فرایندهای توانبخشی همچون کاردرمانی و گفتاردرمانی برای تمامی سنین از کودک و نوزاد گرفته تا فرد کهن سال و مسن مورد استفاده قرار می گیرد. به طور کلی درباره سالمندان می توان گفت که اگر سالمندان در استقلال عملکرد های شان با مشکل رو به رو شده یا به کمک نیازمند اند، توانبخشی سالمندان می تواند گزینه بسیار خوبی برای از بین بردن مشکلات سالمندان باشد. ضعیف بودن معمولاً به ترکیبی از شرایط مربوط می شود که در آن فرد قادر به انجام فعالیت های عادی زندگی روزمره به صورت مستقل نیست. برخی از افرادی که سالخورده هستند ممکن است از نظر جسمی ضعیف به نظر برسند اما این‌طور نیست. ظاهر می تواند فریب دهنده باشد. عملکرد چیزی است که ضعیف بودن یا نبودن را تعیین می کند. این احتمال که ما ممکن است بر اساس ظاهر در مورد سطح فعالیت بدنی و توانایی یک سالمند نظر دهیم، می تواند فریبنده باشد. کلینیک تخصصی توانبخشی دکتر صابر، بهترین مرکز درمان سکته مغزی در تهران، با انجام خدمات کاردرمانی سالمندان در منزل و گفتاردرمانی سالمندان به این افراد کمک های شایانی می نماید. این کلینیک شامل دو مرکز تخصصی در غرب و شرق تهران می باشد و با امکانات مختلفی نظیر مکانوتراپی و کاردرمانی جسمی در جهت بهبود وضعیت تعادلی و قدرت عضلانی سالمندان فعالیت می نماید.
باید بدانید که همه‌ی ضعف ها مزمن یا طولانی مدت نیست. برخی از افراد به دلیل جراحی یا بیماری خود را در وضعیتی ضعیف می بینند. هنگام بهبودی، ضعف ممکن است کاهش یابد یا ناپدید شود. همچنین ممکن است افراد با افزایش فعالیت بدنی، ضعف را کاهش دهند. تحقیقات تأکید کرده اند که فعالیت بدنی باعث تقویت قدرت، تعادل، هماهنگی و آمادگی قلبی عروقی حتی در افراد ضعیف و مسن تر می شود. به ویژه مشخص شده است که تمرینات مقاومتی به افراد دچار ضعف بدنی (در شرایط جسمی ضعیف یا متوسط ناشی از سبک زندگی بی‌تحرک) کمک می کند. ضعف عضلات اسکلتی فرد را بیشتر در معرض خطر افتادن قرار می دهد. این افتادن می تواند منجر به شکستگی استخوان ها و بستری شدن در بیمارستان شود. تمرینات تقویتی و کششی (به خصوص تمرین‌های تعادل ویژه) به حفظ تعادل و دامنه حرکت کمک می کند و در بسیاری از مطالعات برای پیشگیری از افتادن توصیه می شود. خستگی حوزه دیگری است که ممکن است در درک شخص به عنوان ضعف نقش داشته باشد. بزرگسالان مسن اغلب به ما می گویند که دچار خستگی می شوند و انرژی لازم برای ورزش یا انجام فعالیت های خاص زندگی روزانه را ندارند. در ارزیابی یک فرد، باید تمام این عوامل را در نظر بگیرید. بسیاری از اختلالات شایع می توانند بر انرژی تأثیر بگذارد و احساس خستگی ایجاد کنند. با انجام خدمات کاردرمانی سالمندان و گفتاردرمانی سالمندان یا به طور کلی توانبخشی سالمندان در منزل، می توان از شدت ضغف آن ها کم کرد.
دلایل مشکلات سالمندان
ضعیف اصطلاحی است که میتواند هر کسی را از جوان و پیر توصیف کند. دلایل ضعف در افراد متفاوت است. دلایل ضعیف که معمولاً موارد زیر را شامل میشود:
وضعیت پزشکی
از دست دادن یک یا چند حس
یک اختلال مزمن
یک اختلال مزمن به همراه یک بیماری جدید
تشخیص پزشکی
تغییرات نامطلوب در سیستم اسکلتی عضلانی
مسائل روانشناختی
سارکوپنی (از دست دادن توده عضلانی)
سن بالا
عدم تعادل تغذیه‌ای
معلولیت‌های شناختی
عدم تحرک بدنی
نقش انگیزه در کاردرمانی سالمندان
انگیزه نقش مهمی در انجام فعالیت های گوناگون دارد. صرف توصیه به انجام فعالیت های فیزیکی نمی تواند منجر به بهبود و افزایش میزان فعالیت های فیزیکی و مشارکت در جامعه شود. خود انگیزه یک عامل ایستای مشخص و یک ویژگی شخصیتی فردی نیست. انگیزه خود از عوامل گوناگونی تشکیل شده است. برخی از پژوهشگران فرمولی را برای انگیزه توصیه کردهاند. این فرمول از چهار قسمت تشکیل شده است که همه‌ی چهار قسمت به وسیله‌ی آموزش، تجربه و هدایت مؤثر قابل تغییرند. به وسیله‌ی مشخص کردن عوامل خطر و تغییر این عوامل می توانید میزان ترک جلسات درمان و پیگیری نکردن جلسات درمان را کاهش دهید. وجود روحیه و انگیزه کافی در سالمندان، علاوه بر فعالیت های توانبخشی سالمندان، به آن ها در درمان سریع تر کمک می کند.
نیازهای ویژه و مشکلات سالمندان
یک شرکت کننده ممکن است یک یا چند نیاز ویژه داشته باشد که هنگام ترکیب، وضعیتی ضعیف ایجاد می کنند. به عنوان مثال، ممکن است یک شرکت‌کننده به دلیل سن 98 سالگی و وضعیت جسمی نامساعد، ضعیف باشد. هر کسی، جوان یا پیر بتواند نیاز های ویژه ای داشته باشد. یک نیاز خاص می تواند موقت یا دائمی باشد. اصطلاح خاص نشان می دهد که درمانگر قبل از شروع برنامه‌ی مداخله ای برای آن شخص باید بداند که اختلال یا محدودیت فرد چیست. برخی نیاز های ویژه به شرح زیرند:
اختلال پزشکی
اختلالات حسی (از دست دادن بینایی، از دست دادن شنوایی، از دست دادن حس لمس)
مشکلات ارتباطی از جمله آفازی (از بین رفتن یا کاهش توانایی صحبت کردن، درک، خواندن یا نوشتن) و موانع زبانی
اختلالات شناختی
سبک زندگی بی تحرک
سارکوپنی
یک نیاز ویژه می تواند شامل موارد زیر باشد:
تجهیزات پزشکی خاص (به عنوان مثال: اکسیژن، IV)
حمایت عاطفی ناشی از مسائل بهداشت روان (مانند افسردگی)
داروهای خاص
تجهیزات خاص یا
کمک‌های بدنی با حرکت
همان طور که یک جلسه کاردرمانی جسمی یا کاردرمانی ذهنی را اداره می کنید، حتماً این نیازها و ترکیب آن ها را در خاطر داشته باشید. به عنوان مثال: بیماری که مبتلا به بیماری مزمن انسدادی ریه است، ممکن است در صورت شروع به احساس کلاستروفوبیک نیاز به فضایی داشته باشد که در آن اکسیژن در دسترس باشد. یا یک فرد که دچار سکته‌ی مغزی شده و مبتلا به آفازی است باید در نزدیکی شما قرار گیرد تا بتوانید به راحتی با نشانه های دیداری و کلامی ارتباط برقرار کنید. برای کم کردن میزان نیاز های ویژه سالمندان و از بین بردن ضعف آن ها می توان از خدمات کاردرمانی سالمندان یا گفتاردرمانی سالمندان در منزل و… بهره برد.
تأثیر داروها و توانبخشی سالمندان
همه‌ی داروها عوارض جانبی دارند که می تواند بر توانایی شرکت کنندگان در مشارکت کامل یا ایمن در فعالیت فیزیکی تأثیر بگذارد. مطالبی وجود دارد که باید در موارد داروها، سالمندان بیمار و بزرگسالان دارای نیاز های ویژه بدانید. افراد مسن و سالمندان بیمار نسبت به سایر گروه های سنی دارو های بیشتری مصرف می کنند. بسیاری از آنها 6 تا 8 دارو مصرف می کنند. اگرچه ویتامین ها دارو نیستند، اما در برخی دسته بندی ها ممکن است به عنوان دارو حساب شوند، بنابراین تعداد دارو ها می تواند به روزانه 10 تا 12 عدد برسد. برخی از دارو ها مانند آنتی بیوتیک ها به صورت کوتاه مدت مصرف می شوند؛ اما سایر دارو ها ممکن است به صورت طولانی مدت و برای اختلالات مزمن مانند دیابت، آرتروز، سکته‌ی مغزی و مشکلات قلبی مصرف شوند. همه‌ی دارو ها پتانسیل عوارض جانبی دارند و مصرف چندین داروی روزانه در کنار هم می تواند فرد را در معرض خطر بیشتری برای بروز عوارض جانبی قرار دهد. افراد مسن و سالمندان ضعیف، متابولیسم کندتری دارند، بنابراین دارو ها برای مدت زمان طولانی تری در سیستم بدنی آن ها باقی می مانند. علاوه بر این، درصد زیادی از دارو ها دارای عوارض جانبی مانند سرگیجه و سردرگمی هستند. این دارو ها و عوارض جانبی بر توانایی سالمند در فعالیت، تعادل، پیاده روی ایمن و در بعضی مواقع، درک جهت ها تأثیر می گذارند. درمانگر باید بداند که یک شرکت کننده چه نوع دارو هایی مصرف می کند. به عنوان مثال: دسته دارو های روان (داروهای ذهنی، خلقی و رفتاری) دارای عوارض جانبی قابل توجهی هستند که باید از نزدیک مورد بررسی قرار گیرند. چهار نوع داروی روان وجود دارد:
داروهای ضد افسردگی
ضد روان‌پریشی
ضد اضطراب
آرام‌بخش‌ها
وقتی فرد بیش از یکی از این دارو های مربوط به روان را مصرف کند، خطر افتادن بیشتر می شود.
تاثیر فعالیت بدنی منظم بر مشکلات سالمندان
شواهد رو به رشدی مبنی بر اینکه فعالیت بدنی منظم خطر ابتلا به بیماری ها و بیماری های مزمن متعدد از جمله بیماری های قلبی عروقی، فشار خون بالا، دیابت نوع 2، پوکی استخوان، چاقی، سرطان روده بزرگ، سرطان پستان، اختلال شناختی، اضطراب و افسردگی و سکته‌ی مغزی را کاهش میدهد، وجود دارد. قبل از شروع نگاه دقیق‌تر به 14 حوزه‌ی بیماری های گوناگون، به یاد داشته باشید که ممکن است برخی بیماران دارای اختلالات پزشکی و نیاز های خاص باشند. بسیاری از این موارد، مواردی هستند که ما آن را اختلالات نامرئی می نامیم مانند: پوکی استخوان، مشکلات قلبی، دیابت، افسردگی، تعویض مفصل ران یا زانو، فشار خون بالا و غیره. این به آن معنی است که برخی از افراد دچار چندین نوع بیماری هستند. به عنوان مثال سالمندی که دچار سکته‌ی مغزی است، ممکن است به پوکی استخوان هم دچار باشد. یکی از راه حل های مناسب برای این مسئله بررسی کامل و با جزئیات پرونده‌ی پزشکی بیمار و پرسش از وی و خانواده‌اش در مورد عوامل و بیماری های زمینه ای است. در کنار توانبخشی سالمندان می توان از فعالیت های بدنی منظم و روزمره برای پیشرفت هر چه بهتر و سریع تر این افراد، بهره برد.
در تعریف این سوال که سالمندی چیست باید گفت سالمندی یعنی تغییرات جسمی، روحی و روانی فیزیولوژیک، خود به خودی و پیش رونده و غیر قابل برگشت. سالمندی بخش پایانی چرخه حیات انسان می باشد. پیر شدن یک پدیده‌ی جهانی است. با این حال، ایده هایی در مورد آنچه سن پیری را تشکیل می دهد، این که سالمندی چیست، نحوه‌ی برخورد با افراد سالمند و این که چه کسی در صورت نیاز به مراقبت از آن ها مراقبت می کند. همه‌ی این ها در جوامع متفاوت و در طول زمان متفاوت بوده است. سالخوردگی به سنین نزدیک یا فراتر از امید به زندگی انسان‌ها می گویند و بنابراین پایان چرخه‌ی زندگی انسان است. افراد سالمند قدرت تجدید قوای شان محدود است اما خوشبختانه به کمک روش های کاردرمانی سالمندان در منزل یا گفتاردرمانی سالمندان در منزل، می توان از مقدار کسالت آن ها کم کرد. کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر با در نظر گرفتن خدمات کاردرمانی سالمندان در منزل و هم چنین گفتاردرمانی سالمندان در منزل به منظور آسایش و رفاه این افراد، به درمان مشکلات سالمندان کمک می کند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
سالمندی چیست؟
اصطلاحات و واژه های گوناگونی برای این شرایط استفاده می شود که شامل افراد مسن، سالمندان (استفاده در سراسر جهان)، OAP (استفاده‌ی انگلیسی از Old English Pensioner)، سالمندان (استفاده‌ی آمریکایی)، شهروندان سالمند (استفاده‌ی آمریکایی)، افراد مسن (در علوم اجتماعی) و بزرگان (در بسیاری از فرهنگها از جمله فرهنگ‌های شرقی) می شوند. افراد مسن اغلب توانایی بهبود محدودی دارند و نسبت به بزرگسالان مستعد ابتلا به بیماری، سندروم، صدمات و بیماری هستند. سالمندان همچنین با سایر مسائل اجتماعی در مورد بازنشستگی و تنهایی نیز روبرو هستند. سن پیری یک مرحله‌ی مشخص زیست‌شناختی نیست، زیرا دوره‌ی زمانی که با عنوان پیری مشخص می شود از نظر فرهنگی و تاریخی متفاوت است.
اصطلاح سالمندی چیست؟
چه سنی برای شما پیر است؟ ما هر کدام با توجه به تجربه خودمان با اعضای خانواده و افراد مسن و روشی که خودمان را از نظر جسمی می بینیم به این سؤال پاسخ می دهیم. ممکن است یک مرد 40 ساله در دهه 1800 پیر شمرده می شده است. امروزه ممکن است یک مرد 80 ساله اسکی روی آب کند و از نظر جسمی نیز فعال باشد. بسیاری از ما احتمالاً تا دهه‌ی 70، 80، 90 یا 100 عمر خود زندگی خواهیم کرد. در سال 2008، حدود 39 میلیون نفر (13 درصد از جمعیت) در سن 65 سالگی و بالاتر بودند. تا سال 2030، 20 درصد از آمریکایی‌ها و در حدود 72 میلیون نفر، 65 سالگی خود را پشت سر می گذارند. سریع ترین رشد جمعیت در سالخورده افراد 85 ساله و مسن تر خواهد بود.
آیا تاکنون اصطلاح خیلی پیر را شنیده‌اید؟ این اصطلاح برای تمایز بین افراد پیر و پیرتر ایجاد شده است. ما به این تمایز احتیاج داریم زیرا مردم بسیار طولانی تر از گذشته زندگی می کنند. اگر یک 65 ساله پیر است، پس کسی که 80 ساله است را چه بنامیم؟ فرتوت به بخش مسن تر نسل قدیمی اشاره دارد، اما این تعاریف بیشتر به خود افراد بستگی دارد. امروزه بسیاری از افراد 80 ساله دوچرخه یا تنیس بازی می کنند یا درگیر فعالیت های دیگری هستند. بسیاری از آن ها هنوز هم بسیار فعال هستند. بنابراین، آن چه مهم است این است که چگونه در سنین بالا احساس می کنیم و چقدر خوب می توانیم از نظر جسمی، ذهنی و عاطفی عملکردی داشته باشیم (به آن وضعیت عملکردی گفته میشود). معمولاً بین وضعیت عملکردی فرد، سلامتی و کیفیت زندگی رابطه مستقیمی برقرار می شود. با این حال، سازمان بهداشت جهانی (WHO 2013) سلامتی را به صورت وضعیت بهزیستی کامل ذهنی، جسمی و اجتماعی و نه صرفاً فقدان بیماری یا ضعف تعریف می کند. این تعریف بسیار مهم است زیرا این واقعیت را مورد توجه قرار می دهد که حتی در هنگام زندگی با اختلالات مزمن و سایر مشکلات بهداشتی، سلامتی و بهزیستی را می توان تجربه کرد. در نهایت باید گفت که وضعیت عملکردی فرد تعیین کننده‌ی اصلی پیری موفقیت آمیز است. استفاده از خدمات کاردرمانی سالمندان در منزل و گفتاردرمانی سالمندان درمنزل برای درمان ضعف ها و مشکلات سالمندان کمک کننده است.
اهمیت کاردرمانی در حفظ استقلال سالمندان
کاردرمانی سالمندان نقش کلیدی در ارتقاء کیفیت زندگی افراد مسن دارد. با افزایش سن، توانایی انجام فعالیت‌های روزمره مثل لباس پوشیدن، آشپزی یا حمام کردن کاهش مییابد. کاردرمانگران با ارزیابی عملکردی، تدوین برنامه تمرینی و ارائه تجهیزات کمکی (مثل دستگیره‌ها و صندلی‌های مخصوص) کمک میکنند تا سالمندان بتوانند بخش بزرگی از فعالیتها را مستقل انجام دهند. مطالعات نشان میدهد کاهش استقلال منجر به افسردگی و انزوا میشود؛ بنابراین کاردرمانی با تقویت مهارتهای جسمی و شناختی، اعتماد به نفس را افزایش میدهد و وابستگی به دیگران را کم میکند. این روند توانسته خطر سقوط را نیز کاهش دهد
فعالیت بدنی و کاردرمانی سالمندان
با افزایش نسبت سالمندان در جوامع گوناگون، امید به زندگی آن ها نیز افزایش می یابد. با این که فعالیت بدنی روزمره (فعالیت های بدون ساختار در زندگی روزمره) و مشارکت در فعالیت های بدنی ساختارمند (فعالیت‌های ساختاری و برنامهریزی شده) دارای مزایای سلامتی زیادی هستند، سطح فعالیت بدنی روزمره و مشارکت در فعالیت های بدنی ساختارمند با افزایش سن کاهش می یابد. افزایش سن با کاهش توانایی جسمی مرتبط است و می تواند منجر به کاهش انجام فعالیت های روزانه شود که در نهایت می تواند به کاهش فعالیت بدنی روزمره و فعالیت های بدنی ساختارمند ختم شود. این روند نگران کننده ای است که می توان با حفظ فعالیت بدنی در پیری از آن پیشگیری کرد. در کنار کاردرمانی سالمندان در منزل و گفتاردرمانی سالمندان در منزل، استفاده از یک فعالیت بدنی منظم و روزانه به سالمندان کمک کرده تا امید به زندگی بیشتری داشته باشند.
اصول محیط امن برای کاردرمانی سالمندان در منزل
محیط مناسب شرط لازم برای انجام صحیح تمرینات است. نور کافی، تهویه مناسب، عدم صدا و موانع، از فواید آن هستند . همچنین توضیحات دستوری باید ساده، شمرده و همراه با نمایش عملی باشد؛ برای مثال، اگر سالمندی متوجه دستور «پایت را سمت راست بیاور» نشد، باید از اشاره استفاده شود یا حرکت توسط درمانگر نمایش داده شود. توجه به مشکلات شنوایی و بینایی از اهمیت بالایی برخوردار است. محیطی روشن، مرتب و ایمن باعث آرامش ذهنی و مشارکت مؤثرتر فرد سالمند در فرایند درمان میشود.
سوالات متداول:
1-چه کسانی نیاز به کاردرمانی سالمندان دارند؟
افرادی با مشکلات تعادلی، ضعف عضلانی، دمانس، پارکینسون یا پس از سکته مغزی که استقلال آنها کاهش یافته یا خطر سقوط دارند.
2-چه تمرین‌هایی در کاردرمانی سالمندان انجام میشود؟
تمرینات تعادلی (ایستادن روی یک پا)، مقاومتی (با کش یا وزنه سبک)، کششی و فعالیت‌های هماهنگی ذهن و بدن.
وجود عوامل مشکلزا، پیشرفت درمان کودکان داراي لکنت را تحت تأثیر قرار می دهد. اگر در جلسه اول ارزیابی، عامل مشکلزا شناسایی گردد، می بایست طرح درمان بر اساس آن پایه ریزي شود. اما گاهی مشکلات حین درمان یا حتی در مراحل پایانی درمان لکنت زبان ظاهر می شوند، که در این صورت وظیفه درمانگر ارزیابی تأثیر این عوامل بر پیشرفت و نتیجه درمان است. مرکز درمان لکنت زبان در زمینه ارزیابی دقیق شدت و علت لکنت و طرح برنامه درمانی مناسب برای هر فرد به صورت تخصصی فعالیت می نماید. یک نکته مهم در درمان لکنت همکاری والدین و درمان خانگی لکنت زبان در کنار تمرینات کلینیک گفتاردرمانی لکنت می باشد. اما در روند این درمان ها ممکن است مشکلاتی ایجاد شود. در ذیل مشکلاتی که ممکن است در اجراي برنامه گفتاردرمانی لکنت در منزل با آن ها مواجه شد، مورد بحث قرار گرفته است. مرکز گفتاردرمانی لکنت زبان با دراختیار داشتن امکانات و متخصصین مجرب به درمان این اختلال در کودکان می پردازد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
درمان لکنت زبان
بدون شک اولین درمان ها برای کودکان زیر شش سال، توسط والدین انجام می گیرد. در برهه ای از مراحل رشد گفتار و زبان، کودکانی که مستعد لكنت هستند، لکنت کردن را آغاز می کنند. در این میان برخی از والدین شروع به اصلاح و برخی با استفاده از گفتار آرام شروع به آرام کردن آن می کنند. بنابراین بحث اینکه کدام روش درمانی برای کودکان دارای لکنت مفیدتر است، مطرح می شود.
مروری بر درمان های انجام شده برای کودکان دارای لکنت نشان می دهد که در گذشته از چهار رویکرد مختلف برای درمان استفاده می شده است. یکی از این رویکردها که تقریباً یک قرن قدمت دارد حاکی از آن است که والد و درمانگر نباید توجه کودک را به لکنتش جلب نمایند. حامیان این رویکرد از روش های غیرمستقیم برای درمان استفاده می کنند و سعی در کاهش تنش های ارتباطی و فشارهای زندگی دارند. رویکرد دیگر، یک درمان غیررسمی مستقیم است که توسط والدین اجرا می شود. در این رویکرد والدین به طور خودانگیخته و یا با توصیه متخصص از کودک می خواهند تا گفتار خود را متوقف سازد و بدون لكنت صحبت کند. در رویکرد سوم که توسط ون رایپر مطرح شد، لکنت کودک به طور مستقیم تحت درمان قرار می گیرد. در این رویکرد گفتار روان بازخورد مثبت و گفتار ناروان بازخورد منفی می گیرد.
برای ایجاد گفتار روان، والد علاوه بر این که در لحظه وقوع لکنت، با تکرار روان کلمات لکنت شده کودک را تحریک می کند، باید محیط کودک را نیز دست خوش تغییراتی کند. اما حامیان این رویکرد نیز به والدین جهت آگاه شدن کودک هشدار می دهند. استدلال آنها این است که “در صورت عدم آگاهی، کودک واکنش های مقاومتی و انزواجویانه بروز نمی دهد”. رویکرد چهارم که از رویکرد ون رایپر مستقیم تر است، استفاده ساختمند از پاداش و تنبیه را پیشنهاد می کند. طرفداران این رویکرد، برنامه لید کامب را طراحی نموده اند.
رویکردهای غیرمستقیم
رویکردهای مورد پذیرش در قرن بیستم رویکردهای غیرمستقیم بودند. در این رویکردها برای دستیابی به
گفتار روان، باید محیط کودک را “بدون آگاه کردن وی از لکنتش” تغییر داد.
نظریه تشخیص زاد
جانسون معتقد بود که لکنت در نتیجه برچسب زدن ناروانی های طبیعی کودک به عنوان لکنت، به یک
مشکل ماندگار تبدیل می گردد. به عبارت دیگر این دیدگاه معتقد بود که تنها عامل ایجاد لکنت، برچسب
زدن غلط لکنت روی ناروانی های طبیعی کودک و تصحیح آن ها از سوی والدین می باشد.
مدل ظرفیت و تقاضا
پس از به دست آمدن شواهدی دال بر نقص در مهارت های حرکتی، تولیدی و زبانی در افراد لکنتی،
پژوهشگران فرضیاتی مبنی بر ارتباط این نقایص و لکنت مطرح نمودند. مدل ظرفیت و تقاضا معتقد است
که افراد لکنتی در برخی ظرفیت های عصب شناختی خود دارای محدودیت هستند. به عبارت دیگر؛ ابتلا به
لكنت به ظرفیت های عصب شناختی فرد و تقاضاهایی که از سوی تکالیف گفتاری بر وی تحمیل می شود،
وابسته است. انجام درمان براساس این مدل تلاش می کند تا تقاضاهای محیطی را کاهش داده و به این
شکل ظرفیت ها و توانمندی های فرد و خانواده را در مواجهه با لکنت افزایش دهد.
مشکلاتی که به طور مستقیم با برنامه لیدکامب ، مرتبط است
سنجشهاي گفتار در صورتی که درمانگر اهمیت سنجشهاي گفتار را به خوبی براي والدین توضیح نداده باشد، یا آموزش کافی
کافی ارائه نداده باشد، ممکن است برخی والدین SR هارا اصلاً جمع آوري نکنند یا به ندرت این کار را انجام دهند.
براي رفع چنین مشکلی پیشنهاد می شود که در هفته هاي آغازین درمان خانگی لکنت زبان، درمانگر و والد SR نمونه هاي گفتار کودك (جمع آوري شده در جلسه درمان) را مورد مقایسه قرار دهند. این کار امکان ارزیابی نحوه استفاده والد از معیار SR را فراهم میکند ما و همچنین نشان میدهد که والد تا چه حد قادر به شناسایی صحیح گفتار داراي لکنت کودك می باشد.
اگر در طول چندین هفته در SR کاهشی مشاهده نشود، این لزوماً دال بر وجود مشکل نیست. گفتاردرمانگر می تواند نحوه پیشبرد درمان توسط والدین را در گفتگوهاي ساختمند مورد مشاهده قرار دهد، اگر فراوانی پاسخهاي بدون لکنت بیشتر و طول گفته هاي وي نیز در حال افزایش بود، می توان گفت که کودك در حال پیشرفت است.
نظر والد را در مورد دلیل عدم کاهش لکنت جویا شوید. براي مثال ممکن است والد از کاهش لکنت کودك آگاه باشد، اما این وضعیت را در SR گزارش نکرده باشد. احتمالاً این موضوع زمانی رخ می دهد که در کودك هر دو لکنت شدید، و لکنت بسیار خفیف مشاهده می گردد. در این جا علاوه بر بحث و علتیابی درباره عدم تغییر SR ،این امکان براي درمانگر و والد فراهم می شود تا پیرامون درمان و پیشرفت کودك با یکدیگر مشورت نمایند.
تغییر ساختار درمان در مرحله اول در اوایل مرحله اول که معمولاً میزان SR کودك بالاست، از گفتگوهاي ساختمند به منظور به صفر یا به حداقل رساندن لکنت استفاده می شود. هنگامی که کودکان در مرحله اول پیشرفت می نمایند، میزان SR آن ها
کاهش می یابد، و درمان در گفتگوهاي کمتر ساختمند دنبال می شود. بنابراین با افزایش فراوانی و دیرش پاسخهاي بدون لکنت، ساختار درمان را براي کودك مناسب می سازند. مواردي همچون طولانی شدن استفاده از درمان ساختمند، و استفاده زود هنگام و درمان غیر ساختمند در مرحله اول نمونه هاي معمول نامناسب بودن ساختار درمان براي کودك هستند.
در هفته هاي آغازین گفتاردرمانی در منزل لکنت، براي اطمینان از بالا بودن میزان گفتار بدون لکنت، و اطمینان از مهارت والد در اجراي برنامه، از درمان در گفتگوهاي ساختن استفاده می شود. پیشنهاد می شود زمانی درمان به گفتگوي غیر ساختمند زندگی روزمره وارد شود که درمانگر از این دو مورد اطمینان یابد. در این هنگام والدین می توانند در مواجهه با گفتار داراي لکنت و گفتار بدون لکنت کودك در گفتگوها و موقعیت هاي مختلف، بازخوردهاي کلامی را مکرراً و در طول روز به کار گیرند. اگر چه بازخوردهاي کلامی والدین کمتر میشود اما بازخوردهاي مذکور همچنان باید به با نسبت پنج به یک ارائه شوند.
بازخورد کلامی در درمان خانگی لکنت با کمک گفتاردرمان
بازخوردهاي کلامی براي گفتار بدون لکنت یکی از مشکلات، ارائه ناکافی بازخوردهاي والدین به گفتار بدون لکنت کودك است. براي مثال بازخورد به گفتار بدون لکنت یا به ندرت ارائه می شود، یا میزان آن برابر با بازخوردهاي ارائه شده براي گفتار داراي لکنت است. دیگر مشکل مربوط به بازخوردهاي گفتار بدون لکنت، این است که تنها در گفتگوهاي ساختمند ارائه می شوند و در گفتگوهاي غیر ساختمند خبري از آن ها نیست. این امر باعث عدم تمایل کودك به مشارکت در درمان می شود. همان طور که پیش تر ذکر شد، توصیه می شود که بازخوردهاي کلامی براي گفتار بدون لکنت حداقل پنج برابر بازخوردها براي گفتار داراي لکنت باشد. بازخوردهاي کلامی مربوط به گفتار داراي لکنت در صورتی که والدین براي لکنت از بازخوردهاي فراوان استفاده کنند، یا بازخوردها را به شیوه اي نادرست ارائه نمایند، درمان بی تأثیر خواهد بود. زیرا ممکن است کودك نسبت به بازخوردها بی توجه شود و با واکنش منفی نسبت به آن ها نشان دهد.
گاهی اوقات ممکن است کودك نسبت به روش والدین براي درخواست خود اصلاحی حساس شوند. در این موارد باید بازخوردها را قابل پذیرش ساخت. براي مثال، والدین از صداي آرام جهت درخواست خود اصلاحی استفاده نمایند و به محض دریافت پاسخ از کودك گفتگو را ادامه دهند.
بسامد درمان لکنت زبان
کم بودن بسامد درمان در گفتگوهاي ساختمند و غیر ساختمند باعث عدم پیشرفت درمان می شود. از عوامل کم بسامد بودن درمان؛ منحصر شدن درمان به جلسات کلینیکی، و یا انجام درمان ساختمند توسط والدین تنها یک یا دو بار در هفته است. توصیه می شود که درمان ساختمند، به طور روزانه (حداقل روزي یک مرتبه)، و درمان غیر ساختمند به طور روزانه و در چندین گفتگوي مجزا انجام شود.
در صورتی که درمانگر در جلسات کلینیکی به تنهایی نقش مجري درمان را بر عهده بگیرد و والدین تنها یک مشاهده گر منفعل باشند، ممکن است چنین مشکلی روي دهد. اگر چنین مشکلی وجود داشته باشد، چندین هفته زمان می برد تا والدین مجدد نسبت به نقش خود در ارائه درمان، جمع آوري روزانه SR ،و مشورت با درمانگر در جلسات کلینیک آگاه گردند.
مشکلات مربوط به مرحله دوم
زمانی که کودك هنوز شاخص گفتار مورد نظر برنامه را کسب نکرده باشد و وارد مرحله دوم شود، به دلیل کاهش بازخوردهاي کلامی میزان وي افزایش می یابد. البته گاهی کودك به شاخص گفتاري لازم براي ورود به مرحله دوم دست یافت، اما چون بازخوردهاي کلامی والدین کاملاً متفاوت شده، میزان SR افزایش می یابد. توصیه می شود تا در جلسات اولیه مرحله دوم بر لزوم کنارگذاري تدریجی بازخوردهاي کلامی تأکید شود. با افزایش فاصله میان جلسات کلینیک، والدین می توانند ارزیابی مستمر گفتار کودك را کنار بگذارند و در صورت افزایش لکنت فوراً پاسخ مناسب را ارائه دهند.
درمان لکنت زبان در منزل
گفتاردرمان لکنت باید از ارائه صحیح بازخوردهای مذکور توسط والدین اطمینان حاصل نماید. برای دستیابی به این اطمینان باید درمان قبل از انجام روی گفتگوهای زندگی روزمره (غیرساختمند)، در بافتهای ساختمند اجرا شود. منظور از بافت ساختمند فراهم کردن یک موقیت ساده و بدون استرس است که کودک بتواند در آن موقعیت به بهترین شکل بر روی فعالیت موردنظر متمرکز شده و کمترین میزان لکنت را نشان دهد. موقعیتهای غیر ساختمند شامل تمام موقعیتهای زندگی میگردد و زمانی انجام میشود که کودک در موقعیتهای ساختمند، گفتار روان و بدن لکنت داشته و موفق بوده باشد.
درمان در گفتگوهای ساختمند در منزل
درمانگران لیدکامب حین انجام درمان در گفتگوهای ساختمند از کودک و والد میخواهند روی یک میز بنشینند و با هم به فعالیتهایی نظیر خانهسازی، خواندن کتاب داستان و یا چیزی شبیه آن بپردازند.
هنگام آموزش گفتگوهای ساختمند به والد، در ابتدا باید موارد مثبت آموزش داده شود. تجربه نشان داده که شروع آموزش با روشهای آگاهسازی و تحسین گفتار بدون لکنت بسیار مفید است. پس از آن میتوان در همان جلسه و یا جلسه بعد، آگاهسازی از لکنت را به والدین آموزش داد. در آخر درمانگر درخواست خوداصلاحی در بافت ساختمند را به والدین آموزش میدهد. هدف گفتگوهای ساختمند آن است که میزان لکنت کودک به پایینترین سطح برسد. به منظور دستیابی به این هدف، درمانگر باید یک سلسلهمرتب ساده به سخت را ترتیب دهد. برای مثال والد از طریق کارت تصاویر کودک را تحریک به تولید یک کلمه میکند، و سپس گفتار بدون لکنت وی را مورد تحسین قرار میدهد. در برخی موارد نیز از آگاهسازی نسبت به لکنت و درخواست برای خوداصلاحی استفاده میکند. در شرایطی که لکنت کودک شدید نیست، والد میتواند پس از برانگیختن یک عبارت یا گفته، کودک را تحسین کند. والدین باید بدانند که همزمان با بهبود کودک در طول گفتگو (که همیشه اتفاق میافتد) میبایست دشواری تکلیف تغییر نماید. پیشنهاد میشود که جلسات یک یا دوبار در روز به مدت 10 تا 15 دقیقه انجام شود. زمانی که هنوز تمرکز درمان روی کاربرد بازخوردهای کلامی برنامه لیدکامب برای گفتگوهای ساختمند است، والد تحسین، آگاهسازی و درخواست اصلاح لکنت در برخی موقعیتهای غیرساختمند را آغاز مینماید.
تصمیم گیری در مورد اتمام درمان ساختمند زمانی انجام میشود که درمانگر از دستیابی به چهار هدف مشخص اطمینان یابد؛ والد بازخوردهای کلامی را صحیح ارائه مینماید، این روش تجربهای مثبت برای کودک تلقی میشود، کودک با روشهای اصلی برنامه لیدکامب آشنا شده است، کودک به موفقیتهایی دست یافته است. لازم به ذکر است حتی در صورت کسب این چهار هدف، در صورت تمایل والدین یا در صورت نیاز، استفاده مجدد از این بخش درمانی مجاز است.
درمان لکنت زبان در گفتگوهای غیرساختمند
زمانی که کودک نسبت به انواع بازخوردهای کلامی والدین احساس راحتی داشت، حین درخواست خوداصلاحی از سوی والدین میدانست که چهکاری باید انجام دهد، و نگش مثبت به درمان پیدا کرده بود، زمان آغاز درمان گفتگوهای غیرساختمند است. بر این اساس بازخوردهای کلامی برای گفتگوهای ساختمند به گفتگوهای زندگی روزمره منتقل میشوند. در این مرحله والد به تحسین، آگاهسازی کودک از پاسخهایش و درخواست خوداصلاحی لکنت در گفتگوهای خودانگیخته و طبیعی زندگی روزمره میپردازد. البته در برههای از زمان، درمان در گفتگوهای ساختمند و غیرساختمند به طور همزمان انجام میگیرد. اگرچه در گفتگوهای ساختمند بهتر است تنها یکی از والدین به ارائه درمان بپردازد، در گفتگوهای غیرساختمند مشارکت هر دو والد مؤثرتر خواهد بود. این بخش از درمان نسبت به زمانی که طیف گستردهای از بازخوردهای کلامی والدین در گفتگوهای ساختمند ارائه میشود از اهمیت بیشتری برخوردار است، زیرا در این بخش درمان به محیط زندگی روزمره انتقال مییابد. بنابراین کاملاً منطقی است که درمان از تحسین و آگاهسازی گفتار بدون لکنت در موقعیتهای گفتاری روزمره آغاز گردد، و سپس به آگاهسازی از وقوع لکنت و درخواست اصلاح آن توسط کودک پرداخته شود. بازخوردهای کلامی والدین در زندگی روزمره اغلب کمتر از بازخوردهای ارائه شده در گفتگوهای ساختمند میباشد. درمان در گفتگوهای غیرساختمند تنها حاصل توسعه درمان در گفتگوهای ساختمند نیست، زیرا اگر این گونه باشد درمان جنبه تهاجمی، شدید و یکنواخت پیدا میکند و در صورت حاکم شدن چنین وضعیتی مشکلات بالینی به وجود خواهد آمد. در واقع کودک نباید چنین احساس کند که زندگیاش پر از پاسخهای والدین به گفتار وی است. در آخر باید گفت که درمان نباید جنبه تهاجمی داشته باشد و ارتباط روزمره کودک با خانواده را مختل سازد .
همانطور که والدین در امر ارائه بازخوردها در گفتگوهای ساختمند به آموزش نیاز دارند، در زمینه ارائه آنها در گفتگوهای غیرساختمند نیز نیازمند یادگیری هستند. به همین دلیل درمانگر ابتدا یک روش را برای والد توضیح میدهد و سپس از وی میخواهد تا آن را مورد استفاده قرار دهد. سپس درمانگر در مورد اجرای صحیح یا غلط این روش به والد بازتاب میدهد. طرحریزی موقعیتهای روزمرهای که درمان باید در آنها انجام شود و همچنین تعیین روشهای به کارگیری بازخوردهای کلامی تسوط والدین، برعهده درمانگر است.
موردی که نباید فراموش شود آن است که آموزش درباره زمان، شیوه و میزان آگاهسازی کودک از پاسخها، تحسین از گفتار بدون لکنت و درخواست خوداصلاحی برای لکنت باید درحالی صورت گیرد که هر سه نفر خارج از اتاق درمان، مشغول قدم زدن باشند. درمانگر در چنین موقعیت آموزشی بیشتر میتواند نحوه ارائه بازخوردها توسط والدین را (که ممکن است در کلینیک قابل مشاهده نباشد) مورد توجه قرار دهد. اما اگر خروج از کلینیک امکانپذیر نمیباشد، راه مؤثر دیگر آن است که از والد بخواهیم تا بازخوردهای کلامی ارائه شده در گفتگوهای غیرساختمند را ضبط نموده و با خود به کلینیک بیاورد.
دو قانون ثابت برای هفته‌های اول ارائه درمان در گفتگوهای غیرساختمند وجود دارد. قانون اول این است که آگاهسازی و تحسین از گفتار بدون لکنت کودک باید پنج برابر درخواست برای خوداصلاحی باشد. دوم اینکه سنجشهای کلینیکی گفتار باید علائمی از بهبودی را در پنج هفته اول درمان نشان دهند. چنانچه بهبودی در این بازه زمانی رخ ندهد، به احتمال زیاد مشکلی وجود دارد، و درمانگر باید علت عدم تأثیر درمان را به سرعت جستجو کند.
سوالات متداول:
1- نقش بازیهای رایانه‌ای در درمان لکنت زبان کودکان چگونه است؟
بازیهای تعاملی که نیاز به هماهنگی گفتار و حرکت دارند (مثل خواندن ریتمیک یا داستانگویی همراه با انیمیشن)، میتوانند گفتار کودک را در محیطی لذت‌بخش بهبود بخشند. این بازیها زیرنظر گفتاردرمانگر و با هدف افزایش توجه به الگوی تنفسی و سرعت گفتار طراحی میشوند.
2-آیا استفاده از آینه در تمرینات خانگی تأثیری دارد؟
بله، صحبت کردن مقابل آینه به فرد کمک میکند تا حرکات لبها، زبان و صورت خود را کنترل کند. این روش به‌ویژه برای هماهنگی بین تنفس و گفتار مؤثر است و اعتمادبه‌نفس را در بیان کلمات افزایش میدهد.
فلج مغزی یا CP از اختلالات عصبی می باشد که در مغز در حال رشد اتفاق میافتد. به صورت میانگین از هر ۱۰۰۰ کودکی که متولد میشود ۲ تا ۳ کودک در جهان دچار فلج مغزی هستند. تشخیص زودهنگام و دقیق نوع فلج مغزی در روند درمان این کودکان بسیار حائز اهمیت است. فناوری‌های تصویربرداری مغز میتواند قسمت‌های آسیب‌دیده مغز و یا قسمت‌هایی از مغز که به صورت طبیعی رشد نکردهاند را مشخص نماید و در تشخیص فلج مغزی مفید می باشد. تصویر برداری مغزی یا اسکن مغزی برای کودکان چند نوع مختلف دارد. با استفاده از روش های تصویر برداری مغز می توان برنامه درمانی مناسب جهت کاردرمانی و گفتاردرمانی کوکان فلج مغزی را تدوین نمود. مرکز کاردرمانی دکتر صابر در زمینه خدمات کاردرمانی فلج مغزی و گفتاردرمانی فلج مغزی به صورت تخصصی فعالیت می نماید و به کمک تیم مجرب توانبخشی خود کودکان فلج مغزی را در استفاده از حداکثر توان خود یاری می نماید.
تشخیص فلج مغزی با تصویر برداری مغزی
سازماندهی ساختاری و عملکردی مغز امروزه میتواند با تکنیک های کیفیت بالا که در ۲۰ سال اخیر گسترش یافته اند عکس برداری شود. این تکنیک ها قادرند اطلاعات دو بعدی و سه بعدی از مغز را بازسازی کنند تصویربرداری تاثیر زیادی بر تحقیقات در نوروسایکولوژی داشته است. توموگرافی کامپیوتری (CT Scan) از یک پرتو اشعه ایکس فن شکل که یک برش از مغز را میبیند استفاده می کند. لوله ی اشعه ایکس دور سر میچرخد، بنابراین مغز از تمام زوایا دیده می شود. یک کامپیوتر تمام زوایا را ترکیب کرده و تغییر در بافت نرم در بخش آسیب دیده یکجا در یک عکس نشان داده میشود.
انواع روش های تصویربرداری از مغز
انواعی از روش های تصویربرداری از مغز وجود دارد: توموگرافی کامپیوتری فعالیت عملکردی را در مغز نشان نمی دهد اما اطلاعات مفیدی را در مورد تغییرات ساختاری فراهم می کند امروزه به صورت عمده از آن در تشخیص بیماریهای نورولوژیک به کار برده می شوند. توموگرافی گسیل پوزیترون (PET) بعد از ۱۹۸۰ میلادی بطور فراوان برای نشان دادن نواحی از مغز که فعالیت زیادی دارند با حساسیت به میزان گردش جریان خون، استفاده شده است. فرد بصورت تزریقی یک محلول حاوی اشعه رادیو اکتیو ایزوتوپ پوزیترون را دریافت می کند که تجمع در مغز با نسبت مستقیم جریان خون موضعی مشخص می شود. نتیجه، نشان دادن عکسی از مغز است که نقاط شفاف تر نشان دهنده سطح بالاتری از فعالیت مغزی است طول زمان در دسترس برای استفاده تحقیقاتی از PET محدود است زیرا عکس ها با گذر زمان به سرعت محو می شوند. روش تفریق برای شناسایی قسمت هایی از مغز که در یک فعالیت شناختی خاص نقش دارند بصورت تقلید حرکتی مطرح می شود. عمل فعال:A از فرد خواسته میشود حرکات خاصی از دست که توسط آزمونگر انجام میشود را تقلید کند این کار یک اسکن از فعالیت حسی – حرکتی و شناختی مورد نظر را ایجاد می کند. عمل پایه :B از فرد خواسته می شود تا حرکات از پیش تعیین شده دست را در حال تماشای آزمونگر که حرکات مشابه دست در مرحله قبل را انجام می دهد باشد، اما این بار فرد آنها را تقلید نکند. اسکن تفریقی ، A منهای B ، منطقه ای از مغز را که مخصوص تقلید می باشد، شناسایی می کند.
تصویربرداری با تشدید مغناطیسی
تصویربرداری با تشدید مغناطیسی (MRI) در اصل برای شناسایی بافت نرم در بدن بسیار واضح تر از X-RAY استفاده می شود. که در اوایل ۱۹۹۰ به Functional MRI گسترش یافت که مانند PET scanning گردش خون منطقه ای را در نواحی مختلف مغز بدون مداخله آسیب رسان از رادیوایزوتوپ ها در بدن ثبت می کند. در این تکنیک افزایش در جریان خون در یک منطقه فعال مغز توسط افزایش سطح گردش خون اکسیژنه نشان داده می شود. FMRI وضوح فضایی بهتری از PET دارد و می تواند در زمان طولانی تری ادامه داشته باشد. تحریک مغناطیسی مغز (TMS) با استفاده از یک سیم سیم پیچ محکم در روکشی از غلاف عایق پیچیده شده است یک جریان الکتریکی بزرگ از سیم می گذرد که یک میدان مغناطیسی که از پوست و جمجمه برای تحریک نورون ها در آن ناحیه عبور می کند. اثر TMS کوتاه است و فقط می تواند در کشف نواحی قشری در سطح مغز استفاده شود.
محدودیت های تکنیک تصویربرداری
محدودیت هایی در استفاده از تکنیک تصویربرداری وجود دارد. یک اسکن میتواند نواحی فعال در مغز را در حین انجام یک فعالیت شناسایی کند اما اعمال حیاتی میتواند همکاری هایی با سایر نقاط مغز داشته باشد. همچنین مورد باید در درون یک اسکنر دراز بکشد که انواع تحقیقات را که میتوان انجام داد را محدود میکند و زمان آزمایش نیز محدود است این تکنیک های جدید تصویربرداری دانش فعالیت مربوط به عملکردهای خاص شناختی را وسیع تر می کند. آنها برای ایجاد فرضیه های جدید مفید هستند و میتوانند با استفاده از سایر روش شناختی مورد سنجش قرار گیرند.
سوالات متداول:
1.برای تشخیص فلج مغزی از چه آزمایشی باید استفاده نمود؟
برای تشخیص فلج مغزی در ابتدا نیاز به معاینه کودک توسط متخصص مغز و اعصاب می باشد. پس از بررسی علائم جهت تشخیص میزان آسیب و نوع فلج مغزی از تصویر برداری مغزی استفاده می شود.
2. چه نوع تصویر برداری برای تشخیص فلج مغزی انجام می شود؟
انواعی از روش های تصویربرداری از مغز وجود دار .این تکنیک ها قادرند اطلاعات دو بعدی و سه بعدی از مغز را بازسازی کنند تصویربرداری تاثیر زیادی بر تحقیقات در نوروسایکولوژی داشته است، بسته به درخواست پزشک متخصص می توان از هر یک از این موارد استفاده نمود.
در درمان لکنت زبان از روش های مختلف نظیر گفتاردرمانی و رفتاردرمانی استفاده می شود. یکی از این تکنیک ها استفاده از بازخورد توسط ولدین می باشد که در روش لیدکامب مورد استفاده قرار می گیرد. برنامه لیدکامب، یک رویکرد رفتاري است که از اصول شرط سازي کلاسیک و ابزاري براي کاهش ناروانیها استفاده می کند و در گفتاردرمانی لکنت زبان موثر است. عامل درمان در این برنامه، بازخوردهاي کلامی والدین به گفتار داراي لکنت و گفتار بدون لکنت کودك در زندگی روزمره می باشد. درمانگر به والدین نحوه ارائه بازخوردهاي کلامی را آموزش می دهد و شیوه ارایه این بازخوردها، در هر جلسه درمانی بصورت عملی تمرین می شود. در صورت مشاهده علائم لکنت زبان در کودک خود می توانید با مراجعه به مرکز گفتاردرمانی دکتر صابر، بهترین مرکز درمان لکنت زبان تهران، از درمان های گوناگون لکنت زبان از جمله گفتاردرمانی در منزل یا گفتاردرمانی لکنت زبان یا گفتاردرمانی با روش لیدکامب در گفتاردرمانی در منزل بهره مند شوید.
بازخوردهاي کلامی والدین نباید تهدید کننده، شدید و یکنواخت باشند. زیرا در غیر این صورت نتایج درمان ناخوشایند خواهد بود. در گفتاردرمانی لکنت زبان به روش لیدکامب والدین یاد می گیرند، پس از گفتار داراي لکنت یا بدون لکنت کودك، یکی از انواع بازخوردهاي کلامی را (شامل آگاه سازي نسبت به پاسخ، تحسین پاسخ و درخواست خود اصلاحی پاسخ از کودك) ارائه دهند. بنابراین بازخوردهاي کلامی والدین، تنها عامل درمانی روش لیدکامب است و این برنامه به تغییر سرعت گفتار یا محیط زندگی کودك نمی پردازد.
گفتاردرمانی لکنت زبان با روش لیدکامب
در ادامه به توضیح انواع بازخوردهاي کلامی به گفته هاي روان یا ناروان کودك، می پردازیم. همچنین در ادامه، مراحل روش لیدکامب و معیارهاي مطلوب براي هر مرحله ذکر می شود. تحریک کلامی وابسته به پاسخ عامل اصلی درمان در روش لیدکامب تحریک کلامی وابسته به پاسخ می باشد. این اصطلاح بدین معناست که والدین پس از انجام برخی اعمال (یعنی پاسخها) توسط کودکشان عباراتی را به آن ها میگویند. در روش لیدکامب دو پاسخ اصلی تحت عنوان گفتار بدون لکنت زبان و لکنت زبان واضح وجود دارد. این پاسخها به طور جزئی تر نیز مدنظر قرار می گیرند و شامل دو پاسخ فرعی دیگر هستند که در این برنامه مایل به مشاهده آن ها می باشیم، و بروز چنین پاسخهایی را در کودك تشویق می نماییم. البته گفتنی است که این برنامه بدون وجود آن ها نیز قابل اجراست. گفتار بدون لکنت مهم ترین پاسخ در روش لیدکامب گفتار بدون لکنت است. گفتاردرمانی لکنت زبان با روش لیدکامب درست مانند همانند سایر درمان هاي حوزه آسیب شناسی گفتار باید براي کودك تجربه اي لذت بخش و مثبت را به همراه داشته باشد. این کار براي موفق شدن در روش لیدکامب امري کاملاً ضروري است. قانون عملی این کار آن است که والدین باید گفتار بدون لکنت کودك را پنج برابر بیشتر از لکنت وي مورد توجه قرار دهند. لکنت واضح در روش لیدکامب، تنها پاسخی است که والدین و درمانگران به دنبال کاهش (یا حتی ناپدید شدن) آن می باشند.
پاسخ های گوناگون روش لیدکامب
سایر پاسخها در روش لیدکامب مطلوب تلقی می شوند و جهت افزایش آن ها تلاش می شود. شاید تشخیص لکنت از برخی ناروانی ها واضح نباشد این رویدادهاي گفتاري مبهم جزء پاسخهاي روش لیدکامب نیستند و تنها موارد واضح لکنت ارائه بازخوردهاي کلامی را در پی خواهد داشت. در این جا باید خاطر نشان نمود که در این مرحله والدین نباید همه پاسخهاي داراي لکنت کودك را بازخورد دهند. در واقع موارد اندکی از لکنت در گفتار روزمره بازخورد دریافت می کند. در این بخش زبان مورد استفاده والدین در توصیف لکنت مهم است. اصطلاحاتی که در این زمینه معمولاً توسط والدین به کار می رود عبارتند از: اشتباه، کلمه اشتباه، گیر و کلمه داراي گیر و در صورت لزوم از کلمه لکنت استفاده می شود. پاسخهاي فرعی که درمانگران لیدکامب، مایل به مشاهد ه آن ها در کودك هستند، اصلاح خود انگیخته و ارزیابی گفتار توسط کودك میباشد. البته این پاسخها، پاسخهاي اصلی این درمان نیستند. زیرا درمان بدون آنها نیز اجرا می شود. با این وجود همه درمانگران لیدکامب ، معتقدند که بروز چنین پاسخهایی در کودك نشانگر پیشرفت درمان است. چرا که این پاسخها تسلط شناختی کودك بر ماهیت درمان و کوشش سرسختانه در اصلاح لکنتش را نشان می دهد. طبیعتاً از والدین خواسته می شود تا تحسین هاي ویژه اي براي خود اصلاحی هاي خود انگیخته کودك در نظر بگیرند (نظیر عالی بود، تو خودت به تنهایی آن کلمه اشتباه را درست کردي). پاسخ فرعی و مطلوب دیگري که از کودك مشاهده می نمائیم، خود ارزیابی گفتارش می باشد. درمانگر از والدین می خواهد تا خودارزیابی کودك را تحسین کنند. نوع دیگري از این پاسخها که گاهاً اتفاق می افتد و مشاهده آن از نظر بالینی جالب است، طلب کردن کودك براي ارزیابی شدن توسط والدین است. احتمالاً چنین اتفاقی در مرحله دوم درمان صورت می گیرد، زیرا در این مرحله ممکن است والد به دلیل از بین رفتن لکنت، دیگر به تشویق گفتار بدون لکنت زبان کودك نپردازند.
هدف گفتاردرمانی لکنت زبان با روش لیدکامب
انواع تحریکات کلامی وابسته به پاسخ از سوي والدین انتخاب بازخورد صحیح در زمان صحیح امر مهمی است. در مجموع چهار نوع بازخورد کلامی وجود دارد که والدین هنگام وقوع یک پاسخ در کودك می توانند انتخاب کنند. به طور خلاصه والد به محض مواجهه با گفتار بدون لکنت زبان می تواند به آگاه سازي و تحسین پاسخ کودك اقدام نماید، یا این که از کودك بخواهد تا خود به ارزیابی پاسخ بپردازد. همچنین والد به محض مواجهه با لکنت می تواند از آگاه سازي، یا درخواست براي خود اصلاحی استفاده کند. این تحریکات می توانند به طور هم زمان نیز ارائه شوند. توجه داشته باشید که والدین در روش لیدکامب از کودك نمی خواهند تا گفتار داراي لکنت خویش را مورد ارزیابی قرار دهد. دو دلیل براي این موضوع وجود دارد؛ اول آن که هدف گفتاردرمانی لکنت زبان با روش لیدکامب، گفتار بدون لکنت می باشد. دوم اینکه خود ارزیابی در روش لیدکامب ، یک پاسخ مطلوب محسوب می شود، بنابراین نباید آن را با پاسخ نامطلوب لکنت همراه نمود.
آگاه سازي نسبت به گفتار بدون لکنت و لکنت واضح آگاه سازي برخلاف تحسین با کلمات و واکنش هایی که حاکی از رضایت والد باشد همراه نیست. آنچه را که والد در این جا انجام می دهد تنها آگاه سازي کامل و سریع کودك در لحظه وقوع پاسخ می باشد، و پس از آن مکالمه ادامه می یابد. مثالهایی که از عبارات به کار رفته براي آگاه سازي “درست گفتن؛ گفتارت صحیح بود؛ فکر کنم یک کلمه را گیر داشتی؛ یک اشتباه کوچک داشتی؛ بدون اشتباه بودي”.مزیت آگاه سازي آن است که جریان گفتگو را مختل نمیکند. اما دردرخواست خود اصلاحی جریان گفتگو متوقف می شود. تحسین کودك نیز می تواند جریان گفتگو را قطع کند.
انواع بازخورد ها در روش لیدکامب
البته در روش لیدکامب ارائه چنین درون داد مثبتی بسیار مهم است. اما همین تحسین چنانچه بیش از حد صورت بگیرد، جذابیت خود را ازدست خواهد داد و حتی ممکن است براي کودك ناخوشایند شود. تحسین گفتار بدون لکنت تحسین نوعی ارزیابی مثبت است. تحسین گفتار بدون لکنت بر خلاف آگاه سازي گفتار بدون لکنت یک بازخورد کلامی خنثی محسوب نمی گردد. بدیهی است که تحسین براي گفتار بدون لکنت زبان، خودارزیابی و اصلاح خود انگیخته ارائه می شود. نمونه هایی از تحسین والدین؛ دوستداشتنی حرف زد ي، عالی بود، هیچ اشتباهی نداشت، گفتارت خیلی خوب بود، کاملاً درست و بدون اشتباه بود، تو خودت آن کلمه اشتباه رو درست کردي کارت خوب بود. درخواست خودارزیابی گفتار بدون لکنت والد تنها باید بخش هایی از گفتار بدون لکنت را جهت خود ارزیابی کودك انتخاب نماید. نمونه هایی از درخواست خودارزیابی؛ درست گفتی؟ آیا هیچ اشتباهی داشتی؟ آن کلمه را اشتباه گفتی؟ طبیعتاً چنانچه کودك ارزیابی صحیح از گفتار خود ارائه دهد (هیچ لکنتی نداشتم)، والد در پاسخ به کودك می گوید خیلی خوب بود” یا “بله درست گفتی “درخواست خود اصلاحی لکنت واضح درخواست خود اصلاحی لکنت زبان از کودك مؤثرترین عامل درمانی در روش لیدکامب است. در این حالت والد تنها با با درخواست خود اصلاحی از کودك، روش آگاه سازي کودك از لکنت را توسعه می بخشد.
نمونه هایی از درخواست خود اصلاحی
یک کلمه را اشتباه گفتی می خواي دوباره بگی؟ ببین می تونی کلمه سگ را بدون اشتباه بگی؟ روي یک کلمه گیر کردي؟ زمانی که کودك لکنت خویش را اصلاح نمود، اکنون نوبت والد است تا به شیوه بالینی مناسبی به وي پاسخ دهد. به عنوان مثال او می گوید “خیلی خوب بود. تو بر اشتباهت غلبه کردي”، “حالا عالی شد “. البته اگر کودك موفق به اصلاح لکنت خویش نشد، والد همچنان باید از کلامی تشویق کننده و حمایتآمیز براي وي استفاده نماید. والدین در روش لیدکامب در زمان ارائه بازخوردهاي کلامی به ویژه هنگام درخواست خود اصلاحی باید از تحمل و خلق وخوي مناسبی برخوردار باشند. در واقع همیشه این خطر وجود دارد که والدین درج حالت روحی منفی قرار بگیرند و هم زمان با درخواست خود اصلاحی، اضطراب یا شتابزدگی را به کودك خود منتقل نمایند. درخواست براي اصلاح باید به شیوه اي مثبت و حمایت آمیز صورت گیرد.
والد و کودك باید اجازه داشته باشند تا با استفاده از هر 4 روش تحریک کلامی بازخوردي، شیوه مخصوص به خود را پیدا نمایند. همانگونه که پیش تر نیز ذکر شد، در این درمان براي هر کودك به طور فردي اجرا می شود. در واقع به تعداد خانواده هایی که داراي کودك پیش دبستانی لکنتی هستند، روش هایی براي اجراي گفتاردرمانی لکنت زبان با روش لیدکامب وجود دارد. این درمان به صورت کامل بر ارتباط میان کودك و والدین استوار است و از آنجا که هر کودك و والد وي افراد متفاوتی می باشند، چنین ارتباطی نیز متفاوت از بقیه روابط خواهد بود. با وجود اینکه درمانگر در همه موارد پیگیر بازخوردهاي کلامی والدین به پاسخهاي کودك در گفتگوهاي روزمره می باشد، اما باز هم شیوه ارائه این برنامه در هر فرد به گونه اي متفاوت خواهد بود.
اهداف گفتار درمانی در لکنت زبان و نوک زبانی حرف زدن کودک
ایجاد و گسترش گفتار مکالمه ای در کودک با لکنت زبان یا نوک زبانی حرف زدن که حداقل در ۹۵ درصد موارد ناروانی گفتار نداشته باشد.
در گفتار درمانی لکنت زبان حفظ روانی از طریق کاربرد دائمی راهکارهای خود-کنترلی در درمان لکنت زبان موثر است.
تقویت و ترغیب گفتار روان در موقعیت های روزمره توسط خانواده و سایر بستگان نزدیک فرد مبتلا به لکنت زبان یا نوک زبانی حرف زدن
نکات قابل توجه گفتاردرمانی لکنت زبان و گفتار درمانی در درمان نوک زبانی حرف زدن کودک
یک ارزیابی کامل گفتار-زبان با تمرکز خاص روی روانی گفتار ترتیب دهید،انواع ناروانی گفتار و نیز بسامد وقوع و شدت این ناروانی گفتار را در خواندن و مکالمه ارزیابی کنید،رفتارهای تقلایی در لکنت زبان را یادداشت نمایید (برای مثال پلک زدن, تنش سر و گردن).
اگر کودک با اختلال ناروانی طبیعی گفتار دانش آموز است،یک جلسه تفسیر اطلاعات با افراد مرتبط ترتیب دهید تا یافته‌های ارزیابی به بحث گذاشته شده و برنامه مداخله ای جهت درمان نوک زبانی حرف زدن ارائه شود.
با کودک مبتلا به لکنت زبان انواع ناروانی های گفتار او را به بحث بگذارید( مانند کشیده گویی کلمات،تکرار آواها،کلمات یا عبارات،به میان اندازی،استفاده از کلمات شکسته). نوع ناروانی گفتارش را تقلید کنید و رفتارهای مختلفی که با ناروانی طبیعی گفتار ایجاد می شوند را برایش شرح دهید.
از کودک با اختلال ناروانی گفتار بخواهید تا موقعیت هایی را که در آنها لکنت زبان او زیاد میشود (مثل صحبت کردن با غریبه ها یا صحبت کردن با تلفن) و یا کم میشود یا اصلا وجود ندارد (مثل گفت و گو با دوستان نزدیک) توصیف میکند،از او بپرسید که آیا در موقعیت های گفتاری حساس اضطراب یا شرم و خجالت دارد.
سلسله مراتبی از موقعیتهای گفتاری مربوط به کودک با اختلال ناروانی طبیعی گفتار تهیه کنید،آنها را به ترتیب از کمترین شدت لکنت زبان یا نوک زبانی حرف زدن تا بیشترین شدت تنظیم نمایید.
به کودک با اختلال ناروانی گفتار شیوه های آرمیدگی پیشرونده عمیق عضلانی و تنفسی را آموزش دهید تا او تمایز بین حالت تنش عضلانی و آرامش را متوجه شود.
کودک با اختلال نوک زبانی حرف زدن را به سمت تمرینات تجسم کنترل شده،هدایت نمایید. هنگام تجسم موقعیت های گفتاری،سلسله مراتب ساده ترین تا سخت ترین موقعیت را رعایت نمایید،از او بخواهید که گفتار روان را در هر یک از سطوح مجسم کند.
موقعیت هایی را که از فهرست سلسله مراتب اضطراب کودک با اختلال ناروانی طبیعی گفتار انتخاب کرده‌اید به نمایش بگذارید،به تدریج مشکل را اضافه کنید،از او بخواهید تا میزان آرامش خود را در آن موقعیت بررسی نماید،حداقل به ۹۵ درصد روانی در هر سطح دست پیدا کنید.
کودک مبتلا به لکنت زبان را در موقعیت های واقعی زندگی خارج از کلینیک گفتار درمانی همراهی نمایید،با موقعیت هایی که در آن روانی به سهولت ایجاد میشود،شروع کنید (برای مثال صحبت کردن با دوستان) و سپس به سمت موقعیتهای مشکل پیش بروید (مثلاً صحبت کردن کودک مبتلا به نوک زبانی حرف زدن با فروشنده یا تماس تلفنی) از اطمینان آفرینی،رهنمودهای آرامبخش و تقویت موفقیت‌ها استفاده نمایید.
به کودک با اختلال ناروانی طبیعی گفتار بیاموزید که دم عمیق و بازدم آهسته انجام بدهد،و مسیر هوا را باز و بدون تنش نگه دارد و این کار را چندین بار تکرار کند.
جریان هوای کنترل شده را به کار بگیرید،از کودک مبتلا به لکنت زبان بخواهید که چند بار به آرامی صدای را آوا سازی نماید
آوا سازی با شروع راحت را به کار بگیرید،از کودک با اختلال ناروانی گفتار بخواهید که هجا ها و کلماتی را که با واکه ها شروع می شوند ادا کند،سپس این کار را تا بیان عبارات کوتاه توسعه دهید.
انواع مختلف ناروانی طبیعی گفتار را الگو دهید و از کودک با اختلال گفتار نوک زبانی حرف زدن بخواهید که آنها را تقلید کند،از کودک با مشکل نوک زبانی حرف زدن بخواهید که متن های کوتاه را بخواند و تعمدا روی کلمات مشخصی ،مکث نماید و سپس کلمه هدف را به صورت روان ادا کند. (من سا-سا-سا- سالاد می خواهم).
در گفتار درمانی لکنت زبان به کودک آموزش دهید تا جایگاه تولیدی مربوط به لب ها و زبان را به آرامی ایجاد کند تا شدت فشار در تولید همخوان های انفجاری در موقعیت آغازین کلمات کمتر شود،تمرینات تولیدی گفتار درمانی در لکنت زبان را که منجر به تماس خفیف اندام های گویایی در جایگاه های تولید می شود،به کار بگیرید.
لکنت زبان ارادی و تماس خفیف اندامهای تولیدی را به کار ببرید،به کودک با اختلال ناروانی گفتار بیاموزید که به سهولت و با سرعت کم رویی هجاهای لکنت شده روش واگویی را به کار بگیرد (تو-تو- تو- توپ) زمانی که کودک مبتلا به لکنت زبان روی روش واگویی تسلط پیدا کرد،تمرین را به سطح عبارت و جمله توسعه دهید،به کودک با اختلال گفتار نوک زبانی حرف زدن بیاموزید که روش واگویی را در حالت محاوره وقتی که مشکل را پیش بینی می کند،به کار بگیرید.
به کودک با اختلال ناروانی طبیعی گفتار روش های خود – بازبینی را بیاموزید تا از این طریق تعیین نماید کدام علائم جسمانی (نظیر تنش عضلانی یا علائم غیر ارادی) لحظه شروع احتمالی لکنت زبان یا نوک زبانی حرف زدن را نشان می دهند.
نشانه هایی که منجر به پیشبینی میشوند را به کار بگیرید،به کودک مبتلا به لکنت زبان بیاموزید هنگامی که لکنتش را پیش بینی می کند (قبل از کلمه پیش بینی شده) سرعت گفتارش را کاهش دهد،شروع راحت را به کار بگیرد یا روی کلمه هدف واگویی کند،و سپس ناروانی گفتار کنترل شده را در کلمات بعدی به کار گیرد تا سرعت گفتار به حالت طبیعی برگردد.
به کودک با اختلال گفتار نوک زبانی حرف زدن روش رهایی اصلاحی را بیاموزید به این طریق که کلمه لکنت شده را در همان ابتدا متوقف کرده و سپس بقیه آن را با کاهش سرعت ناروانی گفتار ادا کند و بدون مکث کلمه را کامل کند ( غَ- غذا) .
به کودک با اختلال ناروانی گفتار بیاموزید که بعد از کلمه لکنت شده مکث کند و رفتارهای ناروانی اش را تحلیل کند،تصمیم بگیرد که چه تغییراتی ایجاد کند،سپس کلمه را با تغییرات مناسب تکرار کند (ناروانی: غَ – غَ – غَ غذا مکث : آرامش، اجرای روش حذف: غذا ) .
در درمان نوک زبانی حرف زدن بیاموزید که سرعت گفتارش را به سطحی که در آن مشکل اتفاق نمی افتد برساند و این کار را با خواندن متون با سرعت 60 کلمه در دقیقه انجام دهد،به تدریج تعداد کلمات در دقیقه را افزایش دهد،روانی را در هر سطحی حفظ کند تا به ۱۲۰ تا ۱۵۰ کلمه در دقیقه برسد.
در درمان لکنت زبان از کودک بخواهید که متن را برعکس (به سمت عقب) بخواند تا برون ده کلامی با سرعت کم را حس نماید،از او بخواهید که متن را به جلو بخواند و سرعت کند گفتارش را حفظ نماید.
بعد از تنظیم مترونوم در سرعت پایین،گفتاری با سرعت یک هجا در هر ضربه را الگو بدهید،از کودک با اختلال ناروانی گفتار بخواهید که تقلید کند. در حین انجام تمرین گفتار درمانی لکنت زبان به تدریج سرعت مترونوم را افزایش دهید،وقتی که به سرعت قابل قبول بدون لکنت زبان رسید،مترونوم را به این ترتیب حذف کنید که در ابتدا گفتار با یک ضربه (تیک) مترونوم آغاز شود و سپس آن را خاموش کنید،کودک مبتلا به لکنت زبان را ترغیب نمایید که گفتار را با همان سرعت ادامه بدهد. در مراحل آخر،قبل از شروع گفتار،سرعت را با مترونوم تثبیت نمایید،آن را خاموش کنید،و از او بخواهید که با همان سرعت صحبت کند.
از کودک با اختلال ناروانی گفتار بخواهید که فهرستی از تک کلمات را بخواند،اگر روی کلمه لکنت کرد،او را متوقف کنید،تولید صحیح کلمه را الگو بدهید،از کودک با لکنت زبان بخواهید که آن را روان بگوید و سپس ادامه بدهد،این روش را ادامه دهید،به تدریج طول گفته ها را افزایش دهید تا 90 الی 95 درصد روانی را به دست آورد.
در گفتار درمانی در ناروانی گفتار بعد از ایجاد الگوی گفتار آهسته با تولید اغراق‌آمیز،از کودک مبتلا به بخواهید که از این الگو در زمانی که متون کوتاه خوانده می شود و در زمان کاربرد گفتار خود انگیخته تقلید کند،روی یک نظام علامتی به توافق برسید برای مثال،بالا بردن دست که در زمان غیر قابل قبول شدن سرعت و وضوح گفتار به او نشان دهد که باید سرعت را کم کند و با دقت بیشتری صحبت کند.
به منظور آموزش کودک مبتلا به لکنت زبان جهت ایجاد مکث های اغراق آمیز بین عبارات و جملات در خواندن و گفتار خود انگیخته،از الگو دادن و تمرین گفتاردرمانی لکنت زبان استفاده نمایید،یک نظام علامتی را برای نشان دادن زمانی که مکث او کافی نیست به کار بگیرید.
در گفتار درمانی ناروانی گفتار الگو دادن و تمرین رفتاری را برای آموزش کودک با اختلال نوک زبانی حرف زدن به کار بگیرید تا با تاکید بیشتری روی هجا هایی که به طور طبیعی غیر موکد هستند، صحبت کند،جهت تفهیم آن که هنگام خواندن یا گفت و گو باید تاکید بیشتری بر هجاها داشته باشد از یک نظام علامتی استفاده کنید.
در جلسات گفتاردرمانی ناروانی گفتار از طریق ثبت موقعیت های گفتاری و ترسیم نمودار ناروانی گفتار که اتفاق میافتد،کودک مبتلا به لکنت زبان را تشویق نمایید تا مهارت های خود کنترلی را بسط و توسعه دهد،آنچه را که در دفتر روزانه قید میشود،تحلیل نمایید تا شیوه های انطباقی که در آینده باید به کار گرفته شود،تشخیص داده شوند.
به خانواده کودک با اختلال ناروانی گفتار و سایر بستگان نزدیک آموزش دهید که انقطاع روانی را تشخیص بدهند و گفتار روان را از طریق همراهی کردن،الگو دادن و تقویت گفتار مناسب ترغب نمایند.
کودک مبتلا به لکنت زبان را در گردش های خارج از کلینیک گفتاردرمانی همراهی کنید تا اطمینان حاصل نمایید او گفتار روان را به موقعیت های روزمره انتقال داده و راهکارهای خود کنترلی را دائماً استفاده می کند.
در تشخیص لکنت زبان و درمان لکنت زبان همچنین درمان نوک زبانی حرف زدن، گفتاردرمانی در ناروانی گفتار موثر است.
لکنت زبان تا حدی ژنتیکی است و مرتبط با نحوه رشد مسیرهای عصبی گفتار و زبان در مغز کودک است. در دوران پیشدبستانی، زمانی که «انفجار زبان» رخ میدهد و دایره لغات کودک سریع رشد میکند، هماهنگی بین شبکه‌های عصبی مرتبط با گفتار، زبان، شناخت و احساسات ممکن است مشکل پیدا کند و لکنت ایجاد شود.
لکنت میتواند با مشکلات دیگر گفتاری مانند تلفظ و اختلال ADHD همراه باشد. تقریباً ۷۵٪ کودکان پیشدبستانی با لکنت به‌طور خودبه‌خود بهبود مییابند، اما والدین باید به متخصص گفتاردرمانی مراجعه کنند اگر:
لکنت بیش از ۶ ماه ادامه داشته باشد،
بعد از ۳.۵ سالگی شروع شده باشد،
سابقه خانوادگی وجود داشته باشد،
کودک تنش یا نگرش منفی نسبت به صحبت خود نشان دهد،
رفتارهای فرعی مانند پلک زدن عمدی، تکان دادن سر، استفاده زیاد از کلمات پرکننده یا اجتناب از کلمات مشاهده شود.
بهترین کار این است که اختلالات روانی گفتار هرچه زودتر، به‌ویژه در دوران کودکی، درمان شوند.یکی از دلایل این امر آن است که اگر کودکان در سنین بالاتر همچنان لکنت داشته باشند، ممکن است با واکنش‌های منفی از سوی همسالان، معلمان یا بزرگسالان ناآگاه مواجه شوند. در چنین شرایطی، کودک ممکن است رفتارهایی برای اجتناب از لکنت یاد بگیرد؛ مانند خودداری از بیان آنچه واقعاً میخواهد بگوید، دوری از موقعیتهای گفتاری در مدرسه یا پرهیز از استفاده از کلماتی که میخواهد به کار ببرد. در صورتی که درمان صورت نگیرد، بزرگسالانی که لکنت دارند ممکن است از مشاغل یا مسئولیت‌های شخصی که نیاز به صحبت کردن دارند اجتناب کنند.
1آیا لکنت زبان در کودکان با بزرگسالان متفاوت است؟
بله، لکنت در کودکان معمولاً به دلیل رشد ناکافی سیستم گفتاری است و ممکن است به مرور زمان بهبود یابد. اما در بزرگسالان، لکنت اغلب پایدارتر است و نیاز به درمان تخصصی دارد.
2-آیا تمرینات خانگی برای بهبود لکنت موثر هستند؟
بله، تمرینات خانگی مانند تنفس عمیق، خواندن با صدای بلند و صحبت کردن آهسته میتوانند مفید باشند. اما این تمرینات باید تحت نظر گفتاردرمانگر انجام شوند.
بررسی میزان لکنت زبان در برنامه لیدکامب شامل تعیین درصد هجاهای لکنت زبان شده (SS%) میباشد. SS% با محاسبه تعداد کلی هجاهای بیان شده و تعداد هجاهایی که با لکنت زبان همراه بودهاند، به دست می آید. سنجش SS% بر قضاوتهای ادراکی از لکنت زبان استوار است. از آنجا که سنجش SS% بر مبنای قضاوت در مورد وجود یا عدم وجود لکنت زبان در هجاها است، لذا پایایی آن باید مورد اثبات قرار بگیرد. به منظور انجام این کار معمولاً در فرایند پژوهش حداقل از یک شنونده دیگر استفاده میشود تا SS% را به طور مستقل برای همان نمونه گفتاری مورد سنجش قرار دهد. سپس پایایی بررسیهای به عمل آمده از میزان لکنت زبان، مورد بررسی قرار میگیرد. بررسی شدت لکنت زبان در کودکان شامل نمره دهی در معیاری است که بالاترین نمره آن به لکنت زبان بسیار شدید و پایینترین نمره آن به فقدان لکنت زبان اشاره دارد. والدین جهت تعیین تغییرات شدت لکنت زبان در موقعیتهای گفتاری روزمره میتوانند از معیار 10 نمرهای به نحو پایایی استفاده نمایند. مرکز تشخیص لکنت زبان دکتر صابر با سابقه بالا در زمینه درمان کودکان لکنت زبان با استفاده از درمان های تخصصی و گفتاردرمانی و تست بررسی لکنت در کودکان، به ارائه خدمات گفتاردرمانی در تهران مشغول می باشد. بررسی شدت لکنت و طرح درمان جامع با کمک از بخش های مختلف مرکز نظیر اتاق شنیداری در درمان همه جانبه لکنت و جلوگیری از بازگشت آن مفید می باشد.
جهت تماس باکلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقایدکتر صابر (کلینیکتوانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
تست بررسی لکنت زبان
معمولاً در برنامه لیدکامب درمانگر میزان SS% را در ابتدای هر جلسه کلینیکی مورد سنجش قرار میدهد. گفتنی است به منظور معتبر بودن سنجش SS%، نمونه گفتاری حداقل باشد شامل 300 هجا باشد. درمانگر نمرات SS% را بر روی برگه ثبت داده های کودک به صورت یک نمودار ترسیم مینماید.
گاهی اوقات میزان صحبت کودک در کلینیک دچار نوسان میگردد. این بدان معناست که درمانگر، گفتار بسیار کمی را از کودک دریافت کرده است. در این گونه مواقع چنانچه کودک در صحبت با والدین دچار خجالت میشود، وی میتواند گفتگو با کودک را (که سنجش SS% بر مبنای آن است) کنار بگذارد و به والدین اجازه دهد تا در تهیه نمونه گفتاری از کودک به او یاری رسانند. در صورتی که کودک همچنان گفتار محدودی در کلینیک ارائه نماید و سنجش SS% وی در کلینیک فاقد اعتبار گردد، میتوان میزان SS% کودک را از گفتار ضبط شده وی در موقعیتهای روزمره به دست آورد. والدین در برنامه لیدکامب هر روز شدت لکنت زبان کودک را بر مبنای گفتاری که وی در موقعیتهای طبیعی از خود نشان میدهد، مورد اندازهگیری قرار میدهند. برای انجام این کار یک معیار اندازهگیری 10 نمرهای در نظر گرفته شده است و نمره صفر معادل فقدان لکنت؛ نمره 1 معادل لکنت بسیار خفیف و نمره 9 معادل لکنت بسیار شدید میباشد.
روش درمانی لکنت در کودکان
در آغاز درمان، درمانگر شیوه استفاده از این معیار را به والدین آموزش میدهد و از او میخواهد تا میزان شدت (SR) را از صفر تا 9 در نمونه گفتار کودک نمرهدهی نمایند. درمانگر نیز میزان SR را در این نمونه گفتاری اندازهگیری مینماید و چنانچه بین اندازهگیری وی و والدین بیش از یک نمره اختلاف وجود داشته باشد، دلایل آن توسط طرفین مورد بحث قرار میگیرد.
والدین میزان SR هر روز را در فاصله زمانی بین جلسات کلینیکی بر روی یک برگه از پیش آماده شده ثبت مینمایند و آن را در جلسه بعدی به همراه خود میآورند.
فرایند تعیین SR کودک توسط والدین صورت میگیرد و میتواند بر مبنای ارزیابی یک روز کامل کودک یا حداقل یک نمونه گفتاری 10 دقیقهای از وی در طی روز انجام گردد.
در مورد دوم یعنی نمونه گفتاری 10 دقیقهای درمانگر از این مسئله اطمینان حاصل مینماید که والدین برای تعیین SR در هر روز موقعیتهای مختلفی را انتخاب مینمایند. به عنوان مثال اگر نمونه گفتاری کودک در روز دوشنبه هنگام بازی کردن با خواهد و برادرهایش مورد اندازهگیری واقع شده باشد، در روز سهشنبه این اندازهگیری میتواند هنگام ملاقات او با پدربزرگ و مادربزرگش به عمل آید. این کار تا پایان هفته باید به همین صورت ادامه یابد. در برخی مواقع لکنت در طی روز بسیار متغیر است و والدین اذعان دارند که تعیین یک SRها در موقعیتهای مختلف میتواند امر مفیدی باشد. به عنوان مثال والد ممکن است در طی یک روز SR کودک را در برخی موقعیتهای گفتاری معادل نمره 2 و در برخی دیگر معادل نمرات 8 یا 9 برآورد نماید. بنابراین در این گونه مواقع ممکن است ارزیابی بهبودی ثبات و یا تشدید لکنت برای درمانگر امر دشواری باشد. در چنین شرایطی آگاهی از SR کودک در شدیدترین حالت خود برای درمانگر مهم تلقی میگردد.
راه های درمانی و بررسی لکنت در کودکان
راه حل چنین مسئلهای آن است که والد هر روز دو بار SR لکنت کودک را جمعآوری نماید. در این راستا او میتواند در انتهای هر روز یک نمره SR را برای بهترین گفتار مشاهده شده از سوی کودک و یک نمره SR را برای شدیدترین میزان لکنت وی در همان روز ثبت کند. چنانچه این اطلاعات به صورت یک نمودار ترسیم گردد، معمولاً مشاهده کاهش لکنت بسیار سادهتر خواهد بود. اجرای این روش دوگانه ثبت SR به ویژه در کودکی که شدت لکنت وی بسیار متغیر بوده و به زمان انتقال از مرحله 1 به 2 نزدیک میشود امر مهمی محسوب میگردد.
گاهی اوقات بیش از یک نفر میزان SRهای یک کودک را تعیین مینمایند. در این موارد لازم است تا هر یک به قدر کافی آموزش دیده باشند و میزان توافق میان آنها مناسب باشد. گاهی اوقات والدین در سنجش SR بیثبات عمل میکنند، و حتی ممکن است نتوانند مقادیر SR در هفته گذشته را ارائه نمایند. در اینجا باید بر این مسئله پافشاری نمود که اتخاذ تصمیمات بالینی معتبر نمیتواند در غیاب سنجش لکنت خارج کلینیکی اتفاق افتد.
برای کمک به درمانگر و والدین جدولی معرفی میگردد که حاوی ملاکهای موردنظر برای تعیین لکنت کودک است. با استفاده از ملاکهای معرفی شده در این جدول میتوان بصورت مطمئنتر و با توافق بیشتر بین درمانگر و والدین میزان لکنت کودک را تعیین نمود.
بررسی شدت لکنت در کودکان
به منظور انجام یک ارزیابی معتبر، درمانگر مسئولیت سنجش داخل کلینیک و والدین مسئولیت سنجش خارج از کلینیک (یعنی سنجش کودک در محیط روزمره) را بر عهده میگیرند. سنجشهای داخل و خارج از کلینیک، نقشهای فراوانی در اجرای روز به روز برنامه لیدکامب دارند. از مهمترین این نقشها میتوان به تثبیت گستره مشکل، دسترسی به اطلاعات جهت تصمیمگیری بالینی، تعیین اهداف درمانی، ارزیابی کمی پیامد درمان و تسهیل گفتگو در مورد لکنت اشاره نمود.
در صورتی که تعیین و سنجش میزان شدت لکنت توسط درمانگر و والدین به درستی و با دقت انجام نشود و یا توافق کامل بین درمانگر و والدین در مورد تعیین میزان شدت لکنت یا SR وجود نداشته باشد، روند درمان لکنت زبان کودک با مشکل مواجه خواهد شد. به عبارت دیگر اگر تغییرات میزان شدت لکنت توسط والدین در طول درمان به صورت اشتباه گزارش شود، درمانگر نمیتواند بر اساس تغییرات واقعی ایجاد شده در شدت لکنت کودک، روند درمان را مدیریت نماید. حداکثر میزان اختلاف قابل پذیرش بین سنجشهای درمانگر و والدین تا یک نمره است. تغییرات میزان نمره شدت لکنت کودک در طول درمان باید به صورت نزولی پیش رفته و به سمت نمره صفر حرکت کند.
سوالات متداول:
1-آیا در تست لکنت زبان، مشکلات روحی مرتبط بررسی میشود؟
بله. بخشی از ارزیابی، شناسایی اضطراب، کم‌رویی یا اجتناب از موقعیتهای گفتاری است. در صورت نیاز، همکاری تیم روانشناسی برای طرح درمان جامع پیشنهاد میشود.
2-تفاوت تست لکنت زبان با سایر اختلالات گفتاری چیست؟
تست لکنت بر تکرار غیرارادی صداها و تنش عضلانی تمرکز دارد، در حالی که اختلالاتی مانند تأخیر زبانی یا مشکلات تلفظ با ابزارهای دیگری ارزیابی میشوند. مرکز دکتر صابر برای هر اختلال پروتکل جداگانه‌ای دارد.
سنجش لکنت بخشی از برنامه درمان است که به طور مفصل باید مورد بررسی قرار گیرد. درمانگر در آغاز هر جلسه کلینیکی یک سنجش عینی از شدت لکنت کودک به عمل می آورد که این سنجش بر مبنای شمارش تعداد موارد لکنت در طی گفتگو با درمانگر است. اما سنجش مهمتری که توسط والدین انجام میگیرد، شامل یک معیار 10 نمرهای شدت است که به سنجش شدت لکنت میپردازد. این معیار، برای ثبت روزانه شدت لکنت توسط والدین به کار میرود. بدین ترتیب والدین علاوه بر شدت لکنت، درمی یابند که در چه زمانی و چه مکانی لکنت حداقل و یا حداکثر شدت را دارد. به این دلیل سنجشهای درون و خارجِ کلینیک، اطلاعات مهمی را در اختیار برنامه لیدکامب قرار میدهد. مرکز گفتاردرمانی دکتر صابر در زمینه ارزیابی لکنت زبان در کودکان و درمان تخصصی آن فعالیت می نماید. تیم تخصص مرکز شامل گفتاردرمانان با تجربه، بازی درمانی و رفتاردرمانی و گفتاردرمانی در منزل… می باشد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک -توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
سنجش لکنت در کودکان
گفتاردرمانی لکنت برای آگاهی از تأثیر درمان، سنجشهای جامع گفتار داخل و خارج کلینیک امری مهم تلقی میشود. زیرا در صورت عدم اثربخشی باید علت مشخص و مرتفع گردد. این مسئله به طور خاصی در هفته های آغازین برنامه پراهمیت تر است. در واقع سنجشهای در طول برنامه به هدایت تصمیمات درمانی منجر میشود و بدون آنها امکان انجام صحیح درمان وجود ندارد. بدیهی است که نقص در جمع آوری و تفسیر صحیح سنجشهای گفتار و ضعف در پاسخدهی بالینی مناسب به آنها منبع بروز مشکلات اساسی در اجرای برنامه لیدکامب است.
برنامه لیدکامب در دو مرحله اجرا میشود. در مرحله اول تلاش میشود تا کودک در موقعیتهای گفتاری روزمره دچار لکنت نشود. زمانی که لکنت زبان به مقدار مشخصی رسید، این مرحله پایان می یابد. در این مرحله از درمان، سنجشهای گفتار نیز انجام میشود. مزایای این سنجشها در مرحله دوم درمان مشخص میشود. البته سنجشهای گفتار در مرحله دوم همچنان انجام میشوند و نشان میدهند آیا کودک همچنان از مزایای درمان بهره میبرد یا خیر. چنانچه تأثیرات درمان در مرحله دوم ادامه داشته باشد، مراجعه خانواده به کلینیک کاهش مییابد و در نهایت به طور کامل متوقف میشود.
درمان لکنت زبان با روش لیدکامب
مرحله دوم برنامه لیدکامب بخشی از درمان است. معمولاً در سایر برنامههای درمانی برای این بخش از اصطلاح “تثبیت” استفاده میشود. در واقع این اصطلاح به پایان درمان اشاره دارد، و چون برنامه لیدکامب با چنین مفهومی موافق نیست، بنابراین در این برنامه از چنین اصطلاحی استفاده نمیشود. به عبارت دیگر مرحله دوم جز جدانشدنی برنامه لیدکامب است و مثل سایر درمانها به انتهای درمان افزوده نمیشود. والدین در این مرحله به تدریج بازخوردهای کلامی را کنار میگذارند و همزمان با کاهش مراجعه به کلینیک، مسئولیت کامل درمان را به عهده میگیرند.
در یک جلسه کلینیکی معمولاً در بدو ورود کودک و والد به جلسه، درمانگر شدت لکنت کودک را به صورت عینی میسنجد (این سنجش میتواند در هنگام صحبت کردند درمانگر – کودک یا والد – کودک و یا ترکیبی از این دو انجام گیرد). سپس با سنجشی که والدین از شدت روزانه لکنت در هفته گذشته گزارش مینمایند، مقایسه میکند. پس از آن والد و درمانگر درباره موضوعاتی نظیر بررسی پیشرفت کودک در هفته گذشته، و چگونگی پیشبرد درمان توسط والدین بحث مینمایند. در این میان چنانچه مشکلی وجود داشته باشد، درمانگر بازخورد و اطلاعات لازم را به والد ارائه میدهد، در مورد اعمال تغییرات لازم در هفته آینده با وی صحبت میکند، و در انتهای جلسه موارد لازم برای پیشبرد درمان در هفته آینده را به طور مختصر بیان میکند و از والدین میخواهد به منظور روشن شدن کلیه مسائل مبهم، سؤالات خود را مطرح نمایند
سنجش لکنت زبان پنهان
لکنت پنهان به مواردی اطلاق میشود که فرد تلاش میکند ناروانی گفتار خود را با تغییر الگوهای کلامی یا پرهیز از کلمات خاص پنهان کند. این نوع لکنت معمولاً در ارزیابی‌های معمول نادیده گرفته میشود، چرا که نشانه‌های ظاهریِ کمتری دارد. تشخیص آن نیازمند روشهای غیرمستقیم، مانند مشاهده‌ی رفتارهای غیرکلامی (مثل لرزش لبها، تنش عضلانی) یا تحلیل گفتار در موقعیتهای استرس‌زا (مثل صحبت در جمع) است. برخی افراد از تکنیکهای جبرانی مانند جایگزینی کلمات، مکث‌های طولانی یا تغییر سرعت گفتار استفاده میکنند تا لکنت خود را بپوشانند. پژوهشها نشان میدهند که لکنت پنهان میتواند تأثیرات روانی عمیقی داشته باشد، از جمله افزایش اضطراب و کاهش اعتمادبه‌نفس. برای ارزیابی دقیق، ابزارهایی مانند «مصاحبه‌ی بالینی ساختاریافته» و «ثبت گفتار در محیطهای طبیعی» پیشنهاد میشوند.
نکته‌ی کلیدی در سنجش این نوع لکنت، توجه به ناهماهنگی بین گفتار ظاهری و احساس درونی فرد است. ترکیب دادههای خوداظهاری (مانند پرسشنامه‌های روانشناختی) با تحلیل عینی گفتار، به درک جامع‌تری از این پدیده کمک میکند.
معیارهای کمی و کیفی در سنجش لکنت زبان
ارزیابی ناروانی گفتار نیازمند ترکیب دو دسته معیارِ «کمی» و «کیفی» است تا تصویری کامل از وضعیت فرد ارائه دهد. معیارهای کمی شامل اندازه‌گیری‌های عینی مانند تعداد تکرار هجاها، طول مکث‌ها و درصد ناروانی در گفتار است. ابزارهایی مانند «شاخص شدت لکنت» (SSI-4) یا نرم‌افزارهای تحلیل صوت (مثل Praat) دادههای عددی دقیقی برای مقایسه و رصد پیشرفت فراهم میکنند.
از سوی دیگر، معیارهای کیفی بر جنبه‌های ذهنی و تجربه‌ی فردی تمرکز دارند. این معیارها شامل تأثیر لکنت بر کیفیت زندگی، سطح اضطراب در موقعیتهای اجتماعی و نگرش فرد نسبت به گفتار خود است. روشهایی مانند مصاحبه‌ی عمیق، پرسشنامه‌های استاندارد (مثل OASES) و مشاهده‌ی تعاملات روزمره در این دسته جای میگیرند.
ترکیب این دو رویکرد، به متخصصان کمک میکند تا نه‌تنها شدت لکنت، بلکه تأثیر آن بر عملکرد اجتماعی و روانی فرد را بسنجند. برای مثال، ممکن است فردی از نظر کمی نمره‌ی پایینی داشته باشد، اما از نظر کیفی، ناروانی گفتار به شدت بر شغل یا روابط او تأثیر گذاشته باشد. این یکپارچه‌سازی، پایه‌ی طراحی برنامههای درمانی شخصی‌سازی‌شده است.
سوالات متداول:
1معیارهای اصلی در سنجش لکنت کدامند؟
معیارها به دو دسته کمی (مانند تعداد تکرار هجاها، درصد ناروانی) و کیفی (مانند اضطراب، خودپنداره) تقسیم میشوند. ترکیب این دو معیار، تصویر کامل‌تری از شدت لکنت و تأثیر آن بر زندگی فرد ارائه میدهد.
2-سنجش لکنت چقدر زمان میبرد؟
زمان ارزیابی بستگی به شدت لکنت و روشهای مورد استفاده دارد، اما معمولاً بین ۱ تا ۳ جلسه ۴۵ دقیقهای انجام میشود. در موارد پیچیده (مثل لکنت پنهان یا اختلالات همبود)، زمان بیشتری نیاز است
لکنت از اختلالات گفتاری شایع در کودکان به حساب می آید. گفتاردرمانی کودکان با استفاده از روش های مختلف درمانی در جهت بهبود علائم لکنت زبان استفاده می کند. مرکز گفتاردرمانی کودکان دکتر صابر پس از تشخیص علت لکنت زبان و بررسی تاریخچه لکنت زبان در خانواده به درمان تخصصی آن توسط تکنیک های مختلف گفتاردرمانی، کاردرمانی و روانشناسی می پردازد. درمان همه جانبه لکنت موجب تسریع روند بهبودی و عدم عود مجدد لکنت در کودک می گردد. گفتاردرمانی در منزل نیز از خدمات دیگر مرکز می باشد که برای کودکانی که امکان مراجعه به مرکز را ندارند یا به عنوان درمان تکمیلی در کنار خدمات کلینیکی ارائه می گردد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک -توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
تاریخچه درمان لکنت
برنامه لیدکامب یک مدل بالینی برگرفته از یک مدل آزمایشگاهی عملی است و نقطه آغازین آن پژوهشکده دانشگاه مینه سوتا میباشد. دو دهه قبل پژوهشگران دریافته بودند که لکنت را میتوان از طریق روشهای شرطیسازی عامل (نظیر شوک یا صدای بلند) تحت کنترل قرار داد. اگرچه طمان آن رسیده بود تا از روشهای شرطی سازی عامل برای کودکان استفاده شود، اما به دلیل رواج نظریه اش تشخیص زاد وندل جانسون در آن زمان، هیچ کس حاضر به استفاده از این روش نبود. زیرا همه گمان میکردند که به کارگیری روشهای شرطی سازی عامل برای کودکان پیشدبستانی یک خطای بالینی است و مشکل را وخیمتر میکند. با این وجود یازده سال بعد کتابی از سوی اینگهام و پرینس منتشر گردید که نظریه ی جانسون را رد نموده و درمان مستقیم لکنت را مورد حمایت قرار داد.
مارتین و همکاران روش مبتکرانهای برای به کارگیری شرطی سازی عامل برای درمان لکنت کودکان پیش دبستانی پیشنهاد کردند. آنها از یک پاپت سخنگو استفاده کردند، پاپت از یک جعبه بیرون میآمد و با آزمودنی داخل اتاق صحبت میکرد. پاپت توسط آزمونگران خارج از اتاق هدایت میشد، و یک گفتگوی 20 دقیقه ای با کودک انجام میشد. هنگام گفتگو هر زمان کودک لکنت میکرد، آزمونگران به مدت چند ثانیه نور را خاموش میکردند که این کار باعث ناپدید شدن کامل پاپت میشد. پس از مدت کوتاهی نور دوباره روشن میشد و کودک و پاپت به گفتگو ادامه میدادند. بر این اساس لکنت دو کودک آزمودنی از طریق صحبت با پاپت از بین رفت. این نتیجه موفق به خارج از کلینیک نیز تعمیم یافت و پیامد آن تا یک سال بعد باقی ماند.
در سال 1980 اُنسلو به کار روی پاپت پرداخت. وی یک صفحه نمایش را داخل اتاقی دارای پنجره یکطرفه قرار داد. صفحه نمایش مجهز به چراغی بود که هنگام روشن شدن توسط انسلو، پاپت را آشکار میساخت. یک میکروفن نیز برای ارائه صدای پاپت داخل اتاق تعبیه شده بود. هنگامی که کودک دچار لکنت میشد انسلو چراغ را خاموش میکرد و پاپت ناپدید میشد. انسلو گفت “این ایده به ذهنم رسید که والدین میتوانند نقش عروسک پاپت را بر عهده گیرند و به جای حضور در کلینیک در همان زندگی روزمره به ایفای نقش بپردازند. بنابراین چون درمان در مکانی انجام میشود که لکنت در آن رخ میدهد، مشکل تعمیم برطرف شود”. وی از والدین خواست تا تغییراتی در نقش پاپت ایجاد نمایند. در واقع این مدل درمانی که تحریک کلامی وابسته به پاسخ نام دارد به گونهای است که توسط والدین انجام میگیرد. تکامل این مدل حاصل سالها کوشش و خطای بالینی است و نتایج آن نیز با سنجشهای بالینی ارزیابی شده است. در آغاز تأثیر مثبت این درمان روی تعداد اندکی از کودکان به مسئلهای جالب تبدیل شد و زمانی که برای بسیاری از کودکان مؤثر نبود، جنبهای معماگونه پیدا کرد. به نظر میرسد که برای موفق بودن درمان والدین نباید ایرادگیر باشند، درمان باید حمایتی باشد، و تحسین کودک باید بیشتر از درخواست برای خوداصلاحی باشد.
برنامه لیدکامب برای درمان لکنت زبان
برنامه درمانی لیدکامب شامل مراحل از پیش تعیین شده نیست، و روشهای متعددی جهت اجرای آن وجود دارد. به عبارت دیگر برنامه لیدکامب متناسب با هر کودک و خانواده وی، به طور متفاوت اجرا میشود. برنامه لیدکامب نوعی رفتاردرمانی است و تمرکز اصلی آن حذف رفتارهای اولیه لکنت کودکان پیشدبستانی میباشد. این برنامه برای کودکان زیر شش سال طراحی شده است، ولی این بدان معنا نیست که برای کودکان بزرگتر قابل استفاده نیست. برخی مطالعات تأثیر این برنامه روی کودکان 7 تا 12 ساله را نشان داده اند. به هر حال نتایج مطالعات از موفقیت آمیزتر بودن این درمان برای کودکان کوچکتر از شش سال نسبت به کودکان بزرگتر حکایت دارد، و این گونه به نظر میرسد که با افزایش سن از میزان تأثیرگذاری این رویکرد کاسته میشود. برنامه لیدکامب توسط والدین و در محیط روزمره کودک انجام میشود، و درمانگر فقط روش اجرای صحیح برنامه را به والدین آموزش میدهد. به عبارت دیگر درمانگر به عنوان متخصص درمان زود هنگام لکنت و والدین به عنوان متخصصین کودکشان معرفی میشوند. والدین میدانند که کودکشان چه چیزهایی را دوست دارد، به چه چیزهایی علاقه ندارد، یا چه چیزی برای وی مشوق بهتری خواهد بود. مهمتر اینکه این برنامه از رابطه میان والد – کودک بهره میبرد. در واقع والد و کودک با کمک هم لکنت را تحت کنترل در می آورند. البته در ابتدا ممکن است والدین در به کارگیری این درمان دچار نگرانی شوند، اما در نهایت این درمان معمولاً با ایجاد حس همکاری همراه خواهد شد و والدین در انجام آن احساس قدرت مینماید. گفتنی است که این مسئله در مورد کودکان نیز صدق میکند. والدین در این زمینه گزارش میکنندکه فرزندشان از درمان استقبال کرده است و حتی زمانی که اجرای درمان را فراموش مینماید، کودک از آنها میخواهد که آن را انجام دهند. به طور کلی برنامه لیدکامب درمانی است که والدین و کودکان از انجام آن لذت میبرند و اگر این حس لذت ایجاد نشود، بدیهی است که این درمان به هدف خود نخواهد رسید. بنابراین از آنجایی که درمان در موقعیتهای گفتاری روزمره کودک انجام میشود، مشکل مربوط به تعمیم مطرح نخواهد شد. زیرا دیگر چیزی برای تعمیم وجود ندارد. در واقع این یکی از دلایل عدم اجرای برنامه توسط درمانگر است.
جز جدانشدنی یک درمان رفتاری، مبتنی بودن آن بر شواهد علمی – بالینی است. برنامه لیدکامب نیز بر اساس شواهد آزمایشگاهی و مطالعات پیامدنگر، یک درمان رفتاری مبتنی بر شواهد محسوب میشود. مطالعات دیگری همچون آزمایش کنترل شده تصادفی نیز نشان میدهند که کودکان در ارزیابی پس از درمان، لکنت نداشتند. به نظر میرسد که اثربخشی درمان به سه دلیل امری منطقی است. اولاً؛ پس از انجام درمان لیدکامب، لکنت کودکان پیش دبستانی به صفر نزدیک شد. از آنجایی که این گروه سنی شانس کمی برای دستیابی به بهبود طبیعی دارند، بنابراین میتوان نتایج به دست آمده را ناشی از تأثیرات درمان دانست. دوماً؛ عوامل پیشبینی کنندهای که میزان بهبودی را در برنامه لیدکامب تعیین میکنند، متفاوت از آنهایی هستند که امکان وقوع یا عدم وقوع بهبود طبیعی را مشخص میسازند. سوماً؛ میزان بهبودی افراد دریافت کننده برنامه لیدکامب بیشتر از افرادی بود که این برنامه را دریافت نکردند.
نوع دیگری از مطالعات که برنامه لیدکامب را مورد حمایت قرار میدهد، به “تحقیق فرایند درمان ” مشهورند. این پژوهش به ارزیابی سنجش نتایج درمان نمیپردازد بلکه به شیوه عملکرد درمان توجه میکند. اولین تحقیق فرایند درمان که اساساً نوعی بررسی روایی اجتماعی بود نشان داد که فرایند برنامه لیدکامب با فرایندهای درمانی بزرگسالان متفاوت است.
عامل درمان در این برنامه، بازخوردهای کلامی والدین به گفتار دارای لکنت و گفتار بدون لکنت کودک در زندگی روزمره میباشد. از این دو گفتار در برنامه لیدکامب به عنوان پاسخها یاد میشود. بنابراین والدین پس از گفتار دارای لکنت یا بدون لکنت کودک ممکن است بازخوردهای کلامی (شامل آگاه سازی نسبت به پاسخ، تحسین پاسخ و درخواست خوداصلاحی پاسخ از کودک) ارائه دهند. بنابراین بازخوردهای کلامی والدین تنها عامل درمانی برنامه لیدکامب است، و این برنامه به تغییر سرعت گفتار یا محیط زندگی کودک نمیپردازد.
باید دانست که والدین در این برنامه باید کودک را تحسین و توجه وی را به لکنتش جلب کنند، و همچنین بازخوردهای کلامی آنها نباید تهدیدکننده، شدید و یکنواخت باشند. زیرا در غیر اینصورت نتایج درمان ناخوشایند خواهد بود. چنانچه والدین بازخوردهای منفی و یکنواختی را در کلیه لحظات وقوع لکنت به کودک ارائه نمایند، پیشبینی پاسخ کودک امری ساده و مشخص خواهد بود. همان گونه که پیشتر ذکر شد برنامه لیدکامب به رابطه والد – کودک توجه دارد، بنابراین نباید برنامه باعث مختل شدن این رابطه شود.
برنامه لیدکامب مبتنی بر حضور هفتگی کودک و والد در کلینیک میباشد. درمانگر روند درمان را به والد آموزش دهد. درمانگر باید اطمینان یابد که والدین بازخوردهای کلامی خود را به طور صحیح ارائه میدهد. زیرا چنانچه این درمان به روش ناصحیح اجرا شود، مشکلاتی در پی خواهد داشت. بنابراین ابتدای برنامه لیدکامب یعنی زمانی که والدین هنوز در حال یادگیری بازخوردهای کلامی مختلف هستند، تنها اجازه دارند تا در یک گفتگوی ساختمند به ارائه بازخوردهای کلامی بپردازند. بازخوردهای کلامی ساختمند به والدین کمک میکند تا در هنگام وقوع مشکل پیامدهای مفید و مثبتی را به کودک خود منتقل کنند. بدین ترتیب پس از تسلط والدین بر پیشنیازهای درمان و رضایتمندی کودک از این روش، نوبت به ارائه بازخوردهای کلامی در محیطهای غیرساختمند روزمره است.
سوالات متداول:
1-بهترین سن برای شروع گفتاردرمانی در کودکان مبتلا به لکنت چه زمانی است؟
اگر لکنت بیش از ۶ ماه ادامه یابد یا با اضطراب واضح همراه باشد، شروع گفتاردرمانی از ۳ سالگی به بعد توصیه میشود. مداخله زودهنگام نتایج بهتری دارد.
2-اولین نشانه‌های لکنت زبان در کودکان چگونه است؟
تکرار صداها (مثلاً «م-م-مادر»)، کشش حروف («ســــلام») و قفل شدن روی کلمات از نشانه‌های اولیه هستند. این علائم معمولاً هنگام هیجان یا خستگی تشدید میشوند.
اگرچه هم اکنون در متون مربوط به لکنت اولیه این توافق عمومی وجود دارد که مداخله درمانی در سالهای پس از آغاز لکنت امری مطلوب است، اما هنوز هیچگونه توافقی روی زمان آغاز درمان وجود ندارد. مهمترین علت این مسئله امکان بهبودی خودبخودی لکنت در بسیاری از کودکان پیش دبستانی است. اما این نکته باید توسط گفتاردرمانی کودکان تشخیص داده شود. مرکز گفتاردرمانی کودکان دکتر صابر با بررسی دقیق شدت و علت لکنت زبان در کودکان زمان گفتاردرمانی و روش مناسب درمان لکنت زبان را مشخص می نماید. از دیگر خدمات مرکز گفتاردرمانی کودکان، گفتاردرمانی در منزل می باشد که موجب تسریع روند درمان در کودکان لکنت زبان می گردد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک -توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
زمان گفتاردرمانی در لکنت زبان
برای بهبودی بدون درمان لکنت از دو اصطلاح بهبود خودبخودی و یا بهبودی طبیعی استفاده میشود. مارک انسلو استفاده از اصطلاح بهبود -طبیعی را پیشنهاد میکند. زیرا واژه مذکور به این مسئله اشاره دارد که بهبودی تحت تأثیر نیروهای طبیعی موجود در زندگی کودک (یعنی نیروهای محیطی یا ذاتی وی) قرار دارد. فاکتورهای محیطی که احتمالاً بر بهبود طبیعی کودک تأثیرگذار هستند، ممکن است شامل توصیههایی نظیر “آرامتر صحبت کن” یا “دوباره بگو” باشد، که معمولاً توسط والدین به کودک ارائه میگردد (2). این نوع مداخلات غیررسمی با رویکردهای قاعدهمند (نظیر برنامه لیدکامب) در تقابل است. تا اواخر سال 1984 رویکردی با عنوان “انتظار و امید” مطرح بود. یعنی باید صبر کنیم و امیدوار باشیم تا لکنت به طور طبیعی از بین برود، و اگر چنین اتفاقی نیفتاد، درمان را شروع نماییم. در واقع به نظر میرسد که ارائه درمان برای کودکانی که در نهایت به بهبودی دست مییابند، باعث اتلاف منابع مالی و زمانی میشود. اما برای به تأخیر انداختن گفتاردرمانی لکنت باید به سؤالاتی همچون آیا رهاسازی کودک با لکنت تأثیرات مخربی را برای وی به همراه نخواهد داشت، و یا اگر کودک پس از اتمام دوره انتظار و امید همچنان لکنت داشت، پاسخدهی وی به درمان در معرض خطر قرار نمیگیرد، را نیز مدنظر قرار داد.
خوشبختانه امروزه شواهد بیشتری وجود دارد که به تصمیمگیری در مورد زمان درمان لکنت کودکان پیش دبستانی کمک مینماید. برخی مطالعات پیشنهاد میکنند که کودک باید بلافاصله پس از شروع لکنت تحت درمان قرار گیرد (19)، و برخی دیگر شش ماه اول پس از آغاز لکنت را زمان ایدهآل میدانند (16) اینگهام و کوردس نشان دادند که اگر درمان در 15 ماه اول پس از آغاز لکنت ارائه شود، احتمالاً از تأثیرگذاری بیشتری برخوردار خواهد بود (17). با این وجود برخی پژوهشها نشان میدهد که این مسئله لزوماً در مورد برنامه لیدکامب صدق نمیکند (9).
هنگام تصمیم گیری در مورد زمان شروع مداخله گفتاردرمانی، درمانگر باید فاکتورهای نشاندهنده بهبودی طبیعی، فاکتورهای مربوط به هر کودک یا خانواده وی را مدنظر داشته باشد. شرایط محیطی هر خانواده نیز حین برنامهریزی مداخلات درمانی باید مورد توجه قرار گیرد. بنابراین اتخاذ تصمیم درباره زمان ارائه درمان از طریق مشاهدات و همچنین قضاوت درمانگر تعیین میگردد. به طور خلاصه یافته هایی که در فرایند تصمیمگیری دخیل هستند عبارتند از؛ میزان بهبود طبیعی، زمان بهبود طبیعی، عوامل پیشبینی کننده بهبود طبیعی، تأثیرگذاری برنامه لیدکامب، زمان لازم جهت دستیابی به بهبودی از طریق برنامه لیدکامب، عوامل پیشبینی کننده زمان لازم جهت دستیابی به بهبودی از طریق برنامه لیدکامب، تأثیر روانشناختی لکنت بر روی کودکان، تأثیر روانشناختی لکنت بر روی خانوادهها.
1-3. میزان بهبود طبیعی
سالهاست که میدانیم برخی کودکان مدتی پس از آغاز لکنت، بدون درمان رسمی بهبود مییابند. میزان شیوع لکنت در کودکان حدود 5 درصد و در بزرگسالان حدود 1 درصد است. با این وجود فراهم آوردن اطلاعات کلی در زمینه میزان بهبودی در جمعیت بالینی غیرممکن است، زیرا این میزان با توجه به کلینیکها، جوامع، فرهنگها، نگرش افراد نسبت به لکنت، سطح دسترسی به خدمات بالینی و میزان اطلاعرسانی رسانهای در جهت دسترسی به درمانهای موجود متغیر میباشد. به هر حال میزان بهبود طبیعی در جمعیت بالینی حدود 80 درصد تخمین زده میشود (11).
2-3. زمان بهبود طبیعی
داشتن چنین اطلاعاتی سبب میشود تا تصمیم بگیریم تا چه زمان میتوان منتظر بهبود طبیعی ماند. یایری و آمبروس گزارش کردند که اکثر آزمودنیها 6 تا 35 ماه پس از شروع لکنت بهبود طبیعی یافتند، و برخی کودکان نیز به مدت سه تا چهار سال قبل از بهبودی دچار لکنت بودند. در مطالعه مانسون نیز تقریباً همه کودکان مورد مطالعه قبل از سه سالگی دچار لکنت شده بودند که از میان آنها 71 درصد در طی دو سال پس از آغاز لکنت بهبود یافتند (19).
به طور خلاصه بر اساس این یافتهها تعیین یک زمان بهبودی مشخص دشوار و غیرممکن است. به هر حال میتوان این گونه نتیجه گرفت که بسیاری از کودکان یک سال بعد از آغاز لکنت به بهبود طبیعی دست مییابند. اما اگر کودکی به مدت دو سال یا بیشتر دارای لکنت باشد باز هم میتوان امید داشت که به طور طبیعی بهبود یابد.
3-3. عوامل پیشبینی کننده بهبود طبیعی
شناخت عوامل پیشبینی کننده بهبود طبیعی فرآیند تصمیمگیری را تسهیل میسازد. انسلو معتقد است که مهارتهای زبانی و واجشناسی ممکن است بر بهبود طبیعی کودک تأثیرگذار باشند. اما نقشی که آنها ممکن است در این بهبودی ایفا کنند، چندان مشخص نیست. همچنین وجود تاریخچهای از بهبود طبیعی در اعضای خانواده کودک ممکن است با بهبود طبیعی در ارتباط باشد (15).
اما تنها عواملی که میتوانند بهبود طبیعی را پیشبینی نمایند، دختر بودن و مدت زمان ابتلا به لکنت است. در واقع این مسئله به خوبی مشخص شده است که دختران بیش از پسران به بهبودی طبیعی دست مییابند و نیز هر چه مدت زمان ابتلا به لکنت در کودک طولانیتر شود، شانس وی برای بهبود طبیعی کمتر خواهد بود.
با این وجود شدت لکنت نمیتواند پیشبینی کننده بهبود طبیعی باشد. به عبارت دیگر احتمال دستیابی به بهبود طبیعی در کودکی با لکنت شدید برابر با کودکی است که دارای لکنت خفیف است. البته شواهدی وجود دارد که ارتباط برخی عوامل را با بهبود طبیعی نشان میدهد. اما هنوز نمیتوان بر اساس آنها امکان دستیابی یا عدم دستیابی به بهبود طبیعی را تعیین نمود. بنابراین گرچه این دادههای آماری از درصد کودکانی که بهبود مییابند، و همچنین ویژگیهای مختص آنها خبر میدهند، اما نمیتوانند چشماندازی از بهبود طبیعی برای یک کودک ترسیم نمایند. بنابراین باید این مسئله مهم را به خاطر داشت که درمانگر نمیتواند به طور قطع در مورد بهبود طبیعی دختری که تنها دو ماه از وقوع لکنت وی میگذرد، خبر دهد.
4-3. تأثیرگذاری برنامه لیدکامب
هنگامی که درمانگر میخواهد درباره زمان مداخله تصمیم بگیرد، تأثیرگذاری برنامه را مدنظر قرار میدهد، مطالعات نشان داده که پس از انجام برنامه لیدکامب، میزان لکنت به صفر یا نزدیک به صفر میرسد (8). لینکن و همکارانش نیز دریافتند که پس از اجرای برنامه، گفتار کودکان دارای لکنت و گروه کنترل مشابه بود (10). اما تاکنون به طور قطع نمیتوان پیامدهای مذکور را به تأثیرات درمان نسبت داد. در این جا دو سوال مهم باید مدنظر قرار گیرد؛ آیا این برنامه قادر است لکنت کودکانی که به طور طبیعی بهبود نمییابند را برطرف کند؟ آیا این برنامه بدون توجه به امکان اکتساب بهبود خودبخودی میتواند لکنت را کاهش دهد؟
همانطور که در مسئله اول مطرح است، نمیتوان کودکی که در آینده بهبودی مییابد، را شناسایی نمود. بنابراین تنها راه بررسی مسئله اول، این است که نشان دهیم، لکنت در کودکانی که برنامه را دریافت کردهاند نسبت به گروه کنترل (که درمان را دریافت نکردهاند) کاهش بیشتری داشته است. به عبارت دیگر میتوان نشان داد که تأثیر درمان روی لکنت بیشتر از بهبود طبیعی است.
حداقل به دو دلیل میتوان باور داشت که برنامه لیدکامب مؤثرتر از بهبود طبیعی است. دادهها نشان میدهد که لکنت در کودکان دبستانی 12 – 7 سالهای که در برنامه لیدکامب شرکت مینمایند به میزان زیادی کاهش مییابد. ثانیاً عواملی که پاسخدهی به برنامه لیدکامب را پیشبینی میکنند، متفاوت از عوامل پیشبینی کننده بهبود طبیعی میباشند. به عنوان مثال در برنامه لیدکامب کودکان دارای لکنت خفیف، نسبت به کودکانی که لکنت آنها شدیدتر است در مدت زمان کوتاهتری به بهبودی دست مییابند و این در حالی است که شدت لکنت به عنوان یک عامل پیشبینی کننده در فرآیند بهبود طبیعی مطرح نیست.
دومین بعد تأثیرگذار آن است که آیا برنامه لیدکامب بدون توجه به امکان بهبودی در آینده، میتواند تأثیری مثبت بر روند طبیعی لکنت داشته باشد. آگاهی از این مسئله نیز امر مهمی است، زیرا درمانگر لازم است تا از تأثیر فوری این برنامه بر روی لکنت اطمینان حاصل نماید. در مطالعه هاریس و همکارانش میزان لکنت در 10 کودک پیشدبستانی که برنامه لیدکامب را دریافت کرده بودند، پس از 12 هفته با کودکان گروه کنترل (بدون درمان) مورد مقایسه قرار گرفت. میزان لکنت در گروه دریافت کننده برنامه به طور معناداری پایینتر از گروه کنترل بود. این مطالعه مقدماتی نشان داد که برنامه لیدکامب بدون نیاز به اجتناب از ارائه درمان در یک دوره طولانی، میتواند تأثیر فوری روی لکنت داشته باشد. بر این اساس درمانگران مطمئن باشند که اجرای برنامه لیدکامب تأثیر کاهندهای روی لکنت خواهد داشت و این مسئله حتی بدون در نظر گرفتن احتمال بهبودی یا عدم بهبودی طبیعی کودک در آینده، همچنان صادق میباشد (11).
5-3. مدت زمان لازم جهت دستیابی به بهبودی در برنامه لیدکامب
مدت زمان ارائه درمان جهت دستیابی به بهبودی از طریق یک برنامه، امر مهمی است. زیرا درمانگر لازم است بداند چه میزان وقت برای درمان لحاظ نماید. وی همچنین ممکن است بخواهد مزایای احتمالی اجرای زودهنگام یک برنامه را در مقایسه با تکالیفی که آن برنامه بر عهده والدین میگذارد، مورد بررسی قرار دهد.
شواهد موجود نشان میدهد که مرحله یک لیدکامب در اکثر کودکان، زمان زیادی طول نمیکشد. مطالعه جونز و همکارانش نشان داد که متوسط زمان درمان 11 جلسه هفتگی میباشد و همچنین 90 درصد کودکان در طی 22 جلسه، مرحله یک درمان را به پایان میرسانند. با احتساب جلساتی که به طور تصادفی تشکیل نمیشد، متوسط زمان درمان حدود سه ماه تعیین گردید. بر این اساس 50 درصد کودکان ظرف کمتر از سه ماه مرحله یک را به پایان میرسانند و 50 درصد دیگر به بیش از سه ماه نیاز خواهند داشت. به طور کلی 90 درصد کودکان مرحله یک را طی شش ماه به پایان میرسانند.
نتیجه‌گیری:
تعیین زمان مناسب گفتاردرمانی در لکنت زبان نقش تعیین‌کننده‌های در موفقیت روند درمان دارد. شروع درمان در سنین پایین (۲ تا ۵ سالگی) به دلیل انعطافپذیری عصبی بالاتر، بهبودی سریعتر و پایدارتری ایجاد میکند. با این حال، حتی در بزرگسالی نیز با استفاده از تکنیکهای پیشرفته گفتاردرمانی میتوان لکنت را مدیریت کرد. کلید موفقیت، تشخیص به موقع، انتخاب متخصص مجرب و همراهی خانواده برای ایجاد محیطی حمایتی است.
سوالات متداول:
1-بهترین سن برای شروع گفتاردرمانی در کودکان مبتلا به لکنت زبان چه زمانی است؟
بهترین زمان شروع گفتاردرمانی در کودکان، بین ۲ تا ۵ سالگی است؛ زمانی که لکنت به صورت مکرر و همراه با تنش‌های جسمی (مانند قفل شدن فک) ظاهر میشود. اگر لکنت بیش از ۶ ماه ادامه یابد یا باعث اجتناب کودک از صحبت کردن شود، مراجعه فوری به گفتاردرمانگر ضروری است. درمان زودهنگام از تثبیت الگوهای نادرست گفتاری جلوگیری میکند.
2- نقش والدین در تعیین زمان مناسب گفتاردرمانی چیست؟
والدین با مشاهده اولین نشانه‌های لکنت (مانند تکرار هجاها یا مکث‌های غیرطبیعی) باید به گفتاردرمانگر مراجعه کنند. همچنین، مشارکت در جلسات آموزشی گفتاردرمانگر و اجرای تمرینات خانگی، روند درمان را تسریع میکند. غفلت والدین ممکن است فرصت طلایی درمان را از بین ببرد.
مرکز گفتاردرمانی کودکان در زمینه درمان اختلالات گفتار و زبان کودکان نظیر تاخیر کلامی، لکنت زبان، اختلالات تلفظی و دیگر مشکلات گفتاری فعالیت می نماید. گفتاردرمانی با تجربه کودکان با استفاده از تجهیزات پیشرفته مرکز نظیر اتاق شنیداری، سنسوری روم و… به درمان مشکلات گفتاری کودکان می پردازد و به والدین مشاوره های لازم در خصوص نحوه برخورد با مشکلات گفتاری کودک و روش های کمک به تسهیل روند درمان را آموزش می دهد. همچنین تلاش می نماید با تجربه خود در گفتاردرمانی کودکان، با کودک ارتباط مناسب را برقرار نموده و او را به همکاری در درمان تشویق نماید. گفتاردرمانی در منزل از دیگر خدمات مرکز گفتاردرمانی کودکان است که موجب پیشرفت روند درمان مشکلات گفتاری می گردد.
گفتاردرمانی با تجربه یا تازه کار
گفتاردرمانهای تازه کار در دادن بازخورد درست به بیماری غالباً با مشکل روبرو میشوند، زیرا با اطمینان کامل نمیتوانند تعیین کنند که :
a) آیا پاسخ بیمار درست بود
b) دقیقاً چه چیز پاسخ درست و یا نادرست بود.
بازخورد اصلاح کننده یعنی اطلاعاتی که متخصص گفتاردرمانی با تجربه درباره ی کیفیت، ویژگی، و یا درستی پاسخ پیشین، در اختیار بیمار میگذارد. هنگامی که ماهیت پاسخ درست برای متخصص بالینی تازه کار مبهم باشد، ارایه ی بازخورد اصلاح کننده ی مناسب دشوار خواهد بود. بنابراین، گفتاردرمان ها را تشویق میکنیم تا در تلاش به منظور گسترش مهارتها در بازخورد اصلاح کننده، به دقت و به طور منظم درباره ی ماهیت پاسخهای بیمار بیندیشند.
بازخورد اصلاح کننده غالباً کلامی است، و به مهارتهای گفتاردرمانها در تشخیص درست صحت پاسخهای بیماری و انتقال بیدرنگ این یافته ها به بیمار، پس از پاسخ، بستگی دارد. برای افزایش صحت ارزیابی پاسخهای بیمار، مراحل زیر پیشنهاد میشوند:
۱) افزایش آگاهی دربارهی هدف در پاسخ بیمار. برای مثال، اگر هدف، پاسخ بیمار دربارهی تولید صدای/س است. متخصص بالینی باید با جایگاه و شیوهی تولید صدای/س/ آشنا باشد و به راحتی بتواند تولید صحیح صدای/س/ را تشخیص دهد.
2) پاسخ بیماری را با هدف مورد نظر مقایسه کند.
۳) برای تعیین دقیق ویژگیهای خاص درستی پاسخ، پاسخ بیمار را تجزیه و تحلیل کنید. برای مثال، آیا ساختار و عملکرد اندامهای گویایی برای تولید صدای/س/ مناسب‌اند؟
آیا وضعیت بدنی بیمار تولید درست صدای/س/ را به اندازه ی کافی حمایت میکند؟ آیا زبان بیمار در جایگاه درست تولید صدای /س/ قرار دارد؟ آیا برای تولید صدای/س/، جریان هوا به طور مناسب و آن گونه که لازم است، از دهان خارج میشود؟
۴) بر اساس نتایج به دست آمده از تجزیه و تحلیل فعالیت تولیدی بیمار، جنبه های مختلف (تولید صدای/س/) را که درست بوده است، برای بیمار توضیح دهید.
۵) ویژگی یا جنبهای از صدای/س/ را که نادرست بوده است، مورد توجه قرار دهید. این مرحله را با استفاده از روشهایی که برای آموزش طراحی شدهاند، به پایان برسانید، و تولید درست صدای/س/ را با استفاده از الگوی متخصص بالینی و یا سایر روشها عملاً‌به بیمار نشان دهید.
علاوه بر این، هگد(2001) پیشنهاد میکند که ، با دادن امتیازهای مثبت در خلال بازخورد اصلاح کننده، تأثیرات منفی ناشی از بازخورد اصلاح کننده را به حداقل کاهش دهید. علی‌الاصول، نخست، همواره درباره ی جنبه های مختلف تولید که درست بود، با بیمار صحبت کنید. سپس، جنبه هایی را که نادرست بود، همراه با تحلیل این که چرا تولید نادرست بود، به کارتان اضافه کنید.
گردآوری داده ها در روند گفتاردرمانی
منظور از گردآوری داده ها، ثبت پاسخهای بیمار در خلال جلسه ی درمان است. روشهای گوناگونی برای گردآوری داده ها وجود دارد. گفتاردرمانها را تشویق میکنیم تا روشی را انتخاب کنند که انجام آن در جریان کار روزانه ساده، و از نظر درستی کاملاً کارآمد باشد. برخی از گفتاردرمانها روش ساده ی (+) یا (-) را برای گردآوری داده ها ترجیح میدهند. در این روش، نشانه ی (+) به معنی درست بودن پاسخ بیمار، و نشانهی (-) به معنی نادرست بودن پاسخ بیمار است. برخی دیگر، روش (۱) یا (P) را ترجیح میدهند، که در آن عدد (۱) به معنی درست بودن پاسخ بیماری و نشانهی (P) به معنی نادرست بودن پاسخ بیمار است. حتی، ساده تر ممکن است روش «علامتگذاری» همانند شمردن مورد استفاده قرار گیرد، که در آن (۱) به معنی پاسخ درست بیماری و نشانه ی (×) به معنی نادرست بودن پاسخ بیمار باشد. افزون بر این، برای گردآوری دادهها، «دستگاههای صداساز» تجاری در دسترس اند. به طور کلی ، گفتاردرمان ها ممکن است برای حفظ ثبات در گردآوری داده ها از هر روش دلخواهی برای علامتگذاری و جمعبندی پاسخهای بیمار استفاده کنند.
برگه های گردآوری داده ها، یعنی برگه هایی که برای یادداشت برداری یا نوشتن نتایج پاسخهای بیمار برای جمع بندی و تجزیه و تحلیل به کار گرفته میشوند. این برگه ها بسیار سودمندند. برخی از این برگه ها فقط دارای ۱۰ جزء هستند که به درمانگر امکان میدهند تا ده تا از پاسخهای بیمار را در یک سطح و یا در یک ردیف ثبت کند. در برخی دیگر از برگه های گردآوری داده ها، خلاقیت بیشتری به کار گرفته شده و استعداد هنری در طراحی آنها به چشم میخورد. این برگه ها ممکن است کمک کنند تا داده های مربوط به موضوعات مشابه، به شکلها و رنگهای مختلف گردآوری شوند. برای مثال، یکی از این برگه ها ممکن است درختی یا ۳۰ عدد سیب خوش رنگ باشد، که هر یک از این ۳۰ سیب به عنوان فضایی برای گردآوری داده های مربوط به پاسخهای بیمار و یا تلاشهای بالینی باشد.
تلاشهای بالینی، عبارت از موقعیتهای سازمانبندی شده ای هستند که توسط یک گفتاردرمانی با تجربه ایجاد می شود تا بیمار پاسخی را در حین درمان از خود بروز دهد. تعدادی از موقعیتهای مختلف را که بیمار باید در خلال مداخلات درمانی، یعنی هنگام ایجاد پایه برای داده ها و هنگام درمان، پاسخ دهد، شرح داده است. به عنوان بخشی از ارزیابی، یعنی هنگامی که متخصص بالینی از موقعیتهای تکراری برای تعیین میزان پیشرفت صورت گرفته روی یک هدف درمانی ویژه استفاده میکند نیز، تلاش بالینی صورت میگیرد تا بیمار پاسخ دهد. برای مثال، وقتی که متخصص بالینی از بیمار میخواهد تا هدف را چندین بار به تعداد معینی تکرار کند (تلاش بالینی)، درصد پاسخهای درست روی هدف مشخص را تعیین میکند. متخصص بالینی با مقایسهی تعداد پاسخهای درست با تعداد موقعیتها برای تولید هدف، میزان پیشرفت بیمار را میسنجد. برای نمونه،اگر بیمار صدای/ک/ را تا ۹۰٪ درست تولید کند،این به آن معنی است که بیمار در ۱۰ بار تلاش بالینی برای تولید صدا /ک/، ۹ بار آن را درست تولید کرده است. در تلاشهای بالینی، محاسبه ی درصد پاسخهای درست چارچوبی است که برای گردآوری داده ها در هنگام جمعآوری داده های پایه، تعامل درمانی، و ارزیابی فعالیتها، به طور گسترده مورد استفاده قرار میگیرد.
موضوع اصلی درگردآوری داده ها، تمرکز بیشتر روی ثبات در گردآوری داده ها است تا شیوه ی جمع بندی داده ها. گفتاردرمانها را تشویق میکنیم تا برای گردآوری داده ها در سرتاسر جلسه ی درمان، تمرین کنند که این کار را به راحتی انجام دهند. در مرکز گفتاردرمانی دکتر صابر با تکیه بر تجربه بالای گفتاردرمانان مرکز و انجام تست های تشخیصی استاندارد مشکلات گفتاری کودکان به دقت شناسایی شده و بسته به شدت و نوع اختلال گفتاری در کودکان برنامه درمانی خاص هر کودک طراحی و اجرا می شود تا بهترین نتیجه درمانی را برای آنان بدست آوریم. مرکز گفتاردرمانی دکتر صابر با دو شعبه در غرب و شرق تهران با امکاناتی نظیر سنسوری روم،سویچ صوتی،گفتاردرمانی حسی، اتاق شنیداری در درمان مشکلات گفتار و زبان کودکان پیشرو می باشد.
