشکل در تمرکز کمک کنند. مثلا بیشتر مبتلایان به اوتیسم مشکلات خواب دارند، اما داروها معمولا برای درمان اختلالات خواب در کودکان استفاده نمی شوند. مطالعات نشان داده اند که دارو درمانی زمانی مؤثرتر است که با درمان های رفتاری ترکیب شود. برخی پزشکان و متخصصان در موارد خاص دارو های دیگری از جمله مهار کننده های انتخابی بازجذب سروتونین، دارو های ضد اضطراب یا محرک ها را تجویز می کنند، اما این دارو ها برای اختلال طیف اوتیسم مورد تأیید FDA نیستند. با پزشک کودک تان در مورد این که آیا دارو هایی برای درمان علائم او وجود دارد، مشورت کنید. به طور کلی، درمان های غیر دارویی همچون رفتار درمانی، گفتاردرمانی، کاردرمانی، بازی درمانی، آب درمانی و… خط اول درمان هستند. درمان دارویی برای علائم اصلی اختلال طیف اوتیسم مؤثر نیست. با این حال، داروها ممکن است در مدیریت بیماری های همراه و علائم مرتبط نقش داشته باشند. به عنوان مثال اضطراب یک بیماری همراه شایع است. درمان شناختی رفتاری می تواند مؤثر باشد.
درمان مشکلات رفتاری کودک اوتیسم
مشکلات رفتاری می تواند زندگی را برای کودک اوتیسم و خانواده مشقت بار نماید. حتی کارهای ساده و عادی مثل خوابیدن شبانه نیز میتواند به یک مشکل رفتاری تبدیل شود. اغلب مشکلات رفتاری کودکان اوتیسم میتواند معیاری از موفقیت نهایی کودک اوتیسم به دست دهد. رفتارهای دردسرساز کودک اوتیسم نه تنها کیفیت زندگی خودش را بلکه سایر اعضای خانواده را نیز تحت شعاع قرار می دهد. دراین بخش ضمن مرور مجدد نقایص نورولوژیک در اختلال اوتیسم نشان خواهیم داد که چگونه این نقایص منجر به مشکلات رفتاری در کودکان دارای اوتیسم میشود. طی همین روند راهکارهایی برای مدیریت آنها نیز ارائه خواهیم کرد. گاهی اوقات رفتارهای ناهنجار، محصول یادگیری است، لذا باید آنها را به کمک تکنیک های رفتاری خاموش کرد. گاهی نیز ریشه مشکلات رفتاری ناهنجار بیولوژیک است و در این صورت علاوه بر رفتار درمانی مصرف دارو نیز ضروری است.
والدین و مراقبین کودکان اوتیسم بین سن کودک و مهارتهای او همیشه شاهد یک فاصله می باشند. به همین دلیل تکنیک های مدیریت رفتاری که ممکن است برای بچه‌های کوچکتر پاسخگو باشد، در آن ها اثر بخشی اش را از دست می دهد. برای مثال ممکن است گذاشتن یک کودک نوپا در گهواره اش راه خوبی برای مواجهه با مشکل رفتاری اش باشد، اما وقتی کودک اوتیسم ۵ ساله چنین مشکلی را نشان دهد دیگر نمی‌توان او را توی گهواره محبوس کرد چرا که به راحتی از آن بالا رفته و بیرون می آید. کودکان اوتیسم ویژگی هایی از خود بروز می دهند که به واسطه آن بسیاری از تکنیک های رفتاری مورد استفاده برای مشکلات رفتاری کودکان طبیعی را نمی‌توان برای آنها استفاده نمود. برای مثال توجه کردن یا بی توجهی به کودک، ابزار قدرتمندی است که اکثر والدین برای اصلاح رفتار کودک شان از آن بهره میبرند، اما همین ابزار برای کودک اوتیسم که به والدینش بی توجه است ابزاری بی مصرف است.
داروهای محرک و غیرمحرک برای اوتیسم: تفاوت‌ها و کاربردها
کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD) گاهی برای مدیریت علائم مانند بیش‌فعالی، پرخاشگری، یا مشکلات توجه نیاز به دارودرمانی دارند. داروهای تجویزی معمولاً به دو دسته محرک (Stimulants) و غیرمحرک (Non-Stimulants) تقسیم می‌شوند.
1. داروهای محرک (مثل ریتالین، آدرال)
برای بهبود تمرکز و کاهش بیش‌فعالی استفاده می‌شوند. ممکن است در برخی کودکان اوتیستیک عوارضی مانند بی‌خوابی یا کاهش اشتها ایجاد کنند. بیشتر برای کودکانی که علائم شدید ADHD همراه با اوتیسم دارند تجویز میشود.
2. داروهای غیرمحرک (مثل گوانفاسین، آتوموکستین)
برای کنترل تحریکپذیری، اضطراب و رفتارهای تکراری مؤثرند. عوارض جانبی کمتری دارند و معمولاً برای کودکان با حساسیت‌های حسی بالا مناسب‌ترند.
کدام یک بهتر است؟
پاسخ قطعی وجود ندارد! پروتکل درمان اوتیسم بر اساس نیازهای فردی کودک تعیین میشود. برخی کودکان به ترکیب هر دو نوع دارو نیاز دارند، درحالی که برخی دیگر فقط به رفتاردرمانی پاسخ میدهند. همیشه با روانپزشک کودک مشورت کنید.
چه زمانی باید دارودرمانی برای اوتیسم را شروع کرد؟ راهنمای جامع برای والدین
تصمیم گیری درباره شروع دارودرمانی برای کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD) یکی از چالش برانگیزترین مسائل برای والدین است. در این مقاله به بررسی جامع معیارها و شرایط لازم برای شروع دارودرمانی می پردازیم.
معیارهای اصلی برای شروع دارودرمانی در اوتیسم
1. رفتارهای پرخطر و خودآزاری:
– زمانی که کودک رفتارهای خودآزارانه شدید مانند ضربه زدن به سر، گاز گرفتن یا کندن پوست نشان می‌دهد
– مواردی که این رفتارها باعث آسیب فیزیکی جدی به کودک یا اطرافیان میشود
– وقتی این رفتارها بیش از 5-10 بار در روز تکرار می‌شوند
2. پرخاشگری غیرقابل کنترل:
– حملات مکرر به دیگران (والدین، معلمان، همسالان)
– تخریب اموال و وسایل به صورت مداوم
– رفتارهایی که مانع حضور کودک در محیط‌های اجتماعی میشود
3. اختلالات شدید خواب:
– بی‌خوابی‌های مکرر که بیش از 3 شب در هفته اتفاق می‌افتد
– بیدار شدن‌های مکرر در طول شب
– مشکلات خواب که باعث اختلال در عملکرد روزانه میشود
4. بیش‌فعالی و نقص توجه شدید:
– عدم توانایی در تمرکز حتی برای کارهای ساده
– فعالیت بیش از حد که مانع یادگیری میشود
– رفتارهای تکانشی که خطرناک هستند
مراحل قبل از تصمیم به دارودرمانی:
1. ارزیابی جامع توسط تیم تخصصی:
– بررسی توسط روانپزشک کودک
– ارزیابی توسط روانشناس بالینی
– مشورت با متخصص مغز و اعصاب در صورت نیاز
1. دارودرمانی باید آخرین راه حل باشد:
– ابتدا تمام روشهای غیردارویی را امتحان کنید
– برای تصمیم‌گیری عجله نکنید
– نظر حداقل دو متخصص را جویا شوید
2. نظارت دقیق بر عوارض جانبی:
– تغییرات اشتها و وزن
– اختلالات خواب
– تغییرات خلق و خو
3. ترکیب دارو با سایر روشهای درمانی:
– دارو به تنهایی کافی نیست
– ادامه رفتاردرمانی ضروری است
– کاردرمانی و گفتاردرمانی را قطع نکنید
هشدارهای مهم:
– هرگز بدون نسخه پزشک به کودک دارو ندهید
– از داروهای گیاهی بدون مشورت پزشک استفاده نکنید
– دوز داروها را خودسرانه تغییر ندهید
– در صورت مشاهده عوارض جدی فوراً به پزشک مراجعه کنید
به یاد داشته باشید که دارودرمانی برای اوتیسم درمان قطعی نیست، اما در مواردی که رفتارهای کودک خطرناک است یا کیفیت زندگی او و خانواده را به شدت تحت تأثیر قرار داده، میتواند کمک کننده باشد. تصمیم نهایی باید با مشورت تیم درمانی و پس از بررسی تمام جوانب گرفته شود.
رفتار درمانی یا دارو درمانی در درمان کودکان اوتیسم؟
سوالی که برای والدین مطرح می شود این است که، خوب پس چه باید کرد؟ نگران نباشید تغییر رفتار کودکان اوتیسم هرچند دشوار و زمانبر است اما بالاخره عملی است. کودکان اوتیسم هرچند به سرنخ‌های اجتماعی حساس نیستند اما هنوز به تقویت کننده های دیگری حساس هستند. لذا با تحلیل دقیق رفتار و کارکردهای آن برای مشکلات رفتاری کودک اوتیسم می توان سرنخ هایی برای باز کردن این کلاف پیدا نمود. گاهی برای ترمیم رفتار کودکان اوتیسم باید دست به دامن دارو درمانی اوتیسم شد. شاید والدین کودک نظر مثبتی درباره مصرف دارو برای درمان اوتیسم نداشته باشد اما باید به خاطر داشت که اتیسم یک اختلال پزشکی مثل دیابت است. اگر بدن کسی انسولین تولید نکند باید انسولین تزریق نمود. انسولین دیابت را درمان نمی‌کند اما فرد را قادر می سازد تا زندگی نسبتاً طبیعی داشته باشد. به همین ترتیب مغز کودکان اوتیسم برخی از نروترنسمیترها را نمی سازد (مواد شیمیایی که باعث تنظیم رفتار و هیجانات ما میشود.) دارو درمانی در اوتیسم باعث می شود که عملکرد این نوروترنسمیترها درست انجام شود. درست مثل اینکه دارو به کودکان دارای دیابت کمک می کند سطح قند خون تنظیم شود. داروهای روانگردان باعث درمان اوتیسم نمی‌شود (درست مثل انسولین) اما به کودک اوتیسم کمک میکند که به حداکثر توان خود دست یابد. هرچند مصرف دارو برای کودکان اوتیسم خطراتی هم به دنبال دارد اما خطر عدم مصرف دارو در صورت نیاز هم کم نیست. رفتارهایی که دارای منشا بیولوژیک هستند، چرخه خاص خود را دارند و میتوانند عمیقاً ویژگی‌های رفتاری کودک تان را تحت شعاع قرار دهند. اغلب ترکیب دارو درمانی برای کودک اوتیسم و مداخلات رفتاری و توانبخشی در کنار هم نتایج موفقیت آمیز تری به بار می آورند.
منابع:
webmd.com
australianprescriber.tg.org.au
سوالات متداول:
1-کدام داروها بیشتر برای کاهش پرخاشگری تجویز می‌شوند؟
ریسپریدون و آریپیپرازول (داروهای ضدروان‌پریشی) بیشترین تأثیر را در کنترل پرخاشگری و تحریکپذیری داشته و توسط FDA تأیید شده‌اند.
2-آیا داروهای اوتیسم اعتیادآور هستند؟
خیر. داروهای تجویزی برای اوتیسم (برخلاف برخی داروهای اضطراب) معمولاً اعتیادآور نیستند، اما قطع ناگهانی آنها بدون نظر پزشک خطرناک است.
یکی از مشکلات کودکان طیف اوتیسم و کودکان با اختلالات یکپارچگی حسی همچنین کودکان با تشخیص بیش فعالی و نقص توجه و عقب ماندگی ذهنی مشکلات آگاهی بدنی و تصویر بدنی است. از علائم مشکلات آگاهی بدنی در کودکان می توان به عدم توانایی کودک در استفاده از اندام ها به صورت گروهی در غالب فعالیت هایی نظیر پوشیدن لباس، شنا کردن، دوچرخه سواری و فعالیت هایست که نیاز به هماهنگی حرکتی دارند می باشد. ممکن است کودکی را دیده‌باشید که در پارک مدام در حال دویدن به اطراف و لمس کردن اشیاء یا افراد دیگر است. در این حالت کودک به علت عدم آگاهی بدنی( body awareness) به صورت مداوم تلاش می کند با حرکت دادن اندام هایش به وضعیتی برسد که احساس آرامش کند. مرکز کاردرمانی دکتر صابر در زمینه اختلالات یکپارچگی حسی مجهز به تکنولوژی های پیشرفته ای می باشد و در بخش سنسوری روم به اصلاح طرح واره بدنی در کودکان می پردازد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
آگاهی بدنی چیست
در کودکان ASD آگاهی بدنی و تصویر بدنی که ابزار مورد نیاز برای درک محیط می باشد به وسیله اطلاعات حاصل از حواس و حرکات بدن به درستی شکل نمی گیرد و همین امر باعث می شود کودک اوتیسم یا کودکان با اختلال یکپارچگی حسی دنیا را همانند یک کودک عادی درک نکند. کاردرمانی ذهنی و کاردرمانی حسی در ایجاد آگاهی بدنی و اصلاح تصویر بدنی در کودکان موثر می باشد در ادامه به ارائه تمرینات کاردرمانی جسمی در زمینه آگاهی بدنی پرداخته می شود. کاردرمانی یکپارچگی حسی نقش مهمی را در درمان مشکلات آگاهی بدنی و تصویر بدنی در کودکان ایفا می کند.
علائم ضعف آگاهی بدنی در اوتیسم
آگاهی بدنی (Body Awareness) به درک فرد از موقعیت و حرکات بدن خود در فضا اشاره دارد. در کودکان اوتیسم، این مهارت اغلب دچار اختلال است که میتواند بر تعادل، هماهنگی حرکتی و حتی تعاملات اجتماعی تأثیر بگذارد.
علائم رایج ضعف آگاهی بدنی در کودکان اوتیسم:
-برخوردهای مکرر با اشیا یا افراد:
کودک ممکن است به دلیل درک نادرست از فضای اطراف، مدام با دیوار، مبلمان یا دیگران برخورد کند.
-ناتوانی در تقلید حرکات:
مشکل در کپی کردن حرکات ساده مانند دست زدن یا پریدن، که نشان‌دهنده ضعف در ارتباط بین مغز و بدن است.
-وضعیت بدنی نامناسب:
نشستن یا ایستادن به شکل غیرعادی (مثلاً خمیده یا با فشار زیاد روی یک پا).
-مشکلات تعادلی:
زمین خوردن مکرر، ترس از ارتفاع یا مشکل در راه رفتن روی سطوح ناهموار.
-واکنش‌های نامتناسب به لمس:
حساسیت بیش‌ازحد یا بی‌تفاوتی به تماس فیزیکی (مثلاً متوجه نشدن خراش روی پوست).
-دشواری در انجام حرکات ظریف:
مشکل در بستن دکمه، استفاده از قیچی یا نگه داشتن مداد به شکل صحیح.
چرا این علائم مهم هستند؟
ضعف آگاهی بدنی میتواند منجر به اضطراب، اجتناب از فعالیتهای حرکتی و حتی تأخیر در گفتار شود. کاردرمانی و تمرینات یکپارچگی حسی میتوانند به بهبود این مهارت کمک کنند.
کاردرمانی در آگاهی بدنی و تصویر بدنی در کودکان اوتیسم
منظور از این فعالیت ها کمک به ایجاد تصاویر صحیح از مکان و عملکرد اعضای بدن است.
اشاره کردن به اعضای بدن: کودک با مشکلات تصویر بدنی با نام بردن از اعضای گوناگون مثل بینی،بازوی راست،قوزک چپ و غیره به آن عضو اشاره میکنند. این کار با چشم بسته دشوارتر است.افزون بر این می توان پس از دراز کشیدن کودک روی زمین از او خواست که اعضای گوناگون بدن خود را لمس کند. این فعالیت چنانچه طی الگوی آهنگین-به طور مثال،با استفاده از میزانه شمار ( مترونوم) – انجام شود، دشوارتر است.
آدم مصنوعی: با مقوا آدمی مصنوعی ساخته میشود که اعضای بدنش با چسب و بست طوری به هم وصل شده است که در جهت های مختلف میتوان با حرکتشان در آورد. کودک با اختلال آگاهی بدنی طبق درخواستی که از آنها می شود اعضای گوناگون آدم مصنوعی را حرکت می دهند و جهت حرکات بدن خود را با آن هماهنگ میکنند.
بازی «سیمون می گه»: این بازی با چشم‌های باز یا بسته صورت می‌گیرد ( سیمون می گه پای راست بالا و …) .
پازل: پازل هایی از مردم،حیوانات،اشیا و جز آن را میتوان برای نشان دادن حالتهای کنشی بدن برید.
چی جا افتاده؟ از تصاویری استفاده میشود که اعضای از بدن آن در جای خود نیست. کودک یا می‌گویند چی جا افتاده یا عضو جا افتاده را نقاشی میکنند.
نقاشی به اندازه واقعی و طبیعی: دانش آموزان روی ورقه های بزرگ کاغذ دراز میکشند و معلم دور آنها را خط می کشد. دانش‌آموزان با اضافه کردن جزئیات صورت و بدن و رنگ کردن لباس ها آنها را تکمیل می کنند.
تمرینات آگاهی بدنی در کاردرمانی جسمی
آگاهی از اجزای بدن از طریق لمس کردن: چشم‌های کودک اوتیسم بسته است. به اعضای گوناگون بدن او دست زده می شود و از او سوال می شود که کدام قسمت از بدن لمس شد.
بازی ها: بازیهایی نظیر « ورق بازی» ، «تقلید ادا و اطوار» و « آیا تاکنون یک زن جوان دیده ای؟» به رشد مفاهیم چپ ، راست و تصویر بدن کمک می کند.
نمایش صامت: کودک با اجرای نمایش صامت در نقش فردی با حرف های خاص مثلا راننده‌ای را که اتوبوس می راند،پلیسی را که عبور و مرور وسایل نقلیه را کنترل میکند،پستچی یا آشپزی را نشان میدهند.
اجرای دستور ها: به کودک با مشکلات آگاهی بدنی گفته میشود که دست چپ را روی گوش راست و دست راست را روی شانه چپ بگذارد. درخواست بعدی ممکن است گذاشتن دست راست جلو دست چپ یا چرخیدن به راست،راه رفتن با جفت پا و چرخیدن به چپ باشد.
چرخنده: ردیف هایی از دایره های رنگی روی زمین،پارچه ای مشمعی یا ورقه ای پلاستیکی آماده کنید.با ساختن کارت های دستورالعمل و دادن آن به کودک از او بخواهید پای چپ را روی دایره سبز و پای راست را روی دایره قرمز قرار دهد و…
تخمین: کودک تعداد قدم هایی را که باید بردارند تا به هدفی برسند،تخمین می‌زنند.
آب درمانی در کودکان اوتیسم: انجام دادن حرکت هایی در استخر یا دریاچه امکان رها شدن از نیروی جاذبه زمین را فراهم میکند. یادگیری برخی از فعالیت‌ها در آب آسانتر است،زیرا آب امکان کنترل بیشتری را فراهم می‌آورد و فعالیت‌ها را میتوان با سرعت کمتری انجام داد. افزون بر این شنا فعالیت عالی برای تقویت عملکرد حرکتی عمومی است.
سنسوری روم:با انجام تمرینات مختلف حرکتی و دریافت فیدبک های حسی بینایی، شنیداری، حس عمقی و لامسه به کودک کمک می شود درک درستی از بدن و اعضای آن بدست آورد.
بیوفیدبک: توسط این دستگاه حرکات کودک شبیه سازی می شود و با توجه به مانیتور کودک می تواند حرکاتش را مشاهده و اصلاح کند تا به هدف نهایی بازی دست یابد
ارتباط آگاهی بدنی با رفتارهای کلیشه‌ای در اوتیسم
رفتارهای تکراری و کلیشه‌ای مانند تکان دادن دست‌ها یا چرخیدن، از نشانه‌های شایع در کودکان اوتیسم است که اغلب با اختلال در آگاهی بدنی مرتبط هستند. این رفتارها ممکن است راهکاری برای جبران مشکلات پردازش حسی یا تنظیم اضطراب باشد.
نقش آگاهی بدنی در شکل‌گیری رفتارهای کلیشه‌ای
پاسخ به اختلالات حسی:
کودکانی که درک ضعیفی از موقعیت بدن خود دارند، ممکن است از حرکات تکراری مانند اکولالیا اوتیسم (تکرار کلمات یا صداها) برای ایجاد ورودی حسی قابل پیش‌بینی استفاده کنند.
تنظیم هیجانی:
حرکات یکنواخت (مثل تاب خوردن) به برخی کودکان کمک میکند تا با محیط بیش‌ازحد تحریک‌کننده کنار بیایند.
مشکل در برنامه‌ریزی حرکتی:
ضعف در آگاهی بدنی میتواند منجر به “گیرکردن” کودک در الگوهای حرکتی تکراری شود.
راهکارهای کاهش رفتارهای کلیشه‌ای با بهبود آگاهی بدنی
-فعالیتهای مقاومتی: استفاده از توپ‌های درمانی یا کش‌های ورزشی
-تمرینات تعادلی: راه رفتن روی تخته‌های تعادل
-بازیهای تقلیدی: تقلید حرکات حیوانات یا شخصیت‌ها
سوالات متداول:
1-چگونه بفهمم کودک من مشکل آگاهی بدنی دارد؟
علائم شامل برخورد مکرر با اشیا، وضعیت بدنی نامناسب، مشکلات تعادلی، مشکل در تقلید حرکات و واکنش‌های غیرعادی به لمس است. همچنین ممکن است در انجام حرکات ظریف مثل بستن دکمه مشکل داشته باشد.
2-چه بازیهایی برای بهبود آگاهی بدنی مفید هستند؟
بازیهایی مثل “لیلی”، “مسیرهای تعادلی”، “پانتومیم” (تقلید حرکات)، بازی با توپ‌های بزرگ و استفاده از تاب‌های درمانی بسیار مؤثرند. بازیهای لمسی مثل شن‌بازی نیز کمک‌کننده است.
نکته اول این است که هیچ دو کودک اوتیسمی به هم شبیه نیستند و این در مورد همه کودکان صادق است. آنچه برای یک کودک کارساز است، ممکن است برای دیگری مفید نباشد. شدت علائم اوتیسم در کودکان متفاوت است. یکی از سوالاتی که همیشه برای والدین مطرح هست، این سوال است که بیماری اوتیسم در کودکان چیست؟ برای تشخیص اوتیسم در کودکان و درمان اوتیسم در کودکان مرکز توانبخشی اوتیسم دکتر صابر به صورت تخصصی تیم مجربی را گرد آوری نموده است. با توجه به این نکته که هنوز هیچ تست اوتیسم در کودکان یافت نشده است، ارزیابی بالینی و دقیق به همراه تست های مختلف می تواند دکتر اوتیسم را به تشخیص نهایی اوتیسم برساند. مرکز توانبخشی اوتیسمدکتر صابر در دو شعبه شرق و غرب تهران با در اختیار داشتن تجهیزات کامل درمانی و کادر درمانی با تجربه شامل روانشناسان، کاردرمانی ، گفتار درمانی متخصص در زمینه کودکان اوتیسم در زمینه تشخیص و درمان این کودکان فعالیت می نماید.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
علائم اوتیسم در کودکان
تمام تلاش های بشری تابع قوانین فراگیر ویژه ای هستند. هدف اصلی مشاهده و کشف الگوی پاسخ دهی خاصی است که هر کودک اوتیسم از خود بروز می دهد، از همان جا است که باید فعالیت را آغاز کرد. چیزی را بیابید که برای کودکتان جذاب است و قوه تخیل او را احاطه میکند. اگر او تمام روز را در کنار توالت مشغول فشار دادن سیفون است، از خود بپرسید چه چیزی او را تا این حد مجذوب کرده است؟ صدا؟ فشار دسته یا آن رابطه علت و معلولی که برای او جذاب است. نکته اصلی را دریابید و سپس آن نکته را به مسیر درست هدایت کنید.
مشاهده گر دقیقی باشید. هر آنچه در محدوده پاسخ های حرکتی (مثل سیفون کشیدن بی وقفه) برای کودک جذاب است، بیابید و در همان حال آنچه او را آزار می‌دهد، پیدا کنید. مانند بسیاری از کودکان اوتیسم صدای بلند غیرقابل تحمل است. آنان نمی توانستند تحمل کنند که مرا محکم در آغوش بگیرند، احساس خفگی می کنند ولی علاقه شدیدی به جفت و جور کردن اشیا دارند مثل ساختن مدلی از روی اتاق خطا انگیز.
اوتیسم یا اختلال طیف اوتیسم یک وضعیت عصبی – تکاملی مادام العمر است. مشخصه آن عبارت است از: اختلال پایدار در ارتباطات اجتماعی متقابل و تعامل اجتماعی، الگوهای رفتاری، علایق یا فعالیت های محدود و تکراری، محدودیت ها یا اختلال در عملکرد روزمره. هیچ علت واحدی برای اختلال طیف اوتیسم وجود ندارد. به نظر می رسد بیشتر موارد اوتیسم ناشی از ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است که بر رشد اولیه مغز تأثیر می گذارند. کودک مبتلا به اوتیسم ممکن است یک یا چند مورد از مشکلات زیر را داشته باشد:
-ارتباط و تعامل اجتماعی: کودک مبتلا به اوتیسم ممکن است در برقراری ارتباط یا شروع تعاملات اجتماعی با دیگران مشکل داشته باشد و ممکن است به روشی مورد انتظار به دیگران پاسخ ندهد. او ممکن است ترجیح دهد تنها بازی کند و ممکن است در بازی تعاملی با دیگران و در استفاده از ارتباطات غیر کلامی (مانند حرکات، اشاره، تماس چشمی) مشکل داشته باشد.
-رفتارهای تکراری یا علایق محدود: کودک مبتلا به اختلال اوتیسم ممکن است علایق غیر معمول شدیدی داشته باشد یا حرکات تکراری غیر معمول دست یا بدن مانند بال بال زدن دست یا چرخاندن بدن خود را نشان دهد. او ممکن است در بازی های تخیلی یا وانمودی محدودیت داشته باشد و ممکن است به بازی های تکراری بپردازد، یا با اسباب بازی ها به روشی غیر معمول بازی کند.
-علایق غیر معمول یا حساسیت به ورودی حسی: کودک ممکن است حساسیت کم یا بیش از حد به جنبه های حسی در محیط خود نشان دهد (مانند نحوه ظاهر، بو، طعم، احساس یا صدا).
اختلال اوتیسم یک طیف است و علائم ممکن است از کودکی به کودک دیگر بسته به دلایل مختلفی مانند سن، سطح رشد و شدت متفاوت باشد. اگر در مورد ارتباط، رفتار یا مهارت های اجتماعی و بازی کودک خود نگرانی دارید، یا اگر کودک شما یک یا چند مورد از ویژگی های بالینی فوق را دارد، باید در اسرع وقت به یک متخصص تشخیص اوتیسم اطلاع دهید، زیرا تشخیص و مداخله زود هنگام بسیار مهم است. مداخله زود هنگام می تواند با بهبود مهارت ها و کیفیت زندگی بسیاری از کودکان مبتلا به اوتیسم و کمک به آن ها برای مستقل تر شدن، تفاوت بزرگی ایجاد کند. گزینه های درمانی زیادی برای اوتیسم وجود دارد که به بهبود نتایج برای کودکان کمک می کند. برخی معتقدند که مکمل های خوراکی یا رژیم های غذایی خاص می توانند به کاهش رفتارهای مرتبط با اوتیسم کمک کنند، اما این هنوز با آزمایش های خوب انجام شده اثبات نشده است و ما در حال حاضر نمی توانیم در مورد ایمنی و مفید بودن آن اظهار نظر کنیم.
درمان اوتیسم در کودکان
در بعضی از کودکان اوتیسم علاقه وافر به چرخانده شدن وجود دارد. مدارک کافی و معتبری وجود دارد که اگر سابقه تشنج های صرعی در میان نباشد، چرخیدن کمک زیادی به مکانیزم تعادلی گوش میانی میکند که خود گوش میانی در ایجاد تعادل، هماهنگی و درک مناسب دخیل است. باید یادآور شود چرخیدنی که به تهوع منجر شود، مورد نظر نیست. ایجاد حرکت غیر ارادی کره چشم به معنای نوسان های چشمی در حین به دست آوردن مجدد تعادل هدف اصلی است.
فشار عمقی می تواند به گروهی از کودکان اوتیسم کمک کند تا بر مقاومت لمسی خود چیره شوند و به دیگران اجازه دهند که آنها را نوازش کنند، و قابلیت دریافت عواطف را بیابند. اگر یک کودک اوتیسم یاد بگیرد که پذیرای محبت باشد، این امر به نوبه خود باعث میشود که خود او نیز به انسانهای دیگر اهمیت دهد. فقدان حس همدردی که در گروهی از کودکان اوتیسم خفیف گزارش شده است، از این طریق قابل درمان است. دستگاه فشار و دیگر محرک‌های حاوی فشارهای عمقی که در روش درمانی یکپارچگی حسی به کار گرفته می شود، می تواند سیستم عصبی برانگیخته را آرام کند و بیش فعالی را کاهش دهد. این روش را جین آیرز گسترش داده است.
کودکان از جمله کودکان اوتیسم موجوداتی راکد نیستند. کودکان اوتیسم خود را تشویق کنید تا حواس جنبشی خود را از طریق تمرینات حرکتی و تقویت عضلات و ماهیچه های بدن به کار گیرد. حواس جنبشی کودک بسیار آموزش پذیر است. حس لامسه اولین منبع آموزشی است و نه تنها برای کودکان اوتیسم بلکه در همه کودکان باید بیشتر مورد توجه واقع شود. اجازه دهید تا کودک از بافت ها و مواد گوناگونی مثل بافتنی، کاغذ سمباده، و ابریشم برای فراگیری بهره ببرد. به عنوان مثال این فرصت را به او بدهید که به فرض در گِل و ماسه خیس نقاشی کند. فعالیت های آهنگین و ریتم دار بسیار مناسب این کودکان است. کودکان اوتیسم فاقد کلام گاه قادرند کلماتی را که نمی‌توانند ادا کنند به صورت آواز بخوانند.
همه ما نیاز به خلوت گاهی خصوصی داریم. کودکان اوتیسم هم به داشتن جایگاهی سِری برای خود نیاز دارند تا در آنجا پنهان شوند و به دنیای درون خویش سرک بکشند. در نهایت اوتیسم معلولیتی درونی است و کودکان اوتیسم نیاز عمیقی به امنیت در مخفی گاه های خود دارند.
اختلال اوتیسم در کودکان و روش های درمانی
در معرفی حیوانات خانگی به کودکان اوتیسم دقت لازم را داشته باشید. اختلال ادراکی میتواند باعث بدرفتاری کودک با حیوان بشود. بنابراین در مرحله اول حیوان عروسکی نر و پشمالویی را به او بدهید تا نوازش و نگهداری کند. هنگامی که او کاملاً متوجه نحوه نگهداری حیوان شد، یک حیوان خانگی واقعی را به او نشان دهید و اجازه دهید تا حیوان را در آغوش بگیرد و نوازش کند. شواهد زیادی در این زمینه وجود دارد که حیوانات خانگی روند درمان کودکان اوتیسم را تسریع میکنند. این امر تنها در مورد افراد اوتیستیک بلکه برای افراد مسن بیمار هم صادق است.
روش های اصلاح رفتار هم برای درمان کودکان اوتیسم کاربرد فراوانی دارند. اما یکی از مشکلات این روش ها این است که کودک اوتیسم در تعمیم دادن یک فعالیت بسیار ضعیف است. به طور مثال کودک یاد می گیرد که از قاشق برای خوردن بستنی استفاده کند، آیا او از این قابلیت برای خوردن سوپ استفاده خواهد کرد؟ یک فرد مبتلا به اوتیسم که قادر است کاری را انجام دهد، اغلب برای به کارگیری این مهارت تازه در فعالیتهای دیگر بسیار ضعیف است. هر فعالیتی را، ازنظر او به منزله یک حرکت تازه نگاه کنید. اما آگاه باشید زمانی که تعمیم پذیری شکل بگیرد فرزند شما گامی بزرگ به سوی واقعیت برداشته است. همیشه مراقب عکس‌العمل‌های آنی باشید. تحقیر و تمسخر یک کودک اوتیسم می تواند منجر به تغییرات رفتاری شود. اما اغلب کودک هیچ کنترلی در خصوص عکس العمل های خود ندارند.
تغذیه و اختلال اوتیسم در کودکان
به تغذیه کودکان اوتیستیک توجه کنید. بدن نیاز به ثبات تغذیه دارد تا بتواند تعادل خود را حفظ کند. معمولا افراد اوتیستیک ساز و کارهای های درونی لازم در زمینه تولید و فرایند نیازمندی‌های خود را ندارند. مواد معدنی کمینه (موادی که مقدار کمی از آن برای رشد طبیعی موجود زنده لازم است مثل آهن) به ثبات بدن (تعادلی حیاتی) کمک می کنند. بسیاری از کودکان اوتیسم مبتلا به کمبود روی هستند، و طبق نظر آلن کات، گاهی نیز میزان مس وجود در بدن آنها بیش از حد معمول است هر دوی این مواد برای سیستم ایمنی و گردش خون بدن حیاتی اند. روی ماده معدنی بسیار مهمی است که به تکامل گوش میانی که مسئول پاسخ‌های تعادلی است، کمک میکند.
با مراجعه به یک متخصص اُرتو مولکولی و انجام آزمایش تحمل گلوکز هشت ساعته میتوان این کمبودها را تشخیص داد. شاید این کمبود با ویتامین درمانی همه جانبه درمان پذیر باشد. برنارد ریملند در موسسه تحقیقات رفتاری کودکان در سن دیه گو مطالعات زیادی انجام داده است. او به این نتیجه رسیده است که ویتامین B6 و منیزیم می تواند نقش موثری در بهبود کودکان اوتیستیک داشته باشد. متخصصان دیگر هم بر یافته او مهر تایید زده اند. کودک باید برای تشخیص انواع آلرژی نیز ارزیابی شود. به کارگیری این روش ها پیش از روی آوردن به دارو توصیه می شود.
تست تغذیه اوتیسم در کودکان
بسیاری از کودکان اوتیستیک آلرژی های شدیدی به گروههای غذایی خاص دارند. گاهی مشاهده شده است که حذف این غذاها از برنامه غذایی باعث بهبود عملکرد کودک شده است. شیر، گندم، ذرت، توت فرنگی، شکلات، شکر و قارچ بعضی از غذاها هستند. حتماً در این باره با متخصصی که در زمین آلرژی‌های غذایی سررشته دارد، مشورت کنید. میری کولمن در واشنگتن در زمینه ضعف متابولیکی در افراد اوتیستیک مشغول تحقیق است. انواع خاصی از این بیماری ممکن است با رژیم های غذایی خاصی که عیوب متابولیک را اصلاح میکنند، درمان شوند.
بسیار مراقب باشید که کودک را با انواع داروها اشباع نکنید. اگر دارو کارساز باشد، فوق‌العاده است. تجویز بیش از اندازه دارو در جوانان بسیار خطرناک است. من شخصا با تجویز دارو برای کودکان مخالف هستم و از آن به عنوان راه حل نهایی یاد می‌کنم. اگر به سراغ دارو رفتید، آنها را به نوبت امتحان و اثرشان را بررسی کنید. اگر دو دارو را به کودک بدهید ارزیابی تاثیر آن بسیار مشکل می شود. دارو درمانی باعث مخفی کردن علائم می شود، اما یافتن داروی مناسبی که بیوشیمی معیوب فرد را اصلاح یا تا حدی بهبود بخشد، بسیار مفید است. در صورت یافتن داروی مناسب از کمترین مقدار موثر و ممکن استفاده کنید.
مشکلات اوتیسم در کودکان چیست؟
محیطی امن، منظم و ثابت به وجود آورید و آن را حفظ کنید. کودک اوتیسم قادر به عملکرد مناسب در محیطی با تغییرات روزمره و فراوان نیست. کارها را در طول روز به ترتیب انجام دهید. با شروع روز، ابتدا بیدار می‌شویم، سپس دست و صورت خود را میشوییم، صبحانه می خوریم و روز را ادامه می‌دهیم. کودک اوتیسم قادر نیست تا به دنیای خود نظم بخشد و شما مسئول نظم دهی به محیط اطراف او هستید. فرد اوتیسم ممکن است با ضرباهنگی متفاوت گام بردارد، اما آن ضرباهنگ می تواند معنادار باشد.
کودکان اوتیسم چگونه و چه چیزی را می شنوند؟ کودک گاهی می‌شنود و درک میکند ، و گاهی هم صدا ها و کلمات مثل صداهای غیر قابل تحمل یک قطار سریع السیر حمل بار به مغزش می‌رسد. صدا و شلوغی محافل بزرگ حواسم را بیش از حد تحریک می کرد. مراقب باشید که به کودک اوتیسم چه می‌گویید. از جملات کوتاه و ساده استفاده کنید. مستقیما کودک را نگاه کنید، زیرا او می آموزد که تمام بدن را بخواند نه لغات تنها را. در صورت لزوم چانه او را با دست بگیرید و با او ارتباط چشمی برقرار کنید. این عملکرد برای کودک اوتیسم بسیار دشوار است. به نظر می‌رسد چشمان او همه چیز را می‌بیند، غیر از فردی که با او صحبت می کند. در گفتار خود جذاب باشید. اجازه دهید تا فرزندتان خوشحالی را از لبخندتان و غم را از شکل رو به پایین لب هایتان تشخیص دهد. این نمادهای ظاهری کودک را بیشتر معطوف به برقراری ارتباط چشمی خواهد کرد. با صدایی یکنواخت صحبت نکنید و بر کلمات کلیدی تاکید کنید (عجب خرگوش خوشگل کشیدی!).
وسواس ها و دغدغه های کودک را به فعالیتهای مثبت سوق دهید. داشتن یک هدف منحصر به فرد در پشت کار باعث خلق شگفتی می شود. افرادی که مبتلا به نوع خفیف اوتیسم هستند و شغلی ثابت و زندگی مستقل دارند، معمولاً مشاغلی را عهده دار می شوند که زمینه مشترکی با نقطه از تثبیت کودکی شان دارد. مردی را می شناسم که در کودکی علاقه بسیاری به اعداد داشت و هم اکنون گزارش‌های کارایی مالی را تنظیم میکند.
منابع:
nuhs.edu.sg
سوالات متداول:
1-کاردرمانی چگونه به کودکان اوتیستیک کمک میکند؟
کاردرمانی با بهبود یکپارچگی حسی، تقویت مهارتهای حرکتی و آموزش فعالیتهای روزمره زندگی، به استقلال کودک کمک میکند.
2-چگونه میتوان مشکلات خواب در کودکان اوتیستیک را مدیریت کرد؟
ایجاد روال منظم قبل از خواب، کنترل محرک‌های حسی و در برخی موارد استفاده از ملاتونین تحت نظر پزشک میتواند کمک‌کننده باشد.
یک کودکان اوتیسم در طول روز با مشکلات فراوانی در زمینه حسی مواجه می شود. این مشکلات موجب به هم ریختگی و کج خلقی در کودک می گردد. والدین کودکان اوتیسم از اوتیسم خفیف تا شدید با اختلالات حسی درگیر هستند. دکتر اوتیسم به تشخیص این مشکلات حسی میپردازد. کاردرمانی حسی با انجام تمرینات یکپارچگی حسی اوتیسم موجب بهبود مشکلات حسی و اختلال پردازش حسی در درمان کودکان اوتیسم می گردد. مرکز یکپارچگی حسی دکتر صابر در دو شعبه غرب و شرق تهران به درمان مشکلات حسی کودکان اوتیسم با تجهیزات ویژه مرکز نظیر اتاق سنسوری روم، ماساژ درمانی و اتاق تعدیل شنیداری می پردازد. مشکلات حسی در اوتیسم بسته به شدت اختلال اوتیسم و مشکلات همراه در هر کودک متفاوت است، اما نقاط مشترکی در همه موارد وجود دارد. در بعضی کودکان مشکلات حسی در حس بینایی، شنوایی و لامسه و حس عمقی پررنگتر است. اما در مواردی اختلال حس بویایی و چشایی بیشتر مشاهده می شود. در این مقاله به توضیحاتی در زمینه مرکز توانبخشی اوتیسمپرداخته می شود.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
علائم مشکلات حسی اوتیسم
اختلالات پردازش حسی در کودکان اوتیسم بیشتر با نمود مشکلات شنیداری ظاهر می شود. بسیاری از والدین کودکان اوتیسم به منظور حذف صداهای مزاحم از گوش گیر استفاده می کنند در صورتی که هرگز نباید به طور مداوم از این وسیله استفاده کرد چون در این صورت مغز نقش جبرانی را ایفا می کند و حساسیت به مرور شدیدتر می شود حداقل نیمی از روز را باید بدون استفاده از گوش گیر ها سپری کرد .اگرچه کودک اوتیسم به انواع صداهای خاص بسیار حساس است اما این احتمال بسیار زیاد است که ممکن است فقط توانایی شنیدن حروف صدادار را داشته باشند گفتار درمان متخصص با کشدار کردن و بیان واضح حروف بی صدا به درک شنیداری کودک کمک فراوانی می کند. وقتی بزرگسالان کودک اوتیسم را مستقیم خطاب قرار میدهند با او صحبت میکنند مفهوم کلام آنها را درک می کند اما در صورت مکالمه سریع دو نفر گفتار آنها برای کودک اوتیسم به مثابه یک زبان کاملاً بیگانه است. آزمایش های زیادی را بر روی نحوه پردازش سیستم شنوایی مرکزی انجام شده است این مطالعات به تفصیل در مبحث تفکر تصویری شرح داده شده است. عملکرد کودکان اوتیسم حیرت آور است زیرا طیف وسیعی از این کودکان در تفکیک کلمات مرکب مانند ( life boat ) و ( light buld ) دچار سردرگمی می شدند.
مشکلات حسی کودکان اوتیسم در بینایی
تعدادی از کودکان اوتیسم با پردازش بصری مشکلی ندارند اما بسیاری از مبتلایان به اختلال طیف اوتیسم دچار این معضل اند. به علت اختلال حسی بعضی ها از گوشه چشم خود نگاه می کنند چون فقط در آن صورت همه چیز را واضح و کامل می بینند. این کودکان باید به چشم پزشکی متخصص در نحوه پردازش اطلاعات به وسیله های مغز مراجعه کنند. نوسان های لامپ های فلورسنت در این کودکان باعث بروز مشکلاتی می شود. استفاده از یک کلاه لبه دار نیز از ورود این نور های آزار دهنده ممانعت می کند. کاردرمانی حسی در این زمینه با طراحی اتاق تاریک به کاهش مشکلات حسی کودکان اوتیسم کمک می کند. برای بسیاری از افراد نوسان‌های نور در صفحه کامپیوتر مشکل زا است. مناسب ترین نمایشگر کامپیوتری موجود برای کودکان و بزرگسالان در طیف اوتیسم،لپ تاپ یا صفحه مسطح فاقد لامپ فلورسنت است. افراد بسیاری را می بینیم که دارای مشکلات زیادی در روخوانی اند و دلیل اصلی عدم توانایی های آن ها در خواندن لرزش لغات یا چاپ سیاه در متن سفید است. چاپ متون بر زمینه آبی کم رنگ خاکستری و قهوه ای باعث کاهش این تضاد و بهبود روخوانی این افراد می شود. روش دیگر استفاده از پوشش ها و یا عینک های رنگی است که با مراجعه به عینک فروشی ها و امتحان عینک هایی با شیشه های دارای رنگ های روشن و مات می توان اثربخشی آنها را آزمود. در بیشتر موارد شیشه‌هایی با رنگ های صورتی، مات، بنفش، قهوه ای مایل به بنفش یا قهوه ای ملایم موثرتر است.
برای تشخیص اوتیسم خفیف در کودکان نیاز به بررسی دقیق و تخصصی کودک توسط دکتر اوتیسم می باشد. در سال های اخیر ملاک های تشخیصی اختلال اوتیسم تغییر یافته است و واژه ای به نام اوتیسم خفیف شکل گرفته است. در سال 2013 راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی اختلال طیف اتیسم را به سه سطح تقسیم نمود. اوتیسم خفیف یا اوتیسم سطح یک کودکانی را شامل می شود که در آغاز تعامل اجتماعی دچار مشکل هستند و الگوهای واضحی از رفتار های غیر عادی دارند. در بیشتر واقع با وجود توانایی این کودکان در صحبت کردن، کودک در ادامه تعامل اجتماعی دچار مشکل می شود. انعطاف پذیری پایین از دیگر علایم اوتیسم خفیف می باشد. در زمینه تشخیص اوتیسم خفیف در بزرگسالان و کودکان باید بیان کرد که تست تشخیص اوتیسم خفیف وجود ندارد و بررسی ها به صورت بالینی انجام می گیرد. بهترین درمان اوتیسم خفیف در کودکان شامل خدمات کاردرمانی اوتیسم، گفتار درمانی کودکان اوتیسم می باشد که در مرکز توانبخشی اوتیسم دکتر صابر به صورت تخصصی اراه می گردد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
کودک هفت ساله با تشخیص اوتیسم خفیف
ایلیاد از سوی مشاور مدرسه به خاطر مشکلات رفتاری در کلاس و زنگ تفریح به من ارجاع شده بود. والدین ایلیا متعجب بودند و ابراز می‌کردند پسرشان از هوش خوبی برخوردار است، خوب هم حرف می زند اما گاهی در تعاملات اجتماعی با مشکل مواجه می شود و دوستانش از این مورد متعجب می شوند.
آنها می‌گویند ایلیا قوانین نانوشته زمین بازی را درک نمی کند و نمی داند چطور به بچه ها نزدیک شود و با آنها گفت و گو کند یا بازی کند گاهی اوقات در عین حالی که کسی را نمی شناسند با او احساس صمیمیت می کند فکر می کند بهترین دوست اوست گاهی اوقات نیز فکر میکند که بچه ها او را مسخره کرده اند در حالی که آنها اصلاً چنین قصدی نداشته اند. ما همیشه فکر می کردیم که ایلیا یکم با بقیه فرق می کند اما این مسئله مشکل ساز نبود تا وقتی که به مدرسه رفت.
تست اوتیسم
برای تست تشخیص اوتیسم خفیف در کودکان ابتدا باید علایم اوتیسم خفیف را در کودکان توسط یک ارزیابی بالینی دقیق و جمع آوری تاریخچه بررسی نمود. برای تشخیص اوتیسم خفیف یا اوتیسم سطح یک نیازمند بررسی کودک توسط یک متخصص اوتیسم با تجربه می باشد تا علائم اوتیسم خفیف را از دیگر اختلالات نظیر بیش فعالی و… تمایز دهد. در زیر یک نمونه از گزارش ارزیابی علائم اوتیسم خفیف آورده شده است:
وقتی که در سوابقش کنکاش کردم، چیزهای بیشتری دستگیرم شد. او ابتدا کودک دشواری بوده است، به توجه و مراقبت بیشتری نیاز داشته است و همیشه کودکی ایرادگیر و غرغرو بوده است. والدینش می گویند بعدها که کمی بزرگتر شده بود و می توانست در محیط حرکت کند درباره نحوه کار چیزها بسیار کنجکاو بود وقتی به چیزی گیر میداد تحت آن را در می آورد بعد به سراغ بعدی می رفت. آن اوایل عاشق پنکه سقفی بود، سه ساله که بود آنقدر نق میزد تا ما را وادار می‌کرد که به فروشگاه لوازم خانگی برویم و انواع پنکه ها را بررسی می‌کرد. مدتی هم با قطار درگیر بود و مدتی نیز درگیر هواپیما بود سال گذشته هم فکر و ذکرش فیلم (مختار) بوده است کتاب قصه هایش را خرید است، سپر و شمشیرش را خریده است، دیالوگ های آن را تکرار می‌کرد و اداهای او را در می آورد. همیشه حراف بود است.
خانواده توضیح می دهد کودک اوتیسم خفیف در اولین سالگرد تولدش از عبارات دو کلمه استفاده می‌کرد و در یک سال و نیمگی جمله میگفت اما گاهی اوقات این یک سوال را بارها و بارها تکرار می کند یا روی یک موضوع کلید می کند مثل همان مختار. در سه سالگی شروع کرد به خواندن اما بیشتر دلش می خواست در مورد فیلم مختار بخواند.
در ادامه ارزیابی های کودک اوتیسم درباره مهارت های حرکتی ظریف و خود مراقبتی پرسیدم و فهمیدم که ایلیا در هماهنگی حرکتی با ضعف مواجه بوده است تا ۱۸ ماهگی نمی توانسته از قاشق استفاده کند حتی الان هم دچار شلختگی حرکتی است. تا ۴ سالگی نمی توانسته دکمه هایش را ببندد و هنوز هم نمی تواند بند کفشش را ببندد یا با چاقو پیتزا را ببرد و با چنگال بخورد.
علایم اوتیسم خفیف- تشخیص اوتیسم خفیف- تست تشخیص اوتیسم خفیف- اوتیسم سطح یک
علایم کودکان اوتیسم در مدرسه
برای بررسی علایم اوتیسم سطح یک در مدرسه ابتدا باید به آموزش معلمان در زمینه علائم اوتیسم خفیف و نحوه تشخیص اوتیسم خفیف در کودکان پرداخت. پس از اطلاع رسانی درست می توان با کمک معلمین تست تشخیص اوتیسم خفیف را در مدرارس برای کودکان مشکوک انجام داد و نتایج را بررسی نمود.
دست خط این کودک اوتیسم خفیف، درشت و خرچنگ قورباغه است. در مورد حرکات درشتش نیز در ۱۴ ماهگی راه افتاده است و در ۲سالگی توانسته بدود. اما تا ۵ سالگی نتوانسته پدال دوچرخه را را پا بزند در حالی که پسرعموهایش در سه سالگی این کار را می‌کردند. ایلیا هنوز هم از دوچرخه سواری میترسد حتی اگر چرخ های کمکی وصل باشد. در ارزیابی متوجه شدم که هنگام پاسخ به سوالاتم بیشتر به شانه های من نگاه میکند وارد فضای شخصی ام می شود و تقریباً با من شاخ به شاخ می شود. حتی یک بار با لرزش لب هایش آب دهنش روی صورتم پاشید. این رفتار نشانگر عدم آگاهی کودک با علائم اوتیسم خفیف از فضای اجتماعی است. تحرک این کودک اوتیسم خفیف زیاد بود میزان توجه و تمرکزش برای کودکی به سن او کم بود ولی به سوالات مربوط به پدیده های عینی پاسخ میداد. مثلاً (سگ چند تا پا داره؟) او در برخی موارد دارای استعداد خاصی بود مثلاً این کودک با تشخیص اتیسم خفیف علاوه بر اینکه روز تاریخ تولدش را میداند میدانست دقیقا در چه هفته ای از سال گذشته جشن تولد گرفته است (دانشمند تقویم) ایلیا از نظر واژگانی و نحو، جملات درستی استفاده می کرد اما زیر و بمی و نوای گفتارش غیر عادی بود که این از علایم اوتیسم خفیف می باشد. مثل یک دانشمند کوچک حرف میزد. گفتارش رسمی، خشک و با جزئیات بود. با توجه به سوابقه رشدی، رفتار وی حین ارزیابی و نتایج آزمون های استاندارد برای وی تشخیص اوتیسم خفیف گذاشته شد. اگر کودکی با همین ویژگی ها مراجعه نماید بر اساس نسخه پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، برای او تشخیص اوتیسم در سطح یک خواهیم گذاشت.
کلمات کلیدی: علایم اوتیسم خفیف- تشخیص اوتیسم خفیف- تست تشخیص اوتیسم خفیف- اوتیسم سطح یک
تشخیص به موقع کودکان اوتیسم نکته ای مهم در روند درمان کودکان اوتیسم می باشد. علائم اوتیسم در کودکان در سنین زیر دو سال قابل تشخیص می باشد. مرکز درمان اوتیسم دکتر صابر با دو شعبه در غرب و شرق تهران به تشخیص علایم اوتیسم متوسط،اوتیسم خفیف و شدید و درمان کودکان اوتیسم می پردازد. مرکز توانبخشی اوتیسم شامل قسمت های مختلف نظیر کاردرمانی اوتیسم، گفتار درمانی اوتیسم و روانشناسی کودک می باشد. در تشخیص اوتیسم سه سطح فرض شده است، علائم اوتیسم سطح دو یا اوتیسم متوسط در مقاله زیر ارائه شده است.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
صدرا : بیست و پنج ماهه با علائم اوتیسم متوسط
مادر صدرا میگوید : ( نگرانی من در مورد صدرا این است که کم حرف می زنند ۶ – ۷ کلمه دارد که هر وقت دلش می‌خواهد استفاده می کند.) (تاخیر در گفتار اولین دغدغه یا علامتی است که والدین را نگران اوتیسم میکند. اما برای من همان قدر که تولید گفتار مهم است، درک گفتار نیز اهمیت دارد. لذا از مادرش می پرسم که آیا همیشه به نام خودش پاسخ می دهد؟) (بچه ها معمولاً در نه ماهگی وقتی صدایشان می کنی به طور ارادی پاسخ می دهند.) مادرش می گوید گاهی اوقات فکر می کنم اصلا نمی شنود.
بررسی علائم اوتیسم سطح دو
دکتر اوتیسم سعی می کند با پرسش هایی از والدین علائم اوتیسم را در کودک بررسی کند. به نظر می رسد صدرا علائم اوتیسم متوسط را نشان می دهد.میپرسد آیا دستورهای ساده که به او می دهید را اجرا می کند؟ مثلاً بیا! اینجا یا … روبه من به بده! (بچه ها معمولا در حدود دوازده ماهگی شروع به اجرای دستورات میکنند.) مادر کودک میگوید کودکش در چند ماه اخیر (حدود ۲۰ ماهگی) شروع به اجرای دستورهای ساده کرده است. لذا به ذهن می‌رسد که ممکن است زبان ادراکی کودک اوتیسم ما نیز در کنار زبان بیانی اش با تأخیر مواجه باشد. از مادرش میپرسم آیا بازیهای ژستی مثل دالی موشه را بلد است؟ میگوید: بعضی وقت‌ها از ما تقلید میکند ولی خودش هیچ وقت شروع نمی کند (بچه‌ها در شرایط عادی حدود ۷ تا ۹ ماهگی از این بازی ها لذت میبرند در ابتدا به تقلید از اطرافیان این بازی را انجام میدهند سپس در حدود ۱۰ تا ۱۲ ماهگی خودشان این کار را انجام می دهند. اما در کودکان اوتیسم این رفتار کمتر دیده می شود.)
در ادامه روند ارزیابی علائم اوتیسم متوسط دکتر می پرسد، آیا به چیزی اشاره می کند یا به چیزهایی که شما اشاره می‌کنید نگاه میکند؟ (اشاره کردن یک فعالیت ارتباطی مهم که پا به پای گفتار رشد می کند و همزمان با شروع گفتار در حدود ۱۲ ماهگی ظاهر می شود.) والدینش می‌گویند وقتی چیزی می‌خواهد به آن اشاره میکند و به جایی که ما اشاره میکنیم اگر نزدیک باشد نگاه می کند. می پرسم خواسته‌هایش را چگونه نشان می دهد؟ والدینش می گویند گاهی از کلماتی که دارد استفاده میکند وقتی هم که اسمش را نمی‌داند به آن اشاره می کند اکنون دیگر نگران می‌شوند که کودکشان تنها دچار تأخیر در گفتار نیست بلکه در ادراک نیز تاخیر دارد و علاوه بر آن مشکل فراتر از گفتار است که خود نشانه اوتیسم سطح دو می باشد. حال بر مهارت های حرکتی ظریف مهارتهای خود مراقبتی متمرکز می‌شویم. این مهارت ها سرنخ‌های مهمی از رشد ذهنی کلی کودک به دست می دهد. برای مثال توانایی به دست گرفتن و استفاده از قاشق یک مهارت حرکتی ظریف است که نشان از رشد شناختی کودک نیز دارد چرا که کودک باید از کارکرد قاشق به عنوان یک ابزار را درک کند. والدین صدرا می گویند که حدود ۱۴ ماهگی استفاده از قاشق را یاد گرفته است که به موقع است و در پوشیدن و در آوردن لباس با بردن دست به داخل آستین یا در آوردن آن کمک میکند صدرا این مهارت هارا به موقع کسب کرده است یعنی رشد مهارتهای تطابقی حرکتی ظریف غیر زبانی صدرا مطابق جدول مراحل رشد می باشد این امر مبین آن است که هوش عمومی صدرا طبیعی است در رابطه با مهارت های حرکتی درشت صدرا در ۱۵ ماهگی راه افتاده است و در ۱۸ ماهگی شروع به دویدن کرده است یعنی در آخرین فرصت رشد طبیعی آنها را کسب کرده است سپس در مورد بازی می پرسم باز یک فعالیت رشدی است که به طور همزمان توانمندی های زبانی شناختی و حرکتی کودک را منعکس می کند.
والدین صدرا می گویند دوست دارد به داستان گوش کند عاشق لامپ و پنکه (چیز های چرخان) است. اشیا را از گوشه چشمش نگاه میکند به شکل وسواس گونه ای در را باز و بسته می کند و فیلم های ویدیویی را به خاطر می سپارد هنگامی که هیجان زده می شود بال بال می زند یا دستهایش را مشت میکند.این ها همه از علایم اوتیسم سطح دو می باشد. هنگام ارزیابی صدرا، اورا کودکی هوشیار میبینیم که تمایل به ارتباط و همکاری ندارد کوتاه نا پایدار است و گاهی وقتی چیزی می‌خواهد کلمه ای نامفهوم می گوید از او می پرسم (توپ کو؟) در پاسخ به من لبخند می زند، می چرخد و توپ را پیدا میکند. و این نشانگر آن است که او قادر به اجرای دستورهای ساده بدون سرنخ اشاره ای می باشد که در سایر موارد موفق به تمایل او نشدم. وی درگیر علامت خروج روی در اتاقم بود و در حال بال بال زدن برای بررسی توانایی حل مسئله از پازل اشکال و پیدا کردن اشیاء پنهان شده (قایم شده) استفاده کردم. این مهارت‌ها در حدود ۱۶ تا ۱۸ ماهگی در کودک عادی ظاهر میشود.
بر اساس سابقه رشدی صدرا مشاهده وی انجام آزمون های استاندارد می توان برای صدرا تشخیص اختلال طیف اوتیسم متوسط گذاشته شود. بر اساس نسخه پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی برای تشخیص اوتیسم سطح ۲ خواهیم گذاشت.
سوالات متداول:
1-تأثیر اوتیسم متوسط بر بازیهای گروهی چیست؟
این کودکان معمولاً در بازیهای مبتنی بر قوانین پیچیده (مثل فوتبال) یا فعالیتهای تخیلی مشارکت نمیکنند. آنها ممکن است اصرار داشته باشند بازیها طبق قواعد خاص خودشان پیش برود یا فقط با یک دوست مشخص تعامل کنند. همچنین، درک مفاهیمی مانند برد و باخت یا رعایت نوبت برایشان دشوار است.
2-آیا رفتارهای تکراری در اوتیسم متوسط متفاوت است؟
پاسخ: بله، این کودکان ممکن است رفتارهای تکراری مانند تکان دادن دست ها یا چیدن اسباب‌بازیها به شکل خاصی را نشان دهند، اما نسبت به سطح شدید اوتیسم، انعطاف‌پذیری بیشتری در تغییر این الگوها دارند. با این حال، اختلال در روال عادی (مثل تغییر مسیر رفتن به مدرسه) هنوز میتواند موجب اضطراب شدید یا عصبانیت شود.
یکی از نکات مهم در درمان کودکان اوتیسم تشخیص زود هنگام علائم اوتیسم در کودک توسط دکتر اوتیسم می باشد. مرکز اوتیسم دکتر صابر در دو شعبه غرب و شرق تهران در زمینه تشخیص زودهنگام علائم اوتیسم در کودکان همچنین انجام تست های تشخیصی فعالیت می نماید. وجود امکانات پیشرفته و تجهیزات مدرن درمانی در زمینه کودکان اوتیسم در مرکز اوتیسم دکتر صابر این امکان را برای مراجعین فراهم نموده که با تشخیص دقیق علائم اوتیسم در کودکان سه ساله و پایین تر از آن به طرح درمان توانبخشی همه جانبه توسط تیم کاردرمانی اوتیسم، گفتار درمانی اوتیسم و روانشناسان کودک با تجربه در زمینه کودکان اتیسم پرداخته و بهترین استفاده را از زمان طلایی درمان کودکان اوتیسم برده و به یاری خداوند متعال بسیاری از کودکانی که با علائم اوتیسم در سنین پایین به مرکز توانبخشی اوتیسم دکتر صابر مراجعه کرده اند با درمان پیوسته از طیف اوتیسم خارج و یک زندگی عادی را تجربه می کنند. در ادامه به شرح نمونه موردی از مراجعین مرکز پرداخته می شود.
علام هشدار دهنده اوتیسم در کودک 3 ساله
اختلال اوتیسم شامل طیف وسیعی از علائم و نشانه ها می باشد .این علائم در هر کودک با کودک دیگر متفاوت است و جهت تشخیص دقیق نیاز به بررسی متخصص اوتیسم می باشد. اما بعضی علائم در بیشتر کودکان اوتیسم دیده می شود. کودکان اوتیسم بسته به سطح درگیری ممکن است علائم شدید یا خفیفی را از خود نشان دهنده اما همه این کودکان تاخیر در گفتار و مشکلات ارتباطی را از خود نشان می دهند. عدم ارتباط چشمی مناسب، عدم واکنش به اسم خود از علائم هشدار دهنده ای است که در کودکان سه ساله به وضوح قابل مشاهده است و والدین نباید آن را به حساب خجالتی بودن یا توجه پایین کودک بگذارند. از دیگر علائم شایع رفتار های کلیشه ای مانند بال بال زدن در دست ها و یا چرخش به دور خود یا چرخاندن اسباب بازی ها توسط کودک می باشد. روی پنجه راه رفتن، خیره شدن به چرخش اشیاء و بهمریختگی حسی در کودکان از دیگر نشانه های اوتیسم می باشد که در کودکان در سنین 3 سالگی و پایین تر قابل مشاهده است.
یک کودک سه ساله که علائم اوتیسم را نشان می دهد ممکن است در تعاملات اجتماعی، ارتباطات و رفتار های تکراری مشکلاتی از خود بروز دهد. این موارد می تواند شامل تأخیر در رشد زبان، عدم تماس چشمی، عدم پاسخ به نام خود، بازی غیر عادی با اسباب بازی ها و حرکات تکراری باشد. طبق گفته Canada.ca اگر نگرانی هایی درباره کودک خردسال خود دارید، مشورت با یک متخصص تشخیص اوتیسم برای تشخیص و حمایت مناسب بسیار مهم است. یک سوء تفاهم وجود دارد که اوتیسم می تواند در دوران کودکی یا حتی در مراحل بعدی زندگی ایجاد شود. در حقیقت، اختلال اوتیسم در سن خاصی ایجاد نمی شود؛ این چیزی است که کودکان با آن متولد می شوند. با این حال، اوتیسم می تواند مورد توجه قرار نگیرد و برخی افراد تا اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی تشخیص اوتیسم را دریافت نمی کنند. از آن جایی که کودکان اوتیستیک متفاوت از هم سن و سالان خود فکر می کنند و تعامل دارند، ممکن است برای دستیابی به اهداف منحصر به فرد خود به پشتیبانی و ابزار نیاز داشته باشند. این شامل پیش رفتن با سرعت خود و یافتن روش های یادگیری ترجیحی آن هاست. برخی از علائم اوتیسم در کودکان سه ساله عبارت اند از:
-ابراز احساسات کم یا عدم ابراز احساسات
-عدم وابستگی به والدین
-عدم علاقه به بودن با کودکان دیگر
-عدم علاقه به بازی با کودکان دیگر
-تمرکز بر یک اسباب بازی یا شی خاص
-تکرار مکرر کلمات یا عبارات خاص
-عدم تکلم
-مشکل در آموزش دستشویی رفتن
-نشان دادن رفتار های پرخاشگرانه (کوبیدن سر به دیوار، کندن پوست، کتک زدن دیگران و…)
-بال بال زدن دست ها
-تکان خوردن یا چرخیدن
-داشتن حملات خشم یا فروپاشی های مکرر
-اجتناب از تماس چشمی
-نشان ندادن واکنش به نام خود
-حساس به تماس فیزیکی و اجتناب از آن
-مشکل در درک و همدلی با احساسات دیگران
برای والدینی که نگران علائم احتمالی اوتیسم در فرزند سه ساله خود هستند، اولین قدم مشورت با یک متخصص تشخیص اوتیسم در کودکان است. مراحل و فرایند های پذیرفته شده ای برای تشخیص اختلال طیف اوتیسم در کودکان وجود دارد. مهم است که توجه داشته باشید که اوتیسم در یک طیف وجود دارد و کودکان ممکن است با سطوح مختلف اوتیسم تشخیص داده شوند. اگر علائم اوتیسم با تاخیر در سایر زمینه های رشد کودک همراه باشد، ممکن است توصیه شود که مشاوره ژنتیک انجام شود تا تحلیل ژنتیکی برای علت آن مشخص شود.
می خواهم شما را با کودکی آشنا کنم که بسیاری از جنبه های اوتیسم را به ما نشان خواهد داد. بهترین راه برای اینکه یک کودک همه ویژگی هایش را به شما نشان دهد و راحت با شما کار کند آن است که با او دوست باشی! گاهی این یعنی با کودک روی زمین بنشینی و بازی کنی. گاهی نیز یعنی اینکه به کودک اجازه بدهی اتاق را راحت وارسی کند. یا با اسباب بازی هایی که حواسش را تحریک میکند بازی کند (توپ های چراغ دار، جغجغه چرخان…) در همه موارد یعنی به کودک احترام بگذاری و او را بپذیری، همون طور که هست! حتی وقتی که سعی می کنی رفتارش را تغییر دهی.
علائم کودک اوتیسم در سه سالگی (علی:سی و سه ماهه)
والدین علی در اولین جلسه نگران ایشان را اینگونه ابراز می کنند : (علی دچار تاخیر در گفتاره، نامفهوم حرف میزنه. یه چیزایی میگه ولی ما نمیفهمیم. فکر می‌کنم وقتی بهش میگی نکن میفهمه، ولی اغلب اوقات وقتی باهاش حرف میزنیم یا کاری ازش میخوایم گوش نمیده، بعضی وقت ها فکر میکنیم نمیشنوه اما شنوایی سنجی گفته شنوایی اش خوبه ! برای رسیدن به چیزهایی که میخواد دست مارو رو میکشه به سمت اون جایی که میخواد تا باهاش بریم. و دست مارو میگذاره روی چیزی که میخواد.)
می پرسم چیز دیگه ای هست که نگرانتون کرده باشه؟
به طور عجیبی عاشق گوشه آدماست! وقتی بغلش می کنی همش میخواد دست بزنه به گوش ات یک کارهایی رو همش تکرار می کنه. مثلاً موقع خواب هر شب باید یه کارهای مشخصی رو تکرار کنیم و اگر نه پخش میشه روی زمین!
چطوری بازی میکنه؟
عاشق ردیف کردن اسباب بازی ها شه. ساعت ها سرگرمش میکنه! یا ورق زدن صفحه های کتاب! نه این که به غصه هاش علاقه مند باشه، فقط ورق میزنه. یا اینکه یکی از ماشین هایش رو عقب و جلو میبره و به چرخش چرخ هایش روی زمین نگاه می کنه. وقتی خیلی ذوق زده میشه شروع میکنه به چرخیدن به دور خودش یا روی پنجه های پاهاش راه میره، دوست داره که باباش قلقلکش بده یا باباش دور اتاق دنبالش بدوه . البته بیشتر دوست داره خودش تنها یه جا بشینه و با مهره هایش بازی کنه.
اینها فقط یک بخش از مکالماتی است که با والدین علی کودک اوتیسم سه ساله داشتم. چیزهایی که آنها گفتند علائم مختلف اوتیسم است. رفتارهای تکراری و خشک، عاشق اشیا چرخان، بازیهای محدود و ساده، حالت های بدنی عجیب و غریب (شکلک) های عجیب و تاخیر در همه حوزه های زبان همه از علائم اوتیسم در کودکان می باشد. از کارهای دیگر او که والدینش نام می برند آن است که هنوز با دست غذا میخورد (مهارت هفت ماهگی) و هنوز از قاشق استفاده نمی کند کاری که باید حدود ۱۸ ماه قبل یاد می گرفت! وقتی از والدیتنش میپرسم با مداد رنگی هایش چیکار میکنه؟ والدین او می گویند: که نه میتونم بهش مدادشمعی بدم فقط میخواد اونا رو بخوره!
بچه ها معمولاً اول عدد مداد رنگی به عنوان دندان گیره استفاده می کنند، اما از حدود ۱۲ تا ۱۴ ماهگی دیگر برای نقاشی از آن استفاده می کنند تقریباً همان سنی که استفاده از قاشق را شروع می کنند. تاخیر علی در استفاده از قاشق و مداد رنگی من را نگران می کند. اوتیسم خالص شامل این نقایص نمی‌شود. لذا وجود این علائم احتمال یک تاخیر شناختی و حتی یک عقب ماندگی ذهنی را زیاد میکند.
معاینه علایم کودکان اوتیسم در مرکز اوتیسم
حین معاینه علائم اوتیسم، علی تقریباً هیچ گونه تماس چشمی برقرار نمی کند و صداسازی اش محدود به گریه کردن می باشد. هیچ یک از دستور های من را چه با اشاره و چه بدون اشاره به اجرا نمی‌کند (مثلاً وقتی دستم را دراز می کنم و می گویم توجه نمی‌کند.) وقتی مکعب ها را روی هم میچینم یا با مداد نقاشی می کنم از من تقلید نمی کند اصلاً همکاری نمی کند. علی از من و نیات من بی خبر است. کودک اوتیسم از دیگران بریده است و از همکاری یا مخالفت با دیگران عاجز است. از طرف دیگر علی وقتی قرار نیست به من نگاه کند یا با من همکاری کند با وسایلم (وسایل معاینه) سرگرم می شود ما این رفتارها را رفتارهای محرک محور می گوییم به عبارت دیگر این شکل و جنبه های فیزیکی اشیا است که رفتارکودک اوتیسم را هدایت می کند.
مثل اینکه شکلها را توی سوراخ های شان بگذارد(پازل یا کره هوش) کودک بدون ارتباط با بزرگترها، مستقیم سروقت اشیا می رود. این کارها در سنین پایین تر طبیعی است. که با تکان دادن یک جغجغه صدایش را در بیاورد در هفت ماهگی طبیعی است یا اینکه اشکال را با هم جور کند و آن را از سوراخ های هم شکلش در کره هوش به داخل کره بیاندازد در ۱۶ ماهگی عادی است. اما در سن علی در (سی وسه ماهگی) رفتار کودک باید مبتنی بر سرنخ‌های اجتماعی باشد و از اشیا متناسب با کاربرد آن استفاده کند مثلاً راندن یک قطار غذا دادن به عروسک نگاه کردن عکس های یک کتاب تقلید کردن از بزرگسالان! نه اینکه فقط با جنبه های فیزیکی اشیا درگیر باشد. بچه های دارای اوتیسم در سن پیش دبستان در تکالیف محرک محور خوب عمل می کنند. اما هنگامی که مجبور به در یافتن سرنخ از فرد دیگری می باشند، شکست می خورند.
من بارها کودکان اوتیسم را دیده‌ام که تکالیف پیچیده مستلزم جور کردن اشکال مثل پازل ها را مثل آب خوردن انجام میدهند اما از انجام یک تقلید ساده مثل روی هم گذاشتن دو مکعب عاجزند. البته نه این که نتواند یا نداند چه طور مکعب ها را روی هم بگذارد بلکه مشکل در ناتوانی کودک در فهم این نکته است که از او انتظار می‌رود کار فرد بزرگسال تقلید کند. علی به راحتی تکلیف مرتب کردن میله های رنگی بر اساس بلندی یا رنگ (پگ بورد) را که برای بچه های ۱۴ تا ۱۶ ماهه طراحی شده است انجام می دهد. اما وقتی آن را تمام کرد به جای اینکه به دنبال تشویق باشد یکی از میله ها را برداشته و جلوی چشمانش می چرخاند با توجه به سوابق رشدی علی، مشاهدات من و نتایج آزمون های استاندارد در زمینه تشخیص علائم اتیسم در کودکان میتوان برای علی تشخیص اوتیسم با تاخیر در مهارت های تطابقی (ناتوانی در استفاده از قاشق با عنوان یک ابزار) و تاخیر در رشد گذاشت. اگر امروز علی مجدداً با همین ویژگی مراجعه نماید بر اساس نسخه پنجم راهنمایی تشخیصی و آماری اختلالات روانی ( دی اس ام ) برای او تشخیص اوتیسم سطح ۳ با تاخیر در مهارت های تطابقی و تاخیر در رشد خواهیم داشت.
مرکز کاردرمانی و گفتار درمانی دکتر صابر در زمینه انجام تست های تشخیصی در زمینه اوتیسم و تست های هوش ،تست های توجهو تمرکز و آزمون هماهنگی حرکتی در کودکان دارای بخش تخصصی می باشد که توسط تستر های با تجربه در حیطه سنجش کودکان انجام می پذیرد.
منابع:
www.nhs.uk
allypediatric.com
سوالات متداول:
1- اگر کودک سه ساله‌ام چند علامت دارد اما بسیار باهوش است، باز هم ممکن است اوتیسم داشته باشد؟
بله، بسیاری از کودکان با اوتیسم عملکرد بالا (مانند سندرم آسپرگر) هوش طبیعی یا بالایی دارند اما در مهارتهای اجتماعی مشکل دارند.
2-کودک سه ساله‌ام فقط غذای با رنگ سفید میخورد. آیا این از نشانه‌های اوتیسم است؟
محدودیت‌های شدید غذایی بر اساس رنگ، بافت یا ظاهر غذا از نشانه‌های رایج مشکلات حسی در اوتیسم است.
کودکان اوتیسم به علت نیاز به مراقبت های خاص و زمان بر همچنین بروز رفتار های غیر عادی خود و نیاز به آموزش های ویژه تایم زیادی را از زمان مشترک والدین به خود اختصاص می دهند. مشکلات والدین کودکان اوتیسم تنها محدود به این مورد نمیگردد، نحوه رفتار خانواده کودکان اوتیسم با دیگر فرزندان خانواده و ایجاد ارتباط صحیح کودکان اوتیسم و خواهر و برادران عادیشان از دیگر مشکلات خانواده های اوتیسم می باشد. در این میان نیاز به مشاوره و آموزش های رفتاری مناسب برای والدین کودکان اوتیسم ضروری است. مرکز اوتیسمدکتر صابر با سابقه بالا در زمینه کودکان اوتیسم در کنار ارائه خدمات توانبخشی گفتار درمانی و کاردرمانی به ارائه مشاوره خانواده در مرکز اوتیسم تهران می پردازد و تلاش دارد با ایا یک رابطه عاطفی صحیح در خانواده کودکان اوتیسم روند درمان کودکان اوتیسمرا تسهیل کند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
نکات کلیدی برای والدین کودکان اوتیسم
1.زمان هایی را با همسرتان بگذرانید
رابطه یک زوج چیزی فراتر از کنار هم قرار گرفتن دو فرد می باشد. هر زوج هویتی فراتر از دو نفر دارند و همچون یک نهال نیاز به مراقبت دارند. اما برای مراقبت از روابط تان چه باید کنید؟ زمان هایی را به هم اختصاص دهید. زمان‌هایی فارغ از همه مسئولیت های روزمره زندگی! با هم به رستوران بروید. همسرتان را به یک قرار عاشقانه دعوت کنید. این قرار می تواند در سوپرمارکت محله باشد، یا خوردن یک قهوه در راه خانه! حتماً چنین فرصت هایی را برای خود مهیا کنید، در غیر اینصورت نهال زندگی تان خشک خواهد شد. مشاوره با متخصصین مرکز اوتیسم می تواند به شما کمک کند.
2.مراقب سایر فرزندانتان باشید
بچه ها تنها محبت والدین را نمی‌خواهند، بلکه آنها محبت انحصاری والدین را می‌خواهند! کودک ممکن است نه تنها به خواهر و برادرش حسادت کند بلکه حتی ممکن است به والدینش نیز حسادت کند! تاحالا دیده اید که وقتی والدین هم را در آغوش می کشند کودک نوپای شان بین آنها قرار می گیرد و سعی می کند آنها را از هم جدا کند. گویی می‌خواهد بگوید محبت تان فقط مال من است نه مال همدیگر! بنابر این رقابت بین خواهر و برادر کودک اوتیسم امری طبیعی است. حالا تصور کنید وقتی والدین اوتیسم از یکی از فرزندان مراقبت بیشتری می کنند این حس چقدر تشدید میشود. سعی کنید هر روز دقایقی را به طور خاص به هر یک از فرزندان تان اختصاص دهید و طی آن کارهایی بکنید که پیوند بین شما و او را تقویت نماید. این کار میتواند یکی از امور منزل باشد. کاری مثل مرتب کردن لباس ها! مهم آن است که هریک از بچه‌ها باید زمان هایی را به طور مرتب و بدون مزاحم با هر یک از والدین شان داشته باشند. نه تلفن، نه موبایل، تلویزیون، نه زنگ خانه و نه کودک دارای اوتیسم! لذا شاید لازم باشد این وقت ها را حین جلسات درمانی کودکان اوتیسم یا مدرسه کودک اوتیسم در نظر بگیرید.
به فرزندان عادی تان اجازه عصبانی شدن، جر زنی و غمگین شدن را بدهید. کودک اوتیسم احتمالاً نمی‌تواند همچون کودک دارای رشدی عادی خود را سرگرم کند، لذا شما مجبورید وقت بیشتری برای او صرف کنید، یا به او اجازه انجام کارهایی را بدهید که انجام همان کارها از سوی کودک عادی تان را تحمل نمی‌کنید. لذا بهتر است به جای اینکه وانمود کنید هیچ نابرابریی وجود ندارد با سایر کودکانتان صادق باشید. گفتن (ای کاش اینطوری نبود من از این وضعیت راضی نیستم.) بهتر از آن است که بدون توجه به احساسات آنها سعی کنید با گفتن چیزهایی مثل این که (ببین بسیاری از چیزهایی که تو میدانی و کارهایی را که میتوانی انجام بدهی، برادرت نمی‌تواند.) آنها را قانع کنید. کودک عادی تان احساس خواهد کرد که گول زده میشود. وظیفه شما آن است که به آنها القا کنید احساسشان درست است.
3.کودکان مسئول مراقبت از خواهر یا برادر اوتیسم خود نیستند
مخرب تر از تلاش والدین کودکان اوتیسم برای قانع کردن کودک برای عدم بروز احساس ناکامی شان، واکنش های خشمگینانه والدینی است که می‌گویند (مگر نمی بینی خواهرت مشکل دارد؟ تو به خواهرت حسادت می کنی! تو به اینکه ما به او توجه بیشتری میکنیم حسادت می کنی و همه چیز را برای خودت می خواهی!) والدینی که به این ترتیب حرف می‌زنند گرفتار خشم، احساس گناه و غم هستند. کودکانی که با این رفتارها مواجه هستند در معرض خطر درون سازی انتقادات والدینشان و رسیدن به این باور که آنچه والدینشان نمی‌گویند درست است، می باشند بچه‌ها از شما انتظار ندارد که دنیای بدون نقصی برای آنها فراهم کنید. آنها ناظر تمام تلاش‌هایی که برای اقناع شان می کنید هستند. چیزی که آنها نیاز دارند آن است که کسی با مهربانی و بدون قضاوت به حرفشان گوش بدهد. بگوید احساسات شان درست است. شما مادام که احساسات خودتان درست نباشد قادر به این کار نخواهد بود. اگر شما خودتان مملو از خشم باشید یا دچار احساس گناه و افسردگی باشید، نخواهید توانست سنگ صبور احساسات فرزندانتان باشید. پس مراقب خودتان باشید تا بتوانید مراقب خانواده تان باشید.
4.شرایط را برای کودکان خود به وضوح توضیح دهید
در کنار اختصاص زمان هایی برای گذراندن با هر یک از فرزندان تان و شنیدن بدون قضاوت شکایات و درد و دل آنها، تبیین شرایط خواهر یا برادر دارای اوتیسم شان نیز میتواند به تعمیق روابط تان کمک کند. با استفاده از کتاب‌هایی که در این زمینه وجود دارد برای آنها تبیین کنید که آنها تنها نیستند و بسیاری از کودکان دیگر نیز مثل آنها دارای خواهر و برادر اوتیسم هستند. صحبت کردن در مورد شخصیت های موجود در یک کتاب راحت تر از صحبت کردن در مورد خودمان است. پاسخ دادن به این سوال که (تو فکر می کنی احساس مادر توی این قصه چیه؟) راحت تر از پاسخ به این سوال است که (تو فکر می کنید احساس من چیه؟) کتاب‌ها به کودک کمک میکند که بفهمد برادر یا خواهر دارای اوتیسم او دنیا را چگونه می‌بیند. لذا بهتر قادر به درک علت رفتارهای او شده و با او برخورد بهتر و مهربانانه تری خواهد داشت. لازم نیست که از همان اول همه مسائل را پوشش دهید. کافیست تعدادی از این کتاب‌ها را یکی دو بار برای کودکان بخوانید سپس آنها را در جاهای مختلف رها کنید. بالاخره کودک طبیعی شما به آنها علاقه مند خواهند شد. خریدن و خواندن چنین کتاب‌هایی توسط والدین کودکان اوتیسم با فرزندان عادی شان به آنها القا میکند که آنها هم ارزشمند هستند و بخشی از اعضای تیم هستند!
برخی مشکلات والدین کودکان اوتیسم
فرزند پروری یک کودک مبتلا به اوتیسم می تواند هم چالش برانگیز و هم پاداش بخش باشد. نتایج مطالعات در حیطه اوتیسم نشان داد که خانواده هایی که کودک مبتلا به اوتیسم را بزرگ می کنند، پیامدهای متعددی را در بسیاری از جنبه ها از بار عاطفی و خانوادگی تا بار اجتماعی و مالی تجربه می کنند. مادران رفتار فرزندان خود و نقش والدینی خود را به عنوان منبع اصلی بار مراقبتی و استرس خود گزارش کردند، با احساسات شدید انگ اوتیسم که از جامعه خود درک می شد. جالب توجه است که این مسائل تأثیر قابل توجه و گسترده ای بر زندگی خود آن ها داشت. والدین کودکان اوتیسم ابرقهرمان هستند. آن ها سیستم حمایتی و توانمند ساز افراد بااستعداد با توانایی های منحصر به فرد هستند. هر روز جدید است و چالش ها و فرصت هایی را برای خانواده به ارمغان می آورد. همچنین استرس ناشی از وظایف مراقبت از کودک مبتلا به اوتیسم کم نیست. این کار فراز و نشیب ها، چالش ها و استرس های خاص خود را دارد. مراقبت از کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است برای برخی خانواده‌ها یا والدین یک شغل تمام وقت باشد، زیرا هر کودک منحصر به فرد است. هر کودک مجموعه مسائل، شدت و… خاص خود را دارد. والدین به دلیل مراقبت از فرزندان خود با استرس روبرو هستند. آن ها ممکن است اغلب از حمایت و کمک سایر اعضای خانواده یا خانواده گسترده و… برخوردار نباشند که سطح استرس آن ها را تشدید می کند. برخی از والدین ممکن است بار مالی بلند مدت مربوط به بزرگ کردن فرزندی در طیف اوتیسم را احساس کنند. این ممکن است برای برخی خانواده ها بسیار دشوار باشد. بار مالی می تواند اشکال مختلفی داشته باشد، از جمله استفاده از حمل و نقل شخصی به جای وسایل حمل و نقل عمومی، استخدام منظم یک مراقب، ترک شغل برای مراقبت از کودک، یا افزایش هزینه های توانبخشی کودک. گاهی اوقات، والدین نمی توانند خود را بیان کنند یا در افشای وضعیت مالی ناپایدار خود تردید دارند که به خانواده آسیب می رساند. علاوه بر این موارد، ارتباط کلامی برای برخی از کودکان مبتلا به اوتیسم یک چالش است. برای والدین چنین کودکانی، ارتباط مشکلی است که استرس و اضطراب والدین را تشدید می کند. والدین با چالش عدم توانایی فرزندان شان در بیان نیازها و خواسته هایشان روبرو هستند. با توجه به اینکه کودکان گاهی اوقات از ارتباطات و نشانه های غیر کلامی بی اطلاع هستند، چالش های فرزند پروری تشدید می شود.
سلامت روانی خانواده های اوتیسم
والدین اوتیسم نیز همچون بقیه افراد جامعه، دارای سلامت یا بد عمل کردی می باشد. والدین سالم، خانواده ای منعطف است. چنین خانواده ای ملغمه ای غنی و منعطف از نقش‌ها و وظایف متغیر میباشد. در چنین خانواده‌ای هر بار یکی از اعضای خانواده یک نقش دارد. گاهی یکی در کانون توجه و دیگری در حاشیه و بار دیگر برعکس! گاهی مادر رئیس و پدر تابع و…
در یک خانواده سالم وظایف والدین اوتیسم در هر زمان متفاوت است. گاهی پدر و مادر بچه ها را به سینما می برند، گاهی مادر و خواهر بزرگتر به خرید می‌روند و پدر برای مراقبت از سایرین در خانه می ماند، در چنین شرایط سالمی گاهی فرصتی مهیا خواهد شد که بتوانید کودک اوتیسم را با خواهر بزرگترش در خانه بگذارید و سایر بچه‌ها را برای تفریح بیرون ببرید. گاهی می توانید کودک اوتیسم را به همراه سایر بچه‌ها به پارک آبی ببرید. گاه ممکن است از اینکه کودک اوتیسم را نادیده گرفته اید احساس گناه کنید، گاهی ممکن است مورد اعتراض فرزندانتان قرار بگیرید که آنها را نادیده گرفته اید. اگر در خانواده ای همواره یکی از فرزندان عصبانی و سرکش است، اگر همواره یکی از والدین متصدی انضباط و نظم در خانه است، اگر یکی از والدین کودک اوتیسم تا دیر وقت سر کار است، اگر همه مسئولیت‌های مدیریت کودک اوتیسم بر شانه یکی از والدین سوار است، عملکرد این خانواده معیوب است و باید برای تصحیح آن مداخله انجام گیرد. مرکز اوتیسم دکتر صابر در زمینه مشاوره خانواده به والدین کودکان اوتیسم فعالیت می نماید.
به کودک دارای اوتیسم چه بگویم؟
به مرور زمان به واسطه ترکیبی از مداخلات و نیز بلوغ عصبی، بسیاری از ویژگی های غیرعادی فرزند اوتیسم تان رفع خواهد شد. تماس چشمی که روزی یکی از دغدغه های مهم شما بود شکل خواهد گرفت. انزوای اجتماعی با تمایل برای شرکت در جمع جایگزین خواهد شد. هرچند هنوز درک قوانین نانوشته عرفی، دوست یابی و حفظ دوستان در کودک اوتیسم شما با مشکل مواجه خواهد بود. دائما یک رقابت بین ویژگی های غیرعادی کودک اوتیسم و سطح خودآگاهی او جریان دارد. در آغاز ویژگی های غیر عادی پیش می افتد. اما اگر کودک اوتیسم (autism )خوش شانس باشد رشد خواهد کرد و توانایی درک شوخی، دروغ گفتن، ایفای نقش و رعایت نوبت را پیدا خواهد کرد. همچنان که این مهارت ها رشد می کند، خودآگاهی به آرامی از ویژگی های غیر عادی پیشی می‌گیرد و نهایتا خودآگاهی غالب میشود. اما با رشد خودآگاهی لحظه‌ای فرا خواهد رسید که کودک اوتیسم تشخیص خواهد داد که او با سایر بچه‌ها فرق میکند. با همه تلاشی که برای رشد مهارت اجتماعی کودکتان انجام داده‌اید حالا والدین کودکان اوتیسم باید اختلال طیف اوتیسم را برای کودک توضیح دهند. بدون شک کار ساده ای نخواهد بود. هر چقدر هم تلاش کنید تا کودک تان را از این نقطه دور نگه دارید موفق نخواهید شد. کودک اوتیسمی که هوش عادی دارد، سرانجام متوجه تفاوت هایش با سایرین خواهد شد. والدین کودک اوتیسم فقط میتوانند کمک کنند که این اتفاق تا حد ممکن آرام رخ دهد. حقیقت را به کودک بگویید. هر چقدر دیر تر حقیقت را به کودک اوتیسم بگویید، کودک ابهاماتش را با حدسیات خودش پر خواهد کرد. یا بدتر از آن کودک روزی با چشمای پر از اشک به خانه خواهد آمد و از اینکه بچه های قلدر مدرسه او را مسخره کرده اند شکایت خواهد کرد. لذا بهتر است که خودتان پیشاپیش اطلاعاتی را که کودک اوتیسم برای دفاع از خودش در مقابل بچه‌ها و حفظ اعتماد به نفسش لازم دارد، را به او بدهید. اما کی و چگونه باید در مورد اختلال اوتیسم و کودک با او صحبت کنید؟
استفاده از واژه اوتیسم را پیش از آن که کودک بتواند بفهمد درباره چه صحبت می‌کنید آغاز نمایید. ( علی! من می دانم که تو پسر خوبی هستی و دست خودت نبود که این قدر از گم شدن اسباب بازی ات ناراحت شدی! این اوتیسم ات بود که باعث شد دوباره این کار را بکنی!) به این ترتیب والدین و فرزند اوتیسم در یک جبهه در مقابل یک دشمن مشترک به نام اوتیسم قرار می‌گیرند. البته این خطر وجود دارد که کودک اوتیسم یاد بگیرد برای توجیه رفتارهایش از این دشمن فرضی استفاده نماید. (من نمیتونم کاری بکنم، این اوتیسمم بود که این کار رو کرد!) البته که در بسیاری از موارد این گفته واقعا درست است و کودک باید شانس گفتن این عبارت را داشته باشد.
1-آیا اشکالی دارد گاهی از دست فرزندم عصبانی شوم؟
خیر! عصبانیت یک واکنش طبیعی انسانی است. مهم این است که چگونه آن را مدیریت کنید. تکنیک‌های “وقفه تنفسی” و “حرف زدن با خود” میتوانند کمک کنند.
2-آیا روزی می‌رسد که بتوانم بدون ترس از قضاوت دیگران در اجتماع حاضر شوم؟
بله، اما نیاز به زمان دارد. بسیاری از والدین گزارش میدهند که با گذشت سالها، به یک “پوست اجتماعی” مجهز شده‌اند. تمرین کنید که واکنش‌های دیگران را به حساب ناآگاهی بگذارید، نه قضاوت.
کودک اوتیسم تان عضوی از خانواده است. اما نباید کانون خانواده شود. در بسیاری از موارد با آگاهی والدین از تشخیص کودک اوتیسم، بنیان خانواده به سرعت به هم ریخته و والدین با گستره ای سوالات بی جواب و استرس های فراوان رو به رو می شوند. این امر کاملا طبیعی است. پذیرش کودک اوتیسم در خانواده در ابتدا بسیار مشکل می باشد. خلنواده کودک اوتیسم تلاش می کند با انکار واقعیت به زندگی روزمره خود برگردد اما مشکلات خانواده کودک اوتیسم از این پس آغاز می شود.مرکز تشخیص و درمان اوتیسم در تهران زیر نظر دکتر صابر به صورت تخصصی به ارائه خدمات درمانی، توانبخشی کودکان اوتیسم،مشاوره خانواده کودک اتیسم و مشاوره رفتاری در زمینه کودکان اوتیسم می پردازد
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
گزارش موردی از خانواده کودک اوتیسم
واکنش آنی
در مطب دکتر هستید. دکتر تشخیص اوتیسم به شما می گوید که دختر یا پسر تان دارای اوتیسم است. اگر شما انتظار چنین تشخیصی را نداشته باشید، احتمالاً ابتدا شوکه شده و باورتان نمی شود. چطور می تواند درست باشد؟ دکتر چطور اینقدر مطمئن میگوید؟ معمولاً به دنبال شوکه خشم می آید. چرا این اتفاق افتاد چرا؟ چرا متخصص اطفال یا معلم کودکمان زودتر به ما نگفتند؟ واکنش های اولیه یک مکانیزم دفاعی هیجانی است. اخبار بد بعضی افراد را به فاز گریز و دفاع می برد بعد از شوک اولیه آماده حمله می شوند. اما دشمن کیست؟ اصلاً دشمنی در کار نیست. ولی برخی از خانواده های کودکان اوتیسم خشمشان را بر سر دکتر، برخی بر سر نظام سلامت و سیستم بهداشتی یا سیستم آموزش خالی می کنند. اما به احتمال زیاد قبل از اینکه دکتر تشخیص کودک اوتیسم را به شما بگوید خودتان اطلاعاتی کسب کرده‌اید و تشخیص احتمالی آگاهی دارید. با وجود آگاهی عمومی و اطلاعاتی که در اینترنت یافت می شود دیگر کمتر والدینی دیده میشود که اگر اصلا از تشخیص اوتیسم آگاه نباشد. در این صورت واکنش اولیه شما از تسکین و غم خواهد بود. تسکین به خاطر اینکه بالاخره کسی را پیدا کرده اید که حرف های تان را می شنود و چیزهایی که شما را نگران میکند را می‌بیند و غمگین از این که حال دیگر تشخیص کودکتان رسمی شده است. هر چقدر هم که خود را برای تشخیص اوتیسم فرزندتان آماده کرده باشید، شنیدن تشخیص از سوی پزشک همچون آواری بر سرتان خراب خواهد شد. تشخیص اوتیسم حالا دیگر فقط یک ترس و تهدید نیست بلکه یک واقعیت است. حالا پیش از آن که اشکتان خشک شود به فکر چاره خواهید افتاد. حالا فرزندم به چه خدماتی نیاز دارد و چطور آن را فراهم نمایم. اما همچنان غمگین خواهید ماند.
به بچه های دیگران در مورد کودک اوتیسم چه بگویم؟
به آنها حقیقت را بگویید. البته به زبانی که برایشان قابل فهم باشد. پنهان کردن موضوع از خانواده کودک اوتیسم فایده‌ای ندارد. بچه ها حساس اند و به زودی خواهند فهمید که شما دیگر شاد نیستیم و اگر شما حقیقت را به آنها را نگویید خودشان خلاء موجود را با حدسیات شان پر خواهند کرد. به بچه های کوچکتر می توانید بگویید مامان و بابا به خاطر اینکه داداشت در یادگیری، حرف زدم و چیزایی که تو یاد گرفتی مشکل داره ناراحتند. و این مشکل تقصیر اون نیست، تقصیر والدین کودک اوتیسم هم نیست، تقصیر تو هم نیست! به ویژه برای بچه های پیش دبستانی و دبستانی لازم است که تاکید کنید که این مساله تقصیر آنها نیست. بچه‌ها در این سن معمولاً خود گرا هستند و وقتی اتفاق بدی می‌افتد خود را مسئول می دانند. برای بچه های بزرگتر می توانید در مورد ویژگی‌های اوتیسم و علل ژنتیکی آن صحبت کنید. بهتر است در مورد این مسئله که وقتی آنها خودشان پدر مادر شدند، ممکن است این مسئله برایشان تکرار شود نیز صحبت کنید.
گام دوم سازش والدین کودکان اوتیسم با کمک مراکز اوتیسم
بسیاری از والدین اوتیسم بعد از اینکه فرزندشان تشخیص اوتیسم گرفت، ابتدا خشمگین می‌شوند و فکر میکنند که چرا کودک من؟ والدین کودک اوتیسم عمیقا غمگین می‌شوند و هر چند این دو احساس ممکن است هرگز با هم ناپدید نشوند ولی سرانجام کاهش یافته و بر نقش والدینی شان متمرکز خواهند شد. چند ماه پیش از دریافت تشخیص اوتیسم، اکثر خانواده های کودک اوتیسم مشکوک شده و پس از آن والدین یک دوره دردناک اما سالم بازسازی شده و آماده کمک به فرزندانشان می شوند، تا کودک به توانایی های بالقوه اش دست یابد. با کمک مرکز اوتیسم بسیاری از والدین راهی برای باز هدایت خشم و اندوه شان و هدایت انرژی این هیجانات به سوی فعالیت های مفید برای رشد کودک شان پیدا میکنند. اقداماتی مثل تشکیل انجمن ها، پیوستن به انجمن اولیا و مربیان مدارس، اقدام برای اطلاع رسانی و جمع‌آوری کمک‌های مالی به نفع کودکان برای عضویت و… ممکن است هنگام خروج از مطب پزشک هیچ کدام از این اقدامات در ذهنتان نباشد، اما سرانجام فرآیند سازش به این امور ختم خواهد شد. هنگام عبور از مسیر سازش از خانواده های کودکان اوتیسم خواسته می شود، مانع احساس خشم، سرخوردگی و غم تان نشوید. بگذارید احساسات تان بیرون بریزد. احساسات ابراز نشده به ویژه احساس گناه، شرم و خشم دست از سرتان بر نخواهد داشت. این احساسات می تواند همچون سم تراوش کرده از یک بشکه دفن شده و تمام ابعاد زندگی تان را آلوده نماید.
از مشاوره مرکز اوتیسم استفاده نمایید
به یاد می آورید که در هواپیما، حین آموزش‌های پیش از پرواز مهماندار میگوید در صورت بروز مشکل در فشار هوا داخل کابین، ابتدا خودتان ماسک اکسیژن روی بینی و دهانتان بگذارید، سپس به فرد کناری تان کمک کنید؟ در این مورد نیز همین گونه است. اول مراقب خودتان باشید. و انرژی تان را برای خودتان نگه دارید. آنقدر بر فرزند تان متمرکز نشوید که همه چیز و همه کس را از دست بدهید. برای تفریحات، ورزش، دوستان، عبادت و دید و بازدید خانوادگی وقت بگذارید. ممکن است لازم باشد به والدین کودک اوتیسم بگویید که همه این کارها را انجام می‌دهم تا انرژی کافی برای سرویس دادن به کودک اوتیسم خود را داشته باشم. در غیر این صورت با خطر از دست دادن همسر، سایر فرزندان و همه اطرافیان تان که ممکن است بتوانند در رشد کودک اوتیسم تان موثر باشند، مواجه خواهید بود. همچنین با مشکلات شایع خانواده کودکان اوتیسم نظیر خستگی ذهنی و جسمی مواجه خواهید بود.
در صورتی که شاغل هستید کارتان میتواند موجب تسکین و تقویت روحیه تان شود. والدین کودکان اوتیسمی که بیرون از خانه کار می کنند در مقایسه با والدینی که در کنار مراقبت از کودک کم توان شان کار دیگری ندارند، هنگام حضور در منزل، والدین بهتری هستند. درست است که شما باید در تامین خدمات درمانی کودکتان کوشا باشید، اما اختصاص تمام وقتتان برای رفع نیازهای کودک اوتیسم در درازمدت نه به نفع کودک و نه به نفع خانواده کودکان اوتیسم خواهد بود. هر چقدر هم که شما عاشق فرزندتان باشید اما درست نیست که خود را فدای او کنید. شما باید در کنار رسیدگی به نیازهای کودک اوتیسم تان راهی برای پر بار کردن و معنی دار کردن زندگی خودتان نیز پیدا کنید. تمایل به تنهایی هنگام استرس خصلت نگران کننده های است در صورتی که فکر می کنید چنین خصلتی دارید با آن مقابله کنید. برای کمتر شدن مشکلات خانواده اوتیسم روزی ۲۰ دقیقه با همسرتان خلوت کنید، با دوست تان قرار ملاقات بگذارید، مهمانی بروید، به گروه های اجتماعی بپیوندید، سر کار بروید، به هر طریق ممکن با اطرافیان و جامعه ارتباط برقرار کنید. این امر در درمان کودک اوتیسم شما موثر است.
در روند تشخیص و درمان اوتیسم مراقب همسرتان باشید
در بسیاری از مواقع، وقتی به والدین می‌گویم متاسفانه کودکتان اوتیسم است، مادر پقی میزند زیر گریه! در این لحظات پدر خودکارش را از جیب بیرون آورده و شروع به پرسش و نوشتن علایم اوتیسم وخدمات آموزشی مورد نیاز فرزندان شان میکند. شیش ماه بعد، نقش آنها برعکس شده است! پدر دلسرد و محزون از اینکه پسرشان هیچ وقت خوب نخواهد شد. در حالی که مادر امیدوار و با انرژی معتقد به تلاش برایدرمان کودک اوتیسماست. و وقتی اشک های پدر در چشمانش حلقه می زنند، دستش را با آرامش می گیرد. هرکس در مواجه با مشکلات، روش خود را دارد. اگر یکی از اعضای تیم هنوز در مرحله انکار باشد و دیگری به مرحله (چه کار باید بکنیم؟) رسیده باشد می تواند مشکل ساز باشد. از طرفی داشتن همسری که در مرحله متفاوتی باشد می تواند یک منبع نیروی بالقوه باشد چرا که وقتی یکی از اعضای خانواده کودک اوتیسم تنها بماند، دیگری به عنوان یک تکیه گاه در کنارش خواهد بود. سعی کنید احساسات و افکار همسرتان را بفهمید. در این لحظات فقط یک گوش شنوا باشید.
این بدان معناست که سعی نکنید درباره احساساتش با او بحث کنید یا وارد لاک دفاعی شوید. مثلا وقتی همسرتان میگوید (همه چیز وحشتناک است!) سعی نکنید برایش ثابت کنید که نه مسئله آن قدر هم که او فکر میکند بد نیست! فقط گوش کنید، بگذارید همسرتان تخلیه شود. ممکن است روزی شما در آن سوی گفتگو باشید. اگر همسرتان بگوید (فلان کار را خراب کردی !) با عصبانیت توپ را برگردانید که (نه این تو هستی که همش اشتباه می کنی!) به جای آن فقط گوش کنید. سپس بگویید (من نمی دانم روش ما متفاوت است، می توانیم با هم حرف بزنیم و به توافق برسیم!) در صورت لزوم از مشاور خانواده و خدمات مرکز درمان کودکان اوتیسم کمک بگیرید. درصورتی که یکی از والدین کودک اوتیسم حاضر به شرکت در جلسات مشاوره نیست اول خودتان تنها بروید. در هر جلسه که اطلاعاتی در مورد آینده کودک اوتیسم ارائه می شود یا تصمیمی در مورد آینده کودک اوتیسم گرفته می شود باید هر دو والد حضور داشته باشند. خوب نیست که یکی از والدین مسئولیت خانه را به دوش بگیرد و دیگری بگوید (معلم فلان چیز را گفت، دکتر فلان چیز را گفت!) درمانگران اغلب به طور ناخواسته با حمایت های عاطفی از مادر و پذیرش سهوی این نقش پدر، پیوند بین زن و شوهر را تضعیف می کنند. پزشکان این کار را از طریق ارائه اخبار و اطلاعات مهم هنگامی که مادر به تنهایی در جلسه حاضر است انجام می دهند. لذا باید والدین کودک اوتیسم هر دو در جلسات ارزیابی مرکز اوتیسم حضور داشته باشند.
بی قراری، پرخاشگری و خودزنی، سه گانه رفتاری و احتمالاً دهشت بار ترین علائم اوتیسم می باشد ! چنین رفتاری به دلایل مختلفی برانگیخته می شود. بنابراین برای درمان بی قراری کودک اوتیسم ابتدا باید دلایل بروز این رفتار را فهمید، سپس متناسب با آن اقدام به درمان نمود. کودک انعطاف ناپذیر و وسواسی وقتی که در تکمیل عادات و تکرار کلیشه هایش با موانعی مواجه شود، رفتار خودزنی کودکان اوتیسم ظاهر خواهد شد. کودکان اوتیسمی که ذاتاً دچار تحریک پذیری بیش از حد (بیش هوشیاری) هستند نیز ممکن است با کوچکترین بهانه ای از آرامش به برافروختگی و پرخاشگری برسند. بعضی از والدین می‌گویند ما روی لبه تیغیم ! درمان پرخاشگری کودکان اوتیسم نیازمند یک درمان همه جانبه حسی، رفتاری و شناختی می باشد که در مرکز اوتیسم دکتر صابر به صورت تخصصی انجام می گیرد.
مطالعات اخیر در حیطه اوتیسم نشان می دهد که 30 درصد از کودکان طیف اوتیسم به رفتارهای خود آزاری مانند کوبیدن سر یا کندن پوست می پردازند. این یک مسئله نگران کننده برای خانواده های دارای کودک اوتیسم است که به دنبال راه حل مناسب هستند. برای کودکان مبتلا به اوتیسم، کوبیدن سر، راهی برای آرام کردن خود و برقراری ارتباط با نیازها و در نتیجه نوعی اضطراب است. خود آزاری در میان کودکان مبتلا به اوتیسم بیشتر از جمعیت عمومی شایع است، اما فراگیر نیست. عادات دیگری که تحریک دهلیزی کودک را تغذیه می کنند شامل غلتاندن سر، تکان دادن بدن، گاز گرفتن و مکیدن انگشت شست است. میل به آرام کردن خود به این روش می تواند به دلایل زیر باشد:
– درد فیزیکی
– جلب توجه
– مشکلات پردازش حسی
– تلاش برای برقراری ارتباط
بسیاری از والدین سردرگم هستند که چرا یک کودک اگر از قبل ناراحتی را تجربه می کند، با کوبیدن سر، درد بیشتری را به خود تحمیل می کند! آن ها اهمیت خود آزاری اوتیسم را درک نمی کنند. مهم است که والدین کوبیدن سر را به عنوان یک عامل حواس پرتی از درد تشخیص دهند. اگر متوجه شدید که فرزندتان به طور منظم از کوبیدن سر برای مدیریت درد استفاده می کند، یک متخصص اوتیسم می تواند راه هایی برای کاهش ناراحتی کودک تان پیشنهاد دهد. این ممکن است شامل بررسی بدن کودک تان برای بریدگی، کبودی، تورم یا سایر علائم فیزیکی آسیب باشد. برخی از کودکان می توانند به جایی که درد دارند، اشاره کنند، تصویری از آنچه درد می کند بکشند، یا به صورت کلامی و با استفاده از عبارات کوتاه ارتباط برقرار کنند. کودکان کلامی ممکن است نیاز به تشویق داشته باشند تا به شما بگویند کجا درد را تجربه می کنند، زیرا کوبیدن سر ممکن است اولین غریزه آن ها باشد. ضروری است که قبل از اینکه بتوانید به طور موثر به آن رسیدگی کنید، بفهمید چرا یک کودک با نیازهای ویژه به ضربه زدن می پردازد. ابتدا، باید مطمئن شوید که آن ها هیچ مشکل پزشکی دیگری ندارند که بتواند منجر به آسیب رساندن به خود شود. اگر مطمئن نیستید که فرزندتان به دلیل تشخیص اوتیسم سر خود را می کوبد یا در این مرحله از نظر رشدی طبیعی است، بهتر است با متخصص اوتیسم همکاری کنید. آن ها می توانند شما را به سایر متخصصان و درمان هایی که ممکن است مفید باشند، ارجاع دهند. این شامل کاردرمانی برای اوتیسم، رفتاردرمانی اوتیسم، مداخله رفتاری و گروههای حمایتی اوتیسم برای والدین است.
علت پرخاشگری و خودزنی در کودک اوتیسم
گاهی پرخاشگری کودکان اوتیسم و خودزنی کودکان فرا گرفته می‌شوند. یعنی کودک یاد می گیرد که برای رسیدن به خواسته اش چنین رفتارهایی بروز دهد تا والدین را تسلیم کند. متاسفانه والدین هم این رفتار را تقویت میکنند. در این باره در بخش ABA صحبت کردیم. البته در اکثر مواقع نمی توان گفت که این سه گانه رفتاری به طور خالص دارای منشا بیو لوژیک است یا یک رفتار آموخته شده. احتمال اینکه کودک اوتیسمی که ذاتا مکانیسم های تنظیم هوشیاری (هیجانات) وی معیوب است، سه‌گانه رفتاری پرخاشگری، بی قراری و خودزنی را بروز دهد، بیشتر از کودکی است که نظام تنظیم هیجانی سالمی دارد. از سویی کودک اوتیسمی که مکانیسم های تنظیم هیجانی معیوبی دارد چون رفتارهای مخرب بیشتری بروز می دهد، احتمال اینکه والدین ناخواسته رفتار او را تقویت کنند بیشتر است. طولی نخواهد کشید که رفتارهای مخرب کودک اوتیسم نظیر خودزنی کودک اوتیسم تبدیل به عادت شوند و برای فرار از کار یا رسیدن به خواسته اش دائم آن را به کار گیرد. هنگامی که رفتارهای مخرب کودک اوتیسم (پرخاشگری ، خودزنی )ماهیت رفتاری و یادگیری داشته باشد، همانطور که قبلاً گفته شد به کمک یک رفتار درمانگر باید عوامل آغازگر یا مقدمات آن را شناسایی نمود (نرسیدن به خواسته ، نه شنیدن ، دوست نداشتن یک کار) به علاوه نتایج بروز رفتار را نیز ثبت نمود. آیا کودک اوتیسم با این رفتار به خواسته اش می رسد؟ آیا موفق میشود از زیر کار در برود یا به شی مورد نظرش برسد؟ سپس تقویت کردن رفتار را متوقف نمود. اما اگر کودک ذاتا بیش برانگیخته (بیش از حد تحریک پذیر) است بهتر است ابتدا با دارو آغاز نمود.
دارو برای درمان پرخاشگری کودکان اوتیسم
اولین گزینه دارویی برای کاهش این سه گانه رفتاری مخرب (بیقراری، درمان پرخاشگری کودکان و خودزنی) نورولپتیک های غیر معمول می باشد. (نورولیپیتک ها یا ضد سایکوز ها به دو دسته سنتی ها که گیرنده های دوپامینی D2 را مسدود می کنند و ضدسایکوز های غیر معمول یا جدید تقسیم می‌شوند. شیوه اثر این دارو ها متفاوت است.)
ریسپریدون اولین ضدسایکوز غیر معمول است که برای درمان خودزنی کودکان اوتیسم پذیرفته شده است. ضد سایکوز های غیر معمول عوارض متعددی دارند. از جمله افزایش وزن (چاقی)، خطر بروز دیابت یا حرکات غیر عادی. به همین دلیل برخی پزشکان ترجیح می دهند اولین گان فاسین را امتحان کنند. اما برای کودکانی که رفتارهای مخرب آنها شدید است (بی قراری، پرخاشگر ، خودزنی) چاره ای جز استفاده از ضدسایکوز های غیر معمول نمی باشد دست کم تا آمدن نمونه بهتری!
جستجوی حسی و درمان خودزنی کودکان اوتیسم
در حال حاضر هیچ دارویی برای تنظیم آستانه های حسی کودک در دسترس نمی‌باشد. لذا مداخلات در این حوزه محدود به علامت درمان هایی است که عمدتا بر فرضیات کاردرمانی استوار است. یعنی ارائه تحریک های حسی مناسب برای هر کودک. تحریک هایی که در عین اینکه برای کودک خوشایند است جستجوگری کودک اوتیسم را هم سمت و سوی اجتماعی بدهد. برای مثال جویدن یک اسباب بازی نرم به جای جاویدن یا گاز گرفتن افراد دیگر ! در صورتی که جستجو حسی خود یک استرس زودا باشد برنامه مدرسه کودک باید به گونه‌ای باشد که به کودک فرصت داده شود. طی روز چند بار در فضای کاردرمانی حاضر شده و با دریافت تحریک های مناسب آرام شود. داروهایی مثل نالترکسون که گیرنده‌های مخدر از جمله آندروین ها را مسدود میکند برای درمان خودزنی کودکان اوتیسم استفاده میشود. برای کودکانی که آستانه حسی آنها پایین است مواجه با محرک‌های محیطی زجر آور است و همین امر ممکن است آغازگر رفتارهای تخریبی شان باشد در این موارد راه حل اجتناب از شرایط ایجاد کننده است. برای مثال اجتناب از بردن کودک به مهمانی های شلوغ و پر سر و صدا یا در صورتی که کودک را به خیابان یا بازار می‌برید از هدفون های ضد صدا استفاده کنید از لباس های نرم استفاده شود، برچسب لباس ها کنده شود، نور اتاق ها مناسب سازی شود، استفاده از لامپ‌های فلورسنت محدود شود و محرک های موجود در کلاس محدود شود.
تکنیک های رفتاری در درمان بی قراری کودک اوتیسم
تاکنون بر نقایص فیزیولوژیک زیرساختی و ارتباط آن با رفتارهای مشهود در اختلال طیف اوتیسم متمرکز بودیم و نشان دادیم که چرا کودکان اوتیسم همیشه به تکنیک های معمولی رفتار پاسخ نمی دهند. از کودک اوتیسمی که نسبت به والدینش بی توجه است و متوجه انتظاراتی که از او می رود نیست نمی توان انتظار داشت که مناسب محیط و طبق انتظارات عمل نماید. برای همین بدیهی است که تکنیکی مثل تایم اوت و رفتار کودک اثری نداشته باشد. بالاخره علائم اوتیسم کودک فروکش خواهد کرد. کلیشه های کودک کم خواهد شد. تماس چشمی و گفتار کودک رشد خواهد کرد و مهارت های اجتماعی کودک پدیدار خواهد شد. سرانجام کودک اوتیسم از نظر رفتاری به سطحی خواهد رسید که شبیه کودکان عادی اما قدری کوچک تر به نظر می رسد. وقتی کودک به این سطح رسید آن وقت خواهید توانست برای درمان بی قراری کودکان اوتیسم از تکنیک‌های مدیریت رفتار برای او استفاده نمایید !
تکنیک رفتار درمانی در مرکز اوتیسم
تایم اوت
در شرایط عادی یکی از قوی ترین ابزارهایی که والدین برای تنظیم رفتار در اختیار دارند توجه کردن یا محروم کردن کودک از توجه شان می باشد. این امر فرض پشت پرده تکنیک تایم اوت است هرچند ممکن است برای والدینی که سالها تلاش کردند تا کودکشان تماس چشمی و تمایل اجتماعی کسب کند سخت باشد که از این تکنیک برای درمان اوتیسم استفاده کنند چرا که نگران از دست رفتن آنچه تا امروز کرده اند، می باشند. اساس تکنیک تایم اوت محروم کردن از توجه است و تابع مراحل زیر است :
یک رفتار مشخص که مایل به حذف آن هستید را انتخاب کنید.
از یک هشدار کلامی ثابت استفاده کنید (این یک ! این دو! این سه ! تایم اوت)
توضیح ندهید، توبیخ نکنید و توجه هم نکنید. توجه فقط باعث تقویت رفتاری خواهد شد که سعی می‌کنید آن را خاموش نمایید مهمتر از همه آن که در دلم عادت گفتن این عبارات نیفتید : دوباره میری تو تایم اوت ها ! فقط بشمارید: یک، دو، سه
یک جای خاص برای وقتی که کودک اوتیسم باید تام اوتش را سپری کند در نظر بگیرید.
از یک کرنومتر استفاده کنید و به کودک اوتیسم آموزش دهید تا وقتی ساعت زنگ نزده است در تایم اوت بماند تایم اوت های کوتاه و مکرر بهتر کار می کنند.
اگر کودک اوتیسم از رفتار پرخاشگری و خودزنی برای فرار از کار استفاده می کند. اول کار مورد نظر را انجام دهید سپس کودک را به تایم اوت بفرستید. اجازه ندهید کودکتان از تایم اوت به عنوان یک مکانیزم فرار استفاده کند.
اقتصاد ژتونی
اقتصاد ژتونی برای کودکان اوتیسم که نیاز به نتیجه فوری دارند مناسب است. اما در زندگی واقعی لذت ها بیشتر می‌شوند. وقتی کودک قادر به درک بازی های قانونی قانون محور مثل مارپله، منچ یا موارد مشابه شد، به جای روش تایم اوت می توان از تکنیک اقتصاد ژتونی برای شکل دهی رفتار استفاده کرد. روش اقتصاد ژتونی مرکب از جدولی از رفتارهای کاملاً مشخص (رفتارهای مطلوب و نامطلوب) است که کودک به واسطه انجام یا عدم انجام آنها امتیاز می‌گیرد. رفتارها را باید به طور واضح برای کودک توصیف کرد. اصطلاح (کار خوب) خیلی مبهم است. ( ۵ دقیقه بدون زد و خورد با خواهر ) توصیف دقیق و خاص محسوب میشود. کودک با توجه به سیستمی که شما تعریف کرده اید امتیاز می گیرد یا از دست می‌دهد. برای مثال (هر پنج دقیقه ای که ضربه نزند) یک شکلک خندان پاداش می‌گیرد. بعد از اینکه کودک اوتیسم تعداد مشخصی امتیاز گرفت (ستاره، برچسب، شکلک خنده) میتوان آن را با یک پاداش واقعی (کامپیوتر بازی) نقد کند.
در ابتدا سرعت مبادله باید زیاد باشد. برای مثال ابتدا سرعت مبادله به صورت تناظر یک به یک باشد. یعنی هر ۵ دقیقه که یک ضربه نزند یک بار با کامپیوتر بازی می کند. سپس به تدریج فاصله مبادله را افزایش می دهیم مثلاً در ازای جمع آوری هر سه ستاره یک بار با کامپیوتر بازی میکند. حال کودک باید ۵ دقیقه ضربه نزند تا یک ستاره بگیرد و به این ترتیب ۳ ستاره جمع کند و بعد آن را نقد کند، به تدریج زمان کار مورد نظر را میتوان افزود مثلا ۵ دقیقه به ۱۵ دقیقه ضربه نزدن افزایش داد.
مطمئن شوید که دسترسی به پاداش فقط از طریق سیستم ژتونی انجام شود تا کودک همیشه انگیزه داشته باشد.
دقت داشته باشید که عجله‌ای برای ارائه امتیاز منفی نداشته باشی. پس از اینکه کودک اوتیسم موفق شد با انجام رفتار مطلوب پاداش واقعی برسد آنگاه میتوان شکلک های غمگین را به صحنه آورده و هنگام بروز رفتار نامطلوب به کودک ارائه دهید.
در آغاز جدول پاداش و تنظیم رفتار و فقط برای یک روز طراحی کنید اما با کسب موفقیت‌های کودک زمان جدول و مبادله را به یک هفته افزایش دهید.
برای اینکه کودکان اوتیسم به روش عقد اقتصاد ژتونی خوب پاسخ بدهند بهتر است جدول نظام پاداش و توضیحات تصویری باشد و قوانین دریافت و از دست دادن امتیاز به طور واضح و صریح برای کودک بیان شود.
1-آیا داروها میتوانند به کنترل پرخاشگری کودک اوتیستیک من کمک کنند؟
دارودرمانی زمانی توصیه میشود که روشهای رفتاری مؤثر نباشند. روانپزشک کودک پس از ارزیابی دقیق ممکن است داروهای خاصی را برای کاهش تحریکپذیری تجویز کند.
2-آیا ماساژ درمانی یا ورزشهای خاصی برای کاهش خودزنی توصیه میشود؟
فعالیتهای حسی-حرکتی مانند شنا، تاب خوردن یا استفاده از وسایل سنگین میتواند به تنظیم سیستم حسی کمک کند، اما باید تحت نظر کاردرمانگر انجام شود.
