دسته: سکته مغزی

FMRI (اف ام آر آی) یا تصویر برداری مغز چیست؟

تصویر برداری مغز یا FMRI (اف ام آر آی) نوعی تکنیک تصویر برداری پزشکی برای بررسی عملکرد مغز در طول وظایف و فعالیت‌ های متفاوت است که بر اساس اصل تغییر جریان خون در ناحیه‌ های فعال مغز کار می‌ کند و به وسیله تشدید ناحیه‌ های مغناطیسی مغز، تصاویری از فعالیت مغزی را ایجاد می‌ کند. FMRI (اف ام آر آی) نوعی روش تشخیصی برای بررسی عملکرد مغز و مشاهده بخش های سالم، بیمار یا آسیب دیده است. کلینیک دکتر مهدی صابر، بهترین مرکز درمان مشکلات مغزی در تهران، با بررسی دقیق تصویر برداری مغز و انسفالوگرافی، بهترین نوع توانبخشی را بسته به نوع اسیب مغزی در فرد انتخاب و ارائه می دهد.

تصویربرداری تشدید مغناطیسی مغز

هدف تمامی روش‌ های تصویر برداری مغز، نمایش نواحی فعّال مغز در هنگام ارائه‌ برخی از محرّک‌ ها یا شرایط است. تصویر برداری مغز یا تشدید مغناطیسی عملکردی FMRI (اف ام آر آی) این کار را از طریق جستجوی تغییرات جزئی در جریان خون و ترکیب خون با اکسیژن که در پاسخ به فعالیت عصبی اتّفاق می‌ افتد، انجام می‌ دهد. منطق این روش این است که، زمانی که یک ناحیه‌ خاص مغز به صورت لحظه‌ ای فعّال است، مثلاً در طول یک محاسبه‌ ریاضی، آن ناحیه اکسیژن بیشتری مصرف می‌ کند و برای تأمین آن جریان خون ناحیه‌ فعّال افزایش می‌ یابد. اساس FMRI (اف ام آر آی) یا تصویر برداری مغز، افزایش در سطح اکسیژن خون در نواحی فعّال مغز است. اثری که این روش به کار می‌ برد، «اثر وابسته به سطح اکسیژن خون» نامیده می‌ شود.

فعالیت نرون ها در FMRI (اف ام آر آی)

زمانی که ما درگیر یک تکلیف شناختی، مانند محاسبه هستیم، فعالیت نرون‌ ها در مقایسه با حالت استراحت افزایش می‌ یابد. از این رو متابولیسم آن‌ ها نیز افزایش می‌ یابد و فعالیت متابولیک افزایش یافته از طریق افزایش جریان خون ناحیه‌ ای مغز حمایت می‌ شود. از این رو برای یک ناحیه‌ مغز، ایجاد اکسیژن بیش‌ تر از مصرف آن است. خون اکسیژن‌ دار اضافی در نواحی فعّال مغز، هموگلوبین بدون اکسیژن را در مویرگ‌ ها و ورید های کوچک جاری می‌ سازد و در ناحیه‌ فعّال مقدار زیادی هموگلوبین اکسیژن‌ دار و مقدار کمی هموگلوبین بدون اکسیژن وجود دارد. هموگلوبین بدون اکسیژن در مقایسه با هموگلوبین اکسیژن‌ دار دارای ویژگی‌ های متفاوت مغناطیسی است. مولکول‌ های هموگلوبین بدون اکسیژن در حضور یک میدان مغناطیسی، همانند میدان ایجاد شده در ام آر آی یا FMRI (اف ام آر آی)، مانند آهن‌ربا های کوچک عمل می‌ کنند و باعث آشفتگی میدان مغناطیسی می‌ شوند. از آن جایی که یک کاهش نسبی در خون بدون اکسیژن وجود دارد، آشفتگی کم‌ تری در میدان مغناطیسی ایجاد می‌ شود و درنتیجه، حدود 3-2 ثانیه طول می‌ کشد تا «اثر وابسته به سطح اکسیژن خون» به بالای خط مبنا افزایش یابد و پس از 6-4 ثانیه به میزان بیشینه برسد. اثر وابسته به سطح اکسیژن خون معادل نسبت هموگلوبین اکسیژن‌ دار به هموگلوبین بدون اکسیژن است.

ارزیابی تصویر برداری مغز

محفظه‌ استوانه‌ ای تصویر برداری مغز، یک آهن‌ربای الکتریکی بسیار قوی است. فرد در درون این محفظه بدون هیچ حرکتی قرار می‌ گیرد تا داده‌ های تصویری ناشی از «اثر وابسته به سطح اکسیژن خون» ثبت گردد. تصویر برداری مغز یک روش نسبتاً جدید است که در حال حاضر به صورت گسترده برای تحقیقات استفاده می‌ شود. این روش تغییر در اکسیژن‌ رسانی و حجم خون در نواحی مختلف مغز را تعیین می‌ کند. روش FMRI (اف ام آر آی) یکی از پیشرفته‌ترین تکنیک‌ های در دسترس برای اندازه‌ گیری عملکرد مغز از طریق رهگیری تغییرات جریان خون مغز در طول فعالیت است. این تکنیک غیر تهاجمی به محقّق امکان جستجوی رابطه‌ بین فعالیت متابولیکی در نواحی مختلف مغز را در طی تکالیف شناختی فراهم می‌ کند که به وسیله‌ آن می‌ توان نواحی قشری درگیر در فعالیت‌ های مختلف را تعیین کرد. به عنوان مثال، در مطالعات کودکان دارای اختلال نقص توجّه ـ بیش‌ فعّالی، هنگامی که از کودک مهار پاسخ خواسته می‌ شود، فعالیت کمتری در بخش خلفی ـ جانبی قشر پیشانی در مقایسه با کودکان گروه کنترل دیده می‌ شود. تصویربرداری مغز اجازه می‌ دهد که تصاویر مغزی از کودکان تهیه شده و تأثیر درمان بر روی تحوّل مغز ارزیابی گردد. این ارزیابی‌ ها امکان کشف ضایعات عصبی و مداخلات زود هنگام را قبل از شروع مشکلات رفتاری سن مدرسه فراهم می‌ سازد.

توانبخشی آسیب مغزی و کاردرمانی آسیب مغزی

آسیب‌ های مغزی به طور فزاینده‌ ای شایع می باشند و تاثیر آن ها بر زندگی افراد می‌ تواند ویران‌ گر و دشوار باشد. با توجه به این‌ که کدام بخش از مغز و تا چه حد آسیب دیده است، اختلالات می‌ توانند عملکرد های فیزیکی همچون راه رفتن، استفاده از دست‌ ها و پا ها، یا عملکرد های ذهنی و گفتار فرد را تحت تاثیر قرار دهند. محدودیت‌ های این فعالیت‌ ها می‌ توانند موجب کیفیت پایین زندگی و خروج فرد از زندگی اجتماعی شود. کلینیک توانبخشی دکتر صابر، بهترین مرکز توانبخشی سکته مغزی در تهران، با انجام ارزیابی های دقیق توانبخشی آسیب مغزی، به ارائه خدمات کاردرمانی آسیب مغزی، گفتاردرمانی آسیب مغزی و… به بیماران می پردازد و در زمینه استقلال فردی بیماران به صورت ارائه خدمات کاردرمانی در منزل کمک کننده می باشد.

علائم آسیب مغزی در کودکان

کودکان با آسیب مغزی علائم و نشانه های مختلفی را نشان می دهند و بسته به محل آسیب در مغز و شدت آسیب علائم مختلفی را نشان می دهند. این علائم شامل مشکلات حرکتی مانند، ضعف عضلات، اسپاستیسستی، مشکل در راه رفتنن و نشستن، اختلال در بلع و صحبت کردن، مشکلات در جویدن و تغذیه از جمله مشکلات گفتاری این کودکان می باشد، همچنین مشکلات ذهنی نظیر اختلال در حافظه، مشکلات پردازش اطلاعات، برنامه ریزی حرکتی، حل مسئله و درک کلامی در این کودکان به وضوح مشاهده می شود.

مدل های توانبخشی

مدل‌ ها در توانبخشی آسیب مغزی، ابزارهای مناسبی جهت تسهیل فرایند فکر کردن در خصوص درمان و توضیح درمان برای بیمار و بستگان هستند و ما را قادر به مفهوم‌ سازی نتایج می‌ کنند. یکی از اولین تلاش‌ ها برای ارائه مدل‌ های درمانی برای افراد مبتلا به آسیب مغزی توسط بروکا ارائه شده است. بروکا در این خصوص مدل‌ های درمانی زیر را مطرح کرد:

1. عدم مداخله؛ اجازه دادن به طبیعت اختلال که مسیر خود را طی کند و توسط سایر کارکرد ها جبران شود.

2. وسایل کمکی؛ که به موجب آن بیماران کمک می‌ شوند تا بیشترین عملکرد را با استفاده از وسایل کمکی داشته باشند.

3. تمرین یا تحریک؛ احتمالاً رایج‌ ترین تکنیک درمانی به طور عمده در این گروه قرار می‌ گیرند که تمرین‌ هایی برای تقویت توانایی باقی مانده به بیمار ارائه می‌ دهند.

4. به حداکثر رساندن؛ که در آن درمانگران از طریق روش‌ هایی مانند تقویت مثبت و بازخورد تمایل به حداکثر رساندن میزان، سرعت و سطح یادگیری دارند.

5. درمان عملکرد مغز و یا تحریک مستقیم؛ که قصد دارد به تمرکز و یا هدایت تکالیفی برای مناطق خاصی از مغز به منظور افزایش فعالیت یا بازسازی عملکرد آن‌ ها داشته باشد.

6. ترکیب درمان‌ های پزشکی، بیوشیمیایی و جراحی با درمان‌ های دیگر.

اگر چه این مدل‌ ها ممکن است حالت‌ های توانبخشی را توصیف کنند، اما به نظر می‌ رسد بیشتر لیستی از سرفصل‌ ها باشند تا مدل‌ های نظری.

روش های کاردرمانی بیماران

یک مدل نظری نزدیک‌ تر به مدل‌ های درمانی آسیب مغزی، مدل مداخله‌ ای نوروفیزیولوژیک است که توسط گراس و شوتز پیشنهاد شده است. مراحل این مدل عبارتند از: کنترل محیط، شرطی‌سازی محرک- پاسخ، آموزش مهارت، جایگزینی راهبرد چرخه شناختی. گراس و شوتز بر این باورند که این مراحل سلسله مراتبی هستند به طوری که:

• بیمارانی که نمی‌ توانند یاد بگیرند توسط روش‌ های کنترل محیطی تحت درمان قرار می‌ گیرند.
• بیمارانی که می‌ توانند یاد بگیرند، اما نمی‌ توانند تعمیم دهند، نیاز به شرطی‌ سازی پاسخ – محرک دارند.
• بیمارانی که می‌ توانند یاد بگیرند و تعمیم دهند، اما نمی‌ توانند خودشان را نظارت کنند، بایستی مهارت‌ ها را آموزش ببینند.
• بیمارانی که می‌ توانند خودشان را نظارت کنند، از راهبرد های جایگزینی بهره می‌ برند.
• بیمارانی که می‌ توانند تمام موارد بالا را مدیریت کنند و قادر به تعیین اهداف خود هستند، بهترین مورد برای درمان‌ هایی هستند که مدل‌ های شناختی را به کار گیرند.

اگر چه در چنین مدل سلسله مراتبی، نظم خاصی حکم فرماست، اما بسیار بعید است که توافق مطلق بین کاردرمانان آسیب مغزی در خصوص توانایی یادگیری و بسط یک بیمار خاص وجود داشته باشد. ناتوانی در یادگیری همیشه به سهولت شناسایی نمی‌ شود. ما می‌ دانیم که حتی افراد با آسیب‌ های مغزی که تجربه اغما داشته‌ اند، درجه‌ ای از یادگیری را دارند. علاوه بر این، ممکن است یادگیری به موارد دیگر تعمیم داده شود. علی‌ رغم شک و تردید های موجود، می‌ توان گفت که مدل گراس و شوتز نقش مهمی در ترغیب درمانگران جهت چاره‌ اندیشی درباره راه‌ های مقابله با مشکلات موجود در توانبخشی دارد.

کاردرمانی و گفتاردرمانی آسیب مغزی

از جمله خدمات درمانی مفید در زمینه کودکان با آسیب مغزی، کاردرمانی حرکتی، کاردرمانی ذهنی و گفتاردرمانی می باشد، خدمات توانبخشی به کودکان با آسیب مغزی کمک می نماید توانایی های آسیب دیده خود را تقویت کرده و مهارت های حرکتی خود را بهبود بخشند و تعاملات اجتماعی خود را بازیابند. خدمات کاردرمانی ذهنی و گفتاردرمانی می توانند کودک را در بهبود روند زندگی مستقل یاری رساند و او را برای استفاده از خدمات اجتماعی و تحصیلی عمومی آماده نماید. مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر با در اختیار داشتن تجهیزات روز دنیا در حیطه توانبخشی آسیب مغزی مانند مکانوتراپی و ماساژ درمانی به درمان کودکان با آسیب های مغزی مانند ضربه مغزی و فلج مغزی می پردازد.

سوالات متداول:

1.  کاردرمانی برای کودکان آسیب مغزی چه کار می کند؟

کاردرمانی جسمی حرکتی به تقویت عضلات اندام ها و بهبود هماهنگی حرکتی کودک و بازیابی توانایی های حرکتی مانند راه رفتن و نشستن کمک می نماید. کاردرمانی ذهنی همچنین به بهبود مهارت های ذهنی نظیر حافظه، ادراک، حل مسئله و مهارت های برنامه ریزی کمک می نماید و ارتباط اجتماعی کودک را بهبود می بخشد.

2.گفتاردرمانی در کودکان آسیب مغزی چه کمکی می کند؟

گفتاردرمانی در کودکان با آسیب مغزی به بهبود مهارت های بلع و غذا خوردن در کودکان کمک می نماید و کودک را در جهت گفتار قابل فهم و روان و ایجاد ارتباط کلامی مناسب یاری می دهد.

سکته مغزی چیست؟

در پاسخ به این سوال که “سکته مغزی چیست؟” باید گفت سکته مغزی نوعی اختلال نورولوژی ناگهانی این است که به علت عروق کانونی قابل انتساب است که به دنبال آن خون رسانی به ناحیه ای که دچار سکته مغزی شده است مختل می شود. علائم و عوارض سکته مغزی در بیماران مختلف بسته به محل آسیب متفاوت است. هنگامی که خون رسانی به قسمتی از مغز دچار اختلال شود و متوقف شود، این قسمت مغز دیگر نمی تواند عملکرد عادی داشته باشد و به این وضعیت سکته مغزی می گویند. به عبارت دیگر آسیب مغزی عروقی (CVA) یا سکته مغزی ناشی از یک آسیب و اختلال در گردش خون است که منجر به اختلال عصبی می‌ شود. هنگامی که جریان خون به مغز قطع می‌ شود، سکته مغزی رخ می‌ دهد. این مسئله می‌ تواند از دو طریق اتفاق بیفتد.سکته مغزی می تواند باعث ناتوانی های موقت یا دائمی شود که خوشبختانه به وسیله کاردرمانی سکته مغزی و هم چنین گفتاردرمانی سکته مغزی می توان به کاهش این ناتوانی ها کمک کرد. به غیر از سکته مغزی بیماری ها و اختلالات دیگری هم وجود دارند که موجب کاهش ناتوانی های افراد بزرگسال می شوند از جمله دیابت، افسردگی، بیماری عروق کرونر، بیماری انسداد ریوی و… . کلینیک تخصصی توانبخشی دکتر صابر، بهترین مرکز درمان سکته مغزی در تهران، با در نظر گرفتن خدمات درمانی سکته مغزی برای بزرگسالان از جمله کاردرمانی سکته مغزی، گفتاردرمانی سکته مغزی و… به افراد مبتلا کمک می کند.

سکته مغزی ایسکمیک

سکته مغزی ایسکمیک هنگام انسداد شریان رخ می‌ دهد و هیچ خونی قادر به عبور از آن نیست. سکته مغزی هموراژیک زمانی رخ می‌ دهد یکی از شریان های خون رسان مغز پاره شود. سکته مغزی باعث مختل شدن رسیدن اکسیژن و مواد غذایی به مغز می شود. در این وضعیت سلول های مغزی در عرض چند دقیقه از بین می روند.

به بیان دیگر در سکته مغزی خونرسانی به قسمتی از مغز دچار اختلال شده و متوقف می گردد، این قسمت از مغز دیگر نمی تواند عملکرد طبیعی خود را داشته باشد که این وضعیت را اصطلاحاً سکته مغزی می نامند. سکته مغزی می‌تواند به عللی مانند بسته شدن یا پاره شدن یکی از رگهای خون رسان مغز ایجاد شود. سکته مغزی در مردان بیشتر از زنان است.

معمولاً قبل از بروز سکته مغزی علائم هشدار دهنده سکته وجود ندارد یا این که علائم سکته بسیار جزئی هستند. بعد از بروز سکته مغزی بیمار باید بلافاصله در بیمارستان بستری گشته تا از بروز صدمات دائمی به مغز جلوگیری شود.

عوارضی که بعد از سکته مغزی ایجاد می شود بستگی به محل سکته و وسعت بافت‌های گرفتار شده مغز دارد. عوارض سکته مغزی از عوارض خفیف و گذرا مثل تاری دید تا عوارض فلج کننده دائمی یا حتی مرگ را شامل می‌شود.

علائم سکته مغزی

• فلج یا بی حس شدن یک نیمه صورت
• فلج شدن یا بی حس شدن یک سمت بدن ( دست و پاها)
• ایجاد مشکل در بلع و غذا خوردن
• بی اختیاری ادرار و مدفوع
• ایجاد اختلال در حرف زدن

اگر این علائم سکته مغزی در طول 24 ساعت از بین بروند، این وضعیت را اصطلاحاً حمله ایسکمی گذرا می نامند که یک علت هشدار دهنده از یک سکته مغزی احتمالی در آینده است.

سکته مغزی سومین عامل مرگ و میر در جهان است. حدود 85 درصد از تمام موارد سکته مغزی بر اثر بسته شدن یک شریان مغزی با یک لخته خون که به آن سکته مغزی ایسکمیک گفته می شود،اتفاق می‌افتند.

دیگر علائم عمده سکته مغزی را آمپولی مغزی و خونریزی مغزی تشکیل می‌دهند. درمان اولیه پس از وقوع یک سکته مغزی شامل تحت نظر گرفتن دقیق فرد و انجام اقدامات پرستاری برای محافظت راه تنفسی او هست.

بدون شک یکی از مهمترین مراحل درمانی بیماران سکته مغزی توانبخشی تحت نظر یک گروه توانبخشی شامل متخصص طب فیزیکی و توانبخشی،کاردرمانگر فیزیوتراپیست ارتوپدی فنی، شنوایی شناس، گفتار درمان، بینایی سنجی روانشناس، کارشناس تغذیه، پرستار توانبخشی و مددکار اجتماعی است.

عوارض سکته مغزی چیست؟

• اختلال گفتاری و ارتباطی:

اختلالات گفتاری و ارتباطی بعد از سکته مغزی بسیار شایع هستند و می‌توانند در صحبت کردن و یا درک صحبت دیگران (آفازی)، خواندن و نوشتن اثر بگذارد. در صورت داشتن اختلال گفتاری،یک متخصص آسیب شناس گفتار و زبان می تواند به بیمار کمک کند.

• آسیب حرکتی در نیمه بدن:

نیمکره چپ معمولاً در اکثر انسان ها نیمکره غالب و یا نیمکره زبانی و منطقی است و نیمکره راست نیمکره عاطفی و احساسی و مسئول پروزودی گفتار است.

انتقال عملکرد زبانی از سمت چپ مغز به ناحیه ای در سمت راست مغز پس از توانبخشی یا گفتار درمانی سکته مغزی.

نکاتی در کاردرمانی سکته مغزی

-همی پلژی(فلجی) و همی پارزی(ضعف) یک طرف بدن: شرکت کننده را تشویق کنید که از طرف آسیب دیده استفاده کند.

از موقعیت شرکت کنندگان در صندلی در حین تمرینات نشسته آگاه باشید زیرا ممکن است آن ها نتوانند احساس کنند که آسا به صورت امن نشسته اند.

به شرکت کننده یادآوری کنید که بازوی آسیب دیده را برای محافظت در دامان خود نگه دارد و از اویزان کردن آن خودداری کند.

-افتادن پا: تمرینات مرتبط با بهبود قدرت دورسی فلکسور ها را انجام دهید و در صورت اسپستیسیتب پلانتار فلکسور ها، از تکنیک های کاهش تن استفاده کرده و در صورت نیاز آن ها را استرچ دهید.

-ضعف و از دست رفتن حس: شرکت کننده ممکن است احساس گرما، سرما یا درد را در اندام مبتلا نداشته باشد.

مشارکت کننده را تشویق کنید که برای آگاهی از ایمنی، محل قرار گیری دست یا پا را به صورت دیداری بررسی کند.

-بی ثباتی رفتاری: پاسخ های عاطفی را تصدیق کنید و به شرکت کنددگان یادآوری کنید که به دلیل سکته مغزی این رفتار ها را تجربه می کنند.

تنفس عمیق را برای آرامش و تمرکز مجدد تشویق کنید.

-مشکل در یادگیری مطالب جدید: حرکات را به صورت فیزیکی نشان دهید و به فرد به صورت عملی نشان دهید که از او چه می خواهید.

به شرکت کنندگان فرصت اضافی بدهید تا در مورد حرکات جدید پاسخ دهند، زیرا ممکن است در مورد فعالیت های جدید محتاط باشند و نسبت به اطلاعات جدید با تاخیر پاسخ دهند.

-آگاهی از وضعیت بدنی(پوسچر): شرکت کنندگان را ترغیب کنید هنگام نشستن روی صندلی، روی وضعیت خود تمرکز کنند.

آن ها باید تمام راه را در صندلی عقب بنشینند. اگر آن ها به یک طرف سقوط کرده اند و یا بازوی درگیر آن ها از از بالای صندلی آویزان شده است، به صورت کلامی آن ها را به حالت مجدد یادآوری کنید. از آن ها بخواهید تا از بازوی مبتلا استفاده کنند و آن را در دامان خود قرار دهند.

برای تقویت تعادل و هماهنگی از فعالیت هایی استفاده کنید که هر دو طرف بدن را درگیر می کنند. حرکات فیزیکی که شرکت کننده را از خط میانی یا مرکز تعادل دور می کند، به ایجاد کنترل تعادل کمک می کند. برخی از ایده های فعالیت شامل پرتاب توپ یا لگد زدن هستند. تلاش برای گرفتن توپ در سمت دچار نگلکت (ناآگاهی یک طرفه)، تعادل و آگاهی بدن را تقویت می کند.

تمریناتی با تمرکز بر ثبات عضلاتاصلی در حالت نشسته و ایستاده برای بیمار تجویز کنید.

-مشکلات ارتباطی مانند آفازی: جهت ها را ساده کنید و به صورت دیداری آن ها را نشان دهید.

به طور کلامی ناامیدی را که شرکت کنندگان هنگام تلاش برای برقراری ارتباط با شما احساس می کنند تایید کنید. این یعنی به وی این احساس را منتقل کنید که او را درک می کنید.

به شرکت کنندگان در مورد عملکرد شان بازخورد مثبت دهید.

-اسپستیسیتی(افزایش تن عضلانی، مقاومت نسبت به کشش غیر فعال) یا فلسیتی(کاهش تن عضله): تمریناتی برای ترمیم تحرک و عادی تر کردن عضله توصیه می شود.

هنگام باز بودن بازو، خطر آسیب دیدگی شانه به دلیل نیمه دررفتگی افزایش می یابد. یک صفحه، گوه، فوم یا بالش را می توان بر روی پا یا صندلی قرار داد تا در هنگام نشستن از بازو پشتیبانی کند و بدین ترتیب آن را از آویز شدن و ورم(متورم) محافظت کند. این کار از ناحیه شانه هم محافظت می کند.

در مورد تمرینات بالای سر که می تواند نیمه دررفتگی را تشدید کند، محتاط باشید و ترجیحا آنان را انجام ندهید.

نکات تمرین بیماری مزمن انسداد ریوی

-حملات سرفه: تمرین را متوقف کنید.

وی را تشویق کنید نفس ازام بکشد و سعی کند آرام شود.

-دیس پنه(ناتوانی در تنفس): تمرین را متوقف کنید.

شرکت کننده را تشویق کنید که در صورت لزوم از یک اسپری استنشاقی استفاده کند.

از هر گونه سموم محیطی یا آلاینده های موجود در اتاق که باعث اختلال در عملکرد تنفس شود، آگاه باشید.

اجازه ندهید که شرکت کننده نوشیدنی سرد بنوشد زیرا که ممکن است قفسه سینه را سفت کند و تنفس را دشوارتر کند. یک نوشیدنی گرم می تواند مفیدتر باشد.

-کاهش استقامت: دوره های استراحت را برای صرفه جویی در انرژی و تنفس تشویق کنید.

شرکت کننده باید فعالیت جسمانی را به آرامی شروع کند و در نهایت در صورت امکان 20 دقیقه به تمرین بپردازد.

تمرین های روزمره باید شامل جلسات کوتاه از پنج تا شش دفعه حرکت و مجموعه تمرینات با استراحت 1 تا 2 دقیقه در بین آن باشد.

-تنفس سطحی: شرکت کننده را تشویق کنید که تمرینات را به ارامی و با استراحت کافی انجام دهد.

از حرکات ایزومتریک یا بلند کردن وزن بالاتر از سطح قفسه سینه خودداری کنید.

تکرار بیش از حد زیاد با اضافه وزن می تواند فشار خون را افزایش داده و فشار داخل سینه را افزایش دهد و این باعث می شود تنفس دشوار شود.

-استفاده از اکسیژن: صرف دانشتن این که اکسیژن در دسترس است، به افراد حس امنیت برای انجام تمرینات می دهد.

حتما در طول مداخلات، فضای کافی برای یک مخزن قابل حمل اکسیژن فراهم کنید.

-اضطراب و حملات پنیک: از علائم و نشانه های پریشانی عاطفی آگاه باشید.

اگز اضطراب در تنفس مشکل ایجاد کند، به شرکت کننده یادآوری کنید که به بازو های خود تکیه داده و کمی به سمت جلو خم شود.

شرکت کننده می تواند بازو ها را بر روی زانو ها یا واکر قرار دهد. این موقعیت به شانه ها کمک می کند تا از قسمت بالایی بدن حمایت کنند تا قفسه سینه آزادتر شود و این باعث می شود تنفس موثرتری انجام شود. این موقعیت همپنین به فرد احساس امنیت و کنترل می بخشد.

تمرینات تنفس عمیق و ارامش بخش را تشویق کنید.

از شرکت کننده بپرسید که آیا دوست دارد در کنار درب یا پنجره بنشیند.

از شرکت کننده بپرسید که آیا دوست دارد شما یک پنکه را در نزدیکی خود قرار دهید. دیدن حرکت هوا می تواند اضطراب را کاهش دهد.

 بیماری عروق کرونر در سکته مغزی چیست

-نداشتن انرژی و استقامت: به شرکت کننده یادآوری کنید که در انجام تمرینات برای افزایش انرژی و استقامت باید ثابت قدم باشد.

-سرگیجه: شرکت کننده باید به آرامی گرم کند و از حرکات ناگهانی و تغییر موقعیت خودداری کند.

-علائم و نشانه های پریشانی جسمی: مراقب این علائم باشید: ناراحتی در قفسه سینه، تنگی نفس غیر معمول و ضربان قلب غیر طبیعی. در صورت بروز، تمرینات را فورا متوقف کنید.

مطمئن شوید که اتاق خیلی سرد یا خیلی گرم نباشد.

-عوامل استرس زای عاطفی: به شرکت کننده آموزش دهید که چگونه نفس عمیق بکشد. تمرین های آرامش بخش را تشویق کنید.

از شرکت کنندگانی که در مورد فعالیت بدنی دچار اضطراب شده اند، پشتیبانی عاطفی کنید.

-دیس پنه(ناتوانی در تنفس): به شرکت کننده یادآوری کنید که از تمرینات خودداری کند و نفس عمیق و آهسته نفس بکشد.

مطمئن شوید که اتاق خیلی سرد یا خیلی گرم نباشد.

راه های بهبود افسردگی در سکته مغزی چیست؟

-نداشتن انرژی و استقامت: به شرکت کننده یادآوری کنید که در انجام تمرینات برای افزایش انرژی و استقامت باید ثابت قدم باشد.

-سرگیجه: شرکت کننده باید به آرامی گرم کند و از حرکات ناگهانی و تغییر موقعیت خودداری کند.

-علائم و نشانه های پریشانی جسمی: مراقب این علائم باشید: ناراحتی در قفسه سینه، تنگی نفس غیر معمول و ضربان قلب غیر طبیعی. در صورت بروز، تمرینات را فورا متوقف کنید.

مطمئن شوید که اتاق خیلی سرد یا خیلی گرم نباشد.

-عوامل استرس زای عاطفی: به شرکت کننده آموزش دهید که چگونه نفس عمیق بکشد. تمرین های آرامش بخش را تشویق کنید.

از شرکت کنندگانی که در مورد فعالیت بدنی دچار اضطراب شده اند، پشتیبانی عاطفی کنید.

-دیس پنه(ناتوانی در تنفس): به شرکت کننده یادآوری کنید که از تمرینات خودداری کند و نفس عمیق و آهسته نفس بکشد.

مطمئن شوید که اتاق خیلی سرد یا خیلی گرم نباشد.

تمریناتی برای کنترل دیابت

-تحمل کم در برابر گرما و سرما: از انجام تمرینات در محیط های گرم خودداری کنید زیرا چنین محیط هایی خطر آسیب دیدگی گرما را برای مبتلایان به نوروپاتی افزایش می دهند.

از انجام فعالیت در محیط های سرد خودداری کنید زیرا این کار می تواند گردش خون را مختل کند.

-گردش خون ضعیف در پاها: به شرکت کنندگان یادآوری کنید که از کفش های راحت و مناسب استفاده کنند.

شرکت کنندگان باید از موقعیت قرار گرفتن پاها آگاه باشند.

-مشکلات بینایی: از تمریناتی که می توانند فشار خون را افزایش دهند (ایزومتریک یا فعالیت هایی که در آن ها دست ها زیاد بالای سر قرار می گیرند) خودداری کنید زیرا که می تواند به رگ های خونی شبکیه اسیب برساند.

-احتمال هایپوگلایسمی(واکنش انسولین) علائم آن شامل ضعف، تعریق، سرگیجه، گرسنگی و… است: به شرکت کننده آموزش دهید که چگونه نفس عمیق بکشد. تمرین های آرامش بخش را تشویق کنید.

از شرکت کنندگانی که در مورد فعالیت بدنی دچار اضطراب شده اند، پشتیبانی عاطفی کنید.

-استقامت محدود: به شرکت کنندگان یادآوری کنید که استراحت کنند و بیش از حد به خود فشار وارد نکنند.

-احتمال قند خون کم(دیابت نوع 1): به شرکت کننده یادآوری کنید که قبل از جلسه میزان قند خون را بررسی کند. اگر کم باشد (کمتر از 70 میلی گرم در هر دسی لیتر)، شرکت کننده باید قبل از هر گونه فعالیت بدنی یک میان وعده میل کند.

هر چه فعالیت بدنی بیشتر باشد، کربوهیدرات های پیچیده تری باید خورده شوند.

در حین انجام تمرینات میزان قند خون باید در دامنه 100 تا 250 میلی گرم در هر دسی لیتر باشد.

-مصرف مسدود کننده های بتا برای مشکلات قلبی: به ویژه در شرکت کنندگانی که از این دارو ها استفاده می کنند مراقب ابشید زیرا علائم واکنش انسولین را پنهان می کنند.

-پتانسیل کم آبی بدن: به شرکت کنندگان یادآوری کنید که برای مصرف آب به خود استراحت دهند.

سوالات متداول:

1.عوارض سکته مغزی چیست؟

اختلال گفتاری و ارتباطی، آسیب حرکتی در نیمه بدن و مشکلات ذهنی مانند اختلال در حافظه از عوارض سکته مغزی

2. علائم سکته مغزی چیست؟

فلج یا بی حس شدن یک نیمه صورت، فلج شدن یا بی حس شدن یک سمت بدن ( دست و پاها)، ایجاد مشکل در بلع و غذا خوردن،بی اختیاری ادرار و مدفوع، ایجاد اختلال در حرف زدن از علائم سکته مغزی می باشد.

مشکلات سالمندان| کاردرمانی سالمندان| گفتاردرمانی سالمندان| توانبخشی سالمندان غرب و شرق تهران

فرایندهای توانبخشی همچون کاردرمانی و گفتاردرمانی برای تمامی سنین از کودک و نوزاد گرفته تا فرد کهن سال و مسن مورد استفاده قرار می گیرد. به طور کلی درباره سالمندان می توان گفت که اگر سالمندان در استقلال عملکرد های شان با مشکل رو به رو شده یا به کمک نیازمند اند، توانبخشی سالمندان می تواند گزینه بسیار خوبی برای از بین بردن مشکلات سالمندان باشد. ضعیف بودن معمولاً به ترکیبی از شرایط مربوط می‌ شود که در آن فرد قادر به انجام فعالیت‌ های عادی زندگی روزمره به صورت مستقل نیست. برخی از افرادی که سالخورده هستند ممکن است از نظر جسمی ضعیف به نظر برسند اما این‌طور نیست. ظاهر می‌ تواند فریب‌ دهنده باشد. عملکرد چیزی است که ضعیف بودن یا نبودن را تعیین می‌ کند. این احتمال که ما ممکن است بر اساس ظاهر در مورد سطح فعالیت بدنی و توانایی یک سالمند نظر دهیم، می‌ تواند فریبنده باشد. کلینیک تخصصی توانبخشی دکتر صابر، بهترین مرکز درمان سکته مغزی در تهران، با انجام خدمات کاردرمانی سالمندان در منزل و گفتاردرمانی سالمندان به این افراد کمک های شایانی می نماید. این کلینیک شامل دو مرکز تخصصی در غرب و شرق تهران می باشد و با امکانات مختلفی نظیر مکانوتراپی و کاردرمانی جسمی در جهت بهبود وضعیت تعادلی و قدرت عضلانی سالمندان فعالیت می نماید.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

ضعف و مشکلات سالمندان

باید بدانید که همه‌ی ضعف‌ ها مزمن یا طولانی‌ مدت نیست. برخی از افراد به دلیل جراحی یا بیماری خود را در وضعیتی ضعیف می‌ بینند. هنگام بهبودی، ضعف ممکن است کاهش یابد یا ناپدید شود. همچنین ممکن است افراد با افزایش فعالیت بدنی، ضعف را کاهش دهند. تحقیقات تأکید کرده‌ اند که فعالیت بدنی باعث تقویت قدرت، تعادل، هماهنگی و آمادگی قلبی عروقی حتی در افراد ضعیف و مسن‌ تر می‌ شود. به ویژه مشخص شده است که تمرینات مقاومتی به افراد دچار ضعف بدنی (در شرایط جسمی ضعیف یا متوسط ناشی از سبک زندگی بی‌تحرک) کمک می‌ کند. ضعف عضلات اسکلتی فرد را بیشتر در معرض خطر افتادن قرار می‌ دهد. این افتادن می‌ تواند منجر به شکستگی استخوان‌ ها و بستری شدن در بیمارستان شود. تمرینات تقویتی و کششی (به خصوص تمرین‌های تعادل ویژه) به حفظ تعادل و دامنه حرکت کمک می‌ کند و در بسیاری از مطالعات برای پیشگیری از افتادن توصیه می‌ شود. خستگی حوزه دیگری است که ممکن است در درک شخص به عنوان ضعف نقش داشته باشد. بزرگسالان مسن اغلب به ما می‌ گویند که دچار خستگی می‌ شوند و انرژی لازم برای ورزش یا انجام فعالیت‌ های خاص زندگی روزانه را ندارند. در ارزیابی یک فرد، باید تمام این عوامل را در نظر بگیرید. بسیاری از اختلالات شایع می‌ توانند بر انرژی تأثیر بگذارد و احساس خستگی ایجاد کنند. با انجام خدمات کاردرمانی سالمندان و گفتاردرمانی سالمندان یا به طور کلی توانبخشی سالمندان در منزل، می توان از شدت ضغف آن ها کم کرد.

دلایل مشکلات سالمندان

ضعیف اصطلاحی است که می‌تواند هر کسی را از جوان و پیر توصیف کند. دلایل ضعف در افراد متفاوت است. دلایل ضعیف که معمولاً موارد زیر را شامل می‌شود:

• وضعیت پزشکی
• از دست دادن یک یا چند حس
• یک اختلال مزمن
• یک اختلال مزمن به همراه یک بیماری جدید
• تشخیص پزشکی
• تغییرات نامطلوب در سیستم اسکلتی عضلانی
• مسائل روان‌شناختی
• سارکوپنی (از دست دادن توده عضلانی)
• سن بالا
• عدم تعادل تغذیه‌ای
• معلولیت‌های شناختی
• عدم تحرک بدنی

نقش انگیزه در کاردرمانی سالمندان

انگیزه نقش مهمی در انجام فعالیت‌ های گوناگون دارد. صرف توصیه به انجام فعالیت‌ های فیزیکی نمی‌ تواند منجر به بهبود و افزایش میزان فعالیت‌ های فیزیکی و مشارکت در جامعه شود. خود انگیزه یک عامل ایستای مشخص و یک ویژگی شخصیتی فردی نیست. انگیزه خود از عوامل گوناگونی تشکیل شده است. برخی از پژوهشگران فرمولی را برای انگیزه توصیه کرده‌اند. این فرمول از چهار قسمت تشکیل شده است که همه‌ی چهار قسمت به وسیله‌ی آموزش، تجربه و هدایت مؤثر قابل تغییرند. به وسیله‌ی مشخص کردن عوامل خطر و تغییر این عوامل می‌ توانید میزان ترک جلسات درمان و پیگیری نکردن جلسات درمان را کاهش دهید. وجود روحیه و انگیزه کافی در سالمندان، علاوه بر فعالیت های توانبخشی سالمندان، به آن ها در درمان سریع تر کمک می کند.

نیازهای ویژه و مشکلات سالمندان

یک شرکت کننده ممکن است یک یا چند نیاز ویژه داشته باشد که هنگام ترکیب، وضعیتی ضعیف ایجاد می‌ کنند. به عنوان مثال،‌ ممکن است یک شرکت‌کننده به دلیل سن 98 سالگی و وضعیت جسمی نامساعد، ضعیف باشد. هر کسی، جوان یا پیر بتواند نیاز های ویژه‌ ای داشته باشد. یک نیاز خاص می‌ تواند موقت یا دائمی باشد. اصطلاح خاص نشان می‌ دهد که درمانگر قبل از شروع برنامه‌ی مداخله‌ ای برای آن شخص باید بداند که اختلال یا محدودیت فرد چیست. برخی نیاز های ویژه به شرح زیرند:

• اختلال پزشکی
• اختلالات حسی (از دست دادن بینایی، از دست دادن شنوایی، از دست دادن حس لمس)
• مشکلات ارتباطی از جمله آفازی (از بین رفتن یا کاهش توانایی صحبت کردن، درک، خواندن یا نوشتن) و موانع زبانی
• اختلالات شناختی
• سبک زندگی بی‌ تحرک
• سارکوپنی

یک نیاز ویژه می‌ تواند شامل موارد زیر باشد:

• تجهیزات پزشکی خاص (به عنوان مثال: اکسیژن، IV)
• حمایت عاطفی ناشی از مسائل بهداشت روان (مانند افسردگی)
• داروهای خاص
• تجهیزات خاص یا
• کمک‌های بدنی با حرکت

همان‌ طور که یک جلسه کاردرمانی جسمی یا کاردرمانی ذهنی را اداره می‌ کنید، حتماً این نیازها و ترکیب آن‌ ها را در خاطر داشته باشید. به عنوان مثال: بیماری که مبتلا به بیماری مزمن انسدادی ریه است، ممکن است در صورت شروع به احساس کلاستروفوبیک نیاز به فضایی داشته باشد که در آن اکسیژن در دسترس باشد. یا یک فرد که دچار سکته‌ی مغزی شده و مبتلا به آفازی است باید در نزدیکی شما قرار گیرد تا بتوانید به راحتی با نشانه‌ های دیداری و کلامی ارتباط برقرار کنید. برای کم کردن میزان نیاز های ویژه سالمندان و از بین بردن ضعف آن ها می توان از خدمات کاردرمانی سالمندان یا گفتاردرمانی سالمندان در منزل و… بهره برد.

تأثیر داروها و توانبخشی سالمندان 

همه‌ی داروها عوارض جانبی دارند که می‌ تواند بر توانایی شرکت‌ کنندگان در مشارکت کامل یا ایمن در فعالیت فیزیکی تأثیر بگذارد. مطالبی وجود دارد که باید در موارد داروها،‌ سالمندان بیمار و بزرگسالان دارای نیاز های ویژه بدانید. افراد مسن و سالمندان بیمار نسبت به سایر گروه‌ های سنی دارو های بیشتری مصرف می‌ کنند. بسیاری از آن‌ها 6 تا 8 دارو مصرف می‌ کنند. اگرچه ویتامین‌ ها دارو نیستند، اما در برخی دسته‌ بندی‌ ها ممکن است به عنوان دارو حساب شوند، بنابراین تعداد دارو ها می‌ تواند به روزانه 10 تا 12 عدد برسد. برخی از دارو ها مانند آنتی‌ بیوتیک‌ ها به صورت کوتاه‌ مدت مصرف می‌ شوند؛ اما سایر دارو ها ممکن است به صورت طولانی‌ مدت و برای اختلالات مزمن مانند دیابت، آرتروز، سکته‌ی مغزی و مشکلات قلبی مصرف شوند. همه‌ی دارو ها پتانسیل عوارض جانبی دارند و مصرف چندین داروی روزانه در کنار هم می‌ تواند فرد را در معرض خطر بیشتری برای بروز عوارض جانبی قرار دهد. افراد مسن و سالمندان ضعیف، متابولیسم کندتری دارند، بنابراین دارو ها برای مدت زمان طولانی‌ تری در سیستم بدنی‌ آن‌ ها باقی می‌ مانند. علاوه بر این، درصد زیادی از دارو ها دارای عوارض جانبی مانند سرگیجه و سردرگمی هستند. این دارو ها و عوارض جانبی بر توانایی سالمند در فعالیت، تعادل،‌ پیاده‌ روی ایمن و در بعضی مواقع، درک جهت‌ ها تأثیر می‌ گذارند. درمانگر باید بداند که یک شرکت‌ کننده چه نوع دارو هایی مصرف می‌ کند. به عنوان مثال: دسته دارو های روان (داروهای ذهنی،‌ خلقی و رفتاری) دارای عوارض جانبی قابل توجهی هستند که باید از نزدیک مورد بررسی قرار گیرند. چهار نوع داروی روان وجود دارد:

• داروهای ضد افسردگی
• ضد روان‌پریشی
• ضد اضطراب
• آرام‌بخش‌ها

وقتی فرد بیش از یکی از این دارو های مربوط به روان را مصرف ‌کند، خطر افتادن بیشتر می‌ شود.

تاثیر فعالیت بدنی منظم بر مشکلات سالمندان

شواهد رو به رشدی مبنی بر این‌که فعالیت بدنی منظم خطر ابتلا به بیماری‌ ها و بیماری‌ های مزمن متعدد از جمله بیماری‌ های قلبی عروقی،‌ فشار خون بالا، دیابت نوع 2، پوکی استخوان،‌ چاقی، سرطان روده بزرگ، سرطان پستان، اختلال شناختی، اضطراب و افسردگی و سکته‌ی مغزی را کاهش می‌دهد، وجود دارد. قبل از شروع نگاه دقیق‌تر به 14 حوزه‌ی بیماری‌ های گوناگون، به یاد داشته باشید که ممکن است برخی بیماران دارای اختلالات پزشکی و نیاز های خاص باشند. بسیاری از این موارد، مواردی هستند که ما آن را اختلالات نامرئی می‌ نامیم مانند: پوکی استخوان، مشکلات قلبی، دیابت، افسردگی، تعویض مفصل ران یا زانو، فشار خون بالا و غیره. این به آن معنی است که برخی از افراد دچار چندین نوع بیماری هستند. به عنوان مثال سالمندی که دچار سکته‌ی مغزی است، ممکن است به پوکی استخوان هم دچار باشد. یکی از راه‌ حل‌ های مناسب برای این مسئله بررسی کامل و با جزئیات پرونده‌ی پزشکی بیمار و پرسش از وی و خانواده‌اش در مورد عوامل و بیماری‌ های زمینه‌ ای است. در کنار توانبخشی سالمندان می توان از فعالیت های بدنی منظم و روزمره برای پیشرفت هر چه بهتر و سریع تر این افراد، بهره برد.

غلبه طرفی در کودکان| نیمکره غالب چگونه رشد می کند| کاردرمانی کودکان| کاردرمانی در منزل

آیا تا به حال ورزشکارانی را دیده‌اید که بیشتر با یک سمت خود می‌توانند ورزش را بهتر انجام دهند؟ این پدیده غلبه طرفی نام دارد که نقش شایانی در عملکرد ورزشکاران دارد. با این حال، می‌تواند نقطه ضعفی برای ورزشکاران در برخی رشته‌های ورزشی باشد. خصوصا هنگامی که ورزشکار نتواند به سمت مخالف دریبل کند یا در زدن ضربه پنالتی به یک سمت خاص تمایل بیشتری داشته باشد. در فعالیت ریختن آب از پارچ عملکردهای دستیابی ،گرفتن، بلند کردن ،ریختن پایین آوردن و رها کردن به صورت سری اجرا میشود. پردازش متوالی موجود در زبان، شماره ها و حرکات بدین معنی است که به نیمکره ی چپ “آنالیز کننده” گفته شود. نیمکره ی راست مغلوب، ظرفیت بیشتری برای پردازش اطلاعات بینایی و فضایی دارد. شناخت اشیاء محیط در پوزیشن قسمتهای مختلف بدن در حین انجام حرکات و ارتباط فضایی بین اشیاء و نقاط در محیط در ارتباط با نیمکره ی راست هستند. کلینیک تخصصی کاردرمانی دکتر صابر با در نظر گرفتن خدمات متنوع و تخصصی در حیطه درمان غلبه طرفی در کودکان، رضایت همیشگی مراجعان را به خود جلب می کند.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

نیمکره غالب و مغلوب و غلبه طرفی

نیمکره ی غالب نسبت به نیمکره مغلوب ، معمولا چپ گرایش به بزرگتر و سنگینتر بودن دارد. ورودی ها به دو سمت از حواس و از سایر نواحی مغز و طناب نخاعی عمدتا یکسان هستند و تفاوت در بین دو سمت در ظرفیت آن دو برای پردازش اطلاعات مختلف نهفته است. نیمکره ی چپ غالب در اغلب افراد در عملکردهای زبانی(خواندن، نوشتن، ادراک و تولید زبان) غالب است. این عملکردها پردازش مراحل، لغت به لغت، و کلمه به کلمه را درگیر می کنند. نیمکره چپ همچنین با پردازش مراحل عملکردها که پایه ی اغلب حرکات عملکردی ما هستند ارتباط دارد. نیمکره ی راست با کل به جای جزء سر و کار دارد و “سنتزکننده” نام گرفته است. تفاوت در پردازش عاطفی دو نیمکره باعث شده است که نیمکره راست “مغز عاطفی” خوانده شود. نیمکره راست اطلاعات عاطفی را در گفتار و حالت چهره، پردازش می کند. افراد با آسیب نیمکره ی راست ممکن است ناتوان بودنشان را انکار کنند یا نسبت به آن بی تفاوت باشند. آنهایی که به علت آسیب نیمکره چپ مشکلات زبانی دارند، معمولا احساس اضطراب و افسردگی کرده اما ممکن است عاطفه را از راه های غیر زبانی مثل بیان چهره ای ، بفهمند و ابراز کنند. ارتباط متقابل قوی بین نواحی قشر مغز به این معنی است که هر لوب از نیمکره غالب و نیمکره مغلوب به صورت انفرادی کار نمی کند. ارتباط بین نواحی حسی و حرکتی قشر نواحی قشری به زیر قشری، ساقه مغز و طناب نخاعی و بین نیمکره راست و چپ اتفاق میافتد به علاوه هر جزء از شناخت میتواند شبکه هایی را که اجزائشان در نواحی مختلف چندگانه ی قشر هستند را درگیر کند. افراد با مشکل در قسمت یکسانی از مغز میتوانند نتایج متفاوتی بر اساس گستردگی آسیب مخ و نواحی دیگر مغز که درگیر است داشته باشند. به عنوان مثال اگر غلبه طرفی در کودکان به صورت تمایل به راست بدن باشد، ولی کودکان از چشم چپ خود به عنوان چشم غالب استفاده کنند، این موضوع می‌تواند سبب بروز اختلالاتی در خواندن و نوشتن آن ها شود.

آسیب های مغزی

 اصطلاح های hemiplegia” و “hemiparesis در ارتباط با کمبود حس و حرکت در نتیجه ی آسیب سیستم اجرایی مغز در یک سمت مغز میباشد. در سازماندهی سیستم عصبی مرکزی اغلب مسیرهای فیبرهای عصبی بین مغز و طناب نخاعی به سمت مقابل، تقاطع می کنند. این بدان معنی است که آسیب در نیمکره راست مغز باعث فلج سمت چپ بدن و آسیب نیمکره چپ یاعث فلج سمت راست بدن خواهد شد. در مورد آسیب مغزی، مکان آسیب به جای سمت فلج توضیح داده می شود. باید تاکید شود که نقایص شناختی در نتیجه آسیب سیستم اجرایی مغز میتوانند با یا بدون نقص حسی و حرکتی باشند. کلینیک کاردرمانی دکتر صابر با انجام خدمات درمانی در حوزه درمان آسیب مغزی در غرب و شرق تهران مشغول به فعالیت می باشد.

سیستم شناختی 

 سیستم پیچیده شناختی به صورت یک کل با همکاری متقابل زیر مجموعه هایش در سطوح مختلف از پردازش عمل می کند. به منظور بهره مندی و فهم شناخت، سیستم میتواند به اجزائش تجزیه شود هر مهارت اساسی شناختی عملکرد موثر را حمایت میکند و اسیب در هر زیر سیستم بر روی کل سیستم تاثیر میگذارد چهارچوب کاری کاردرمانی برای کار بالینی فاکتورهای مراجع را که ممکن است در عملکرد حیطه های کاری مختلف تاثیر بگذارد طبقه بندی می کند. در چهار چوب OTPF عملکردهای عمومی و خاص دهنی به این صورت خلاصه میشود:

-عملکردهای ذهنی کلی شامل: هوشیاری، جهت یابی ،شخصیت، انگیزه و آمادگی

-عملکردهای اختصاصی ذهنی شامل: توجه ،حافظه، درک، شناخت، ایجاد مفهوم، برنامه ریزی حرکتی، پاسخهای روانی – حرکتی ،عاطفه، آگاهی بدنی، اعتماد به نفس، زبان و اعمال ریاضی

البته باید به این نکته توجه داشت که اگر عملکرد های ذهنی کودک دچار مشکل شود، همچون غلبه طرفی در کودکان، می توان با انجام درمان های متفاوت از جمله کاردرمانی ذهنی به حل این مشکل کمک نمود.

در این مطلب هوشیاری و عملکردهای اختصاصی ذهنی را در نوروسایکولوژی مطرح میکنیم. اکتساب مهارتهای زبانی و عملکردهای ریاضی را شامل نخواهد شد. همکاری با گفتار درمانگران زمانی که در مهارتهای زبانی و حافظه آسیب وجود دارد ضروری است. موضوعات تحقیقها در نوروسایکولوژی شامل درک ،توجه ،حافظه، طرح ریزی و حل مساله میباشد. یک چالش توسط نورمن (۱۹۸۰) برای روانشناسان شناختی مطرح شد تا فرهنگ ،آگاهی، عواطف و سیستم عقاید را وارد تحقیقات شناختی خود بکنند از آن زمان عاطفه، به عنوان یک موضوع تحقیق در علوم شناختی قرار گرفت (گازانیگا و همکاران ،۲۰۰۲ فصل ۱۳) و راهی که توجه میتواند در هر دو سطح آگاهی و عدم آگاهی اعمال ،شود یک حیطه ضروری از تحقیقات میباشد. سازماندهی این مطلب برای بازتاب دادن تواناییهای شناختی طراحی شده است که موضوع اصلی تمرینات بالینی کاردرمانی میباشد اجزاء شناخت در گروه سرفصلهای زیر گروه بندی میشوند:

• ادراک دیداری: شناخت چهره واشیاء
• تواناییهای فضایی: مهارتهای ساخت و ساز آگاهی بدنی و جهت یابی جغرافیایی
• توجه: حفظ شده، انتخابی و چندگانه
• حافظه: حافظه اجرایی، بلند مدت و حافظه روزمره
• حرکات :هدفمند مدل برنامه ریزی برنامه ریزی حرکتی و هدفمند
• عملکرد اجرایی: رفتارها و اعمال روتین و غیر روتین و خود آگاهی

گفتاردرمانی در منزل ضربه مغزی

آسیب دیدگی مغزی ناشی از ضربه، پیامد صدمه به مغز در اثر اصابت یک عامل خارجی به سر است، که منجر به ناتوانی عملکردی جزئی یا کامل و یا آسیب دیدگی روانی- اجتماعی، و یا هر دو می‌گردد. این آسیب به نحو نامطلوبی روی عملکرد آموزشی کودک تأثیر می‌گذارد. این اصطلاح ، آن گروه از آسیب‌‌های مغزی را که در  آن‌ها استخوان‌های سر شکسته شده باشند و یا شکسته نشده باشند، شامل می‌شود، که منجر به آسیب­ دیدگی‌‌هایی در یک یا چند جنبه می‌شوند، از قبیل آسیب­ دیدگی : شناخت، زبان، حافظه، توجه، استدلال، تفکر انتزاعی، قضاوت، حل مسئله، توانایی‌‌های حسی، حرکتی، درکی ، رفتار روانی – اجتماعی، عملكرد جسمی، پردازش اطلاعات، و گفتار. این اصطلاح ، آن دسته از آسیب‌‌های مغزی را که مادرزادی و یا زوال دهنده باشند، و یا ضربه های مغزی را که در حین تولد در اثر ضربه ایجاد شده باشند، شامل نمی‌شود. مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی ضربه مغزی دکتر صابر در زمینه توانبخشی اختلالات مغزی به صورت تخصصی فعالیت می نماید. از خدمات مهم این مرکز می توان به گفتاردرمانی در منزل برای بیماران ضربه مغزی اشاره نمود که به علت سهل الوصول بودن آن یکی از بهترین گزینه های درمان می باشد و نتایج درمانی مفیدی را پدید می آورد. بیمار بلافاصله پس از ترخیص از

ویژگی های آسیب دیدگی یا ضربه مغزی

ویژگی‌‌های آسیب دیدگی مغزی ناشی از ضربه مغزی، متناسب با میزان آسیب دیدگی مغز، محل صدمه ، وضعیت کلی و عملکرد بیمار پیش از صدمه، و میزان بهبودی پس از صدمه، تا حد زیادی متغیر خواهد بود. در حال حاضر، تعیین سطح کودک مبتلا به آسیب دیدگی مغزی گویای این است که، کودک توسط آموزگاران پروانه­ دار مناسبی که نیاز‌های شناسایی شده­ ی کودک را هدف قرار می‌دهند، آموزش می‌بیند. با وجود این، آموزگاری که فی نفسه در مورد ضربه مغزی پروانه داشته باشد، وجود ندارد. میرا،توکر، تایلر (۱۹۹۲)، ویژگی‌های TBI را در مورد عملکرد جنبه‌‌های مختلف جسمی‌، حسی، شناختی، زبانی، رفتاری ، و عاطفی کودکی که به خدماتی نیاز داشت و توسط آموزگار واجد شرایطی که جنبه‌‌های ویژه ی نقص موجود در کودک را هدف قرار داده بود، شرح داده ­اند. میرا و همکاران (۱۹۹۲) پی بردند که ، کودکان دچار ضربه مغزی مشكلات گوناگونی را بر دوش می‌کشند که عبارتند از: خستگی و کاهش تاب و توان مشکلات بینایی / شنوایی، نقص‌‌هایی در توجه و حافظه، مشکلاتی در استدلال و حل مسئله، رفتار کلامی نامناسب اجتماع، مشکلاتی در برنامه­ ریزی و سازمان­بندی ، فعالیت حرکتی زیاد، رفتار اجباری، و فقدان کنترل خود. بعلاوه، كودكان دچار ضربه مغزی ، در خوابیدن، و در ارزیابی کار‌های اجرا شده، اختلالاتی دارند، و فقط غذا‌های خاصی را مصرف می‌کنند.

درمان گفتار و زبان کودک ضربه مغزی در منزل

کودکان دچار TBI ، از نظر گستره­ ی مشکلات، تفاوت زیادی با یک­دیگر دارند، و آسیب دیدگی مغزی در هر کودک به شکل خاصی تظاهر پیدا می‌کند. میرا و همکاران (۱۹۹۲)، برای کار کردن با کودک دچار ضربه مغزی که گفتاردرمان می‌تواند آن را اجرا کند، پیشنهادات زیر را برای گفتاردرمانی در منزل ضربه مغزی ارایه داده ­اند:

1. هر بار اطلاعات محدودی را به کودک ارایه دهید.
2. هر بار فقط برای یک فعالیت، دستور ساده-ای صادر کنید.
3. به کودک آموزش دهید تا پیش از صحبت کردن، مهارت‌‌ها را تکرار و تمرین کند.
4. به کودک آموزش دهید تا برای توجه نشان دادن، توانایی‌‌های خود را نظم ببخشد، مثلاً بگوید: «آیا دارم توجه میکنم؟»
5. عوامل پرت کننده­ ی حواس را کاهش دهید.
6. هم از راهنمایی‌‌های بینایی و هم از راهنمایی‌‌های شنیداری استفاده کنید.
7. به جای دادن تکالیف نوشتاری، از کودک بخواهید تا کاری را به طور کامل انجام دهد.
8. برای انجام فعالیت‌‌های حرکتی ظریف، وقت بیش‌تری را در اختیار کودک قرار دهید.
9. به دانش‌آموزان کمک کنید تا ماهیت آسیب دیدگی‌‌هایشان را درک کنند.

همانند سایر انواع عملکرد‌های ویژه، کودک دچار  ضربه مغزی هم­سو با هدف‌‌های فردی در IEP، توسط گفتاردرمانی در منزل نیز تحت درمان قرار خواهد گرفت. به منظور یکپارچگی در سر و سامان بخشیدن به نیاز‌های کودک دچار ضربه مغزی ،گفتاردرمانها باید با سایر متخصصان همکاری تنگاتنگی داشته باشند. گفتاردرمانی در کنار خدمات کاردرمانی ذهنی و جسمی در کودکان موجب بهبود توانایی های گفتاری در کودک می شود. تکنیک های گفتاردرمانی به کودک کمک می کند، تا در مهارت های بلع، سازماندهی کلمات و جملات و روانی گفتار بهبود یابند و در مهارت های ارتباطی پیشرفت نمایند.

عوارض سکته مغزی

سکته مغزی بر اثر آسیب به بافت مغز ایجاد می شود که به انواع ایسکمیک و هموراژی تقسیم می شود. این بیماری با توجه به ناحیه مغزی درگیر شده علائم متفاوت جسمی، ذهنی و گفتاری به همراه دارد. عوارض سکته مغزی در زمینه گفتاری شامل اختلالات بلع، مشکلات تولید کلام، در حیطه جسمی معمولا با آسیب های یکطرفه ،عدم توانایی در راه رفتن مستقل و استفاده از دست مبتلا مشخص می گردد. در مورد عوارض جسمی سکته مغزی توضیحات فراوانی داده شده است اما کمتر توجهی به عوارض سکته مغزی بر روی مهارت های ذهنی بیمار شده است. این عوارض می توانند بر روی توانایی های زندگی مستقل فرد و بازگشت به شغل تاثیر بسزایی داشته باشد. در این مطلب به بررسی این علائم می پردازیم. مرکز درمان سکته مغزی دکتر صابر به صورت تخصصی به ارزیابی عوارض سکته مغزی خفیف و شدید چه در زمینه جسمی و چه در زمینه ذهنی و کاردرمانی سکته مغزی و گفتاردرمانی سکته می پردازد.

توانبخشی در منزل سکته مغزی از دیگر خدمات مرکز می باشد که به بیماران با آسیب مغزی کمک می نماید بدون نیاز به مراجعه به کلینیک های توانبخشی و مشکلات جا به جایی برای همراهان بیمار، از خدمات کاردرمانی و گفتاردرمانی تخصصی در محیط منزل بهرمند گردند و روند درمان خود را تسهیل نمایند.

عوارض ذهنی سکته مغزی

عوارض سکته مغزی بر مهارت های ذهنی بیماران شامل مواردی نظیر درک، حافظه، توانایی ادراک بینایی، قدرت تحلیل، آگنوزی و مشکلات پرداشی می باشد در زیر توضیح به تعدادی از این مشکلات می پردازیم.

ساده‌ترین تعریف درک، هوشیار و آگاه شدن توسط یکی از حواس می‌باشد که این حواس بینایی، شنوایی، لامسه ، چشایی یا بویایی هستند. اینکه چگونه محیط را تفسیر می‌کنیم از مرحله دریافت ما شروع می‌شود. سیستم بینایی اطلاعات بیشتری را نسبت به دیگر سیستم های آوران، به مغز منتقل می‌کند.

قشر اولیه بینایی در لوب اکسی پیتال قرار گرفته است و بیشتر اطلاعات بینایی در پنج ناحیه پردازشگر، پردازش می‌شود که این نواحی تکالیف بینایی متنوعی را انجام می‌دهند.

• ناحيه  به حرکت، رنگ و وضعیت پاسخ می‌دهد
• ناحیه  به سوگیری، جهت‌یابی و رنگ پاسخ می‌دهد
• ناحیه  به جهت یابی اطلاعات پاسخ می دهد
• ناحیه  به رنگ و انواع وسیع پاسخ می‌دهد
• ناحیه  به حرکات بدون جهت پاسخ می‌دهد

ناحیه های بینایی

ادراک بینایی به تمام اطلاعات ورودی به چشمان ما معنا می‌بخشد. برای توضیح پیچیدگی پردازش این اطلاعات مثالی از نگاه کردن به اطراف یک اتاق ارائه کردند. هر شی از پس‌زمینه آن و از اشیا اطراف آن مجزاست. اشیا می‌توانند بدون توجه به زاویه و فاصله آنها نسبت به ما تشخیص داده شوند. مثلل 8-2 راه‌های بینایی درون قشر مغز را توضیح می‌دهد که ما را قادر به پردازش همه اطلاعاتی که در درون چشمان ما قرار گرفته اند می‌کنند.

نحوه دریافت ما از تصاویر از فرد به فرد تفاوت دارد اما این موضوع مشکل ادراکی ایجاد نمی‌کند. مثال‌ها شامل تصاویر ترسیم شده سفید و سیاهی هستند که اگر شما جلوی تصویر را سیاه ببینید، یک تصویر را خواهید دید. اما اگر جلوی تصویر را سفید ببینید تصویر دیگری را نیز می‌ببینید.

نواحی مغزی مرتبط با ادراک

نیم کره راست نقش بزرگتری در پردازش اطلاعات بینایی و فضایی نسبت به نیم کره چپ دارد. آسیب به نواحی مختلف مغز، ممکن است باعث نقایص مختلف شود.

لوب اکسی پیتال:

• تمایز شکل، سایز و عمق
• آگنوزی اشیا
• Prosopagnosia

نواحی اکسیپیتوپاریتال:

• ارتباطات فضایی

لوب پاریتال سمت راست:

• تمایز شکل
• آگنوزی وابسته به احساس
• Anosognosia
• عدم جهت­یابی جغرافیایی
• ارتباط فضایی
• غفلت

لوپ پاریتال سمت چپ:

• آگنوزی ارتباطی
• آگنوزی جسمی

لوب تمپورال:

• Prosopagnosia
• عدم سوگیری جغرافیایی

آسیب در ادراک و شناخت بیمار

به افراد ماهیت پیچیده توانایی‌های بینایی و فضایی- بینایی را تا زمانیکه این توانایی‌ها مختل نشده‌اند ساده فرض می کنند. هنگامیکه آسیب مغزی رخ می‌دهد مثلا سکته مغزی، اختلالات می‌تواند باعث مشکل در انجام کارهای روزمره ساده شوند. نقایص درکی می‌تواند به موارد زیر طبقه بندی شود:

1. طرح واره بدنی

۲. تمایز بینایی

٣. آگنوزی

طرح واره بدنی

اختلال طرح واره بدنی عدم فهم اجزای بدن و ارتباطات بین آنها می‌باشد.

اتوپاگنوزی(Autopagnosia): عدم هوشیاری نسبت به ساختارها و ارتباطات بدنی است، که باعث عدم تشخیص اجزای بدن و دو سمت بدن می‌شود.

غفلت یکطرفه: فراموشی سمت درگیر بدن و یا محیط همان سمت می‌باشد، به طور مثال فراموشی یک سمت بدن هنگام لباس پوشیدن یا فراموشی غذای یک سمت بشقاب.

انوسوگنوری(Anosognosia): عدم بازشناسی وجود فلجی در بدن یا شدت آن و یا عدم پذیرش کامل بیماری

اختلال در تماير چپ- راست: مشکل در درک مفهوم چپ و راست است.

اگنوزی انگشتان: اختلال در تشخیص آن است که کدام انگشت لمس شده است در حالیکه فقدان حسی وجود نداشته باشد.

تمایز بینایی

تمایز بینایی توانایی تفکیک یک شئ از دیگر اشیا است. این اشیا می‌توانند توسط رنگ، سایز، شکل، الگو، پیش زمینه و پس‌زمینه تفکیک شوند.

اختلال تمایز شکل: مشکل در پرداختن به جزئیات شکل می‌باشد مثلا تمایز بین لیوان، بطری آب و گلدان.

اختلال درک عمق: مشکل در قضاوت فاصله ها و عمق، مثلا مشکل در جهت یابی پله ها و موانع مانند دیوارها یا درها یا مشکل در دانستن اینکه یک لیوان چه موقع پر از آب و چه موقع خالی از آن است.

اختلال درک شکل از زمینه: مشکل در تشخیص پیش زمینه از پس‌زمینه، مثلا مشکل در یافتن زیرپوش یا حوله سفید از روی صفحه ای سفید یا از روی قسمتی از لباس های قفسه.

اختلال در ارتباطات فضائی: مشکل در درک موقعیت دو یا چند شئ نسبت به هم یا نسبت به اشیاء دیگر مشکل در قرار دادن غذا در قاشق و سپس در دهان یا مشکل در قرار دادن درب قوری. همچنین ممکن است به صورت مشکل در درک مفاهیم داخل/خارج، جلو/عقب، بالا/پائین دیده شود، مثلا مشکل در یافتن فنجان از پشت کتری یا وارونه پوشیدن پیراهن

اختلال در جهت یابی جغرافیایی: مشکل در فهم و یادآوری ارتباطات مکان های مختلف نسبت به هم است برای مثال مشکل در یافتن مسیر.

آگنوزی

اگنوزی بینایی: ناتوانی در تشخیص محرک بینایی با وجود عملکرد مناسب اولیه بینایی است. (حدت بینایی حرکت چشمی و میدان های بینایی سالم هستند).

اگنوزی بینایی اشیاء: مشکل در شناخت اشیاء است اگر چه حدت بینایی و میدان بینایی سالم هستند برای مثال یک بیمار ممکن است اقوام خود را نشناسد.

پروزویاگنوزی(Prosopagnosia): اختلال در تشخیص تفاوت ها در صورت است.

Simultagnosia: مشکل در درک بیش از یک بخش از کل یک تصویر، برای مثال بیماری ممکن است قادر باشد یک تک حرف را بفهمد اما قادر به خواندن کل کلمه نیست.

آگنوزی رنگ: مشکل در تشخیص رنگ ها است به طور مثال رنگ میوه ها و سبزیجات.

متامورفوزیا(Metamorphosia): مشکل در تشخیص ابعاد اصلی اشیا است.

آگنوزی فضائی- بینایی: مشکل در درک ارتباطات فضایی بین اشیاء یا بین اشیاء و خود فرد می باشد مستقل از آگنوزی بینایی اشیاء از آگنوزی بینایی

آگنوزی لمسی (همچنین آستروگنوزی نامیده می‌شود): مشکل در شناسایی اشیاء توسط لامسه است درحالیکه عملکرد های عمقی و حرارتی بدن سالم بوده اند.

اگنوزی شنوایی: مشکل در تشخیص تفاوت های اصوات شامل اصوات با و بدون کلمه می‌باشد برای مثال یک بیمار ممکن است قادر نباشد بین صدای موتور ماشین و صدای جاروبرقی تفکیک قائل شود.

Apractognosia: اصطلاحی است که به مجموعه ای از اختلالات برمی گردد که ممکن است شامل مشکلات طرح واره بدنی، اپراكسيا و آگنوزی باشد.

سوالات متداول:

1.سکته مغزی چه عوارضی را بر روی درک بیمار می گذارد؟

مشکلات ادراک بینایی، آگنوزی و اختلال در طرحواره بدنی از جمله مشکلات بیماران پس از سکته مغزی می باشد.

2.عوارض سکته مغزی در بیماران چیست؟

عوارض سکته مغزی در زمینه گفتاری شامل اختلالات بلع، مشکلات تولید کلام، در حیطه جسمی معمولا با آسیب های یکطرفه ،عدم توانایی در راه رفتن مستقل و استفاده از دست مبتلا مشخص می گردد همچنین مشکلا ذهنی مانند اختلال در حافظه و ادراک در آنان دیده می شود.

علائم سکته مغزی

مرکز درمان سکته مغزی دکتر صابر به صورت تخصصی در زمینه کاردرمانی سکته مغزی و گفتاردرمانی سکته مغزی فعالیت می نماید. در توضیح این موضوع که سکته مغزی چیست ابتدا باید به بررسی علائم سکته مغزی در بیماران پرداخت. بررسی علایم سکته مغزی توسط یک ارزیابی دقیق و کامل بیمار در جلسه اول مراجعه بیمار به مرکز توانبخشی سکته مغزی صورت می گیرد. در مواردی که بیمار توانایی مراجعه به مرکز را ندارد متخصص توانبخشی سکته مغزی در منزل  به انجام مراحل ارزیابی بیمار می پردازد. پس از مشخص نمودن علائم سکته و شدت آن برنامه درمانی مختص هر بیمار توسط دکتر صابر آماده و ارائه می گردد. که شامل ماساژ درمانی، تحریکات حسی مناسب، حرکت درمانی و کاردرمانی تعادلی، کاردرمانی دست، گفتاردرمانی در اختلالات بلع، گفتاردرمانی تلفظ و کاردرمانی در زمینه اختلالات شناختی و ذهنی بیمار سکته مغزی می باشد. بیماران در دوره های دو ماهه مورد ارزیابی مجدد قرار گرفته و روند درمان و پیشرفت آنان بررسی می گردد.

مصاحبه اولیه در سکته مغزی

مصاحبه اولیه ممکن است اولین زمانی باشد که کاردرمانگر واقعاً بیمار را می‌بیند، مشاهدات ساختار یافته به وسیله کاردرمانگر بسیار اهمیت دارد و فرایند کاردرمانی را شکل می دهد. برای مثال، هنگام مشاهده بیمار در بخش به تعامل بیمار با دیگران توجه شود توجه به پوسچر شامل این است که آیا بیمار دارای نشانه هایی از عدم توجه یا فراموشی یک عضو است. مشاهدات بالینی اندیکاتورهای نقایص و مشکلات عملکردی را فراهم می کند. هنگامی که کاردرمانگر با بیمار کار میکند بیمار ممکن است در طول جلسه درمانی در یک سطح بالا عمل کند ولی نتواند این سطح بالای عملکرد را در سراسر روز حفظ کند. بنابراین مصاحبه اولیه می‌تواند ساختار یافته و در محیط مناسب باشد تا بیمار قادر به مشارکت کامل باشد.

دقت در اطلاعات به دست آمده از علائم بیمار سکته مغزی می‌تواند به وسیله فاکتور های شناختی مانند حافظه و توجه متاثر شود. ارتباط (آفازی) می تواند باعث به وجود آمدن اختلال در دقیق بودن اطلاعات شود. هر ناحیه ای که امکان مشکل وجود دارد باید به دقت بررسی شود.

در مصاحبه اولیه باید سعی شود تا سطح عملکردی پیشین و محیط های فیزیکی و اجتماعی بیمار شناسایی شوند. این ضروری است به خاطر اینکه سطوح قبلی مشارکت فرد و با پتانسیل برگشت به آن را ارزیابی می‌کند. رویکرد کاردرمانی برای توانبخشی سکته مغزی و مطلوب کردن توانایی های عملکردی با ( ICF ) مطابقت دارد.

نقش های کلیدی و وظایفی که بر عهده بیمار هستند می توانند اطلاعات ضروری را برای درمانگر فراهم کنند که کاردرمانگر می‌تواند پایه ارزیابی علائم سکته را بر اساس آن بگذارد.

بر عهده گرفتن کار های هدفمند و معنی دار در فرایند کاردرمانی و برای مشارکت و انگیزه بیمار ضروری است. استاندارد های کاردرمانی برای سکته مغزی می گوید که در مصاحبه اولیه سطوح پیش این عملکرد در نواحی مراقبت از خود، سازندگی و کار اوقات فراغت مورد بحث قرار می‌گیرند. برای بررسی این استانداردها( Profession specific stroke audit occupational therapy clinical audit ) بررسی می کند که آیا اجزای زیر در مصاحبه اولیه قرار می‌گیرند؟

الف) وضعیت خانه ( محیط فیزیکی)؟

ب) وضعیت خانه ( فرهنگی اجتماعی) ؟

ج) سطح خود مراقبتی قبل از سکته؟

د) سطح کار قبل از سکته؟

ر) مسئولیتهای خانوادگی قبل از سکته؟

ح) فعالیت های اوقات فراغت قبل از سکته؟

چ) وضعیت رانندگی قبل از سکته؟

ه) نگرانی های افراد سکته ی؟

ارزیابی علائم اولیه سکته مغزی

استانداردهای کاردرمانی برای علایم سکته مغزی موارد زیر را برای ارزیابی اولیه کاردرمانی ذکر می‌کند:

• توصیه های مناسب برای توقف سیگار کشیدن، تمرینات منظم، تغذیه، کاهش جذب نمک، اجتناب از استعمال الکل.
• نیاز های بیماران سکته ی مغزی جوان
• ارزیابی توانایی های عملکردی حرکتی و شناختی

غربالگری درکی شناختی

غربالگری درک شناختی یکی از نقش‌های کلیدی کاردرمانگر در مراقبت سکته مغزی است، غربالگری بدنی به این منظور انجام می‌شود که قبل از انجام یک ارزیابی عمیق اطلاعات زیادی در مورد عملکرد بیمار جمع آوری شود. غربالگری به بیمار فرصتی را برای انجام مشاهدات و به دست آوردن ایده از نقایص بیمار می دهد. غربالگری به ویژه برای بیماران ( Walking wounded ) ضروری است. چون که آنها در طول مشاهده بسیار کوچک و ریز به نظر می رسند، ولی با چند سوال یا تکلیف هدفمند نقایص آشکارتر می شوند.

هدف

• برای غربالگری ظرفیت شناختی و درکی بیمار جهت تعیین نیاز به ارزیابی کاملتر
• فراهم کردن یک اندیکاسیون از توجه، حافظه، ایمنی، قضاوت، پراکسی و نقایص دیگر شناختی که می‌توانند روی سایر مداخلات و ارزیابی های کاردرمانی اثر گذارند.
• فراهم کردن یک اندیکاسیون از توجه بینایی، ارتباطات فضایی، بازشناسی بینایی و نقایص درکی دیگر که می‌توانند روی سایر مداخلات و ارزیابی های کاردرمانی اثر گذارند.
• اغلب علائم آسیب های درکی و سطح بالای شناختی در طی وظایف روزمره در یک محیط روتین و کنترل شده مانند بخش بیمارستانی آشکار نیستند. بنابر این غربالگری می‌تواند نگرانی‌هایی که در محیط های دیگر ممکن است به وجود آید را بازشناسی کند.

سطح هوشیاری

• آیا بیمار در مصاحبه یا وظایف روزمره درگیر می شود و یا مشارکت می‌کند؟
• آیا سطح هوشیاری بیمار در طی زمان نوسان می کند؟

جهت یابی

• آیا بیمار میتواند زمان، مکان و شخص را شناسایی کند؟
• آیا بیمار از محیط اطراف و چیزهایی که اتفاق می افتد آگاهی دارد؟

توجه

• آیا بیمار در طول مصاحبه توجه خود را نگه می دارد؟
• آیا حواس بیمار به راحتی پرت میشود؟
• آیا بیمار میتواند توجه خود را تغییر داده و ماههای سال را از آخر به اول بگویند؟

ارتباط ( Communication )

• آیا بیمار دستورات یک و دو و یا سه مرحله‌ای را دنبال می کند؟
• آیا بیمار قادر به پاسخ دادن به سوالات به طور مناسب است؟

حافظه

• آیا بیمار در طول مصاحبه می‌تواند اطلاعات را به‌دقت بازشناسی کند؟
• آیا بیمار به طور واضح می تواند شما و چیزهایی که در روزهای اخیر اتفاق افتاده را یادآوری کند؟
• آیا بیمار میتواند زمان جلسه بعدی کاردرمانی را به خاطر آورد؟

حل مسئله

• آیا بیمار نیاز به کمک برای دنبال کردن تکلیف های ساده دارد؟
• آیا بیمار تکلیف را شروع می کند و یا به صورت فعال در محیط درگیر میشود؟

پراکسی

• آیا بیمار می تواند حرکات را کپی کند؟
• آیا بیمار سکته مغزی با توجه به نیاز و حرکات را انجام می دهد؟
• آیا بیمار می تواند استفاده از اشیای معین را تقلید کند؟

مشاهدات در طول ارزیابی عملکردی می تواند نشانگر نقایص و نیاز به ارزیابی بیشتر باشد.

توجه

• آیا بیمار سکته مغزی در سراسر طول انجام تکلیف تمرکز دارد؟
• آیا بیمار می تواند بدون حواس پرتی و عجله از یک جنبه تکلیف به جنبه دیگر تغییر توجه دهد؟
• آیا بیمار سکته مغزی قادر به صحبت کردن و درگیر شدن در تکلیف یا کامل کردن دو جنبه از فعالیت به صورت همزمان می باشد؟

پردازش اطلاعات

• آیا بیمار سکته مغزی با یک سرعت مناسب در یک تکلیف درگیر می شود؟
• آیا با افزایش پیچیدگی و یا روبرو شدن با اطلاعات جدید انجام تکلیف متوقف میشود؟

حافظه

• آیا بیمار سکته مغزی می تواند به خاطر بیاورد که در چه تکلیفی باید درگیر شود؟
• آیا بیمار می تواند آیتم های مناسب مورد نیاز برای یک تکلیف را به خاطر آورد؟

کارکردهای اجرایی

• آیا بیمار قادر به شروع،توالی و سازماندهی تکلیف به طور مناسب می باشد؟
• آیا بیمار سکته مغزی علائمی نظیر نقص در قضاوت،حل مسئله و ایمنی مناسب نشان می دهد؟

پراکسی

• آیا بیمار می داند که چه کار باید بکند ولی در حرکات نامناسب و غیر موثر برای انجام آن تکلیف استفاده می کند؟
• آیا بیمار سکته  از اشیای مناسب برای انجام وظیفه استفاده می کند؟

چک لیست پایه برای مهارتهای درک بینایی میدان بینایی ( همی آنوپسی یا کوادر آنوپسی)

• تست ( Confrontation ) : چشم ها در مرکز فیکس شده اند،یک بیمار با مشکل همی آنوپسی یا کوادرآنوپسی قادر به تشخیص حرکت انگشت در ربع آسیب دیده از میدان بینایی اش نیست.
• ( Scanning task ) : یک بیمار با مشکل همی آنوپسی اغلب یک الگوی خلاصه اسکن را نشان می دهد و بعضی آیتم ها را در میدان بینایی آسیب دیده از دست می دهد.
• کپی کردن یک دیاگرام (بیمار باید یک دیاگرام را کپی کند و نگوید چه کاری می کند) بیماران با مشکل میدان بینایی اغلب نصف دیاگرام را کپی می کنند مگر اینکه بتوانند آن را بازشناسی کنند.

توجه بینایی

• تست ( Extinction ) : دو شی در هر سمت میدان بینایی فرد قرار داده میشود،چپ و راست و یا هر دو-بیمار با مشکل توجه بینایی اشیا را در نواحی با کاهش توجه وقتی که اشیا به طور همزمان ارائه می شوند نمی تواند تشخیص دهد.
• ( Scanning task ) :یک بیمار با اختلال توجه بینایی یک الگوی اسکن خلاصه دارد ولی اغلب به صورت آسیب دیده است و الگوی اسکن تصادفی دارد (برعکس بیماران با مشکل همی آنوپسی که خوب سازمان یافته اند).
• کپی کردن یک دیاگرام: یک بیمار با مشکل توجه فقط نصف یک تصویر را کپی می کند.
• کشیدن یک ساعت شامل شماره ها:یک فرد با مشکل بی توجه ای بینایی تمام شماره ها را در یک سمت ساعت می‌گذارد و یا اینکه فقط یک سمت ساعت را کامل می کند (یک فرد همی آنوپسی،ساعت را فقط در سمت سالم خواهد کشید).

سایر مشکلات درکی بینایی     

• کپی کردن یک دیاگرام و کشیدن ساعت: آیا فاصله‌گذاری مناسب است؟آیا دیاگرام متناسب با تکلیف است؟
• آیا بیمار وقتی از او پرسیده می شود می تواند اشیا را شناسایی کند؟آیا می تواند بر اساس رنگ،شکل،اندازه و کاربرد طبقه بندی کند؟آیا می تواند آب را داخل لیوان بریزد؟
• مشاهدات در طول وظایف عملکردی ممکن است نشان دهنده مشکلات درکی و نیاز به ارزیابی های بیشتر در آینده باشد.

میدان بینایی

• آیا بیمار قادر به یافتن تمام موارد مورد نیاز برای انجام تکلیف است؟
• آیا بیمار سکته مغزی به اشیا برخورد می کند و اطلاعات سمت مبتلا را نادیده می‌گیرد؟
• آیا بیمار می تواند علائم و کتاب‌ها را بخواند؟
• آیا بیمار می‌تواند تمام اطلاعات را در فرم پر کند؟

بی‌توجهی بینایی

• آیا بیمار سکته مغزی برای جستجوی محیط نیاز به کمک کلامی دارد؟
• آیا در چرخیدن به سمت مبتلا،نگاه کردن و جستجوی سمت مبتلا مشکل دارد؟
• آیا بیمار به اشیا برخورد می‌کند و در تطابق با موانع در محیطش مشکل دارد؟
• آیا بیمار سکته مغزی در روبرو شدن با ساعت،تلویزیون،خواندن،تلفن و در تمرکز کردن بر روی کسی که با او صحبت می کند مشکل پیدا می کند؟

سایر علائم درکی در سکته مغزی

• آیا بیمار عمق و فاصله را اشتباهت می زند؟
• آیا بیمار در لباس پوشیدن و سازماندهی فضایی محیطش مشکل دارد؟
• آیا در هر کدام از زمینه‌های بالا مشکل تشخیص داده شد ارزیابی‌های درکی استاندارد ضروری اند.

غربالگری روانی اجتماعی

به عنوان بخشی از تیم چند رشته ای، آگاه بودن از غربالگری مشکلات روانی اجتماعی شامل علائم خلق و خستگی دارای اهمیت زیادی می باشند.

هدف

• برای شناسایی و تشخیص مسائل روانی اجتماعی تا ارجاع مناسب به تیم های چند رشته ای به منظور مداخلات و ارزیابی های بیشتر انجام گیرد.
• برای آگاه شدن از وضعیت روانی اجتماعی و اثر آن بر روی مداخلات و ارزیابی های کاردرمانی.

مشاهده

• وضعیت هیجانی بیمار چگونه است؟
• آیا بیمار بی‌انگیزه به نظر می‌رسد؟
• واکنش بیمار به درمان و نحوه درگیر شدن آن در درمان چگونه است؟
• انواعی از غربالگری های خلق در دسترس هستند.

اگر در هر کدام از این نواحی مشکل دیده شد ارزیابی با عمق بیشتر لازم به توصیه می شود که پزشک متخصص و تیم چند رشته آگاه شوند. ارجاع به روانشناس ممکن است لازم شود.

غربالگری علائم نورو فیزیکال در سکته مغزی

برای انجام این ارزیابی بیمار سکته مغزی باید لباس مناسب پوشیده باشد چون که برای مشاهده قسمت هایی از بدن مانند تنه و اسکاپولا باید لباس‌های بیمار را در بیاوریم.

دراوردن لباس می‌تواند به عنوان قسمتی از ارزیابی باشد. بهتر است در هر پوزیشنی که در ابتدا بودند،ارزیابی شوند.می تواند در جمع آوری اطلاعات در مورد حرکات بیمار و غیره قبل از شروع ارزیابی و غربالگری مفید واقع شود.

توجه شود که هندلینگ و مشاهده نقاط کلیدی برای ارزیابی دقیق ضروری هستند.

هدف

• ایجاد چشم اندازی برای ارزیابی و مداخلات بیشتر در آینده
• ایجاد تصویر از بیمار به عنوان یک کل و نحوه حرکت او
• فراهم آوردن اطلاعات برای تنظیم اهداف در ارتباط با بیمار و سایر اعضای تیم
• فراهم کردن اطلاعاتی که به وسیله آن ها یک پایه برای مداخلات می تواند شکل بگیرد.
• برای شناسایی نحوه حرکت بیمار،تلاش بیمار و جنبه‌های ابنورمال حرکت.

سوالات متداول:

1.در توانبخشی بیماران سکته مغزی چه مواردی باید ارزیابی شود؟

در ارزیابی بیماران سکته مغزی به جز توجه به مشکلات حرکتی و گفتاری بیمار موارد شناختی نیر باید مورد ارزیابی دقیق قرار گیرد، مواردی مانند حافظه، کارکردهای اجرایی مغز، توجه بینایی و قدرت پردازش اطلاعات باید ارزیابی شود.

2. برای درمان علائم سکته مغزی در بیمار به چه درمان هایی نیاز است؟

به جز درمان های دارویی برای جلوگیری از بروز سکته مجدد بیمار نیازمند خدمات توانبخشی شامل کاردرمانی، فیزیوتراپی، گفتاردرمانی و درمان های شناختی جهت بهبود علائم می باشد.

توانبخشی سکته مغزی در منزل

در فرایند مراقبت و توانبخشی سکته مغزی درمان زودهنگام مناسب و موثر حیاتی است. مداخله زودهنگام می‌تواند منجر به جمع‌آوری اطلاعات مناسبی شود که بیمار سکته مغزی را برای ارزیابی ها و درمان های بعدی آماده می کند. جنبه های کلیدی مداخلات زودهنگام شامل جمع آوری اطلاعات مناسب در مورد بیمار سکته مغزی، کامل کردن یک غربالگری و ارزیابی مناسب برای شناسایی نکات کلیدی برای ارزیابی و مداخلات بیشتر آینده است. کاردرمانی سکته مغزی و گفتاردرمانی سکته مغزی از خدمات مهم مرکز توانبخشی سکته مغزی دکتر صابر می باشد که به صورت کاملا تخصصی توسط متخصصین این مرکز انجام می گیرد. دو شعبه فعال کلینیک توانبخشی سکته مغزی دکتر صابر در غرب و شرق تهران امکان مراجعه آسان بیماران را از هر کجای تهران به مرکز توانبخشی سکته مغزی در تهران فراهم می آورد. همچنین خدمات توانبخشی سکته مغزی منزل نیز از دیگر خدمات مهم این مرکز است.

توانبخشی بیماران سکته مغزی

یکی از مهم‌ترین اجزای مداخله زودهنگام مشاهده علائم بیمار سکته مغزی است. به عبارتی دیگر، اینکه چطور در بخش عمل می کند یا رفتار بیمار در ارزیابی و مصاحبه اولیه. یکپارچه کردن این اطلاعات در کنار هم به ایجاد یک تصویر واضح از بیمار سکته مغزی، نقایص اش، مهارتها، اهداف و انگیزه هایش می شود و این اطلاعات می توانند برای فراهم کردن یک برنامه درمانی آشکار استفاده شوند.

پیش از ارزیابی در درمان سکته مغزی

پیش از ارزیابی بیمار سکته مغزی جمع‌آوری اطلاعات از گزارشات پزشکی و دارویی، سایر حرفه های درگیر و گزارشات پرستاری اهمیت دارد.

هدف

برای جمع‌آوری اطلاعات به منظور راهنمایی، آگاهی و اولویت‌بندی غربالگری، ارزیابی و درمان.

چک لیست پایه و اصلی تاریخچه پزشکی

ثبت تمام بیماری های همراه که بیمار سکته مغزی دارد بسیار اهمیت دارد چون که بیماری های همراه می توانند توانایی های عملکردی و ارزیابی را تحت تاثیر قرار دهند، برای مثال شکستگی های قبلی که موجب محدودیت عملکردی و دامنه حرکتی کاهش یافته شده اند و یا مشکلات مزمن قلبی را می توانند سبب خستگی و تنگی‌نفس شوند.

تاریخچه ی اجتماعی

کار درمانگر باید محل زندگی بیمار و شبکه‌های اجتماعی شامل نقش های اصلی و کارهایش را ثبت کند. این ها می توانند مصاحبه اولیه را هدایت کنند و به شناسایی نگرانی های اصلی ای که ممکن است بیمار داشته باشد کمک کنند که این نگرانی ها فرآیند توانبخشی را تحت تأثیر قرار می‌دهند. برای مثال وابستگی و مسائل مالی.

اطلاعات بیشتر می‌تواند از سایر اعضای تیم چند رشته جمع آوری شود. این اطلاعات زمینه‌ای به کاردرمانگران کمک خواهند کرد تا قبل از ارزیابی/مصاحبه اولیه یک تصویر بالینی از بیمار شکل گیرد.

مثال ها_ پرسنل بخش ممکن است گزارش کند که بیمار حالت گیجی دارد که نشان دهنده مشکلات درکی است.فیزیوتراپیست ممکن است گزارش کند که بیمار نمی تواند دستورات را دنبال کند که می تواند نشان دهنده مشکلات زبانی یا پراکسی باشد، گفتار درمانگر ممکن است به سطوح درک و فهم بیمار در دادن پاسخ بله/ خیر اشاره کند.

موبیلیتی فیزیکی فعلی بیمار سکته مغزی

قبل از ارزیابی بیمار، کاردرمانگر باید بداند که چطور بیمار می‌تواند حرکت داده شود و تجهیزات مورد نیاز کدامند؟این مسئله می‌تواند به کار درمانگر در آماده شدن به مصاحبه اولیه و تنظیم کردن فرصت ها برای کمک دیگران در صورت نیاز کمک کننده باشد.همچنین یک وسیله دستی ارزیابی خطر باید در دسترس باشد تا ایمنی بیمار و پرسنل تضمین شود.

توانایی های عملکردی در بخش کاردرمانی سکته مغزی

اطلاعات رسیده از پرسنل بخش می‌تواند برای کاردرمانگر بسیار ارزشمند باشد چرا که در فهمیدن استقلال عملکردی بیمار و توانایی حفظ این استقلال کمک کننده است. هرچند،کار درمانگر باید بداند که مراکز بیمارستانی موسسه هستند و دارای روتین هایی می باشند که معمولاً برای بیمار در محیط خانه قابل دسترسی نیستند.بنابراین کار درمانگر باید تا آنجا که امکان دارد موقعیت های ویژه را شبیه سازی کند تا توانایی های بیمار را بشناسد. به دست آوردن اطلاعات زمینه ای در برنامه ریزی و ارزیابی غربالگری ضروری است.

کاردرمانگر باید در جمع آوری اطلاعات به تمام ارزیابی های قبلی و نتایج آن ها توجه کند چون که: باعث صرفه جویی در زمان میشود،از تکرار شدن سوالات جلوگیری میکند به کاردرمانگر در اولویت بندی نواحی ارزیابی کمک می‌کند. برای مثال ، هرنوع ارزیابی های شناختی، موبیلیتی یا غربالگری های زبانی می توانند توسط کاردرمانگر مورد استفاده قرار گیرند چون که می‌توانند در پیش بینی و آنالیز مشکلات عملکردی که بیمار ممکن است در کارهای خود تجربه کند کمک کننده باشند.

سی تی اسکن( تومور گرافی کامپیوتری که همچنین ( CAT ) اسکن هم نامیده می شود.) سی تی اسکن در شناسایی ناحیه و وسعت آسیب بسیار ارزشمند می باشد. کاردرمانگر با دانستن تغذیه های خونی مغز و عملکرد قسمتهای مختلف مغز می‌تواند آسیب های بالقوه بیمار را تشخیص دهد. سپس این اطلاعات می‌توانند برای کمک به جهت‌دهی ارزیابی و شناسایی آسیب های عملکردی بیمار مورد استفاده قرار گیرند.

ارزیابی حرکتی بیماران سکته مغزی در منزل

• بیمار چطور حرکت می‌کند؟
• چرا بیمار اینطوری حرکت می کند؟

در وضعیت ( in position )

• سر بیمار چه کاری انجام میدهد؟
• به تنه بیمار سکته مغزی توجه کنید. آیا بیمار می تواند وضعیت خود را حفظ یا تغییر دهد؟
• به بازی‌های بیمار توجه کنید.آیا بازی های سالم برای حرکت آزادند و آیا درد وجود دارد؟
• وضعیت بازوهای بیمار چطور است؟سنگین ، سبک، نیمه در رفته، حرکات اکتیو؟
• پوزیشن، تون و دامنه حرکتی در پاهای بیمار سکته مغزی چطور است؟

ترانسفرها

• بیمار چگونه از صندلی به تخت می رود؟چطور؟آیا مستقل است؟
• آیا رفلکس همراه وجود دارد ( Associated )؟
• بیمار سکته مغزی چگونه از حالت نشسته به خوابیده می‌رود؟
• بیمار چگونه از حالت نشسته به ایستاده می رود؟

نشسته ( sitting )

• نشستن بدون ساپورت: آیا بیمار می‌تواند این عمل را انجام دهد؟آیا بیمار از بازوهای خود برای حفظ تعادل نشستن استفاده می‌کند؟
• تحمل وزن ( Weight bearing ) آیا متقارن است؟
• پوسچر کلی : آیا بیمار وقتی که دستکاری می شود می تواند پوسچر خود را تطبیق دهد؟
• پوسچر پاها افتاده است؟کشیده شده‌اند؟
• پوزیشن لگن و تاثیر آن بر روی پوزیشن تنه و اندام فوقانی.

تنه

• آیا بیمار می تواند وزن خود را به طرفین منتقل کند؟
• آیا وقتی وزن بیمار به طرفین منتقل میشود می تواند خود را برگرداند؟
• آیا بیمار در بعضی نواحی تون عضلانی بالا و یا پایین دارد؟
• پوزیشن اسکاپولا چگونه است؟

اسکاپولا

• عضلات اطراف اسکاپولا را ارزیابی کنید. آیا ضعف، سفتی و تون وجود دارند که چرخیدن و وضعیت نشستن را تحت تأثیر قرار دهند؟
• آیا اسکاپولا در ریتم نرمال اسکاپولا – هومورال حرکت می‌کند؟

مفصل گلنوهومرال

• نیمه در رفتگی و وضعیت عضله روتاتورکاف را ارزیابی کنید.
• آیا با حرکت در مفصل گلنوهومرال اسکاپولا میچرخد؟

اندام فوقانی

• آیا فانکشنال است؟آیا حرکات ارادی و انتخابی وجود دارند؟
• آیا بیمار می تواند به منظور رسیدن،گرفتن و دستکاری اشیا اندام فوقانی خود را به صورت ایزومتریک، کانسنتریک و اسنتریک منقبض کند؟

توجه به دست بیمار

• گرفتن درست،کنترل حرکات ظریف، قوس ها

ایستادن و راه رفتن

• آیا بیمار قادر به ایستادن است؟
• آیا بیمار تقارن دارد؟آیا ایستادن استاتیک و داینامیک را می‌تواند حفظ کند؟
• آیا بیمار در حالت ایستاده می تواند اندام فوقانی خود را حرکت دهد و یا باید از اندام فوقانی برای ساپورت استفاده کند؟

ارزیابی عملکردی بیمار در کاردرمانی سکته مغزی

ارزیابی های عملکردی مانند شستن، لباس پوشیدن، ارزیابی های آشپزخانه و سایر وظایف عملکردی ابزارهای کلیدی برای غربالگری و ارزیابی های بیماران هستند. آنها اطلاعات ارزشمند در مورد مهارت های عملکردی باقیمانده،نقایص و عملکردها فراهم می‌کنند.

هدف

• ابزارهای غربالگری برای شناسایی نقایص، مهارت ها و نقایص عملکردی
• فراهم کردن اطلاعات مهم در مورد اینکه چطور نقایص بر روی توانایی عملکردی اثر می گذارند.
• فراهم کردن فرصتی برای تشخیص اینکه بیمار چطور از مهارت های باقی مانده برای انجام وظایف آشنا استفاده می کند؟

غربالگری عملکردی در توانبخشی سکته مغزی

سوالات زیر باید از دیدگاه درکی/شناختی مورد توجه قرار گیرند:

• دیدگاه فرد در مورد وظیفه چگونه است؟
• آیا بیمار سکته مغزی با وظیفه آشنا به نظر می رسد؟
• آیا بیماری از نشانه های محیطی استفاده می کند؟
• آیا بیمار قادر به حل مسئله جنبه های جدید هست؟برای مثال،ضعف در اندام هایش یا تفاوت ها در محیط؟
• بیمار چگونه انجام تکلیف را شروع می کند؟
• آیا نحوه شروع بیمار کارا می باشد؟
• توجه بیمار را در نظر بگیرید. همچنین تمرکز بر روی تکلیف،برنامه ریزی و سازماندهی و کامل کردن تکلیف باید مورد توجه قرار گیرند؟
• توانایی بیمار سکته مغزی برای تشخیص نشانه های محیطی و استراتژی های جستجو را در نظر بگیرید.
• سوالات زیر باید از دیدگاه فیزیکی/ حسی در مورد توجه قرار گیرند؟
• سطح تحمل بیمار چقدر است؟
• آیا انجام وظیفه سخت است؟
• آیا بیمار سکته مغزی تعادل نشسته و ایستاده خوبی دارد؟
• آیا بیمار قادر است به طور مناسب برای کار پوزیشن بگیرد؟
• آیا بیمار تکلیف را به صورت دو طرفه انجام می دهد؟
• آیا در طول انجام وظیفه تون تغییر می کند؟

مداخله و توانبخشی سکته مغزی منزل

زمانی که غربالگری اولیه کامل شد.مهم است بدانیم که آیا برای تصمیم‌گیری در مورد مناسب ترین درمان برای بیماران ارزیابی بیشتر نیاز است؟ آیا تجهیزات خاصی برای توانبخشی سکته مغزی در منزل نیاز هست؟

تجهیزات

ارزیابی برای فراهم آوردن تجهیزات برای بیماران سکته مغزی عموماً یک رویکرد تطابقی برای کاهش محدودیت ها در نظر گرفته می شود. اکثر تجهیزات پس از ارزیابی منزل،قبل یا بعد از ترخیص تجویز می‌شوند. هرچند،بعضی تجهیزات نیز می‌توانند برای تسهیل حرکات نرمال و افزایش استقلال در مراکز بیمارستانی نیز استفاده شوند. نوع وسیله باید به دقت و با همکاری بیمار،خانواده و تیم چند رشته ای انتخاب شود.

ویلچرها

فراهم کردن ویلچر برای بیماران سکته مغزی متعاقب سکته مغزی به دو دلیل صورت می گیرد-برای وضعیت دهی صحیح در طول درمان زودهنگام و برای تحرک داخل/در خارج از منزل در طول مرحله توانبخشی. انواع ویلچر های مناسب برای سکته مغزی شامل ویلچرهای ( Attendant- Propelled manual wheelchair ) و ( Indoor\ outdoor- Power wheelchair ) می باشد.

ویلچرهای ( Attendant- Propelled manual wheelchair )  برای رسیدن به بهترین پوزیشن و بهبود تعادل نشستن در بخش استفاده می‌شوند. این ویلچر ها معمولاً دسته و پشتی بلند ندارند. برای کاهش و کنترل فشار باید از بالش های کاهنده فشار استفاده شود و در سرتاسر روز به وسیله پرستاران و درمانگران بررسی شود.

استفاده از  ( Attendant- Propelled wheelchair )   که برای بیماران خاص تطبیق یافته اند می تواند به بیماران کمک کند تا آنهایی که نیاز به تحریکات اضافی دارند بتوانند بخش را ترک کنند. به صورت ایده آل،ویلچر باید برای فرد قابل دسترس باشد و بتواند در داخل/خارج خانه و ترخیص و تعطیلات آخر هفته از آن استفاده کند. در بعضی مراکز بیماران معمولاً تمایلی برای راندن ویلچر با پاها و دست هایشان ندارند. زمانی که بیمار از دست و پای غیرمبتلا برای این کار استفاده می کند تون عضلانی در سمت مبتلا افزایش می یابد.

ویلچر های برقی داخل خانه می توانند برای بیماران با ناتوانی های فیزیکی شدید و مشکلات قلبی و ریوی حاد استفاده شوند. شناخت و درک بینایی بیمار به عنوان بخشی از ارزیابی ویلچر باید به دقت مورد بررسی قرار گیرد. استفاده از ویلچر های برقی در بیمارستان می تواند باعث افزایش انگیزه در بیمار شود و می تواند به عنوان یک انتخاب درمانی برای بیماران با مشکلات آگاهی فضایی و بی توجهی باشد.

ویلچرهای ترکیبی برقی داخل/خارج خانه نیاز به ارزیابی کامل توسط کاردرمانگر بخش بیمارستانی و متخصص ویلچر دارد که در این ارزیابی شناخت، درک و بینایی بیمار مورد توجه قرار می گیرد. این چهره ها می توانند برای افرادی که دارای مشکلات حرکتی طولانی مدت و شدید هستند مناسب باشند.

هنگام ارزیابی یک ویلچر برای استفاده طولانی مدت محیط خانه و مناطق خاصی که بیمار باید در آنجا زندگی کند نیز باید مورد توجه قرار گیرد. برای مناسب بودن ویلچر موارد زیر باید مدنظر قرار گیرد: منزل بیمار،نوع تطابق،عرض درهای خارجی و داخلی در منزل، فاصله بین مبلمان و پوشش کف.

( Toileting )

توالتهای با ارتفاع نشیمن بالا (که به طور عمل به زمین فیکس شده اند) می‌تواند به بیمار در بلند شدن از حالت نشسته در یک روش و نرمال و با استفاده از ریل های چسبیده به دیوار کمک کند.

حمام کردن ( Bathing\ showering )

اکثر بیماران سکته مغزی دارای تعادل نشستن مستقل می توانند ترانسفر از و به تخته حمام را کنترل کنند اما نشیمن حمام به دلیل نیاز مقدار زیاد انرژی بسیار سخت است. این مسئله تون عضلانی را افزایش می دهد و برای افرادی که با مشکلات قلبی-ریوی مزمن و افراد مسن بسیار طاقت فرسا می باشد. تشک ها و کفی های غیر لغزنده برای نشستن باید استفاده شوند. صندلی و نشیمن هایی که بر روی کف فیکس شده اند برای افرادی که حتی تعادل نشستن خوبی ندارند نیز بسیار اما تلقی می شوند. پله های موجود در رختکن حمام فضا را محدود و حداکثر موبیلیتی را برای بیماران سکته مغزی فراهم می‌سازند که در حالت نشسته و ایستاده می توانند به طور مستقل خود را بشویند،بنابراین صندلی و… باید به دیوار فیکس شوند.

آماده سازی غذا

بعضی تجهیزات آشپزخانه ای مانند قاشق های با دسته بلند که به وسیله کاردرمانگران تجویز می‌شوند می توانند توسط بیمارانی که مقداری از عملکرد دستشان برگشته است مورد استفاده قرار گیرند تا حرکات نرمال و بهبودی بیشتر تسهیل شود.این مسئله می تواند در جلسات آماده سازی غذا در بیمارستان یا خانه انجام شود. بسیاری از وسایل دیگر برای استفاده یک دستی و سبک کردن وسایل سنگین مورد استفاده قرار می گیرند. تخته های سوراخ دار و میخ دار، ( Wall tin opener ،Bell clamp  )   وسایلی هستند که با در قوطی کنسرو جفت میشوند و بیمار با عملکرد محدود اندام فوقانی را قادر به آماده کردن غذا می کند. یک ( Kettle tipper ) و (Drainage spoon  )  می‌تواند با آب در حال جوش تطابق پیدا کند. یک چرخ می‌تواند توسط بیمارانی که تحرک زیادی دارند استفاده شود تا غذاهای داغ را حمل کنند.

برای آماده کردن غذا و خستگی مهمترین فاکتوری است که باید مورد توجه قرار گیرد. ساختمان و طرح آشپزخانه و چیدمان وسایل آشپزخانه در طول ارزیابی منزل باید مورد توجه قرار گیرند. بعضی آیتم های قابل حمل باید در نزدیک هم قرار گیرند تا انرژی بیمار ذخیره شود. یک صندلی بلند هم می‌تواند به کاهش خستگی کمک کند.

سوالات متداول:

1. چه نکاتی باید در ارزیابی توانبخشی سکته مغزی در منزل انجام شود؟

ارزیابی های حرکتی دامنه حرکتی بیمار توانایی راه رفتن و حرکت ، بررسی وضعیت بلع و گفتار کودک، بررسی درک و قدرت حافظه و پردازش بیمار

2. آیا در توانبخشی در منزل امکان انتخاب درمانگر آقا یا خانم وجود دارد؟

در مرکز توانبخشی دکتر صابر این امکان فراهم شده است که گفتاردرمانان و کاردرمانان جهت مراجعه به منزل بیمار بسته به تقاضای بیمار انتخاب شوند.

آسیب مغزی چیست و انواع و علائم آن چیست

هر نوع جراحت در بافت مغزی را آسیب مغزی می گوید. علائم آسیب مغزی بسته به انواع آسیب مغزی وارده متفاوت است. و درمان توانبخشی آن نیز متفاوت می باشد. مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی آسیب مغزی دکتر صابر به صورت تخصصی در زمینه درمان علائم آسیب مغزی فعالیت می نماید. دکتر صابر متخصص توانبخشی سکته مغزی، و استاد دانشگاه شهید بهشتی با در اختیار داشتن تیم توانبخشی شامل کاردرمانان و گفتاردرمانان مجرب تلاش دارد بهترین نتیجه درمانی را برای مراجعین مرکز رقم زده و بیماران را در جهت استقلال فردی پیش ببرد. خدمات کاردرمانی و گفتاردرمانی در منزل برای تسهیل روند درمان در این مرکز ارائه می شود. در این مطلب تلاش داریم شما را با انواع اسیب مغزی و علائم آن آشنا نماییم.

انوع آسیب مغزی چیست

هر نوع جراحت وارده به مغز باعث آسیب سیستم اجرایی مغزی ( TBI )  میشود. ( TBI ) دو نوع کلی دارد:

زخم های باز: در این نوع زخم ها،جسمی خارجی (مانند گلوله،میله فلزی،چاقو و…) به داخل مغز نفوذ می کند و به قسمت های خاص مغز آسیب می رساند. علائم ثانویه بستگی به ناحیه از مغز که آسیب دیده‌اند دارد.

زخم های بسته: این نوع زخم ها از یک ضربه مغزی ناشی می شوند. مثلاً در یک تصادف وقتی سر با شیشه جلوی اتومبیل یا داشبورد برخورد می کند.

این نوع زخم ها باعث  انوع آسیب مغزی می‌شوند:

آسیب مغزی اولیه:

• شکستگی استخوان جمجمه
• کوفتگی/کبود شدگی
• توده خونی/لخته خونی
• پارگی بافت مغزی
• آسیب سلول های عصب

آسیب  مغزی ثانویه:

• تورم مغز/ آماس
• افزایش فشار داخل جمجمه( فشار داخل جمجمه‌ای)
• صرع
• عفونت داخل جمجمه‌ای
• تب
• فشار خون بالا/ پایین
• سدیم پایین
• کم خونی
• کربن دی اکسید خیلی زیاد/ خیلی کم
• انعقاد خون غیر طبیعی
• تغییرات قلبی یا ششی
• تغییرات تغذیه‌ای

علایم آسیب مغزی چیست؟

مشکلات جسمی

از دست دادن شنوایی، صدای وزوز در گوش، سردرد، حمله ناگهانی عصبی، سرگیجه، حالت تهوع، استفراغ، دید تار، کاهش قدرت بویایی یا چشایی، کاهش قدرت و تعادل در بدن، ماهیچه ها و پاها.

مشکلات ارتباطی

افراد با آسیب های مغزی اغلب مشکلات شناختی ( تفکر) و ارتباطی دارند که به طور چشمگیری به توانایی مستقل بودن آنها آسیب میزند. این مشکلات بستگی به شدت آسیب، میزان گسترش و محل آسیب مغزی دارند.

افراد بعد از آسیب مغزی ممکن است برای گفتن نظر یا معرفی خود در یافتن کلماتی که نیاز دارند مشکل داشته باشند. تلاش آنها برای درک پیام های نوشتاری و گفتاری ممکن است به اندازه تلاش برای درک یک زبان خارجی مشکل باشد. همچنین آنها مشکلاتی در هجی کردن ، نوشتن و خواندن دارند.

فرد ممکن است مشکلات ارتباطی-اجتماعی زیر را نیز داشته باشد:

• رعایت نوبت در گفت و گو
• ادامه موضوع گفت و گو

استفاده از یک لحن صدای مناسب

تفسیر جزئیات گفت و گو (مثلاً تفاوت بین بیان طعنه دار و جدی را نمی‌دانند)

• پاسخ به حالت های صورت و زبان بدن
• شرکت در گفت و گو هایی که سریع است.

علاوه بر موارد بالا بعد از آسیب مغزی ( TBI ) ممکن است ماهیچه های لب و زبان ضعیف تر شوند و هماهنگی کمتری داشته باشند. ممکن است بلندی صدای فرد در گفت و گو به اندازه کافی نباشد و یا حتی فرد قادر به صحبت کردن نباشد. ماهیچه های ضعیف ممکن است روی توانایی جویدن و بلع مواد غذایی تاثیر داشته باشد.

مشکلات شناختی

مشکلات شناختی در افراد آسیب مغزی( TBI ) بسیار شایع است. مهارت های شناختی ( فکری) شامل موارد زیر است:

آگاهی از اطراف، توجه، حافظه، تفکر، دلیل آوردن، حل مسئله و عملکردهای اجرایی ( مانند برنامه ریزی، شروع کردن، خودآگاهی، خودتنظیمی، ارزیابی).

مشکلات شناختی این بیماران شامل موارد زیر است:

مشکل در تمرکز حواس هنگامی که موارد حواس پرت کن وجود دارد (مانند ادامه گفت و گو در یک رستوران شلوغ، کار کردن روی چند تکلیف به صورت همزمان.)

پردازش آهسته و کند: پیام های طولانی بهتر است به صورت کوتاه و تقسیم شده دریافت شوند. شخص امکان دارد برای اطمینان از پردازش درست اطلاعات مجبور به تکرار آن باشد. شریک های ارتباطی بهتر است سرعت گفتار خود را کاهش دهند.

مشکلات حافظه کوتاه مدت: ممکن است یادگیری جدید مشکل باشد. معمولاً حافظه بلند مدت برای نگهداری حوادث و چیزهایی که قبل از آسیب رخ داده است سالم مانده است (مثلاً فرد نام دوستان و خانواده اش را به خاطر می آورد).

مشکلات عملکردهای اجرایی: سردرد در شروع تکالیف،تنظیم اهداف و تکمیل آنها مشکل دارد. برنامه ریزی و سازماندهی تلاشی برای انجام تکلیف است و انجام آن به تنهایی دشوار است. افراد اغلب برای این کار نیاز به کمک والدین و دوستان دارند.

مشکلات حل مسئله: فرد ممکن است نسبت به موقعیت ها واکنش تکانشی (بدون اینکه فکر کند) داشته باشد.

علتهای بروز آسیب مغزی

افتادن: 28 درصد

تصادف وسایل نقلیه موتوری: 20 درصد

حوادث مختلف:19 درصد

دعوا و درگیری و ورزش:11 درصد

چگونه علائم آسیب مغزی تشخیص داده میشود؟

افراد ذیل برای ارزیابی و تدوین برنامه درمانی مناسب با همدیگر همکاری می کنند:

• پزشک
• پرستار
• عصب روانشناس
• آسیب شناس گفتار و زبان ( گفتار درمان)
• کاردرمانگر
• فیزیوتراپ
• مددکار اجتماعی
• معلم

گفتاردرمانی در آسیب مغزی

آسیب‌شناس گفتار و زبان ارزیابی رسمی مهارت‌های گفتار و زبان را تکمیل می‌کند. ارزیابی دهانی- حرکتی قدرت و هماهنگی ماهیچه های کنترل کننده گفتاری را بررسی می‌کند. درک و استفاده از نحو (دستور زبان)و معناشناسی و همچنین خواندن و نوشتن ارزیابی می شوند. در سکته مغزی نیز همین موارد باید مورد بررسی قرار گیرد.

مهارت های ارتباطی-اجتماعی (کاربردشناسی)با آزمون های رسمی و بازی کردن نقش های ارتباطی مختلف بررسی می‌شود.آسیب شناس گفتار و زبان مهارت های  ارتباطی- شناختی را ارزیابی می کند. آیا فرد از خود و اطرافیانش آگاهی دارد؟آیا فرد اسم خود،تاریخ،جایی که در آنجا قرار دارد و اتفاقی که برایش افتاده است را میداند؟مهارت های حافظه کوتاه مدت و فعال ارزیابی می‌شوند مانند گفتن جزئیات اصلی یک داستان کوتاه. عملکردهای اجرایی ارزیابی می‌شوند. آسیب‌شناس گفتار و زبان توانایی بیمار ضربه مغزی را در برنامه ریزی کردن،سازماندهی و توجه به جزئیات (مانند تکمیل کردن مراحل مسواک زدن) ارزیابی می کند.

سوالات متداول:

1.علت آسیب های مغزی چیست؟

علل آسیب مغزی را می توان به افتادن 28 درصد، تصادف وسایل نقلیه موتوری 20 درصد، حوادث مختلف 19 درصد، دعوا و درگیری و ورزش 11درصد می باشد.

2. مشکلات شناختی در بیماران آسیب مغزی چیست؟

سرعت پردازش پایین، مشکلات حافظه کوتاه مدت و اختلال در عملکرد های اجرایی و مشکل در حل مسئله از جمله اختلالات بیماران آسیب مغزی است.