سکته مغزی بر اثر آسیب به بافت مغز ایجاد می شود که به انواع ایسکمیک و هموراژی تقسیم می شود. این بیماری با توجه به ناحیه مغزی درگیر شده علائم متفاوت جسمی، ذهنی و گفتاری به همراه دارد. عوارض سکته مغزی در زمینه گفتاری شامل اختلالات بلع، مشکلات تولید کلام، در حیطه جسمی معمولا با آسیب های یکطرفه مشخص می گردد. در مورد عوارض جسمی سکته مغزی توضیحات فراوانی داده شده است اما کمتر توجهی به عوارض سکته مغزی بر روی مهارت های ذهنی بیمار شده است. این عوارض می توانند بر روی توانایی های زندگی مستقل فرد و بازگشت به شغل تاثیر بسزایی داشته باشد. در این مطلب به بررسی این علائم می پردازیم. مرکز درمان سکته مغزی دکتر صابر به صورت تخصصی به ارزیابی عوارض سکته مغزی خفیف و شدید چه در زمینه جسمی و چه در زمینه ذهنی و کاردرمانی سکته مغزی و گفتاردرمانی سکته فعالیت می نماید. توانبخشی در منزل سکته مغزی از دیگر خدمات مرکز می باشد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
ساده‌ترین تعریف درک، هوشیار و آگاه شدن توسط یکی از حواس می‌باشد که این حواس بینایی، شنوایی، لامسه ، چشایی یا بویایی هستند. اینکه چگونه محیط را تفسیر می‌کنیم از مرحله دریافت ما شروع می‌شود. سیستم بینایی اطلاعات بیشتری را نسبت به دیگر سیستم های آوران، به مغز منتقل می‌کند.
قشر اولیه بینایی در لوب اکسی پیتال قرار گرفته است و بیشتر اطلاعات بینایی در پنج ناحیه پردازشگر، پردازش می‌شود که این نواحی تکالیف بینایی متنوعی را انجام می‌دهند.
- ناحیه به حرکت، رنگ و وضعیت پاسخ می‌دهد
- ناحیه به سوگیری، جهتیابی و رنگ پاسخ می‌دهد
- ناحیه به جهت یابی اطلاعات پاسخ می دهد
- ناحیه به رنگ و انواع وسیع پاسخ می‌دهد
- ناحیه به حرکات بدون جهت پاسخ می‌دهد
ناحیه های بینایی
ادراک بینایی به تمام اطلاعات ورودی به چشمان ما معنا می‌بخشد. برای توضیح پیچیدگی پردازش این اطلاعات مثالی از نگاه کردن به اطراف یک اتاق ارائه کردند. هر شی از پس‌زمینه آن و از اشیا اطراف آن مجزاست. اشیا می‌توانند بدون توجه به زاویه و فاصله آنها نسبت به ما تشخیص داده شوند. مثلل 8-2 راه‌های بینایی درون قشر مغز را توضیح می‌دهد که ما را قادر به پردازش همه اطلاعاتی که در درون چشمان ما قرار گرفته اند می‌کنند.
نحوه دریافت ما از تصاویر از فرد به فرد تفاوت دارد اما این موضوع مشکل ادراکی ایجاد نمی‌کند. مثال‌ها شامل تصاویر ترسیم شده سفید و سیاهی هستند که اگر شما جلوی تصویر را سیاه ببینید، یک تصویر را خواهید دید. اما اگر جلوی تصویر را سفید ببینید تصویر دیگری را نیز می‌ببینید.
نواحی مغزی مرتبط با ادراک
نیم کره راست نقش بزرگتری در پردازش اطلاعات بینایی و فضایی نسبت به نیم کره چپ دارد. آسیب به نواحی مختلف مغز، ممکن است باعث نقایص مختلف شود.
لوب اکسی پیتال:
- تمایز شکل، سایز و عمق
- آگنوزی اشیا
- Prosopagnosia
نواحی اکسیپیتوپاریتال:
- ارتباطات فضایی
لوب پاریتال سمت راست:
- تمایز شکل
- آگنوزی وابسته به احساس
- Anosognosia
- عدم جهتیابی جغرافیایی
- ارتباط فضایی
- غفلت
لوپ پاریتال سمت چپ:
- آگنوزی ارتباطی
- آگنوزی جسمی
لوب تمپورال:
- Prosopagnosia
- عدم سوگیری جغرافیایی
عوارض سکته مغزی در ادراک و شناخت بیمار
به افراد ماهیت پیچیده توانایی‌های بینایی و فضایی- بینایی را تا زمانیکه این توانایی‌ها مختل نشده‌اند ساده فرض می کنند. هنگامیکه آسیب مغزی رخ می‌دهد مثلا سکته مغزی، اختلالات می‌تواند باعث مشکل در انجام کارهای روزمره ساده شوند. نقایص درکی می‌تواند به موارد زیر طبقه بندی شود:
- طرح واره بدنی
۲. تمایز بینایی
٣. آگنوزی
طرح واره بدنی
اختلال طرح واره بدنی عدم فهم اجزای بدن و ارتباطات بین آنها می‌باشد.
اتوپاگنوزی(Autopagnosia): عدم هوشیاری نسبت به ساختارها و ارتباطات بدنی است، که باعث عدم تشخیص اجزای بدن و دو سمت بدن می‌شود.
غفلت یکطرفه: فراموشی سمت درگیر بدن و یا محیط همان سمت می‌باشد، به طور مثال فراموشی یک سمت بدن هنگام لباس پوشیدن یا فراموشی غذای یک سمت بشقاب.
انوسوگنوری(Anosognosia): عدم بازشناسی وجود فلجی در بدن یا شدت آن و یا عدم پذیرش کامل بیماری
اختلال در تمایر چپ- راست: مشکل در درک مفهوم چپ و راست است.
اگنوزی انگشتان: اختلال در تشخیص آن است که کدام انگشت لمس شده است در حالیکه فقدان حسی وجود نداشته باشد.
تمایز بینایی
تمایز بینایی توانایی تفکیک یک شئ از دیگر اشیا است. این اشیا می‌توانند توسط رنگ، سایز، شکل، الگو، پیش زمینه و پس‌زمینه تفکیک شوند.
اختلال تمایز شکل: مشکل در پرداختن به جزئیات شکل می‌باشد مثلا تمایز بین لیوان، بطری آب و گلدان.
اختلال درک عمق: مشکل در قضاوت فاصله ها و عمق، مثلا مشکل در جهت یابی پله ها و موانع مانند دیوارها یا درها یا مشکل در دانستن اینکه یک لیوان چه موقع پر از آب و چه موقع خالی از آن است.
اختلال درک شکل از زمینه: مشکل در تشخیص پیش زمینه از پس‌زمینه، مثلا مشکل در یافتن زیرپوش یا حوله سفید از روی صفحه ای سفید یا از روی قسمتی از لباس های قفسه.
اختلال در ارتباطات فضائی: مشکل در درک موقعیت دو یا چند شئ نسبت به هم یا نسبت به اشیاء دیگر مشکل در قرار دادن غذا در قاشق و سپس در دهان یا مشکل در قرار دادن درب قوری. همچنین ممکن است به صورت مشکل در درک مفاهیم داخل/خارج، جلو/عقب، بالا/پائین دیده شود، مثلا مشکل در یافتن فنجان از پشت کتری یا وارونه پوشیدن پیراهن
اختلال در جهت یابی جغرافیایی: مشکل در فهم و یادآوری ارتباطات مکان های مختلف نسبت به هم است برای مثال مشکل در یافتن مسیر.
آگنوزی
اگنوزی بینایی: ناتوانی در تشخیص محرک بینایی با وجود عملکرد مناسب اولیه بینایی است. (حدت بینایی حرکت چشمی و میدان های بینایی سالم هستند).
اگنوزی بینایی اشیاء: مشکل در شناخت اشیاء است اگر چه حدت بینایی و میدان بینایی سالم هستند برای مثال یک بیمار ممکن است اقوام خود را نشناسد.
پروزویاگنوزی(Prosopagnosia): اختلال در تشخیص تفاوت ها در صورت است.
Simultagnosia: مشکل در درک بیش از یک بخش از کل یک تصویر، برای مثال بیماری ممکن است قادر باشد یک تک حرف را بفهمد اما قادر به خواندن کل کلمه نیست.
آگنوزی رنگ: مشکل در تشخیص رنگ ها است به طور مثال رنگ میوه ها و سبزیجات.
متامورفوزیا(Metamorphosia): مشکل در تشخیص ابعاد اصلی اشیا است.
آگنوزی فضائی- بینایی: مشکل در درک ارتباطات فضایی بین اشیاء یا بین اشیاء و خود فرد می باشد مستقل از آگنوزی بینایی اشیاء از آگنوزی بینایی
آگنوزی لمسی (همچنین آستروگنوزی نامیده می‌شود): مشکل در شناسایی اشیاء توسط لامسه است درحالیکه عملکرد های عمقی و حرارتی بدن سالم بوده اند.
اگنوزی شنوایی: مشکل در تشخیص تفاوت های اصوات شامل اصوات با و بدون کلمه می‌باشد برای مثال یک بیمار ممکن است قادر نباشد بین صدای موتور ماشین و صدای جاروبرقی تفکیک قائل شود.
Apractognosia: اصطلاحی است که به مجموعه ای از اختلالات برمی گردد که ممکن است شامل مشکلات طرح واره بدنی، اپراکسیا و آگنوزی باشد.