مشکلات یکپارچگی حسی در کودکان بیش فعال از عوارض اختلال بیش فعالی است که در بسیاری از کودکان با اختلال بیش فعالی مشاهده می شود. مشکلات حسی در کودکان بیش فعال و نقص توجه شامل اختلال پردازش حسی در ادراک بینایی، اختلالات در حس عمقی، حس وستیبولار و مشکلات تمییز شنیداری می باشد. یکی از بهترین روش های درمان مشکل حسی در کودکان استفاده از تکنیک های یکپارچگی حسی و مدالیته های تعدیل حسی می باشد. سنسوری روم، ماساژ درمانی، کاردرمانی اتاق تاریک و کاردرمانی شنیداری از امکانات پیشرفته مرکز توانبخشی دکتر صابر می باشد که در درمان اختلال پردازش حسی و مشکلات حسی کودکان بیش فعال موثر می باشد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
بیش فعالی کودکان و مشکلات حس بینایی در کودکان
مهارت های بینایی،در عملکرد فضایی (مسیر و فاصله حرکات را تشخیص میدهد)،در بازخورد،کنترل حرکت (حرکاتی که احتیاج به تعقیب بینایی دارند)،یادگیری و تقلید حرکات بسیار نقش دارد. بیش فعالی کودکان باعث کاهش مهارتهای بینایی می گردد،بسیاری از کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی و نقص توجه در مهارتهای بینایی شامل تشخیص موقعیت فضایی شکل،ثبات شکل،تشخیص شکل در زمینه،تکمیل شکل،محل شناسی،تعقیب بینایی و غیره مشکل دارند.مشکلات حسی کودکان بیش فعال حتی در مهارت تعقیب بینایی نیز ضعیف تر از سایر کودکان عمل می کنند تعقیب بینایی افقی این کودکان تفاوت معناداری با سایر کودکان ندارد ولی تعقیب بینایی در مسیر عمودی آنها بسیار ضعیف تر از سایر کودکان می باشد. مشکلات این کودکان در مهارتهای بینایی سبب میشوداین اختلال بر میزان و کیفیت تحصیل کودکان تاثیر گذار باشد و باعث افت تحصیلی کودکان ۷ الی ۸ ساله در زمینه های خواندن،نوشتن،صدا کشی و ریاضی می شود.
اختلال پردازش حسی در حس حرکت (حس کاینستزیا)
با استفاده از این حس می توان موقعیت اندام و مفاصل را به صورت لحظه ای مشخص کرد و بدون آنکه به اندام فکر کنیم می توان دامنه مفاصل را برای انجام فعالیت ها تنظیم کنیم.این حس در کودکان بیش فعال نسبت به کودکان عادی ضعفهایی دارد و این کودکان مهارت لازم را در این زمینه نشان نمیدهند،در حالی که این حس یکی از فاکتورهای لازم برای مهارت حرکتی می باشد. همین علت موجب خطا های حرکتی در کودک می شود.
اختلال توجه شنیداری و مشکلات حسی کودکان بیش فعال
یکی از مشکلات شایع در کودکان بیش فعال نقص در توجه شنیداری و مشکلات تمییز شنیداری می باشد. اغلب والدین بیان می کنند که کودک به صورت مناسب به درخواست های کلامی والدین عکس العمل نشان نمی دهد به صورتی که انگار صدای والدین را نمی شنود. باید توجه نمود این کودکان مشکل شنوایی ندارند اما به علت اختلال در توجه شنیداری به درستی به محرک های شنیداری پاسخ نمی دهند. دکتر بیش فعالی کودک باید این مورد را برای خانواده توضیح دهد.
اختلال یکپارچگی حسی در کودکان بیش فعال
یکی از مهارتهای حسی که نشان دهنده تکامل حس لمس است و با افزایش سن کودک رشد میکند تشخیص مکان دقیق نقطه لمس شده است که در انجام فعالیتهای روزمره و کاری بسیار سودمند است و باعث افزایش مهارت حرکتی و بهبود انجام فعالیت می گردد،متاسفانه کودکان بیش فعال در این زمینه نیز ضعف دارند و مهارت آنها در سطح پایین تری نسبت به گروه همسالان طبیعی است در واقع این مهارت مطابق با سن آنها رشد نکرده و توانایی آنها در سطح کودکان کم سن تری که مهارت های حرکتی یکسانی دارند،می باشد. این ضعف را این کودکان هم و بدون استفاده از بینایی نسبت به کودکان هم سن طبیعی نشان می دهند که نشان دهنده مشکلات یکپارچگی حسی در کودک بیش فعال می باشد.
جهت یابی مکانی لمس معمولاً از یک چارچوب خارجی روابط فضایی بینایی استفاده می شود به عنوان مثال زمانی که دست ها با یکدیگر تقاطع داده یا انگشتان در یکدیگر گره شده اند در برخی موارد تشخیص مکان لمس در دست چپ و راست جابجا میشود،کودکان با اختلال بیش فعالی و نقص توجه در زمینه ی این چهارچوب ضعف آشکار ای نشان می دهند.
اختلال بیش فعالی و مهارت های حرکتی همراه تعادل
مهارت های تعادلی در کودکان مبتلا به بیش فعالی به صورت معناداری پایین تر از کودکان عادی است همچنین سرعت و میزان یادگیری مهارت های حرکتی همراه تعادل در کودکان بیش فعال و در کودکانی که احتمال دارد مبتلا باشند نسبت به کودکان عادی پایین تر است و این کودکان علیرغم سرعت پایین یادگیری مهارت های ذکر شده،همانند کودکان عادی توانایی حفظ و نگهداری مهارت حرکتی-تعادلی آموخته شده را دارند.فرهنگ در کاهش یادگیری مهارت های حرکتی همراه تعادل در کودکان بیش فعال در شرایط یکسان بیتأثیر است. مهارتهای تعادلی بسیار بر روی میزان شرکت در فعالیت های جسمی تفریحی تاثیر مثبت دارد.این کودکان در حفظ وضعیت ایستاده نسبت به کودکان عادی به خصوص در تحریکات رو به عقب ضعف دارند و توانایی ثابت ماندن در یک موقعیت را ندارند. این عدم ثبات باعث ضعف در حفظ وضعیت اقامتی به عنوان یک فاکتور اساسی می گردد،لذا در مداخلات درمانی تقویت حفظ حالت ایستاده باید مد نظر گرفته شود.
این کودکان در انجام فعالیت های روزمره زندگی از قبیل: پوشیدن لباس،تغذیه،رعایت مسائل بهداشتی،و غیره بسیار ضعیف عمل می کنند و با مشکلات بسیاری همراه هستند.
فعالیتهای خانگی برای تنظیم حس در کودکان بیشفعال
والدین عزیز، خانه میتواند به فضایی امن و تأثیرگذار برای کمک به تنظیم سیستم حسی کودک بیشفعال شما تبدیل شود. این فعالیتها نهتنها ساده و کمهزینه هستند، بلکه با تداوم اجرا میتوانند تمرکز، خواب و تعادل هیجانی فرزندتان را بهبود بخشند. دکتر مهدی صابر، متخصص یکپارچگی حسی، معتقد است:
«کلید موفقیت، تبدیل این تمرینها به بخشی از بازی روزانه است، نه یک وظیفه اجباری.»
۴ فعالیت ساده و مؤثر در خانه:
-پیچیدن در پتو را امتحان کنید: پتوی نسبتاً سنگین را دور شانههای کودک بپیچید یا هنگام تماشای کارتون، بالشتکی روی پاهایش قرار دهید. این فشار ملایم مانند آغوش گرم عمل میکند و سیستم عصبی را آرام میسازد. بسیاری از والدین گزارش دادهاند که پس از ۱۰ دقیقه از این فعالیت، بیقراری کودک کاهش چشمگیری یافته است.
-راه رفتن با پای برهنه بر سطوح مختلف، یکی از بهترین تمرینهاست. مسیری ساده با تکههای فرش، سینی شن نرم، برگهای مصنوعی یا سطوح سرد کاشی ایجاد کنید. هر قدم، پیامهای حسی جدیدی به مغز میفرستد و به تدریج حساسیت لمسی کودک را تنظیم میکند. دکتر صابر توصیه میکند: «این مسیر را کنار دیوار اتاق خواب ایجاد کنید تا هر صبح پیش از مدرسه، چند گام روی آن راه برود.»
-بازی غافلگیری لمسی را فراموش نکنید: جعبهای از مواد بیخطر مانند برنج خام، دکمههای درشت، پنبه یا حبوبات پخته آماده کنید و داخل آن اشیایی مثل مهرههای رنگی پنهان نمایید. از کودک بخواهید با چشمان بسته آنها را پیدا کند. این کار نهتنها مهارتهای لامسه را تقویت میکند، بلکه یاد میگیرد بدون دیدن روی محرکها تمرکز کند.
-فعالیتهای کششی و مقاومتی سادهترین راه تخلیه انرژی است: از فرزندتان بخواهید سبد لباسهای شسته شده را به اتاق خواب بکشد، با طناب پارچهای طنابکشی بازی کند، یا با فشار دادن دیوار با کف دستها «مجسمه» شود. این حرکات سنگین به عضلات و مفاصل فشار وارد میکنند و پیامهای آرامبخشی به سیستم عصبی میفرستند.
سوالات متداول:
1-چگونه تفاوت بین “بیتوجهی ناشی از ADHD” و “اجتناب حسی” را تشخیص دهیم؟
اگر کودک فقط در محیطهای شلوغ (مثل مهمانی یا بازار) تمرکز خود را از دست میدهد و به صداها/بوهای خاص واکنش شدید نشان میدهد، احتمالاً اجتناب حسی مطرح است. در حالی که بیتوجهی ADHD در همه محیطها دیده میشود. ارزیابی متخصص میتواند الگوی واکنشها را تحلیل کند.
2-آیا تحریکپذیری حسی میتواند باعث تشدید بیشفعالی شود؟
قطعاً. وقتی سیستم عصبی کودک از محرکهای محیطی (مثل چراغهای روشن، صداهای پسزمینه) سردرگم میشود، مغز برای محافظت خود وارد وضعیت “جنگ یا گریز” میشود. این حالت باعث افزایش بیقراری، پرخاشگری یا رفتارهای تکانشی میگردد که علائم ADHD را تشدید میکند.
شیوع اختلال نقص توجه و بیش فعالی بین 8 تا 10 درصد می باشد. اختلال بیش فعالی در پسر ها 3 برابر دختر ها می باشد. معمولاً ۵۰ درصد از کودکان مبتلا به اختلال هماهنگی رشدی درجاتی از شدید تا خفیف از نقص توجه و بیش فعالی را دارند. عوارض بیش فعالی در کودکان خود باعث میشود بسیاری از جنبههای زندگی آنان را تحت تاثیر قرار بگیرد. در این کودکان به علت اینکه بیشفعالی آنها با اختلال هماهنگی رشدی همراه شده است،عوارض نقص توجه کودک شدیدتر از کودکان با اختلال نقص توجه به تنهایی بوده و کودک را مستعد شخصیت ضد اجتماعی، سوء مصرف الکل، رفتارهای مجرمانه،مشکلات خواندن و کاهش سطح تحصیلات می گردند. در مقاله بیش فعالی به بررسی علائم و عوارض بیش فعالی در کودکان پرداخته می شود. مرکز درمان بیش فعالی دکتر صابر، در زمینه درمان کودکان بیش فعال فعالیت می نماید.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
اختلالات روان،اختلالات اجتماعی و رفتاری از عوارض بیش فعالی
بسیاری از کودکان دارای اختلال بیش فعالی در مهارتهای حرکتی رشدی،مستعد بسیاری از اختلالات اعصاب و روان می باشند.احتمال اینکه کودکان با اختلال بیش فعالی دچار اختلالات اعصاب و روان و اجتماعی شوند بسیار بالا است.
کودکان دارای اختلالات بیش فعالی،به علت محدودیت در مهارتهای هماهنگی حرکتی در انجام برخی حرکات مشکل دارند و اکثر فعالیت های مهم مانند دوچرخه سواری،ورزش های توپی و غیر را نمی توانند به درستی و با دقت انجام دهند،لذا شرکت آنها در گروه ورزشی و همسالان بسیار پایین می آید و از گروههای همسن خود دوری می گزینند. عدم مهارت های حرکتی و شکست در پذیرش در گروههای همسن خودپنداره این کودکان را کاهش داده است،و به مرور آنها را منزوی میکند و روی روابط آنها با دوستان و والدین شان تاثیر می گذارد.همین امر آنها را مستعد اختلالات روانی می کند و احتمال زیادی وجود دارد که این کودکان دچار اختلالات روانی گردند به طوریکه این کودکان رفتارهای کلیشهای و پرخاشگری دارند و ۹۲ درصد نیز نسبت به تغییرات مقاومند.
اطلاعات در مقالات بیش فعالی کودکان
دکتر بیش فعالی می گید بیشتر این اختلال روانی که این کودکان تجربه میکنند،اختلالات اضطرابی است که برخی منابع نیز شیوع آن را تا 50 درصد ذکر کردهاند. به طور میانگین حدود ۴۵ درصد از این کودکان آن را تجربه می کنند و حدود ۲۵ درصد این کودکان اختلالات همراه طیف اوتیسم دارند. این ارتباط به صورت برعکس نیز وجود دارد به طوری که حداقل ۳۱ درصد از کودکان طیف اوتیسم و سایر اختلالات نافذ رشدی، ۱۵ درصد اختلالات بیش فعالی و اختلال توجه را تجربه می کنند. حدود ۵۱ درصد رفتارهای درون سازی دارند،اختلالات اجتماعی نیز در این کودکان بالاست حدود ۴۵ درصد از این کودکان احتمال مبتلا شدن به اختلالات اجتماعی را مشخص میکنند. کودکان با اختلال بیش فعالی علائم اضطراب و افسردگی بیشتری نسبت به کودکان عادی نشان میدهند.
شیوع اختلالات رفتاری در کودکان مبتلا به اختلالات بیش فعال و نقص توجه بالاست و فقط در بین منابع درصد آنها کمی فرق میکند. حدود ۲۸ درصد( از نظر والدین و نظر مراقبین کودکان ۸ درصد) از این کودکان دارای مشکلات رفتاری می باشند.در واقع جنسیت تاثیر گذار نیست،بلکه خصوصیت های فردی-شخصی،استرس و تعارضات،و روابط مادری (خانوادگی) عوامل تاثیرگذار در بروز میزان مشکلات روانی می باشد. با توجه به شیوع بالا و اختلالات اعصاب و روان و اجتماعی در اختلال بیش فعالی در مداخلات درمانی این اختلال باید توجه خاصی به درمان همزمان اختلالات اعصاب و روان و اجتماعی کرد.
کاهش خودپنداره و روابط اجتماعی در کودکان بیش فعال
کودکان دارای اختلال بیش فعالی به علت داشتن مهارت حرکتی ضعیف و کنترل پایین بر رفتارها یشان دارای خودپنداره پایینی هستند. عزت نفس آنها و برداشت ها و توانایی های شان در زمینه های جسمی و ظاهری شان بسیار پایین بوده،همچنین روابط اجتماعی آنها با والدین و همسالان شان نسبت به کودکانی که دارای هماهنگی بهتری هستند بسیار کمتر است.
این کودکان به علت مهارت های حرکتی ضعیف معمولاً از تیم های ورزشی و گروههای همسالانشان طرد میشوند و به علت اعتماد به نفس پایین از گروه فاصله میگیرند. کیفیت و رضایتمندی آنها از زندگی،به علت عوامل ذکر شده نسبت به گروه هم سن عادی به مراتب پایین تر است.این کودکان توانایی زیادی در برقراری روابط دوستانه نزدیک ندارند و اکثر آنها در گرفتن دوست نزدیک و برقراری روابط رمانتیک دچار مشکل می شوند. کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی به علت مهارت های حرکتی-تعادلی پایین معمولاً در فعالیت های تفریحی-ورزشی خانه و مدرسه شرکت نمی کنند به همین دلیل کیفیت زندگی آنها پایین تر از کودکان رشد معمولی می باشد. بررسی ها نشان می دهد چنانچه سطح فعالیتهای تفریحی منطبق با سطح مهارت های حرکتی-تعادلی کودکان اختلال بیش فعال باشد آنها از شرکت کردن در این فعالیت ها لذت می برند و کیفیت زندگی ها بالاتر می رود اما اینکه تصور والدین این کودکان نیز همین طور میباشد.همچنین چنانچه به کودکان با رشد معمولی فعالیتی حرکتی بالاتر از سنشان به آنها داده شود تمایلی به شرکت در آن فعالیت را نداشته و لذتی از آن نمی برند.
بدنِ خسته: عوارض جسمانیِ پنهانِ بیشفعالی درماننشده
کودکان مبتلا به اختلال بیشفعالی (ADHD) که درمان مناسب دریافت نمیکنند، تنها با چالشهای رفتاری و تحصیلی روبرو نیستند. بدن آنها به مرور زمان تحت تأثیر استرس مزمن عصبی، فرسودگی جسمانی پنهانی را تجربه میکند که کیفیت زندگی را عمیقاً تحت الشعاع قرار میدهد. سیستم عصبی این کودکان همواره در حالت «تهدید» قرار دارد و ترشح مداوم هورمونهای استرس مانند کورتیزول، نهتنها بر عملکرد مغز اثر میگذارد، بلکه مانند سمی خزنده به ارگانهای حیاتی آسیب میرساند.
یکی از نخستین قربانیان این فرآیند، الگوی خواب سالم است. بیش از ۷۰% کودکان درماننشده ADHD با اختلالات خواب دستوپنجه نرم میکنند: بیخوابیهای شبانه، بیدار شدنهای مکرر، یا خوابهای منقطع. این محرومیت از استراحت باکیفیت، چرخهی معیوبی ایجاد میکند؛ خستگی روزانه، تمرکز را کاهش میدهد و علائم بیشفعالی را تشدید میکند. در بلندمدت، کمخوابی مزمن خطر ابتلا به چاقی، دیابت و اختلالهای متابولیک را افزایش میدهد.
دستگاه گوارش نیز از این التهاب عصبی در امان نیست. ارتباط تنگاتنگ مغز و روده (محور مغز-روده) باعث میشود کودکان بیشفعال درماننشده، بیش از همسالان خود از دلدردهای عملکردی، یبوست، اسهالهای عصبی یا تهوع رنج ببرند. این علائم معمولاً با بررسیهای بالینی معمول توضیح داده نمیشوند و ریشه در تنشهای عصبی دارند. افزون بر این، سیستم ایمنی بدن آنها در برابر هورمونهای استرس آسیبپذیر میشود. مطالعات نشان میدهند این کودکان تا ۴۰% بیشتر به عفونتهای مکرر تنفسی، آلرژیهای شدید و بیماریهای التهابی مبتلا میشوند.
شاید کمتر کسی به تأثیر ADHD بر رشد فیزیکی توجه کند. کودکانی که دائماً در حال حرکتاند و انرژی خود را بیوقفه مصرف میکنند، اغلب کالری کافی برای رشد بهینه دریافت نمیکنند. ترکیب سوختوساز بالا و تغذیهی نامنظم (بهدلیل بیتوجهی به گرسنگی) میتواند به کاهش شاخص توده بدنی (BMI) و حتی تأخیر در رشد منجر شود. در سوی مقابل، برخی کودکان برای آرامسازی خود به پرخوری عصبی روی میآورند که خطر چاقی زودرس را افزایش میدهد.
نادیده گرفتن این عوارض جسمانی، تنها درمان را پیچیدهتر نمیکند. بلکه میتواند تا بزرگسالی نیز ادامه یابد و به بیماریهایی مانند فشار خون بالا، سندرم خستگی مزمن یا اختلالهای خودایمنی بینجامد. خبر امیدوارکننده این است که با تشخیص زودهنگام و درمان جامع (شامل دارودرمانی، رفتاردرمانی و اصلاح سبک زندگی)، میتوان این چرخه معیوب را شکست و از بار جسمانی این اختلال کاست.
سوالات متداول:
1-آیا بیشفعالی میتواند باعث انزوای اجتماعی شود؟
بله، رفتارهای تکانشی مانند قطع کردن صحبت دیگران یا بیقراری در بازیهای گروهی، طرد شدن از سوی همسالان را به دنبال دارد. این کودکان اغلب در درک نشانههای غیرکلامی (مثل زبان بدن) مشکل دارند که به سوءتفاهم و کاهش فرصتهای دوستیابی میانجامد.
2-آیا اختلال خواب از عوارض شایع بیشفعالی است؟
بله، بیش از ۷۰% کودکان مبتلا با مشکلاتی مانند بیخوابی، بیداریهای مکرر شبانه یا راهرفتن در خواب روبرو هستند. این کمخوابی مزمن خود باعث تشدید علائم بیشفعالی در روز بعد میشود.
اختلال بیش فعالی و نقص توجه به نوعی از اختلالات کودکان اطلاق میشود که نسبت به کودکان عادی دارای مشکلاتی در شناخت،رشد و رفتارشان می باشند. این تشخیص توسط مقیاس طبقهبندی بینالمللی بیماریها ارائه شده است. برای تشخیص بیش فعالی در کودکان ، بهترین دکتر بیشفعالی در تهران با انجام تست های تشخیصی و معاینه بالینی دقیق در کلینیک بیش فعالی به بررسی علایم می پردازد. مرکز درمان بیش فعالی دکتر صابر با تجهیزات تخصصی و روز دنیا در زمینه درمان بیش فعالی کودکان فعالیت می نماید. اتاق توجه شنوایی، اتاق تاریک، بخش سنسوری روم، ماساژ درمانی،گفتاردرمانی، بازی درمانی و کاردرمانی درکی حرکتی از امکانات بهترین مرکز درمان بیش فعالی در تهران می باشد. تیم درمانی مرکز بیش فعالی جناب آقای دکتر صابر با همکاری کاردرمانان، گفتار درمانان و روانشناسان کودک با تجربه در حیطه درمان بیش فعالی در تهران در دو شعبه کلینیک بیش فعالی غرب و شرق تهران فعالیت می نماید. دکتر تشخیص بیش فعالی در مرکز بیش فعالی در تهران به صورت تخصصی در زمینه درمان بیش فعالی در کودکان فعالیت می نماید.
دکتر تشخیص بیش فعالی در کودکان
سه ویژگی مهم در تشخیص بیش فعالی در کودکان ( ADHD ) عبارت است از:
اختلالات مداوم در توجه و تمرکز
برانگیختگی
پر تحرکی
تشخیص قطعی توسط دکتر بیشفعالی وقتی داده میشود که مشکلات کودک،نسبت به همسالان زیادتر و بیش از یک مورد باشد. گاهی بعضی از انواع رفتارهای بیش فعالی ( ADHD ) در بیشتر مردم وجود دارد. عواملی که باعث تغییر این رفتار عصبی به بیش فعالی( ADHD ) می شود دائمی و با یک شدت هستند. به نظر میرسد که ریشه مسئله در عدم مهار رفتار باشد.
کودکی که با بیش فعالی ( ADHD ) متولد می شود یک عکس العمل منفی در اطرافیان ایجاد میکند و شاید بتوان به خانواده او حق داد،چرا که ذهنیت آنها به دنبال یک کودک سالم بوده است. در هر حال،آنها درباره دادن آموزش های اجتماعی به کودکانشان احتیاج به تلاشی مضاعف دارند تا کودک بیش فعال بتواند با اطمینان و توجه،کاری را دنبال کند. به ویژه که کودکان بیش فعال خیلی زودتر از موعد، تصورات منفی نسبت به خود پیدا کرده که این بر روی رشد اجتماعی و شخصیت آنها تاثیر می گذارد. بدیهی است که در مرکز درمان بیش فعالی در تهران ما به عنوان افراد متخصص نباید به این طرز تلقی و رفتار کودکان مزبور دامن بزنیم. بلکه باید به دانسته های مان بیفزاییم و سعی کنیم تا رفتارهای خوب آنها را تشویق کرده و افزایش دهیم.
اختلال بیش فعالی نوعی از فعال بودن غیر طبیعی یا غیر عادی است و کنترل آن برای کسانی که در اطراف کودک بیش فعال هستند، غالبا سخت است. کودکانی که به بیش فعالی مبتلا هستند، احتمال دارد به علت وضعیت خود و نحوه واکنش مردم، پر استرس یا افسرده شوند. اختلال بیش فعالی انواع مختلفی دارد که روش های درمانی آن ها هم با یکدیگر فرق دارند.
متخصصان بهداشتی بسیاری وجود دارند که می توانند اختلال بیش فعالی و نقص توجه را تشخیص داده و درمان کنند که پیدا کردن یک متخصص خوب از میان آن ها، می تواند بسیار سخت و دشوار باشد. اختلال بیشفعالی می تواند به وسیله روان پزشک، روان شناس، متخصصین کاردرمانی و گفتاردرمانی، متخصص تشخیص بیش فعالی و… تشخیص داده شود. پدر و مادر کودک با مشاهده نشانه های این اختلال حتما باید کودک را نزد متخصص ببرند تا ارزیابی شود. گرچه امروزه متخصصان زیادی برای تشخیص بیش فعالی وجود دارند، اما لازم است پیش از هر اقدامی، حتما بررسی در رابطه با انتخاب بهترین متخصص برای تشخیص و درمان بیش فعالی داشته باشید. تنها راه قطعی تشخیص بیش فعالی در کودکان، بررسی و ارزیابی متخصص بیش فعالی است. والدین باید درهنگام تشخیص به دو نکته توجه کنند: مبنای تشخیص صحیح اختلال بیش فعالی در کودک، متخصص است نه نظر دیگر افراد، کودکی که به این اختلال دچار است، احتمالا دارای توانایی های دیگر نیز هست.
سه نکته مهم در تشخیص بیش فعالی کودکان که یک دکتر خوب بیش فعالی با دقت به آن ها توجه می کند، عبارت اند از: اختلالات دائمی در توجه و تمرکز، پر تحرک بودن کودک، برانگیختگی. تشخیص قطعی بیش فعالی به وسیله متخصص تشخیص این اختلال، زمانی تایید می شود که اختلالات کودک نسبت به هم سن و سالانش زیاد تر و حتی بیشتر از یک مورد باشد.
یک دکتر خوب برای بیش فعالی کودکان به والدین نکته های زیر را گوشزد می کند تا بهترین نتیجه در روند درمان به دست بیاید:
– شرکت دادن کودک در انجام کارهای هنری، ورزشی
– انتظارات معقول از کودک داشتن
– ارتباط چشمی با کودک
– رعایت برنامه درست خواب و غذای کودک
– ایجاد تغییرات زندگی با در نظر گرفتن آمادگی های ذهنی برای کودک
– گوشزد کردن قوانین خانه به طور خلاصه به کودک
– افزایش آگاهی والدین نسبت به این اختلال
– و مهم ترین نکته این که افراد خانواده باید توجیه شوند که کودک رفتار های خاص را به صورت عمدی انجام نمی دهد و این رفتار ها به دلیل وجود اختلال بیش فعالی هستند.
هم اکنون شناسایی و تشخیص بیش فعالی ( ADHD ) برای آموزگاران راحت تر شده است. بر اساس آمارها،5 درصد جمعیت هر کلاس به این گروه اختصاص دارد و این بدان معنی است که در هر کلاس یک نفر با علائم بیش فعالی وجود دارد.
درمان بیش فعالی در کودکان
پس از تشخیص دقیق علائم و شدت بیش فعالی در کودکان بهترین دکتر تشخیص بیش فعالی در مرکز بیش فعالی در تهران به طرح برنامه درمانی برای کودک می پردازد. درمان های رایج برای کودکان درمان های روانشناسی و مشاوره، کاردرمانی نقص توجه، استفاده از تکنیک های رفتاردرمانی و بازی درمانی، ماساژ درمانی، سنسوری روم و اتاق تاریک توجه بینایی و دارو درمانی می باشد. در بیشتر موارد متخصصین کلینیک بیش فعالی و نقص توجه تلاش می کنند با درمان های کاردرمانی و روانشناسی شدت علائم را در کودک کاهش داده و رفتارهای صحیح را جایگزین نماید. اما در مواردی با تلاش های متخصصین مرکز همچنان کودک نیاز به دارو دارند و دکتر متخصص بیش فعالی برای انان دارو هایی نظیر ریتالین و متیل فنیدات را تجویز نماید. از دیگر درمان های مفید در زمینه بیش فعالی و نقص توجه کاردرمانی در منزل برای کودکان با اختلال بیش فعالی و نقص توجه می باشد که در مرکز دکتر صابر ارائه می شود. متخصصین مرکز با حضور در منزل کودک تکنیک های درمانی مختلف را در محیط منزل ارائه می نمایند و خانواده را از روند درمان مطلع می کنند. آموزش تکنیک های رفتاردرمانی مانند اقتصاد ژتونی به خانواده جهت تثبیت رفتار های صحیح اجتماعی مانند رعایت نوبت، تحمل کاری و دستور پذیری از دیگر خدمات ارائه شده در مرکز درمان بیش فعالی تهران می باشد.
دارو درمانی در بیش فعالی
بسیاری از افراد با تشخیص بیش فعالی( ADHD ) تحت دارو درمانی قرار می گیرند. داروهایی که امروزه مورد استفاده قرار می گیرد شامل ریتالین متیل فنیدات ،هیدروکلراید، دکسترومفتامین (هر دو تحریک کننده تاثیر نوروترانسمیترها در مغز هستند) می باشد. لازم به ذکر است که علت بیش فعالی ( ADHD ) عدم تاثیر نروترانسمیرترها در مغز است. البته درمان دارویی می باید همراه با درمان های دیگر از جمله رفتار درمانی مورد استفاده قرار گیرد تا مثمر ثمر واقع گردد.
علاوه بر این،استفاده از فعالیت های که گفته می شود دارو درمانی را تکمیل میکند. در واقع دارو بدین منظور استفاده می گردد که رفتار مشکل زا را تعدیل کرده و به کودک بیش فعال احساسی از زندگی را آنطور که هست ببخشد. البته دارو برای هر کودکی مناسب نیست.
اخیراً دارو هر ۴ تا ۶ ساعت به کودک بیش فعال داده می شود. اگرچه ممکن است این فاصله زمانی تغییر کند. بدین لحاظ بسیاری از کودکان دارو ایشان را به مدرسه می برند و بنابراین می باید افرادی که در مدرسه هستند در مورد زمان دادن دارو و علائم بیش فعالی توجیه شوند. بیشتر کودکان بیش فعال دارو خوردن و احساس علائمی که بعد از خوردن دارو به آنها دست میدهد را دوست ندارند. این علائم ممکن است به صورت بی اشتهایی،خواب آلودگی،اضطراب،دستپاچگی،بالا رفتن هیجانات،افزایش تیک هایی که قبلاً وجود نداشته،سردرد و کبودی باشد. از طرف دیگر دارو علائم مثبتی نیز دارد که شامل افزایش تمرکز کودک،تداوم در کارهای مدرسه و پیشرفت در عملکرد اجتماعی است که زندگی را برای کودک بیش فعال و خانواده او شاد تر و بهتر میکند.
مرکز درمان بیش فعالی
قسمت اصلی درمان شامل فعالیتهای مناسب برای کودکان مدرسه رو با تشخیص بیش فعالی( ADHD ) و نیز سایر کودکانی که بسیاری از علائم ( ADHD ) را دارند،و همچنین برای افرادی که با این بچهها سر و کار دارند،میباشد. همینطور بخش هایی شامل فعالیتهایی در زمینه یوگا،ژیمناستیک و هنر درمانی است. بسیاری از این فعالیت ها توسط خود دانش آموز انجام شده و هدف اصلی این است که کودک با تشخیص بیش فعالی خود متوجه شرایطش گردد و در نتیجه پیشرفتی در عملکرد او حاصل شود.
معلم ها و کسانی که از با این کودکان کار میکنند احتیاج به تمرین و کارورزی توسط کاردرمان و روانشناس کودک متخصص در زمینه درمان بیش فعالی دارند. در زیر به ارائه تمریناتی در زمینه درمان بیش فعالی در کودکان می پردازیم. هرچند این تمرینات کامل نیست اما نمونههایی را در اختیارتان قرار می دهد که شما میتوانید با نگاه به آن ها ایده های خود را به مرحله ظهور درآورید.
چک لیست تشخیص بیش فعالی
در مرکز بیش فعالی بیمار با توجه به معیار نمره دهی،پرسشنامه زیر را کامل کرده، 6 الی 9 ماه بعد از ارزیابی مجدد انجام شود. در نظر داشته باشید که پیشرفت،آهسته و تدریجی صورت می گیرد.
به سختی کاری را شروع میکند. کاملا موافقم
1،2،3،4
کاملا مخالفم
به سختی بیشتر از یک دقیقه به دیگران گوش می دهد.
اغلب وسایلش را گم میکند.
به سختی کاری را تمام میکند.
بدون فکر حرف می زند.
بدون فکر کاری را انجام میدهد.
دوستان زیادی ندارد.
به رویا فرو میرود.
به ندرت در یک جا می نشیند.
بلافاصله دستورات داده شده را فراموش می کند.
اشیا و وسایل داخل اتاق باعث حواس پرتی او موقع انجام کار میشود.
برای رفتن به مدرسه طول می دهد.
حرف دیگران را قطع میکند.
از انتظار متنفر است.
از ایستادن در صف متنفر است.
اگر نتواند کاری را به سرعت انجام دهد ناراحت و غمگین میشود.
دوست دارد با دیگران دوست شود ولی بدون کمک دیگران نمی تواند.
روابط دوستی اش مختل می شود.
با وجود پشیمانی از اشتباه در انجام کارها،باز هم کارها را اشتباه انجام میدهد.
بی وقفه حرف میزند.
اغلب حاضر به نشستن روی صندلی نیست.
در کار دانشآموزان دیگر دخالت میکند.
مواقعی که از کاری واقعا لذت می برد پاسخ نمی دهد.
به سختی بر روی کارهای مورد علاقه اش تمرکز میکند.
سوالات زیادی می پرسد.
ورزش های فردی را بهتر از گروهی انجام میدهد.
به تغییرات کلاس توجه کمی میکند.
انرژی زیادی دارد.
فکرهایی میکند که دیگران هرگز به آن نیندیشیده اند.
سرپرستی کودکان را در بازیهای گروهی دوست دارد.
از حل مسائل لذت می برد.
پرسشنامه آموزگار در تشخیص و کنترل بیش فعالی
آیا من،
مطمئن هستم قبل از اینکه به کودک دستوری بدهم او به من نگاه می کند؟
دستورالعمل ها را به بخشهای کوچکتر تقسیم می کنم؟
تشویق هایی برای کودک بیش فعال در نظر میگیرم تا زمانی که او درگیر فعالیتی میشود به او بدهم؟
برنامه هایی تهیه میکنم که ملاکی برای رسیدن به هدف مورد نظر باشد؟
نسبت به رفتارهای مثبت ۴ برابر بیشتر از رفتارهای منفی کودک بیش فعال واکنش نشان می دهم؟
موقعیتی برای کنترل حرکات بچه ها در اطراف کلاس دارم؟
موقعیتی فراهم می کنم که به کودک بیش فعال مسئولیت بدهم،مثلاً تحویل یادداشتها و برای او کاری در نظر میگیرم؟
به طور واضح رفتاری را که از کلاس انتظار دارم بیان می کنم؟
زمانی برای آموزش رفتار در کلاس دارم؟
مدل رفتاری مناسب را همیشه در کلاسم می بینم؟
آموزش صدای مناسب در موقعیت های مختلف و جلسات تمرینی را برای آنها در نظر میگیرم؟
روی رفتاری که باید مشاهده کنم پافشاری می کنم؟
وقتی هیجانی کلاس بالا می رود خونسرد هستم؟
به گونه ای هستم تا بچه ها بدانند که می توانم مطابق میلشان رفتار کنم؟
آنقدر تکلیف میدهم که قابل انجام دادن باشد؟
مطمئن هستم که به قوانین پایبندم؟
میبینم که کلاس خوب سازمان بندی شده است؟
چیزهایی که باعث حواس پرتی کودک بیش فعال ( ADHD ) میشود را دور می کنم؟
برای افراد بیش فعال( ADHD ) جایی در نظر می گیرم که بتوانند آرام کار کنند؟
وقتی کودک بیش فعال ( ADHD ) تصمیم رفتن به جایی میگیرد با او حرف میزنم؟
فضای کافی برای نشستن جداگانه بچه ها در کلاس را دارم؟
می توانم کودک بیش فعال ( ADHD ) را بین ۲ نمونه خوب از دانش آموزان قرار دهم؟
با کودک توافق کرده و علایمی دارم که بدون اینکه او مخل کلاس شود و دیگران بفهمند کارش را انجام ندهد.
میدانم چه کاری مورد علاقه کودکان بیش فعال است؟
اگر دیدم که کودک سرپیچی می کند خونسردی خود را حفظ میکنم و خیلی آرام و آهسته آنچه را که مقدور است برایش توضیح میدهند؟
به آنها تفهیم میکنم از اینکه از رفتاری سرپیچی کرده غمگین ولی آشفته و عصبی نیستم و وقت صرف می کنم که به پاسخم بیندیشند؟
به طور منصفانه نتیجه عمل شان را توضیح می دهم؟
کودک را تشویق میکنم که نتیجه کاری را که انجام داده ببیند بدون آنکه بپرسم چرا؟سوالی که او هرگز جوابش را نمی داند؟
رفتارهای مناسب را مورد توجه قرار داده و به رفتارهای نامناسب توجهی نمی کنم؟
سعی می کنم که برای رفتارهای مناسب جایزه در نظر بگیرم؟
موقعیت هایی برای کودک بیش فعال فراهم می کنم که از طریقی غیر از نوشتن به نتیجه برسد؟
در مورد توجه و تمرکز با کودک بیش فعال هم فکر میکنم تا مطمئن شوم که دانش آموز می داند چگونه با این رفتارها مواجه شود؟
(ADHD)اختلال بیش فعالی و نقص توجه به چه معنی است؟
حالا شما توانستید اختلالات توجه و تمرکز را بشناسید. این به چه معنی است؟تفاوت زیادی بین افراد وجود دارد بعضی ها دوست دارند کارها را آهسته انجام داده و کاری را بارها و بارها تکرار کنند،بعضی دیگر تمایل دارند که کارها را به سرعت انجام داده و در عین حال کارهای مختلفی بکنند.
مشاورین بهترین مرکز درمان بیش فعالی در تهران به شما توصیه می کنند که اگر کودک شما ( ADHD ) هست و مسلما به آسانی حواسش پرت می شود، نمی تواند کاری را که میخواهید انجام دهد. پس بلند شوید،در اتاق قدم زده و ۳۰ ثانیه بعد برگردید و آن چیزی را که فراموش کرده است به یاد آورید. و یا مثلا وقتی از کودک انتظار می رود به حرف کسی گوش دهد، احساس بی قراری و ناآرامی می کند،یا وقتی که مجبورند روی صندلی بنشینند،روی پاهایشان می نشینند یا ولو میشود. این بدین علت است که کودک شما نمی تواند در چنین موقعیتی بماند و ممکن است توجهش را از دست داده و دوست داشته باشد خط خطی کند. تکنیک های درمان بیش فعالی در کلینیک بیش فعالی دکتر صابر در جهت بهبود علائم بیش فعالی به شما کمک می نماید.
زمانی که به دانشگاه میرفتم،در جلسات سخنرانی،تمام مدت کاغذی را خط خطی کرده و فکر می کردم با زدن عینکی که روی آن تصویر چشم کشیده شده،می توانم بدون جلب توجه بخوابم. شما ممکن است از نوع تفکری که من آن را بیان کردم آشفته شوید. شاید شما هم،کمابیش دارای این ویژگی باشید. در صورت شناخت کامل خودتان،بهتر میتوانید مشکلات را پیدا و آنها را حل کنید.
چک لیست دانش آموز در تشخیص نقص توجه و بیش فعالی
برایم سخت است که کارم را شروع کنم.
برایم مشکل است که بیشتر از یک دقیقه به دیگران گوش کنم.
اغلب وسایلم را گم می کنم.
برایم سخت است تا هر کاری را تمام کنم.
بدون فکر حرف میزنم.
دوستان زیادی ندارم.
وقتی باید روی کاری تمرکز کنم به چیزهای دیگر فکر می کنم.
برایم خیلی سخت است که صاف بنشینم.
وقتی دستوری به من داده می شود فورا فراموش می کنم.
چیزهایی که در اتاق وجود دارد که توجه من را جلب کرده و حواسم را از کارم پرت میکند.
از انتظار متنفرم.
ایستادن و انتظار کشیدن در صف باعث عصبانیت من می شود.
نمی توانم خودم را نگه دارم و وسط حرف دیگران میپرم.
وقتی نمیتوانم کارم را با سرعت انجام بدهم غمگین شده و احساس بدبختی می کنم.
دلم میخواهد دوست داشته باشم ولی بعضی مواقع بدون کمک دیگران میسر نیست.
برای کارهای اشتباهی که انجام دادم متاسفم اما دوباره بدون فکر انجام می دهم.
به سختی روی کارهای مورد علاقم تمرکز می کنم.
وقتی که روی چیزی تمرکز می کنم مردم فکر می کنند نمی توانم بشنوم.
سوالات زیادی می پرسم
ورزش های فردی را بهتر از تیمی انجام میدهم.
خیلی کم متوجه تغییرات در کلاس می شوم.
انرژی زیادی دارم.
من افکاری دارم که سایر مردم هرگز به فکر نشان نمی رسد.
وقتی کار تیمی انجام میدهم دوست دارم سردسته باشم.
متخصص بیش فعالی بزرگسالان
شناخت نشانه های بیش فعالی در بزرگسالان به این دلیل حائز اهمیت است که اگر بزرگسال مبتلا به اختلال بیش فعالی باشد، مخاطرات بسیاری همچون اخراج از محل کار، عدم توانایی در برقراری ارتباط، تمایل به مواد مخدر و… را خواهد داشت. نشانه های بیش فعالی در بزرگسالان از زمان کودکی در این افراد به شکلی متفاوت وجود داشته اند و متاسفانه تشخیص داده نشده اند. بعد از شناسایی نشانه های بیش فعالی در بزرگسالان توسط روانشناسان یا متخصصان بیش فعالی بزرگسالان، بهترین روش درمانی انتخاب می شود. دلایل بروز بیش فعالی در بزرگسالان همچنان به طور کامل مشخص نشده است، اما تحقیقات اخیر دانشمندان نشان می دهد که بیش فعالی در بزرگسالان احتمال دارد به عوامل ژنتیکی، عوامل محیطی و عوامل نوروشیمیایی ارتباط داشته باشد.
اگر اختلال نقص توجه و بیش فعالی در کودکی توسط بهترین دکتر بیشفعالی در تهران درمان نشود، احتمال دارد به صورت فاکتور های بیولوژیکی و محیطی پدیدار شود و در خیلی از جنبه های روزانه ی زندگی فرد، مشکلاتی ایجاد کند. اختلال بیش فعالی در بزرگسالی روابط افراد با دیگران را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. بعضی از نشانه های شایع بیش فعالی در بزرگسالان که توسط دکتر تشخیص بیشفعالی شناسایی می شود عبارت اند از: آشفتگی و بی نظمی، نداشتن تمرکز، بی قراری، اضطراب، نداشتن مدیریت زمان، اختلالات عاطفی، رفتار های تکانشی، فراموشکاری، مشکلات جسمی، بی دقتی، بیش از اندازه صحبت کردن و… . برای تشخیص اختلال بیش فعالی در یک فرد بزرگسال، باید حداقل چهار الی پنج مورد از نشانه های شایع اختلال بیش فعالی به مدت حداقل شش ماه در فرد دیده شود .بهترین دکتر بیشفعالی در مرکز بیش فعالی در تهران به تشخیص و درمان این بیماران می پردازد.
همان طور که پیش تر گفتیم اختلال بیش فعالی و نقص توجه در بزرگسالان نوعی اختلال رفتاری است که به طور معمول در دوران کودکی آغاز می شود و در طول عمر باقی می ماند و اگر در همان زمان کودکی تشخیص داده نشود، تشخیص اختلال بیش فعالی در بزرگسالان چالش برانگیز و دشوار می شود چرا که نشانه های آن احتمال دارد با نشانه های دیگر اختلالات رفتاری و روانی همانند اضطراب، افسردگی و اختلالات عملکرد اجرایی اشتباه گرفته شوند به همین علت باید از بهترین دکتر تشخیص بیش فعالی کمک گرفت. اختلال بیش فعالی را می توان با روان درمانی و یا دارو با درمان کرد یا بهبود بخشید. بهترین مرکز درمان بیش فعالی در تهران با درمان های روانپزشکی می توانند مهارت هایی را به فرد آموزش دهند تا خود را به سمت وظایف هدایت کنند و در مورد رفتار خود آگاه تر شوند. داروها می توانند به بهبود تمرکز، رفع بی قراری و اضطراب و بهبود پیشرفت ناشی از مهارت های اجتماعی آموخته شده در درمان، کمک کنند.کلینیک بیش فعالی دکتر صابر با بهره گیری از خدمات توانبخشی و رانشناسی در درمان این بیماران پیشرو می باشد.
تصویربرداری از مغز با spect
با استفاده از تصویربرداری با انتشار پوزیترون (پت) می توان اطلاعاتی را در مورد سوخت و ساز گلوکز مغز فراهم نمود. به عنوان مثال در اختلال نقص توجه و بیش فعالی، سوخت و ساز گلوکز مغزی تقریباً ۸ درصد پایین تر از افراد سالم است. در کنار تصویربرداری با انتشار پوزیترون، تصویربرداری و انتشار تک فوتون (spect) اندازه گیری مستقیمی از جریان خون مغزی فراهم می کند که از جریان خون منطقه ای مغز استنباط می شود. بنابراین spect مقیاسی از فعالیت عروقی است در صورتی که پِت یک اندازه گیری جریان خون منطقه ای وابسته به فعالیت عصبی است. نتایج مطالعات پت و spect ممکن است به خاطر این تفاوت در نحوه استحصال، مستقیماً قابل مقایسه نباشد. مطالعه با spect نشان داده است کودکان دارای اختلال نقص توجه و بیش فعالی، جریان خون کمتری در ماده سفید نواحی پیشانی دارند. این یافته با نقص کارکرد های قطعة پیشانی و رفتارهای مرتبط با این نقص در کودکان دارای اختلال نقص توجه و بیش فعالی همخوان است.
تحقیقات تصویربرداری مغز در اختلال بیش فعالی
امروزه امکان مشاهده چگونگی پردازش واج ها، لغات و جملات توسط مغز فراهم شده است. تحقیقات تصویربرداری عصبی در اختلال بیش فعالی، سه ساختار در نیمکره چپ که در خواندن درگیر هستند را مشخص کرده اند. ساختار قدامی که شامل شکنج پیشانی تحتانی است و در تجزیه و تحلیل لغت و تلفظ نقش دارد. ساختار دوم، محل تلاقی قطعه آهیانه ای و گیجگاهی است و در تجزیه و تحلیل لغات درگیر است و نظام سوم در ناحیه گیجگاهی پس سری است و تشخیص سریع و روان لغات را انجام می دهد. در کودکان دارای اختلال خواندن ناحیه تلاقی قطعه پس سری و گیجگاهی دچار آسیب می گردد. این ناحیه در پردازش های سریع و خودکار نوشته ها نقش دارد و در پیدا کردن لغت که کودکان نارساخوان مختل است، نقش دارد. یک مطالعة طولی مهارت خواندن را با استفاده از تصویربرداری تشدید مغناطیسی عملکردی، از پنج سالگی تا ۲۲٫۵ سالگی بررسی کرده است. در این مطالعه سه گروه با توانایی خواندن متفاوت، گروه طبیعی، گروه خواننده های دقیق ولی غیر سریع و گروه خواننده های کاملاً ضعیف، شرکت داده شدند. در شناسایی دو کلمه بدون آهنگ خواننده های دقیق اما نه سریع، آشفتگی در نظام خواندن خلفی، نه نظام قدامی نیمکره چپ را نشان دادند. خواننده های ضعیف، آشفتگی در نظام خواندن خلفی را نشان داده و در خواننده های طبیعی، فعالیت نظام های خلفی با نظام های قدامی همبسته هستند.فعالیت دو طرفه نواحی پیشانی بیماران با توانایی خواندن ضعیف، نشانده دهنده این است که زمانی که فرد تلاش می کند لغاتی که خودکار نیستند را بخواند، حافظه شروع به کار می کند و بنابراین به منابع شناختی اضافی نیاز دارد. خواننده های دقیق و غیر سریع، بیشتر به خواننده های طبیعی شبیه هستند و انواع مشابهی از ارتباط نظام های خواندن خلفی و پیشانی را در نیمکره چپ نشان می دهند. تاریخچه این سه خواننده نشان می دهد که خواننده های ضعیف تر، وضعیت تحصیلی ضعیف تر و وضعیت اقتصادی اجتماعی پایین تر و وسایل کمک آموزشی و آموزش خصوصی کمتری را دریافت داشته اند. در مقابل، خواننده های دقیق اما غیر سریع، ضریب هوشی نسبتاً بالاتر، موقعیت اقتصادی اجتماعی بالاتر و محیط خانه حمایتگر تری را در مقایسه با خواننده های ضعیف نشان می دهند. این یافته ها با آن دسته از مطالعات ژنتیک معتقدند محیط خانه با ضریب هوشی بالاتر و توانایی خواندن بهتر مرتبط می شود، هماهنگ هستند.
یافته های تصویربرداری
یافته های تصویربرداری شواهدی فراهم نموده است که در اختلال نقص توجه و بیش فعالی اندازة بخش خلفی جسم پینه ای کوچک تر است. در کودک دارای اختلال نقص توجه و بیش فعالی که به متیل فندیت پاسخ نمی دهند اما به دسیپرامین یا ایمیپرامین پاسخ می دهند، اندازة اسپلنیوم جسم پینه ای در مقایسه با کودکانی که به متیل فندیت پاسخ می دهند یا گروه کنترل، کوچک تر است. این نتایج نشان می دهد که پاسخ دارویی ممکن است به وسیله نواحی خلفی مغز میانجی گری شود. تصویربرداری تشدید مغناطیسی ساختاری نشان داده است که کودکان دارای اختلال نقص توجه و بیش فعالی در مقایسه با کودکان سالم نواحی پیشانی کوچک تری از نظر حجم دارند. این تفاوت در نیمکره راست بارزتر است. این کاهش حجم درباره ماده سفید مغزی نیز در قطعه پیشانی راست، مشهود است. علاوهبر این، هسته دمدار، از هسته های قاعده ای نیز از نظر حجم به اختلال نقص توجه و بیش فعالی کوچک تر است. آسیب هسته دمدار موجب بروز علایم نقص توجه و بیش فعالی می شود. هسته دمدار راست در اختلال نقض توجه و بیش فعالی، کوچک تر از حد معمول و هم اندازه هسته دمدار چپ است، در حالی که در افراد سالم، حجم هسته دمدار راست نسبت به چپ بزرگ تر است. حجم هسته دمدار سمت چپ در نمونه های اختلال نقص توجه و بیش فعالی پس از درمان با متیل فندیت کوچک تر می شود. علاوه بر این شکنج کمربندی قدامی در کودکان دارای اختلال نقص توجه و بیش فعالی کوچک تر از گروه سالم است. این یافته مهمی است، زیرا شکنج کمربندی قدامی، ساختاری است که به نظر می آید برای توجه پایدار و نیز آگاهی از راه حل های موفق یا ناموفق برای یک مشکل (پایش خطا) مورد استفاده است.
تصویربرداری تشدید مغناطیسی
با استفاده از تصویربرداری تشدید مغناطیسی سه بعدی بر روی زیرگروه های اختلال نقص توجه و بیش فعالی می توان اطلاعات بیشتری درباره پایه های عصبی رشدی این بیماری به دست آورد. محققان نواحی مغزی درگیر در انواع اختلال نقص توجه و بیش فعالی را مطرح کرده اند. در نوع مرکب، نواحی قدامی دخیل در تعدیل حرکتی درگیر هستند، در حالی که در نوع بی توجهی نواحی مرکزی و خلفی دخیل در توجه درگیر هستند. نتایج تصویربرداری تشدید مغناطیسی در میان گروه های اختلال نقص توجه و بیش فعالی ممکن است تفاوت های آناتومیک را به بهترین شکل نشان دهد. از آنجایی که عملکرد برخاسته از ساختار است، اگر تفاوت هایی در رفتار زیرگروه ها مشاهده شود، احتمال وجود این تفاوت ها از لحاظ ساختاری نیز وجود دارد. به علاوه، یافته ای که بیان می کند زیرگروه های اختلال نقص توجه و بیش فعالی به طور متفاوتی به درمان پاسخ به درمان پاسخ می دهند، نشان می دهد که ممکن است ساز و کارهای متفاوت مغزی در ظروف زیرگروه ها درگیر باشند. در افراد دارای اختلال نقص توجه و بیش فعالی، تصویربرداری تشدید مغناطیسی عملکردی فعالیت کمتری را در نواحی پشتی- طرفی قطعه های پیشانی در شکنج کمربندی قدامی نشان می دهند. تصویربرداری تشدید مغناطیسی عملکردی در اختلال نقص توجه و بیش فعالی به طور مقدماتی بر بررسی ساختارهای مغزی دخیل در کنترل مهاری متمرکز بوده است. این مطالعات نشان داده اند که جوانان سالم، قشر پیش پیشانی پشتی- طرفی راست را در تکالیف محال، به ویژه برای عملکرد های مهاری موفق به کار می برند. قشر کمربندی قدامی نیز علاوه بر اینکه در مهار موفق درگیر است، در بازداری های ناموفق نیز قویاً درگیر می شود. کودکان سالم، در مقایسه با کودکان دارای اختلال نقص توجه و بیش فعالی بعد مهارهای ناموفق، فعالیت بیشتری در شکنج کمربندی قدامی یا قشر کمربندی پشتی نشان می دهند.
سوالات متداول:
1-آیا بهترین دکتر بیشفعالی در تهران به خانوادهها نیز آموزش میدهد؟
بله، دکتر صابر، متخصص در زمینه بیشفعالی، جلسات آموزشی برای والدین برگزار میکنند تا آنها بتوانند بهتر با چالشهای فرزند خود کنار بیایند و به بهبود علائم کمک کنند.
2- آیا دکتر صابر در تهران به بزرگسالان نیز خدمات ارائه میدهد؟
بله، متخصص بیشفعالی، خدمات تشخیص و درمان را برای بزرگسالان نیز ارائه میدهد. بیشفعالی در بزرگسالان ممکن است به شکل مشکلات تمرکز، بیقراری، یا اختلالات خلقی ظاهر شود.
رویکرد coop در توانبخشی شناختی از پنج مرحله تشکیل شده است و کسب مهارت حرکتی را تسهیل میکند. این مراحل شامل شناسایی مشکل ،بازشناسی مشکل، طراحی برنامه، اجرا سازی برنامه و ارزیابی پیشروی به سوی هدف می باشد. رویکرد کووپ در کاردرمانی جسمی و کاردرمانی ذهنی موجب تسهیل مهارت های حرکتی و افزایش درک کودک جهت برنامه ریزی درست حرکتی می گردد. رویکرد coop با هدف انتقال یادگیری، تعمیم دهی و کسب مهارت طراحی شده است. این رویکرد درکاردرمانی دست کودکان اوتیسم، بیش فعالی و نقص توجه ،کودکان آسیب مغزی و تاخیر رشدی کاربرد دارد و موجب تسهیل یادگیری مهارت های نوشتاری و استفاده از ابزار می شود. این رویکرد یکی از روش ها مورد استفاده در توانبخشی دکتر صابر می باشد، در این مطلب به توضیح نحوه انجام این رویکرد در کاردرمانی کودکان پرداخته می شود.
رویکرد شناختی حرکتی در کاردرمانی جسمی(Cognitive Motor Approach)
رویکرد coop نیز کسب مهارت حرکتی را تسهیل می کند که دارای سه مرحله می باشد:
مرحله اول: شامل برنامه ریزی برای رفتن به سوی هدف می باشد که نیازمند آن است که کودک فعالیت را به خوبی بفهمد و ملزومات آن را بشناسد. برای این شناخت کودک اطلاعات را از طریق حس بینایی و کاینستزیا دریافت می کند تا از این اطلاعات برای برنامه ریزی استفاده کند.
مرحله دوم رویکرد co op: اجرا سازی برنامه
مرحله سوم: ارزیابی برنامه که کودک طی آن پیشروی خود به سمت هدف را بررسی می کند.
نکته ( Cognitive Motor Approach ) رویکرد مناسبی برای بهبود مهارت های عملکردی در کودکان با اختلال هماهنگی رشدی ( DCD ) است.
( CO-OP)(Cognitive Orientation to Daily Occupational Performance )
( CO-OP ) یک رویکرد مراجع محور مبتنی بر عملکرد و حل مسئله است که در مرکز کاردرمانی کسب مهارت را تسهیل می کند.
(CO-OP ) بر تعامل بین فرد و عوامل محیطی تاکید دارد تا مشارکت موفقیت آمیز کودک در فعالیت های روزمره را در آموزش های کاردرمانی ذهنی و جسمی تسهیل کند.
اهداف اصلی رویکرد CO-OP در توانخشی شناختی
رویکرد ( CO-OP) چهار هدف اصلی را دنبال می کند:
کسب مهارت ( Skill acquisition )
استفاده از استراتژی های شناختی ( Cognitive strategy use )
تعمیم دهی ( Generalization )
انتقال یادگیری ( Transfer of Learning )
(CO- OP) بر شناخت برای انجام فعالیت ها تاکید می کند و بر نقص عملکرد شناختی توجهی ندارد
– در برنامه درمانی مبتنی بر ( CO-OP) کودک 3 آکوپیشن یا فعالیت را انتخاب میکند تا طی 10 جلسه مداخله آنها را بیاموزد این فعالیتها شامل دست نویسی بستن بند کفش یا بریدن کاغذ می باشد.
– اولین هدف ( CO-OP ) تسهیل عملکرد آکوپیشنال کودک است که در کاردرمانی دست مورد توجه است.
– دومین هدف ( CO-OP ) آموزش استفاده از استراتژی های شناختی به کودک به منظور دسترسی به اهداف است که در کاردرمانی ذهنی به آن تاکید می شود.
– سومین هدف ( CO-OP ) تسهیل تعمیم دادن آکوپیشن های آموخته شده در محیط درمان به سایر محیط ها مانند خانه و مدرسه است و در کاردرمانی جسمی تمرین می شود.
– چهارمین( آخرین) ( CO-OP ) هدف انتقال دادن مهارت آموخته شده به سایر آکوپیشن ها می باشد.
چه کسانی از رویکرد ( CO-OP ) بهره میبرند:
از رویکرد ( CO-OP ) در بیماران زیر استفاده می شود:
اختلال هماهنگی رشد ( DCD )
اختلال طیف اوتیسم ( ASD ) با عملکرد بالا
آسیب مغزی تروماتیک
اختلال بیش فعالی و نقص توجه
تاخیر مهارتهای حرکتی
مشخصه های اصلی رویکرد CO-OP در کاردرمانی دست
اولین مشخصه ( CO-OP ) شناسایی هدف درمان است. اهداف با مشارکت کودک و خانوادهاش برگزیده می شوند و بر آکوپیشنی که کودک تمایل یا نیاز به انجام آن دارد متمرکز است. در رویکرد ( CO-OP ) کودک نقشی فعال در اجرای فعالیت دارد تا انگیزه او افزایش یابد.
دومین مشخصه ( CO-OP ) آنالیز پویا عملکرد ( DPA ) می باشد که بیانگر این است که عملکرد کودک نتیجه تعامل بین فرد و محیط و آکوپیشن است. در کاردرمانی جسمی، کاردرمانگر دست عملکرد کودک را مشاهده و مشکلات آن را ثبت میکند تا با استفاده از استراتژی های شناختی آن مشکل را برطرف سازد.
سومین مشخصه ( CO-OP ) استراتژی های شناختی مورد استفاده به منظور کسب تعمیم دهی و انتقال مهارت میباشد. در رویکرد ( CO-OP ) استراتژی شناختی به منظور حل کردن مشکل موجود در کاردرمانی جسمی مورد استفاده قرار می گیرد به عبارتی استراتژی های شناختی موجب تقویت فراشناخت کودک میشود
در رویکرد ( CO-OP ) از دو نوع استراتژی شناختی در کاردرمانی ذهنی استفاده می شود:
1.استراتژی ( Executive یا Global )
از این استراتژی در مدت زمان طولانی و در بافتارهای مختلف استفاده می شود.
این استراتژی شامل ( Goal – Plan – Do- Check ) می باشد (در مرحله ( Goal ) تعیین هدف صورت می گیرد. در مرحله ( plan ) برنامه ریزی برای رسیدن به هدف در مرحله ( Do ) برنامه اجرایی می شود و در مرحله ( Check ) برنامه اجرا شده در کاردرمانی ذهنی مورد بازنگری میگیرد که اگر نیاز به برنامهریزی دیگری بود انجام شود.)
نکته در جلسه اول درمان استراتژی ( Goal – Plan – Do- Check ) به کودک آموزش داده می شود. در ابتدا کاردرمانگر ذهنی از این استراتژی در فعالیت ها استفاده می کند و به تدریج کودک مراحل این استراتژی را به طور ذهنی و درونی انجام می دهد.
2.استراتژی ( Domain Specific ( DSS)
استراتژی است که مختص یک فعالیت یا بخشی از یک فعالیت است.
تمام استراتژی های ( Domain Specific ) در کاردرمانی ذهنی بر راهنمایی کلامی تاکید دارند.
هدف استراتژی های ( Domain Specific ): کاهش تدریجی وابستگی کودک به کاردرمانگر در انجام یک فعالیت خاص و تکیه بر استراتژی های حل مسئله خود با استفاده از(Self- talk)
در ( Guided discovery ) کاردرمانی ذهنی به کودک راهنمایی می شود که مشکل را شناسایی کرده و آن را برطرف نماید در واقع راه حل به او گفته نمیشود بلکه فقط راهنمایی و فیدبک داده میشود تا خود کودک راهحل را پیدا نماید.
چهار مولفه ( Guided discovery )
1.( one thing at a time )
زمانی که کودک در انجام یک فعالیت به مشکل میخورد اغلب چندین حیطه اجرایی او دچار مشکل هستند. رویکرد (CO-OP ) بر آموختن مهارت ها متمرکز است نه بر تکامل مهارت بنابراین مهم است که در جلسات کاردرمانی جسمی و ذهنی فقط در یک چیز (به عنوان مثال فقط بر آموختن مهارت ها) تاکید شود.
2.Don’t tell، Ask
اگر خود کودک راه حل مشکل را پیدا کند، در صورت روبرو شدن با آن مشکل در آینده به احتمال بیشتری راه حل خود را به یاد میآورد در مقایسه با حالتی که راهحل توسط کاردرمانگر به او ارائه میشد. بنابراین کاردرمانگر فقط باید حین یافتن راه حل به سوالهای کودک جهت رسیدن به راهحل پاسخ دهد و نباید خود راه حل را به او بگوید.
3.Don’t adjust، Coach
یکی از مهمترین جنبه های رویکرد ( CO-OP ) اصلاح و تطابق فعالیت یا محیط است که اکثر کاردرمانگران در جلسات درمان محیط یا فعالیت را اصلاح می کنند (مثلا پازیشن کودک موقعیت صندلی و غیره) و کودک در جلسه درمانی به خوبی می تواند فعالیت را انجام دهد اما در غیاب کاردرمانگر قادر به انجام آن نیست. بنابراین کاردرمانگر باید این تطابقات را به حوزه توجه به کودک انتقال دهد تا خود کودک این تطابقات را بتواند برای خود انجام دهد.
4. Make it obvious
اغلب کودکان با مشاهده فعالیت نمی توانند به مولفه های مهم آن را شناسایی کنند بنابراین در رویکرد ( CO-OP) کاردرمانگر باید این مولفه ها را به کودک به وضوح نشان دهد.
پنجمین مشخصه ( CO-OP ) خود از 4 اصل تشکیل شده که این مداخله از آنها استفاده می شود. این اصول شامل:
شاداب کردن محیط درمان ( Make it fun )
ارتقای یادگیری ( Promote learning )
تسهیل استقلال کودک ( Work toward independence )
تسهیل تعمیم دهی و انتقال ( Promote generalization and transfer )
والدین و مراقبان کودک نقش مهمی در رویکرد ( CO-OP ) دارند. نقش اصلی آنها حمایت کردن از کودک در یادگیری آکوپیشن ها و استراتژیها و تسهیل تعمیم و انتقال آنها به محیط خانه و مدرسه و سایر محیط ها می باشد.
نکته: رویکرد ( CO-OP ) شامل 10 جلسه کاردرمانی است.
– در جلسه اول، کودک سه هدف مشخص میکند (در واقع سه مهارت یا آکوپیشن انتخاب میکند) و کاردرمانگر بلافاصله استراتژی ( check، DO ، Plan ، Goal ) را برای سه هدف کودک به کار می برد. سپس از استراتژی ( check، DO ، Plan ، Goal ) برای شناسایی استراتژی
( Domain Specific ) استفاده می شود. در نهایت پس از اتمام درمان کاردرمانگر عملکرد کودک را مجدداً مورد ارزیابی قرار می دهد.
ارزیابی های مورد استفاده در کاردرمانی ( CO-OP )
The Daily Activity Log
فرمی برای ثبت فعالیت هاییست که در طول روز برای کودک مهم هستند
در رویکرد ( CO-OP ) از کودک خواسته میشود که این فرم را با کمک والدین تکمیل نماید.
این فرم درمانگر را در تعیین اهداف یاری میکند.
Pediatric Active Card Sort ( PACS) )
یک ارزیابی تصویر- محور برای تعیین سطح درگیر شدن کودک در آکوپیشن ها می باشد.
کودک باید تصویر های موجود )که در واقع آکوپیشن ها هستند( را به 4 موضوع شامل عادات، کارهای سخت، ورزش و مراقبت فردی وصل کند تا مشخص شود کودک چه آکوپیشن هایی را با چه اهدافی انجام می دهد.
The Canadian Occupational Performance Measure (COPM)
ابزار مراجع محور و خود گزارشی است که برای شناسایی اهداف درمانی در حیطه های Leisure و Productivity ، self care مورد استفاده قرار می گیرد.
در واقع کودک در جلسه اول با این ابزار سه هدف مذکور را برمیگزیند.
درمانگر اطلاعات به دست آمده از( Daily Activity Log) را برای آغاز مصاحبه ( COPM ) مورد استفاده قرار می دهد.
از ( COPM ) در انتهای مداخلات نیز به منظور سنجش نتایج به کار میرود.
The Performance Quality Rating Scale (PQRS)
یک مقیاس مشاهده محور است که با آن به عملکرد و تغییر عملکرد کودک امتیاز داده می شود.
استراتژی های رویکرد شناختی در کاردرمانی ذهنی یا خود- گویی
مثال بالینی
تعریف
استراتژی
میتوانم این کار را انجام دهم
آرام باش و تمرکز کن
فقط کمی تلاش لازم است تا بدستش آوری
تشویق مثبت تفکر قدرت محور جهت افزایش کنترل و تنظیم هیجانات فرد
Self- Coaching
بیان کردن مراحل یک فعالیت برای خود
روشن کردن دستورالعملهای لازم برای خود جهت تکمیل مراحل یک فعالیت
Self- Guidance
تصور کردن نقاط مهم یک فعالیت
شناسایی و پرسیدن سوال های مهم از خود در خصوص یک فعالیت
Self- Questioning
ایجاد تصاویر و سمبل هایی چه برای مراجع معنادار هستند می توان از بوها صداها و حرکات کاینستینک هم استفاده کرد
تصاویر ذهنی که نمودی از اشیا اعمال تجربیات و حوادث هستند
Imagery
تداعی که از تجربیات گذشته و مشابهت های فیزیکی در جلسات ایجاد می شود
مرتبط ساختن دانش گذشته با اطلاعات مربوط به فعالیت
Association
به عنوان مثال در فوتبال دریبل کردن دریبل کن بعد شوت بزن نمونه ای از یک است
تکرار الگوی از کلمات یا عبارت ها که برای مراجع معنادار هستند و به یادآوری مراحل یک فعالیت کمک می کند
Rote- Script
شامل بسط دادن و افزایش تصاویر نمادها اعمال کلمات و جملات است
افزایش اطلاعات جدید و مرتبط کردن آن با دانش قبلی
Elaboration
استفاده از حین بستن بند کفش
استفاده از حین انجام فعالیت های بریدنی دو طرفه
استفاده از تصاویر کلمات و عبارت ها به منظور بهبود یادآوری
Mnemonic Techniques
شامل تکرار کلمات با صدای بلند ایجاد تصاویر درونی از مراحل فعالیت و انجام مکرر فعالیت است
تکرار اطلاعات به صورت دیداری و ذهنی به منظور حفظ اطلاعات مهم مربوط به فعالیت و آکوپیشن ها
Rehearsal
فراگیر تجربیات را با استفاده از تخیلات تکرار و به صورت کلامی بیان کردن بازسازی می کند
شامل پروسه ذهنی و کلامی می باشد فراگیر باید به فعالیت قبلی فکر کند از آن تجربه کسب کند و با استفاده از این تجربیات عملکرد خود را در موقعیت جدید بهبود بخشد
Reconstruction
پیش از اینکه کودک به مدرسه برود صدای بلند جمعیت زیاد و مزاحمت های محتمل را پیش بینی می کند
آماده شدن برای انجام یک فعالیت جدید با پیش بینی کردن نتایج مورد انتظار و سناریوهایی که ممکن است فرد با آنها مواجه شود
Anticipation
مشاهده کردن مراجع حین تکمیل فعالیت و ارزیابی کردن او به این منظور که چقدر در مورد فعالیت می داند
شناسایی در و بیان آنچه که فرد پیرامون یک فعالیت می داند
Knowledge
به عنوان مثال ایجاد تصاویر توضیح دادن دستورالعمل و شکستن فعالیت به مراحل کوچکتر
برگرداندن دستورالعملهای نوشتاری به مدلی که مراجع بهترین یادگیری را از آن دارد
Translation
سوالات متداول:
1.مراحل رویکرد co-op در توانبخشی شناختی چیست؟
مراحل رویکرد شامل شناسایی مشکل ،بازشناسی مشکل، طراحی برنامه، اجرا سازی برنامه و ارزیابی پیشروی به سوی هدف می باشد.
2. اهداف رویکرد کووپ چیست؟
رویکرد ( CO-OP) چهار هدف اصلی را دنبال می کند،کسب مهارت ( Skill acquisition )،استفاده از استراتژی های شناختی ( Cognitive strategy use )،
تعمیم دهی ( Generalization )،انتقال یادگیری ( Transfer of Learning )
در درمان کودکان اوتیسم با ماساژ و ماساژ درمانی کودکان بیش فعال نکته قابل توجه ،تجربه و تخصص ماساژ درمان در زمینه ماساژ درمانی اوتیسم و درمان کودکان بیش فعال با ماساژ می باشد. مرکز ماساژ درمانی کودکان در تهران به مدیریت جناب آقای دکتر صابر مدرس دانشگاه شهید بهشتی به درمان کودک اوتیسم با استفاده از ماساژ درمانی اوتیسم همچنین ماساژ درمانی برای کودکان بیش فعال می پردازد. استفاده از تکنیک های جدید ماساژ درمانی برای کودکان اوتیسم مانند تکنیک های آرامسازی و روش های ماساژ کودکان بیش فعال در جهت کاهش رفتار های تکانشگری، کلینیک ماساژ درمانی کودکان اوتیسم را از دیگر مرکز ماساژ درمانی کودکان اوتیسم در تهران متمایز ساخته است. در مورد مشکلات حسی کودک اوتیسم و بیش فعال در زمینه شانه کردن مو ها و شستن سر و صورت، ماساژ برای اوتیسم در ناحیه سر و صورت و ماساژ در کودکان بیش فعال بسیار موثر می باشد. مرکز ماساژ درمانی کودکان بیش فعال در تهران تلاش دارد با ماساژ کودک بیش فعال و کاهش علایم بیش فعالی، مصرف دارو را در این کودکان به حد اقل برساند. کلینیک ماساژ کودکان دکتر صابر در زمینه ماساژ کودکان نارس و ماساژ نوزادان نیز مشغول به فعالیت می باشد که در صورت نیاز به کسب اطلاعات بر روی لینک ماساژ درمانی کودکان کلیک کنید.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
مزایای ماساژ برای کودکان اوتیسم
منافع بلند مدت و کوتاه مدت ماساژ برای کودک اوتیسم و کودک بیش فعال مفید بوده و همچنین ماساژ کودک اوتیسم وبیش فعال اثرات مثبتی بر والدین نیز دارد. آموختن و انجام ماساژ درمانی کودکان بیش فعال و ماساژ درمانی اوتیسم امری تخصصی می باشد. ماساژ کودکان نیازمند کمی امکانات اضافی و بدون هزینه است البته به جز زمان…
امنیت: تماس جسمی مثبت بین والد و کودک اوتیسم و بیش فعال باعث ایجاد محبت و ارزشمندی در کودک می شود. این احساس اجازه ارتقای عزت نفس و اعتماد به نفس را به کودک بیش فعال می دهد.
رفاه عمومی: تحقیقات نشان می دهد کودکانی که با محبت لمس می شوند در مقایسه با کودکانی که لمس نمی شوند کمتر بیمار شده و گریه می کنند. ماساژ درمانی می تواند گردش خون بدن را بهبود ببخشد همچنین قدرت ایمنی بدن را از طریق کمک به حرکت لنف در اطراف بدن افزایش دهد. مایع لنف مایعی است که مواد مضر را از بدن پاکسازی می کند ماساژ درمانی، درد و نشانه های بعضی بیماری های مزمن را کاهش می دهد. ماساژ درمانی کودکان اوتیسم و بیش فعال ،حس آرامش را ارتقا میدهد و به آرام کردن کودک در حال گریه کمک می کند.
رشد اجتماعی: ماساژ درمانی خود آگاهی جسمی و تون عضلات را در کودک اوتیسم و بیش فعالی ارتقا می دهد. و باعث انعطاف پذیری بیشتر مفصل میشود. این مورد به خصوص منافع ویژه ای برای کودکان نارس دارد آنهایی که دارای وزن کم هنگام تولد هستند و یا کودکان با نیازهای خاص مانند کودکان بیش فعال و اوتیسم.
مزایای ماساژ درمانی برای والدین: زمانی که شما کودک خود را ماساژ می دهید، برروی تکامل و ارتباط متقابل با او تمرکز می کنید. والدین گزارش داده اند که این ارتباط لذت بخش و آرام بخش است.
گسترش و پرورش حساسیت: چون کودک اوتیسم شما نمی تواند درد و ناراحتی خود را بیان کند و این موجب ناراحتی شما میشود اما شما ناچار هستید علامت ها را مشاهده و تفسیر کنید در روش ماساژ درمانی شما یاد می گیرید او را درک کنید.
ایجاد اعتماد و صمیمیت: والدینی که نسبت به کودکان خود حساس هستند گرایش به حس اطمینان در نقش هایشان دارند. همچنین تماس فیزیکی هنگام ماساژ درمانی آنها را در نگهداری و اداره کردن کودک آسوده خاطر می کند.
رابطه والد کودک: ارتباط غیر کلامی که شما در هنگام ماساژ درمانی با کودک اوتیسم و بیش فعال برقرار می کنید جرقه یک ارتباط تعاملی با او را که میتواند در آینده نیز ادامه یابد به وجود می آورد. ماساژ درمانی همچنین می تواند به عنوان یک خصوصیت زمانی منظم بین شما و کودک باشد.
ماساژ کودکان اوتیسم در منزل- ماساژ برای بیش فعالی کودکان در منزل
بهترین زمان برای ماساژ کودک اوتیسم و بیش فعال وقتی است که او بیدار شده و خوشحال است شما بایستی احساس آرامش داشته باشید، به طوریکه فرزندتان نیز تحت تاثیر خلق و خوی شما قرار گیرد. اطمینان حاصل کنید که شما همه جواهراتتان را برداشته اید و ناخن های خود را برای جلوگیری از آسیب پوست کودک اوتیسم کوتاه کرده اید.
هر چیزی را که برای ماساژ به آن نیاز دارید در کنار خود نگه دارید تا در طول ماساژ برای کودک اوتیسم تمرکز شما بر روی علایق و نیازهای کودک باشد.
استفاده از روغن در ماساژ برای کودک اوتیسم- ماساژ کودک بیش فعال
تماس پوست به پوست باعث رشد و تکامل کودک میشود، به طوری که لخت کردن نوزاد و ماساژ دادن او، راهی برای تشویق اوست. روغن به شما کمک می کند تا دستتان را بر روی بدن کودک اوتیسم و بیش فعال به طور یکنواخت حرکت دهید، و به شما این امکان را میدهد که به طور طولانی و مداوم، بدون ایجاد اصطحکاک ماساژ درمانی کودک را ادامه دهید. روغن پوست را مرطوب می کند به طوری که می تواند خشکی را کاهش یا پیشگیری کند. استفاده از روغن در ماساژ درمانی کودکان اوتیسم و ماساژ درمانی برای کودکان بیش فعال بسیار حائز اهمیت می باشد چون می تواند مشکلات حسی کودک را تعدیل کند.
کدام روغن در درمان کودکان اوتیسم با ماساژ مناسب است؟
از روغن های طبیعی استفاده کنید، مانند روغن آفتابگردان یا روغن دانه انگور، این روغن های روشن و کم بو می تواند به راحتی توسط پوست جذب شود و به پرورش او کمک نماید. اگر انواع ارگانیک آن در دسترس است از آنها برای ماساژ در اوتیسم و ماساژ برای بیش فعالی انتخاب نمایید. روغن های طبیعی کمتر از روغن های مصنوعی پوست را تحریک میکنند. در کشورهایی که ماساژ کودک یک سنت است، روغن مورد استفاده به در دسترس بودن آن بستگی دارد.
مردمی از فرهنگ های آفریقایی و آسیایی که در غرب زندگی می کنند که تمایل به استفاده از روغن هایی که در کشور آنها تولید می شود دارند مانند روغن زیتون و … در کودکان اوتیسم و بیش فعال با مشکلات حس بویایی بهتر است در طول ماساژ برای کودک اوتیسم یا درمان بیش فعالی با ماساژ از روغن زیتون بدون بو استفاده
هشدار در درمان کودکان بیش فعال با ماساژ
چرب نمودن نوزاد در حالی که او را ماساژ می دهید ممکن است او را لغزنده کند، پس مراقب باشید هنگامی که او را پس از پایان ماساژ بلند می کنید از دستتان نیفتد. او را در یک حوله بگذارید تا روغن توسط پوست جذب شود. اگر شما گمان می کنید که کودک شما ممکن است به دانههای روغنی حساسیت داشته باشد، از روغنی برای ماساژ استفاده کنید عاری از دانه باشد. از روغن های ضروری( روغن های آروماتراپی) روی کودکتان استفاده نکنید مگر اینکه توسط آروماتراپیست آموزش دیده باشید. فرزندتان را در صورتی که او تب داشته باشد ماساژ ندهید. به خصوص زمانی که علت آن را نمی دانید.
اگر فرزند شما سرطان داشته و به صورت فعال در حال درمان باشد، او را ماساژ ندهید چون شما ممکن است این بیماری را در سراسر بدن او پخش کنید.
با این حال، اگر کودک اوتیسم یا کودک بیش فعال شما در حال دریافت مراقبت های آرام کننده و تسکینی است، ماساژ درمانی کودکان اوتیسم و ماساژ درمانی برای کودکان بیش فعال سودمند خواهد بود. لطفاً اگر شما مطمئن نیستید این موضوع را با پزشک در میان بگذارید.
چه چیزهایی برای ماساژ درمانی در بیش فعالی و اوتیسم لازم است؟
آزمون تست حساسیت در ماساژ برای کودک اوتیسم- ماساژ برای کودک بیش فعال
آزمون پچ به شما این امکان را می دهد تا از عدم حساسیت کودک به روغن آگاه شوید، و مطمئن شوید پوستش توسط روغنی که شما انتخاب کرده اید تحریک نمی شود. واکنش های جانبی عبارتند از راش، قرمزی و التهاب پوست. کودک را در ناحیه مچ دست و یا مچ پا کمی چرب کنید.
به مدت 20-30 دقیقه صبر کنید تا معلوم شود آیا واکنش ایجاد می شود یا نه. در مجموع برای کاهش حساسیت باید به مدت تا 24 ساعت صبر کرد اگر هیچ تحریک پوستی پس از این زمان وجود نداشت، ماساژ را ادامه دهید. اگر تحریک پوستی رخ دهد. نمی توانید از روغن استفاده کنید.
محیط مناسب در ماساژ برای کودکان بیش فعال و ماساژ برای اوتیسم
بچه ها هنگامی که برهنه و یا روغنی هستند به یک اتاق گرم احتیاج دارند زیرا به سرعت حرارت بدنشان را از دست می دهند، پس اتاق باید به اندازه کافی گرم نگه داشته شود تا نوزاد شما احساس راحتی کند. دمای( 26 درجه سانتی گراد) دمای مطلوبی برای اتاق است. اگر شما با لباس آستین کوتاه احساس گرمی میکنید احتمالا دمای اتاق برای ماساژ مناسب است.
حالت هشیار در درمان کودکان اتیسم با ماساژ
کودکتان را وقتی او در حالت هشدار سریع است یعنی هنگامی که بیدار و هوشیار است و یا زمانی که در حال شکل گرفتن علاقه شدید به چیزهای اطرافش است و در حالی که آرام ایستاده ماساژ دهید. کودک نیز در این زمان پذیرای ماساژ است.
زمان
20 تا 30 دقیقه برای انجام ماساژ درمانی تمام بدن کوک زمان نیاز است. هنگامی که شما با ماساژ آشنا هستید و نحوه انجام آن را می دانید به زمان کمتری نیاز دارید، در این موارد تلاش برای متناسب نمودن فعالیتها میتواند نتیجه معکوس داشته باشد و کودک را ناآرام کند.پوزیشن راحت شما نیز مهم می باشد، بهتر است شما با استفاده از یک کوسن در هنگام نشستن پشت خود را حمایت کنید.
فضای آرام و ساکت در درمان کودک اوتیسم
هنگامی که کودک بیش فعال یا اوتیسم و کسی که او را ماساژ می دهد در یک فضای آرام و بدون سر و صدای تلویزیون و رادیو باشند از ماساژ لذت بیشتری را می برند.
لحن نیز یک عنصر مهم در ماساژ درمانی کودکان است و شما با استفاده از آن می توانید پاسخگویی آنچه که کودک دوست دارد و یا ندارد باشید. نوزاد خود را هنگام ماساژ درمانی در یک حوله نرم دراز کنید شما با استفاده از این کار از کثیف شدن لباس و فرش خود با روغنی که برای ماساژ کودک استفاده کردهاید دوری می کنید. بعد از ماساژ نیز میتوانید نوزاد را از روی حوله بدون هیچ مشکلی بردارید.
شروع ماساژ حس درمانی در کودک اوتیسم
اگر کودک تان را تا به حال ماساژ نداده اید، ممکن است ماساژ کودک در ابتدا زمان زیادی را از شما بگیرد پس سعی کنید در ابتدا او را به مدت سه تا چهار روز متوالی ماساژ دهید تا هر دوی شما به ماساژ عادت کنید .هنگامی که شما احساس اعتماد به نفس پیدا کردید و کودک اوتیسم یا بیش فعال نیز راحت به نظر رسید شما می توانید به صورت روزانه یا سه بار در هفته به صورت روتین ماساژ درمانی را انجام دهید. شما می توانید ماساژ های روتین روزانه را دنبال کنید ولی نکته مهم این است که علاقه و عدم علاقه کودک در مورد ماساژ معین میکند چه نوع ماساژ هایی و در چه نواحیی از بدن باید انجام بگیرد که این موارد را ماساژ درمان مرکز می تواند برای شما توضیح دهد. در طول ماساژ درمانی از تماس چشمی، ضربه زدن و نوازش استفاده کنید.
چه موقع کودک اوتیسم خود را ماساژ دهید؟
مناسب ترین زمان برای ماساژ کودکان اوتیسم یا درمان کودکان بیش فعال با ماساژ هنگامی است که کودک در حالت آرام و البته هوشیار است. بسیاری از مردم دوست دارند پس از حمام در یک اتاق گرم ماساژ ببینند. به نشانه ها حرکات کودک خود توجه کنید. اگر او لبخند میزند، به معنای پاسخ مثبت برای انجام ماساژ است و در این حالت است که شما متوجه می شوید از این تحریک لامسه لذت می برد و اگر او گریه می کند و یا خودش را عقب میکشد و با دست هایش به صورت خود ضربه می زند به این معناست که تحریک لامسه ایجاد شده برایش ناخوشایند می باشد و تحمل آن برای کودک اوتیسم یا بیش فعال سخت می باشد و یا اگر خوابش برد این به معنای پاسخ آرام بخشی ماساژ درمانی برای کودک بیش فعال یا اوتیسم است.
محل ماساژ کودک بیش فعال و بی قرار
اتاق گرم و آرامی که در آن هر دو شما احساس راحتی کنید را انتخاب کنید. در آب و هوای گرم، تا زمانی که کودک بیش فعال یا اوتیسم شما در سایه است ماساژ می تواند در هوای آزاد صورت پذیرد. کودک بیش فعال خود را در یک حوله بر روی یک سطح صاف و محکم قرار دهید در این حالت کودک بیش فعال شما در بهترین موقعیت است. کف اتاق یک جای خوب برای ماساژ کودک بیش فعال است- شما میتوانید نشسته ماساژ دهید و هیچ لبه و پرتگاهی برای کودک وجود ندارد و امکان کنترل کودک بیش فعال برای شما راحت تر است.
مکان مناسب برای ماساژ کودکان اوتیسم می تواند شرایط ماساژ درمانی در کودکان بیش فعال را داشته باشد. با این تفاوت که در بعضی موارد لازم است ماساژ را در یک کودک اوتیسم از حالت نشسته شروع کنید.
میزان فشار در ماساژ درمانی در کودکان بیش فعال و اوتیسم
ماساژ ضربه ای باید آرام ،عمیق و کند باشد. با توجه به حالت چهره کودک بیش فعال و کودکان اوتیسم ، نوع و میزان ضربه ها را در طول ماساژ درمانی تغییر دهید. برای اغلب کودکان اوتیسم لمس سطحی و سبک آزاردهنده است. در ماساژ درمانی برای کودکان اوتیسم نباید از نوازش و تحریک حس سطحی استفاده کرد، همچنین در کودکان بیش فعال ،چرا که بی قراری کودک اوتیسم را افزایش می دهد. فشار عمقی نیز باید با دقت اجرا شود، اگر پوست کودک شما قرمز شده باشد، بایستی فشار خود را کاهش دهید.
یادگیری آرام سازی و ریلکسیشن توسط ماساژ در اوتیسم و بیش فعالی
بچهها تنش و نگرانی را از پدر و مادر خود، به ویژه از طریق تماس فیزیکی جذب می کنند. آنها به شما زمانی را برای آرامش قبل از شروع ماساژ به منظور دریافت بیشتر از تجربه برای شما و کودک شما می پردازند. یک بازه زمانی را قبل از انجام ماساژ اصلی برای آرام کردن خود و کودکتان در نظر بگیرید. ذهن خود را از افکار و یا کارهای پریشان پاک کنید تا فقط به ماساژ و کودک خود توجه کنید. تمریناتی که برای آرام کردن در اینجا نشان داده میشود به شما برای انجام ماساژ برای کودک اوتیسم و ماساژ بیش فعالی کمک خواهد کرد. انگشتان دستتان را در قسمت فوقانی شکم خود چفت کنید. چشمانتان را ببندید و نفس عمیق بکشید- شما باید گسترش شکم خود را احساس کنید. نفس خود را برای چند دقیقه نگه دارید و بعد بازدم خود را بیرون دهید. شانه های تان را در جهت عقب به صورت دایره ای حرکت دهید. بعد این حرکت را در جهت جلو هم انجام دهید این کار به از بین بردن تنش در پشت، شانه ها و گردن کمک می کند و در نهایت دستان خود را با شور و نشاط بلرزانید.
انتخاب پوزیشن صحیح برای ماساژ درمان
زمانی که شما به کودک اوتیسم ماساژ می دهید باید راحت باشید. و وضعیتی را انتخاب کنید که کمرتان مستقیم باشد مخصوصاً زمانی که به جلو منحرف هستید. اگر شما کودکتان را روی زمین ماساژ می دهید این عمل با سه پوزیشن که در اینجا نشان داده شده است صورت میگیرد که فقط یکی از آنها مناسب می باشد.
پاهای متقاطع: روی یک بالشت بنشینید و پاهایتان را به صورت ضربدری قرار دهید. کودک بیش فعال را مستقیم در مقابل تان قرار دهید. و بعد به جلو خم شوید و او را ماساژ دهید.
زانو زدن: زانوی خود را روی کف زمین خیلی راحت و بیشتر روی حوله قرار دهید یک بالشت روی عضلات زیر باسن تان قرار دهید و به عقب بنشینید.
با پاهای باز نشستن: روی یک بالشت با پاهای بسط داده در هر دو طرف کودک بنشینید. شاید شما به دو بالشت نیاز داشته باشید تا کمرتان را مستقیم نگه دارید مخصوصاً زمانی که به دست هایتان را بالای بدن کودک می کشید.
نکته :سعی کنید پشتتان را در هنگام ماساژ دادن کودک مخصوصاً هنگامی که به جلو خم می شوید راست نگه دارید.
نکته: ماساژ درمانی مثبت برقراری ارتباط با کودک به وسیله نگاه های محبت آمیز و لمس لطیف بدن پوست به گونه ای که هر دو از آن لذت ببرند.
ماساژ جلوی بدن برای اوتیسم و بیش فعالی
وقتی شما یک اتاق گرم، روغن برای ماساژ و یک حوله آماده دارید لباس های کودک اوتیسم یا کودک بیش فعال خود را در آورید و اگر خواب است، او را از خواب بیدار کنید. روی کمر در مقابل خودتان با پای بسته بخوابانید تا شما برای ماساژ قسمت جلوی بدن کودک آماده شوید. انگشتتان را در روغن فرو ببرید سپس دستتان را به هم بمالید تا آن را گرم کنید. ماساژ درمانی در هر بخش با قراردادن دستتان روی آن قسمت شروع می شود. به چشمهایش نگاه کنید، لبخند بزنید، با او صحبت کنید و ماساژ را شروع کنید. واکنش مناسب کمک می کند کودک بداند که شما به نیازهای او حساس هستید. به تماس چشمی ادامه دهید و با او در طول ماساژ درمانی صحبت کنید تا به او قوت قلب دهید.
ماساژ بازوها و دست ها در کودک اوتیسم و بیش فعال
فلوراژ مالش در سراسر قفسه سینه: دستتان را روی شکم کودک قرار دهید کف دست به پایین قرار می گیرد و انگشتان به بالا اشاره می کند- نوک انگشتان هم سطح با قسمت پایین قفسه سینه باشد. هر دو دست همزمان بالای قفسه سینه جلوی شانه ها سر می خورد. انگشتتان را بالای شانه ها حلقه کنید و به طرف خارج لمس کنید تا بالای بازو ها قرار بگیرد. به طور مستقیم به گام دوم بروید.
مالش در سراسر بازوها: پایین بازو ها و بالای دست ها را نوازش کنید سپس با سر انگشت خود مقاومت دهید. مطمئن شوید که هر دو دست همزمان با هم کار می کنند. اولین بار، کودک شما بازوهایش را در آرنج صاف نمی کند. زیرا ماهیچه ها ریلکس هستند، شما می توانید فشار ملایم مقاومتی لمس برای راست کردن بازوهایش را افزایش دهید. گام یک و دو را سه یا چهار بار انجام دهید یا تا وقتی که بازوها مستقیم به طور آنی باقی می مانند.
ماساژ کودک بیش فعال و اوتیسم در ناحیه بازوها:
انگشت اشاره و شست هر دستتان را اطراف قسمت بالای بازوی راست کودک بچرخانید. در کودکان بزرگتر، دستتان را در قسمت بالایی بازو در اطراف آن بپیچانید. دست هایتان را خیلی ملایم در خلاف جهت در یک عمل فشردن بچرخانید. به میزان کافی روغن استفاده کنید تا انگشتانتان یا دست تان اجازه دهد اطراف بازو های کودکتان به آرامی بلغزد. در این زمان بازوها که در این روش عملی انجام نمی دهد به آرامی بکشید در مچ توقف کنید و در دست با انگشت اشاره و شست دست چپ مقاومت دهید روی بازوی چپ حرکت بدهد. حرکت را دو مرتبه روی- هر بازو تکرار کنید.
ماساژ کودک اوتیسم و بیش فعال در ناحیه انگشتان دست
کشیدن انگشتان: مچ دست کودک را نگه دارید، و انگشتان شست و سبابه آزاد خود را در هر طرف در قسمت پروگزیمال انگشت قرار دهید و در امتداد انگشت به نوک بکشید و به آرامی بفشارید و هر انگشت را یکبار بکشید سپس در دست دیگر تکرار کنید. تحریکات ماساژ درمانی روی انگشتان در کودکان اوتیسم و بیش فعال به تقویت حس عمقی و بهبود مهارت های دست ورزی کودکان کمک می کند. در مرکز ماساژ درمانی کودکان به ماساژ های تخصصی در زمینه تقویت عضلات ریز انگشتی و حس عمقی در دست پرداخته می شود.
کشیدن دست ها: دست کودک خود را باز کرده و مچ دست او را با دست خود حمایت کنید. از کف دست تا نوک انگشتان دست را لمس کنید و به آنها ضربه بزنید و سپس همان کار را با شست دست دیگر انجام دهید. یک بار انجام دهید سپس روی دست دیگر تکرار کنید. روش متناوب: اگر شما فکر می کنید که باز کردن دست کودک سخت است مچ دست و کف دست کودک را به سمت پایین قرار دهید. شست آزاد تان را روی پشت دست کودک نزدیک مچ او قرار دهید. و انگشتتان را در کف دست او قرار دهید شستتان و انگشت اشاره را با همدیگر فشار دهید و آن ها را به جلوی انگشت تان حرکت دهید.
در مرکز ماساژ کودکان اوتیسم در تهران بر روی حساسیت لمسی کودکان اوتیسم در دست ها و پرحسی و کم حسی کودک در ناحیه دست ها و …. فعالیت می کند و با ماساژ برای کودکان اوتیسم به رفع این مشکلات کمک می کند.
ماساژ قفسه سینه در کودکان بیش فعال و اوتیسم
زمانی که شما ماساژ قفسه سینه را انجام می دهید، با افزایش و کاهش دایره هایی که در نوک سینه ایجاد می کنید می توانید قسمت وسیعی از قفسه سینه را لمس کنید…
دو انگشت اول هر دست را روی نوک سینه ها قرار داده و بعد به صورت همزمان به طرف بالا و خارج آن ها را حرکت دهید و دوباره به همان نقطه اول بازگردید این کار را چند مرتبه تکرار کنید.
ماساژ شکم در ماساژ درمانی اوتیسم
افلوراژ مالش پایین شکم
یک دست را به طور افقی روی شکم و در زیر قفسه سینه کودک اوتیسم قرار دهید و به طور محکم به سمت پایین ماساژ دهید و سپس به تدریج بالا آیید اندکی قبل از اینکه دست تماسش را با بدن کودک از دست دهد دست دیگر را جایگزین کنید و چندین مرتبه دیگر مالش از بالا به سمت پایین شکم را انجام دهید.این نوع ماساژ درمانی در کودکان اوتیسم و کودکان بیش فعال موجب کاهش تدافع لمسی و بهبود حرکات روده و بهبود اختلالات گوارشی کودکان اوتیسم می شود.
ماساژ کودک بیش فعال و اوتیسم با دایره های کوچک اطراف ناف
دو انگشت اول یک دست را کنار ناف قرار دهید و با فشار یک حرکت دایره ای ایجاد کنید. آن را بردارید و انگشتانتان را اطراف ناف به آرامی بلغزانید و این کار را در جهت عقربه های ساعت تکرار کنید.به آرامی این ماساژ را به سمت خارج انجام دهید تا به سمت ران راست برسید.
دایره های بزرگ اطراف شکم
این بار از طرف مفصل ران راست شروع کنید و با حرکت کف دست به طرف دنده ها در همان سمت حرکت کنید سپس به طرف دنده های سمت چپ بروید و در نهایت به مفصل ران سمت چپ بروید این حرکت را چندین بار تکرار کنید.
کاربرد آموزش ماساژ های شکمی در مرکز ماساژ درمانی کودکان بیش فعال ، ریلکسیشن و بهبود حرکات روده و بهبود سیستم گوارش کودک می باشد. کاهش درد های شکمی در نوزادان و کودکان به کاهش بیقراری کودک کمک بسزایی میکند.
ماساژ اندام تحتانی و پاها در مرکز ماساژ درمانی کودکان اوتیسم و بیش فعال
افلوراژ مالش روی قسمت بالای پاها
با یک دست خود مچ پای کودک را بگیرید و تمام انگشتان دست دیگر را به صورت یک بادبزن در سراسر کودک قرار دهید سپس مچ پای او را به سمت خارج حرکت دهید به طوری که انگشت شست دست دیگر رو و چهار انگشت دیگر در زیر ران قرار گیرند.
افلوراژ مالش روی قسمت پایینی پاها
با یک دست خود مچ پای کودک را نگه دارید و با دست دیگر در حالی که انگشت شست رو و چهار انگشت دیگر در زیر قرار گرفتهاند ساق پا را نگه دارید. مچ پا را به سمت داخل حرکت دهید و با ضربه زدن به قسمت داخلی ساق پا را ماساژ دهید. مرحله اول و دوم را چندین مرتبه تکرار کنید.
ماساژ کودک بیش فعال و اوتیسم در ناحیه پاها
هر دو دست در کنار یکدیگر در یکی از ساقههای نوزادان قرار دهید و آنها را در اطراف ساق فشار دهید از فشار سبک استفاده کنید. به آرامی دست های تان را در جهت مخالف در یک عمل چرخشی بچرخانید کار را به سمت پایین پا انجام دهید. در همان زمان به آرامی بکشید این عمل را در مچ متوقف کنید و در انگشتان پا را با استفاده از سبابه و شست بکشید و این عمل را در هر پا دو بار تکرار کنید.
دایره کشیدن روی کف پا
مچ پای کودک تان را با یک دست نگه دارید و انگشت شست دست دیگرتان را نزدیک پاشنه قرار دهید و حرکات دایره ای ریتمیکی را از پاشنه به سمت انگشتان ادامه دهید. برای هر یک از انگشتان این حرکت را دو مرتبه تکرار کنید. ماساژ کودک اوتیسم در کف پا و انگشتان از مواردی است که در کودکان اوتیسم و بیش فعال کمک می شود تا علایمی نظیر روی پنجه راه رفتن و تدافع لمسی در منطقه کف پا را کاهش دهد.
دایره کشیدن روی لبه های پا
مچ پای کودک را با یک دست خود بگیرید و انگشت شست و اشاره دست دیگر را به ترتیب در کف و روی پا قرار دهید سپس با حرکات دایره ای به سمت پاشنه پا حرکت کنید این کار را برای طرف مخالف انگشت بزرگ هم انجام دهید. این حرکات را برای هر طرف دو بار انجام دهید.
به وسیله ماساژ دادن کودکانتان شما از الگوهای منحصر به فرد خطوط در کف دست و پا آگاه میشوید و همچنین پوست او و شکل بازوها و پاهای او را احساس می کنید.
ماساژ های لبه های پاها در ماساژ درمانی کودکان بیش فعال و اوتیسم به شکل گیری قوص های کف پا و بهبود مشکلات صافی کف پا در کودکان کمک می کند.
ماساژ کودک اوتیسم و بیش فعال در ناحیه تاندون آشیل
عضلات کاف کودکتان را در یک دست با زانوی خم شده حفاظت کنید. انگشت سبابه و شست دست آزاد خود را در دو طرف مچ پا قرار دهید و با ضربههایی به طرف پاشنه پا بروید. ماساژ های ناحیه تاندون آشیل در ماساژ درمانی کودکان اوتیسم و ماساژ درمانی برای بیش فعالی در جهت اصلاح راه رفتن روی نوک پنجه در کودکان اوتیسم و بیش فعال موثر می باشد.
ماساژ کودک اوتیسم و بیش فعال با کشیدن انگشتان
با یک دست خود مچ پای کودک را نگه دارید و با انگشتان شست و سبابه دست دیگر خود پنجه را نگه دارید و به سمت بالا حرکت دهید. این عمل را در پای سمت مقابل هم انجام دهید.
ماساژ کودک بیش فعال و اوتیسم در ناحیه قسمت بالایی پا
در حالی که زانوی کودک خم است با یک دست خود مچ پا را نگه دارید و انگشت شست دیگر را بر روی پشت پا نزدیک مچ پا قرار دهید در حالی که انگشت سبابه در کف پا قرار گرفته است و سپس پا را به سمت پایین بکشید. این کار را در سمت مقابل هم انجام دهید.
پایان ماساژ در جلوی بدن
دست راستتان را روی شانه راست کودک قرار دهید. از تمام دستتان برای ضربه زدن به صورت مورب در طول قفسه سینه و شکم تا لگن سمت چپ استفاده کنید. لمس را به طرف پایین یعنی تا مچ پای چپ ادامه دهید به مچ پا نروید تا زمانی که شما دست چپتان را روی شانه کودک قرار دادهاید.
اکنون لمس در قسمت مورب مخالف به پایین تا مچ پای راست او را انجام دهید. این عمل را دوبار تکرار کنید مطمئن شوید لمس تان محکم می باشد. ماساژ کودک فرصتی است برای شما و کودکتان تا در مکالمه، لبخند زدن، صحبت کردن و تماس چشمی شرکت کنید.
آموزش ماساژ پشت بدن در مرکز ماساژ درمانی کودکان
برای این قسمت از ماساژ درمانی، کودک اوتیسم را به شکم در حالی که پاهایش رو به شماست بخوابانید. اگر کودک بیشتر به پشت یا پهلو میخوابد ممکن است خوابیدن روی شکم را دوست نداشته باشد با وجود این سعی کنید که با تشویق کودک این کار را انجام دهید تا به رشد حرکات درشت کودک اوتیسم کمک کنید ماساژ پشت کودک اوتیسم میتواند راه لذت بخشی برای آشنایی وی با این وضعیت باشد.
در ابتدا ممکن است کودک مدت کمی را در وضعیت خوابیده روی شکم تحمل کند. بنابر این طبق روال گذشته، همان قدر که کودک اجازه می دهد این کار را انجام دهید تا کم کم او را آماده کنید. چون کودک نمیتواند شما را ببیند با او صحبت کنید و صداهای اطمینان بخش تولید کنید تا موجب آرامش وی شود.
ماساژ کودک اوتیسم و بیش فعال در ناحیه پشت کودک
ماساژ افلوراژ در پایین پشت کودک بیش فعال یا اوتیسم یک دست تان را به صورت در سراسر قسمت بالایی پشت کودک، درست در زیر گردن، قرار دهید و دستتان را روی بدن کودک محکم به سمت خود بکشید. زمانی که به باسن بچه رسیدید دستتان را بردارید اما قبل از اینکه این کار را بکنید دست دیگرتان را در موقعیت شروع قرار دهید و مانند بار قبل دستتان را پایین بکشید. این روند را چندین بار تکرار کنید.
ماساژ ناحیه شانه: هر دستتان را در یک طرفه گردن قرار داده و از شانه ها به سمت بازو های کودک بکشید، اما از تمام سطح دستانتان استفاده کنید .کودکان و والدین اغلب نقاط تحت تنش یکسانی دارند بنابر این اگر شانه و گردن خودتان بیشتر تحت تنش است، همین نقاط را هم در اعمال ماساژ روی کودکانتان مد نظر قرار دهید.
ماساژ کودک بیش فعال و اوتیسم با دایره های کوچک به طرف پایین ستون فقرات
انگشتان شست تان را در دو طرف ستون فقرات کودک، درست در زیر گردن است قرار دهید. در حالی که با انگشتان شست تان حرکات دایره وار کوچک ایجاد می کنید به سمت پایین و باسن کودک بیایید. مطمئن شوید انگشتانتان در دو طرف ستون فقرات هستند نه در روی خود ستون فقرات.
کشیدن دو طرف : دست هایتان را در سراسر پشت کودک به صورت افقی قرار دهید. بازوهای خود را کراس کنید. دست راست خود را به طرف چپ و دست چپتان را به طرف راستتان بکشید دست های تان را به طور هم زمان به عقب و به وضعیت شروع برگردانید با انگشتانتان گوشت کنار نیم تنه را به سمت ستون فقرات بکشید. این حرکت افقی را چندین بار انجام دهید دست هایتان را به بالا و پایین در پشت کودک حرکت دهید این کار را تا آنجا ادامه دهید که در امتداد کناره بدن تمام طول نیم تنه را ماساژ دهید.
ماساژ درشت در تمام طول پشت و شانه: دست هایتان را کنار یکدیگر روی کمر کودک قرار دهید به طوری که دسته راستتان به سرش نزدیکتر باشد. دست چپتان را در جای خود نگه دارید، دست راستتان را به سمت راست کودک حرکت دهید و سپس به صورت مورب به سمت بالا روی شانه چپ ببرید و در نهایت دستتان را به سمت پایین تا بالای ران راستش بکشید. حالا دست چپتان را به سمت چپ کودک و سپس به صورت مورب به بالا و شانه راستش ببرید و در نهایت به پایین و ران چپ. ماساژ کودکان اوتیسم بر روی ستون فقرات موجب ریلکسیشن در کودک و کاهش بی قراری و رفتار های کلیشه ای در کودک اوتیسم می شود.
ماساژ انتهای ستون فقرات: پاشنه دستتان را در انتهای ستون فقرات ،گودی ای که درست در بالا و وسط باسن کودک قرار گرفته، بگذارید. حرکات چرخشی با فشار ملایم را در جهت عقربه های ساعت چندین بار تکرار کنید.
ماساژ کودک بیش فعال و اوتیسم در قسمت پایین پشت بدن
ماساژ کودک بیش فعال و اوتیسم در ناحیه باسن
پاشنه ی هر دستتان را روی انتهای یک کپل کودک قرار دهید. چندینبار حرکات دایره وار به طور همزمان دست راست در جهت عقربه های ساعت، و دست چپ خلاف جهت عقربه های ساعت انجام دهید. دستانتان را همانطور دایره وار تا اطراف کپل ها حرکت دهید.
ماساژ کوک اوتیسم و بیش فعال در ناحیه پاها
ماساژ افلوراژ پایین پاها زمانی که ورز باسن کودک را تمام کردید. برای ماساژ کودک در ناحیه پاها یک دستتان را به پایین پا سمت مچ محکم حرکت دهید و یک ماساژ گسترده اعمال کنید وقتی به مچ رسیدید ماساژ پای دیگر را با دست دیگرتان شروع کنید. همیشه باید یک دست در تماس با بدن باشد. این روند را چند بار تکرار کنید.
پایان ماساژ در پشت بدن
ماساژ افلوراژ در پشت بدن دست چپتان را روی شانه راست کودک قرار دهید. از تمام سطح دستتان استفاده کنید. به صورت مورب به پایین پشت کودک را ماساژ دهید، تا بالای کپل چپ و در طول ران تا مچ پایین بیایید وقتی به پا رسیدید دست راستتان را روی شانه کودک قرار دهید و به صورت مورب پایین بیایید و تا پای راست کودک ماساژ دهید. این کار را دوبار تکرار کنید و از ماساژ محکم استفاده کنید بدون اینکه تماس دست تان را با بدن کودک از دست دهید.
ماساژ درمانی در کودکان بیش فعال و کودکان اوتیسم در ناحیه سر و صورت
در ابتدا کودک اوتیسم و بیش فعال تمایل به مقاومت در برابر ماساژ سر و صورت دارد، مخصوصاً در طی هفته های اول زندگی و اگر دیر رس باشد یا ضربه خورده باشد. سعی کنید این قسمت از ماساژ را برای سه روز متوالی انجام دهید .اگر کودک تان ناراحت به نظر رسید یا گریه کرد، دستتان را برای اطمینان بخشیدن به وی آرام روی سرش قرار داده و سپس قسمت دیگری از بدنش را ماساژ دهید.
و این ماساژ را تا زمانی که کودک اوتیسم برای ماساژ سر آماده شود ادامه دهید زمانی که نوزادان به ماساژ ها عادت کنند حتی بیشتر از وقتی که بزرگتر شوند از این ماساژ ها لذت میبرند برای این قسمت از ماساژ کودکان اوتیسم وبیش فعال، کودک را به پشت در حالی که پاهایش به سمت شماست بخوابانید. از یک ماساژ سبک با روغن یا بدون آن استفاده کنید.
ماساژ درمانی در ناحیه سر و صورت در کودکان اوتیسم و بیش فعال با مشکلات حس لمس در سر و صورت بسیار مفید می باشد که در مرکز ماساژ درمانی کودکان در تهران به صورت تخصصی انجام می گیرد.
آموزش ماساژ سر در مرکز ماساژ کودکان اوتیسم و بیش فعال
دستانتان را روی سر کودک به شکل فنجان قرار دهید طوری که قسمت جلویی انگشتانتان روی خط موهایش قرار گیرد. به سمت عقب روی تاج سر تا قاعده جمجمه ماساژ دهید. حرکات مستقیم روی صورت در گام اول.
ماساژ فک کودک
دستانتان را جدا کنید و در دو طرف صورت کودک قرار دهید و در طول خط آرواره ها تا جایی که دستانتان در چانه به هم برسند، ماساژ دهید گام های اول و دوم را چندین بار تکرار کنید.
ماساژ کودکان بیش فعال و اوتیسم در ناحیه صورت
ماساژ گیج گاه: وقتی تمام سطح پیشانی را ماساژ دادید. انگشتان شست تان را در وسط درست بالای ابرو های کودک اوتیسم قرار دهید. و دست های تان را به آرامی در طول شقیقه های کودکتان حرکت دهید. حالا به صورت چندین دایره کوچک شقیقه هایش را ماساژ دهید. این ماساژ در کودکان اوتیسم و بیش فعال موجب ریلکسیشن کودک می شود.
کشش پیشانی: انگشتانتان را در مرکز جلوی سر کودک اوتیسم ، درست زیر خط موهایش قرار دهید، هر کدام از شست هایتان را روی خط مستقیم، به طرف کناره خارج صورت بکشید همین راه را در پایین پیشانی کودک اوتیسم یا بیش فعال خود هم انجام دهید. مثل این که دارید با انگشتان شستتان یک سری خطوط را می کشید. این نوع ماساژ نیز در درمان کودکان بیش فعال با ماساژ مورد استفاده قرار می گیرد.
ماساژ قسمت تحتانی استخوان های گونه: در درمان کودکان بیش فعال با ماساژ ، انگشتان شست تان را در دو طرف پل بینی قرار دهید. این بار کمی پایین تر. از این موقعیت یک ماساژ گسترده با هر انگشتتان در طول قسمت پایینی استخوان گونه و به سمت کناره های صورت اعمال کنید.
ماساژ قسمت فوقانی استخوان گونه: انگشتان شست تان را در دو طرف پل بینی قرار دهید. در طی جریان ماساژ انگشتان شستتان به طور همزمان در امتداد قسمت بالایی استخوان گونه به سمت صورت، به طرف پایین و خارج حرکت می کند.
ماساژ دایره ای روی خط فک پایینی در درمان کودکان اوتیسم
انگشتان شستتان را در کنار هم درست در قسمت مرکزی زیر لب پایینی قرار دهید. با فشار دایره ای کوچک با هر انگشتتان حرکات دایرهای ایجاد کنید، سپس انگشتان را کمی بیرون تر ببرید و این حرکات را تکرار کنید. دوباره این کار را در طول خط فک پایینی به سمت گوش ها انجام دهید.
دایره هایی روی خط فک بالایی در ماساژ کودک اوتیسم
انگشتان شستتان را پهلو به پهلو در گودی بالای لب کودک تان قرار دهید. با فشار ملایم حرکات دایره وار کوچکی را با شستتان ایجاد کنید .هر کدام از شست هایتان را کمی به سمت خارج ببرید و این کار را تکرار کنید این روند را در طول خط فک بالایی و به سمت گوش هایش ادامه دهید.
فشردن گوش ها در درمان کودکان اوتیسم با ماساژ و ماساژ درمانی کودکان بیش فعال
لبه خارجی بالای گوش کودک بیش فعال را بین انگشت سبابه و شست خود نگه دارید. از این وضعیت ماساژهای دایره بار کوچکی را به پایین لبه خارجی به سمت لوب گوش انجام دهید.
فشردن چانه: از مرکز چانه شروع کنید گوشت پایینی چانه را بین انگشت سبابه و شست خود نگه دارید و به آرامی فشار دهید این کار را در طول خط فک پایینی تا گوش تکرار کنید و سپس از طرف دیگر چانه انجام دهید. روش دیگر فشردن هر دو طرف چانه به طور همزمان با استفاده از دو دست. این نوع ماساژ ها نیز از ماساژ های آرام سازی در کودکان اوتیسم و بیش فعال می باشد.
تمرینات حس عمقی در کودکان
تمرینات حس عمقی در کودکان در کنار ماساژ های عمقی مفاصل و عضلات راه حل مناسبی جهت بهبود حس عمقی، آگاهی بدنی و تعدیل حسی در کودکان است. از نمونه تمریناتی که می توان در این زمینه انجام دادن تمرینات کشش و هل دادن شیاء مختلف است. می توان در جلسه ماساژ درمانی از کودک خواست یک توپ درمانی را با دو دست به سمت دیوار هل دهد و در همین حالت ماساژ درمان ماساژ های عمقی را بر روی مفاصل مچ، آرنج و بالک عضله انجام می دهد.
ماساژ های کششی در مرکز درمان کودکان اوتیسم و بیشفعال
عبور بازوها از هم در ماساژ کودکان
بازوهای کودکتان را روی قفسه سینه از هم عبور دهید، با این این کار دست های تان را قطع کنید. این وضعیت را برای چند ثانیه نگه دارید. مرحله ی اول و دوم را چند بار تکرار کنید. هربار بازوهایش را قطع کنید و به دنبال آن دستانش را باز کنید.
بعد از تکمیل، قسمت اصلی ماساژ در جلو، عقب، سر و صورت حرکات کششی است. تا اینجا عضلات کودک شما گرم و آرام شده. بنابراین شما میتوانید با خیال راحت اندام هایش را حرکت و کشش دهید. این کشش ها به بهبود انعطاف پذیری کودک کمک می کند. برای این بخش کودک اوتیسم یا بیش فعال خود را به پشت بخوابانید. در حالی که پاهایش نزدیک به شماست روغن لازم نیست. اغلب کودکان از کشش لذت میبرند به خصوص زمانی که با صداهایی بامزه مثل و ی ی ی ی ی ی همراه باشد. در مورد کودکان اوتیسم و بیش فعال پس از اناجم ماساژ های ریلکس کننده کودک همکاری بیشتری در مورد ماساژ های کششی دارد.
کشش بازوها: پشت مچ های کودک او را در حالی که شستش را در کف دست یا کنار مچ نگه داشتید با انگشتانتان نگه دارید. بازوهایش را به سمت خارج و کنار بکشید در خط شانه ها درست از زاویه ها به بدن. به آرامی شانه ها بکشید، چند ثانیه نگه دارید و سپس طبق مرحله دوم عمل کنید.
ماساژ کودک بیش فعال و اوتیسم با کشش پاها
عبور بازوها از هم: مچ پاهای کودک اوتیسم را بگیرید یکی در هر دستتان. سپس ساق پاهایش را از هم عبور دهید حالا با یک دست طوری که هر دو دست را گرفتهاید زانوها را به سمت خارج حرکت دهید و انگشتان پا را به نزدیک ران ها بیاورید. با حرکات برگشتی کوچک، به آرامی روی فشار دهید و حرکت آنها را به سمت شکم تسهیل کنید، پس از چند حرکت برگشتی پاها را از سمت دیگر قطع کنید و این روند را تکرار کنید.
چرخاندن بازو ها به بالا: بازوها را مانند مرحله اول به کناره ها بکشید .بازوها را شانه به آرنج در این موقعیت نگه دارید و دستها را به سمت سر حرکت دهید طوری که بازوها از آرنج خم باشند بازوها و ساعد باید در زاویه نود درجه باشند. از این که بازوها در حالت استراحت روی حوله قرار می گیرند مطمئن شوید.
چرخاندن بازو ها به پایین: بدون اینکه موقعیت بازوها را تغییر دهید ساعد های کودک را در هوا بالا ببرید به طوری که مچ هایش درست در بالای آرنج قرار گیرد و سپس آنها را به سمت خودتان به پایین بیاوری و روی حوله بگذارید. ساعد ها باید موازی با خط تنه باشند و کف دستها باید در حالت استراحت روی حوله قرار گیرد.
توالی کشش دست و پا در ماساژ کودکان بیش فعال و اتیسم
کشیدن اندام ها در ماساژ درمانی کودکان
مچ دست راست کودکتان را در دست چپ خود و مچ پای چپش را در دست راست تان نگه دارید و دست کودک بیش فعال را به آرامی و با زاویه ای که از بدن بکشید. به طوریکه اندامها در امتداد هر نیم تنه به صورت یک خط مورب قرار گیرند. که شش را برای چند ثانیه نگه دارید و سپس طبق مرحله دوم عمل کنید.
یک ارتباط چشمی مثبت می تواند باعث افزایش اعتماد به نفس کودک شود، پس این تشویق را تا آنجا که ممکن است در طول ماساژ انجام دهید.
کشش اندام ها: مرحله یک را تکرار کنید، به آرامی بازوی راست و پای چپ کودکتان را به دور از بدنش بکشید سپس این وضعیت را برای چند ثانیه نگه دارید و در نهایت مستقیم مرحله چهارم را انجام دهید.
2تا در اندامها پا به ران: پای چپ را روی ران راست با تقدم پاشنه و دست راست را درست بالای ران چپ بیاورید. مطمئن شوید که زانو خم است. برای چند ثانیه نگه دارید و سپس گام سوم را انجام دهید.
4تا در اندام ها پا به شانه: دست راست کودکتان را به طور مستقیم به ران راستش پایین بیاورید. پای چپش را بگیرید و تا شانه ی راستش بالا ببرید باز هم با تقدم پاشنه اگر پای کودک به شانه اش نمیرسد به آن فشار نیاورید ولی تا آنجا که راحت است پایش را بالا بیاورید با دست و پای دیگر مرحله یک تا چهار را تکرار کنید سپس بازوها و پاها را جا به جا کنید و دو بار دیگر انجام دهید.
ماساژ افلوراژ: در امتداد بدن دست راستتان را روی شانه راست کودک قرار دهید. با استفاده از تمام دستتان به صورت مورب، طول قفسه سینه و شکم کودک را تا ران چپش ماساژ دهید. ماساژ کودک را در طول پای چپ ادامه دهید به طوری که انگشتانتان زیر ساق و شستتان روی آن قرار گیرد. تا زمانی که به مچ برسید. سپس کف پا و روی انگشتان را ماساژ دهید. قبل از اینکه دستتان را بردارید دسته چپتان را روی شانه چپ کودک قرار دهید. و ماساژ را به سمت مخالف تکرار کنید تا انگشتان راست این حرکت را دوبار تکرار کنید از ماساژ سفت و گسترده استفاده کنید و تماس دستتان را در تمام مدت با بدن کودک حفظ کنید.
به کودک خود گوش دهید و به او پاسخ دهید، اگر او لبخند می زند لبخند بزنید. اگر او گریه می کند از ماساژ های آرام سازی و ریلکسیشن استفاده نمایید.
ماساژ درمانی در کودکان اوتیسم و کودکان بیش فعال یک تکنیک موثر در زمینه آرام سازی کودک، کاهش رفتار های تکانشی در کودک بیش فعال و رفتار های کلیشه ای کودک اوتیسم می باشد که باید توسط ماساژ درمانان متخصص مرکز ماساژ درمانی کودکان انجام گیرد.
سوالات متداول:
1-آیا ماساژدرمانی میتواند جایگزین داروهای بیشفعالی شود؟
خیر، اما میتواند به عنوان مکمل درمانی در کنار داروها، به کاهش دوز مصرفی و عوارض جانبی کمک کند.
2-اگر کودکم در حین ماساژ مقاومت کرد، چه کار کنم؟
ابتدا با لمسهای کوتاه و ملایم شروع کنید و به تدریج زمان را افزایش دهید. هرگز کودک را مجبور نکنید.
جناب آقای دکتر مهدی صابر یکی از اساتید برجسته دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، با تجربه بالینی 16 ساله در زمینه بیش فعالی و نقص توجه به عنوان بهترین دکتر تشخیص بیش فعالی و نقص توجه در تهران مشغول به فعالیت می باشد. دکتر صابر با احداث دو کلینیک تخصصی تشخیص کودکان بیش فعال و نقص توجه در شرق تهران(کلینیک توانبخشی پایا واقع در پاسداران) و غرب تهران( مرکز توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) و در اختیار داشتن 43 نیروی کاردرمان،19 گفتادرمان و 25 نیروی مجرب روانشناس کودک بهترین متخصص بیش فعالی به بررسی دقیق علائم بیش فعالی در کودکان و تشخیص به هنگام توسط دکتر فوق تخصص کودکان بیش فعال می پردازد. با استفاده از جدید ترین تست های تشخیصی برای کودکان بیش فعال و نقص توجه می توان مشکلات رفتاری در کودکان بیش فعال نظیر پرخاشگری کودکان بیش فعال و بی قراری کودک بیش فعال را با دقت بیشتری مورد بررسی و درمان قرار داد.
تعیین میزان مشکلات رفتاری
مشکلات رفتاری در کودکان و مخصوصا نوجوانان اکثرا به صورت ناسازگاری و رفتارهای ناجور و غیر اخلاقی یا ضد اجتماعی حتی جنایی ظاهر می شود. کودک ناسازگار قادر به سازگاری مطلوب و برقراری ارتباط صحیح با دیگران نیست. در بعضی از افراد مبتلا به بیش فعالی، مشکلات رفتاری جنبه های روانی بیشتر از جنبه های اجتماعی و محیطی به چشم می خورد. در این افراد همانند سازی نامطلوب با گروه ها و افرادی که رفتارهای ضد اجتماعی انجام می دهند کمتر دیده می شود. این دسته از افراد نا آرام و بی ثبات، دروغگو، معتاد و منحرفان تشکیل می دهند. دکتر تشخیص بیش فعالی در کودکان با بررسی علائم این مشکلات رفتاری را شناسایی و درمان می نماید.
در مبتلایان به انحرافات اجتماعی شدت مشکلات رفتاری به مراتب کمتر از انحراف و عدم تبعیت از مقررات و نظام اجتماعی است. اختلالات ارتباطی این افراد اکثرا به طور گروهی صورت می گیرد. این دسته با افراد منحرف اجتماع همانند سازی دارند و از معیارهای گروه های منحرف تبعیت می کنند. مانند فرار نوجوان از مدرسه و همکاری با قاچاقچیان، دزدی های دسته جمعی و انفرادی، جنایت، تخریب و فساد، انحرافات عمیق اخلاقی و هرزگی. این افراد خطرناک ترین افراد اجتماع هستند و همواره حالت انتقام جویی عجیبی نسبت به افراد جامعه و حتی والدین خود دارند.
اختلالات رفتاری در کودکان و نوجوانانی بیشتر دیده می شود که دارای والدین مبتلا به اختلالات شخصیتی یا اعتیاد به الکل هستند. نکته قابل ذکر اینکه این اختلالات اولا باید تکراری و مداوم باشد، در ثانی بیشتر از 6 ماه طول بکشد و ثالثا در افراد زیر 18 سال اتفاق بیافتد.
در این افراد ( سوپرایگو) یا وجدان اخلاقی و توانایی تشخیص خیر و شر رشد نکرده است به همین جهت تضادهای درونی به جای سرکوب شدن به صورت ناسازگاری اجتماعی خود را نشان می دهد.
مشکلات رفتاری کودکان بیش فعال از اوایل کودکی به صورت های مختلفی که ذکر شد تظاهر می کند. این افراد به آنچه بد و زشت یا ممنوع است تمایلی افراطی و بیمار گونه دارند و به علت داشتن علاقه جنون آمیز از اذیت، آتش سوزی، آزار و آسیب حیوانات و کودکان کم سال لذت می برند. هیچ وقت به عواقب کار نمی اندیشند و در قبال کاری که انجام می دهند احساس مسئولیت نمی کنند. تهدید و تنبیه هیچ اثری بر آنان ندارد. اعمالی که انجام می دهند به خاطر لذت جویی آنی و بدون توجه به ارزش های آتی و دلواپسی است. کودکان بیش فعال نمی توانند خواسته های خود را به تعویق بیندازد، انگیزه ای برای تغییر رفتار خود ندارد و از تجربیات گذشته خود استفاده نمی کنند ولی برای گول زدن و استثمار دیگران توانایی قابل توجهی دارند. الکتروانسفالوگرام در این افراد اغلب غیر طبیعی است ولی حملات صرعی مشاهده نمی شود لذا بعضی از متخصصان سایکوپاتها را شخصیت های صرعی نامگذاری کرده اند.
مطالعات کروموزومی نشان داده است که بعضی از افراد به جای دو کروموزوم جنسی دارای سه کروموزوم جنسی به صورت (xyy) هستند. عده ای از متخصصان همین کروموزوم (y) اضافی را علت بروز بعضی از علائم سایکوپاتی می دانند. افراد مبتلا به سندرم (xyy) بلند قد دارای رفتارهای جنائی، تمایل زیاد به مزاحمت و تهاجم بدون توجه به عواقب آن و 2 درصد زندانیان را تشکیل می دهند. آستانه تحمل این افراد در مواجه با موقعیت های تحریکی و ناکام کننده کم است بهره هوشی آنان در حدود 10 واحد از میانگین جمعیت کمتر است. مطالعات اخیر وجود کروموزوم (y) اضافی و رابطه آن را با اختلالات رفتاری دائمی و شدید تاکید نکرده است.
به عوامل موثر در پیدایش اختلالات رفتاری در نوجوان و کودک اشاره کرد. در گروه اختلالات رفتاری همانطور که گذشت بیماریهای وجود دارد که فقط به چند نوع آن اشاره می کنیم.
تشخیص نقص توجه و بیش فعالی
یکی از مشکلات رفتاری کودکان نقص توجه آنان است و اکثر مولفین و متخصصین بیش فعالی عقیده دارند که ناراحتی اصلی کودکان بی قرار بی دقتی آنان است. تحقیقات نشان داده است که ارتباط بسیار زیاد بین کمبود توجه و بی قراری وجود دارد و اکثر روانپزشکان بی دقتی و بی قراری در کودکان را به جای هم به کار می برند. تحرک بیش از حد، محدودیت میدان توجه و اجبار درونی برای انجام کار( تکانشگری) سه خصیصه بیماری است و نکته مهم تشخیصی اینکه اولا باید مدت بروز علایم بیش فعالی کودکان از 6 ماه کمتر نباشد، در ثانی علایم بیش فعالی در کودکان قبل از 7 سالگی شروع شده باشد، ثالثا حداقل دو اختلال نقص توجه و بیش فعالی در دو موقعیت ( خانه، مدرسه، کلینیک،محل کار، اجتماع) وجود داشته باشد. رابعا اگر چه این اختلال در کارکرد تحصیلی، شغلی اجتماعی متناسب با رشد اثر می گذارد ولی نباید با اختلالات خلقی، اضطرابی، شخصیتی و یا حالت پسیکوز توأم باشد.
اگر چه کودکان به طور عادی تا اندازه ای بی قرارند ولی چنانچه بی قراری شدید و دائمی بوده و در رفتار کودک هماهنگی وجود نداشته باشد در این صورت بی قراری جنبه ی مرضی پیدا می کند. شیوع بیماری در پسران بیشتر و در کشور آمریکا تا چهار برابر بیشتر از کودکان در انگلستان گزارش می شود. اکثریت روانپزشکان عقیده دارند که اگرچه شروع بیماری قبل از 3 سالگی است ولی تشخیص بیماری در 7 سالگی که کودک به مدرسه می رود و احتیاج به آرامش، دقت و تمرکز حواس دارد انجام می گیرد. اکثر این کودکان از قوای درک و هوش طبیعی حتی بالاتر برخوردارند و خرابکاری های خود را بطور غیر مترقبه و ناگهانی انجام می دهند. مثالی در این مورد وضعیت کودکی است به نام جان که بیش از حد معمول ناراحت و بیقرار بوده است. این کودک لحظه ای آرام و قرار نداشت و اغلب به جای درب از پنجره وارد کلاس می شد. یک روز ظروف منزل را می شکند و مادرش ماوقع را به دبستان اطلاع می دهد. مشاوران راهنمایی مدرسه تصمیم می گیرند جان را به سالن تاتر و موسیقی راه ندهند و در ساعات ورزش او را به بازی نگیرند. همان روز اول درمی یابند که جان در این فاصله به سالن نقاشی رفته و تمام تابلوها را یا پاره کرده یا رنگ های مختلفی روی آنها مالیده و تعدادی عروسک را نیز پاره کرده است. وقتی جان به منزل برمی گردد مادرش برای تنبیه او را در قفس لباس حبس می کند. ساعاتی بعد وقتی به سراغش می رود می بیند که جان تمام لباس های او و پدرش را با آب دهان کثیف و بعضی را نیز پاره کرده است. به همین دلیل است که می گویند در افتادن با این کودکان آسان نیست.
درمورد بروز این حالات و ادامه آن عقیده براین است که هرقدر انسان از سلامت فکری بیشتری بهره مند باشد کمتر دچار بی قراری و خشم شدید می شود. در واقع این افراد بیمارند و بر اثر روبرو شدن با مشکلات یا وضعیتی که برخلاف تمایلاتشان باشد خیلی زود ناراحت و عصبی می شوند و رفتارهای بیمارگونه و ناهماهنگ از خود نشان می دهند. برای مطالعه در زمینه مشکلات اختلال بلع و عقب مانده ذهنی بر روی لینک لکیک کنید.
علائم بیش فعالی در کودکان در ماه های اول زندگی
ناپایداری در این کودکان از ماه های اول زندگی به صورت حساسیت به نور، صدا، حرارت، گریه زیاد و خواب کم، فرار از آغوش مادر، جیغ زدن، لگد زدن و حتی اختلال در گرفتن پستان مانند گرفتن و رد کردن پستان به فواصل کوتاه و با شدتی غیرعادی ظاهر می گردد. این کودکان در مقابل انضباطی که برایشان مقرر شده عکس العمل شدیدی نشان می دهند. ( کودک سرکش)
گودایناف محقق آمریکایی ضمن بررسی هایی تعیین کرده است که غالبا بیقراری در این کودکان باعث عدم تمرکز حواس و بی دقتی و حتی عقب ماندگی ذهنی به طور کاذب می گردد. در پسرها بیش فعالی 3 تا 5 برابر بیش از دختران است و با وضع جسمانی و ساختمانی بدنی کودک ارتباط دارد . این کودکان پر تحرک و در اعمال بی انضباطند، کمتر کاری را به پایان می رسانند حتی بارها از سر میز غذا بلند شده و غذای خود را نیمه کاره باقی می گذارند. رفتار و اعمال این کودکان ناگهانی صورت می گیرد. حواس پرتی، منفی گری، لجبازی، عدم ثبات عاطفی، هیجان پذیری از مشخصات این کودکان است. به تجربه ثابت شده است که در ساعات آخر روز یعنی عصرها و شب ها، ناراحتی و تحریک کودکان شدت می یابد و به همین دلیل خستگی جسمی و روانی را عامل موثری در بیقراری می دانند. در این کودکان نه تنها خجالت و ترس وجود ندارد بلکه یک نوع بی باکی خاص هم دیده می شود. تاخیر رشد زبانی، اختلال شناختی، تیک های گذرا حتی تیک ژیل توره، وسواس های مختلف به صورت حرکات تکراری اجباری، مشکلات تحصیلی، بی ملاحظه گی به رعایت قوانین( البته نه به طورعمدی) از خصوصیات دیگر این بیماری است که اکثرا همراه با 3 علامت اصلی دیده می شود.
خواب و خوراک معمولا عادی است، در منزل بسیار ناراحت و در مدرسه غیر قابل تحمل اند. در انجام دادن تکالیف تحصیلی نظم و ترتیب خاصی ندارند و به دشواری غذا می خوردند. به علاوه به راحتی نمی توان آنها را حمام کرد، لباس پوشاند و خواباند.
مطالعات نشان داده است که حداقل 33 درصد و حداکثر 80 درصد کودکان کم توجه ناتوانی در یادگیری دارند و ارتباط بسیار زیاد بین بی دقتی آنان و بی قراری وجود دارد. در 1994 سازمان روانپزشکان آمریکا در چهارمین تشخیص و آمار بیماری های روانی اختلال کمبود توجه و دقت در کودکان را با بیش فعالی، یا بدون بیش فعالی و در گروه سوم داشتن سابقه کمبود توجه با بیش فعالی و تکانشگری به طور مختلط را مورد بحث قرار داده است.
مرکز بیش فعالی در کودکان
کودکان بی قرار به علت حواس پرتی و هیجان پذیری از موضوعی به موضوع دیگر می پردازند و افکارشان مرتب به این طرف و آن طرف معطوف می شود. در مدرسه پیشرفتی ندارند و به علت ناتوانی در یادگیری اغلب از مدرسه فرار می کنند. یا به علت بی انضباطی از مدرسه اخراج می شوند. این افراد در سنین نوجوانی و جوانی از شغلی به شغل دیگر پرداخته و اغلب به الکل و مواد مخدر پناه می برند. پایان کار افراد بی قرار غالبا به صورت بیماری وسواس، مانیاک دپرسیو و اختلالات سایکوپاتیک ختم می شود. کودکان بی قرار اکثرا مورد تنبیه ، تهاجم، حبس، زندانی شدن، محروم شدن از غذا، لباس و سوءاستفاده های دیگران قرار می گیرند و در بعضی دیگر با بزرگ تر شدن و درمان صحیح و مداوم ممکن است علائم بیماری کمتر شده و کنترل شوند. مرکز تشخیص و درمان بیش فعالی در کودکان با استفاده از تکنیک های مختلف درمانی نظیر ماساژ درمانی، رفتاردرمانی، بازی درمانی و کاردرمانی ذهنی، اتاق تاریک در توجه بینایی، اتاق شنیداری در توجه شنیداری و… و بهره گیری از متخصصین مرکز تشخیص و درمان بیش فعالی به صورت تخصصی به درمان کودکان بیش فعال کمک می نمایند.
اکثر خرابکاری های این کودکان ناگهانی، شدید و برق آسا است و پس از خرابکاری کودک احساس گناه می کند و اظهار می دارد که کنترل خود را از دست داده بوده است. در حالی که در پسیکوزها احساس گناه و تقصیر مشاهده نمی شود. عقیده براین است که روش های تنبیهی، اعمال خلاف این کودکان را افزایش می دهد در حالی که بی اعتنایی نسبت به اهمیت خرابکاری ممکن است در تخفیف اعمال موثر باشد. این روش در کشور شوروی در مورد کودکان ناسازگار اجرا می شود. اغلب کودکان بیقرار تاریخچه خاصی دارند که در بعضی جنبه ها با یکدیگر مشترک است. در ذیل اهم این وجوه به اجمال بیان شده است:
در ایام کودکی اغلب دچار بیماریهای طولانی یا صعب العلاج بوده و مدتها در بیمارستان بستری بوده اند و با آنکه بیماری اصلی بهبود یافته است ولی آثار آن بصورت بیقراری باقی مانده و کودک به حال قبلی برگشت نکرده است.
این کودکان اغلب محصول زایمانی غیرطبیعی و دشوارند و یا آنکه مادر در طول دوران بارداری وضع روانی متعادلی نداشته است.
محیط خانوادگی کودک بیقرار آکنده از اعمال نادرست و تبعیض و زورگویی است و در این میان کودک برای غلبه بر ضعف خود در مقابل زورگوییها به فردی سرکش و یاغی تبدیل می شود.
عدم توجه به شخصیت کودک در محیط خانه و بی توجهی به خواسته های او و ایجاد عقده حقارت و حالات پرخاشگری باعث بی ثباتی و عدم تعادل روانی شده است. عقیده بر این است که در اقوام کودکان مبتلا به ناآرامی اعتیاد به الکل زیاد دیده می شود.
نسبت بیماری در دو قلوهای یکسان بیشتر از غیریکسان است( فرضیه ارث).
اگر این کودکان به حال خود رها شوند و مورد درمان قرار نگیرند در نوجوانی ممکن است آثار این بی ثباتی و ناپایداری به صورت مختلف در امور تحصیلی، شغلی، انتخاب همسر، تشکیل خانواده و امور زناشویی و اجتماعی آنان دیده شود. با وجود این اکثر روان پزشکان کودک عقیده دارند که کودک در سنین بلوغ و نوجوانی بی ثباتی و عدم تعادل روانی را از دست داده و به رفتارهای خود مسلط می شود. درباره بیقراری کودکان عده ای از روانپزشکان که زیگموند فروید در راس آنان قرار دارد عقیده دارند که مهر و محبت تنها غذای روحی و ضامن سعادت کودک است و چنانچه کودکی از مهر و محبت سیراب نگردد در مواجهه با ناکامیها و نامردی های گوناگون خود را مازاد و سرباز احساس می کند. روانپزشکان عقیده دارند جبر و زورگویی تارو پود حیات کودک و استعداد های فطری او را در هم می ریزد و برعکس عشق و محبت والدین و آموزگاران باعث تعادل رشد در سلسله اعصاب مرکزی در نتیجه در حالات روانی او می شود.
عده ای از متخصصان تعلیم و تربیت از جمله ژاک ژاک روسو عقیده دارند مهر و محبت نباید بیش از اندازه باشد. به گریه و زاری بی جهت کودک نباید توجه کرد و همچنین نباید او را در انجام اعمال خود آزاد گذاشت. هرچه بیشتر به کودک توجه کنید و با کوچکترین ناراحتی او دستپاچه شوید کودک خود را بیشتر قابل ترحم و دلسوزی می داند. خواهش ها و نیازهای کودک باید به طور غیرمستقیم برآورده شوند. به طوری که کودک کاملا مستقل پرورش یابد و برای رسیدن به هدف های متعالی آبدیده شود. نیچه فیلسوف آلمانی می گوید (رنج کشیدن اولین درس زندگی بشر است) کودک باید رنج کشیدن و تحمل درد و ناراحتی را تجربه کرده و بیاموزد و به اصطلاح در مقابله با مشکلات بد رفتاری پیشه نکند. (فرضیه های سایکوژنیک)
کودک عقب مانده و همچنین در کودکانی براثر ابتلا به انسفالیت و یا کودکانی که ضایعات مغزی مختصر دارند بیقراری شیوع بیشتری دارد و آن را ناشی از ضایعات مغزی می دانند (فرضیه اروکانیک). در حال حاضر ضایعات اورکانیک و اختلال عملکرد مغزی علت اصلی بیماری شناخته شده و فرضیه های سایکوژنیک دیگر قابل قبول نیست.
بیقراری ممکن است ارتباط زیادی با صرع داشته باشد به طور که 8 تا 10 درصد مبتلایان به صرع بیقراری شدید دارند. عقیده بر این است که تمام انواع صرع به استثنای صرع کوچک ممکن است باعث بروز این حالت بشوند. عده ای از متخصصان علت بیماری را به عدم هماهنگی مابین رشد دو نیمکره مغز در قشر و بافت های زیر قشری مغز و همچنین ضایعات عضوی و عروقی که در ناحیه فرونتال و پره فرونتال که در MRI مشخص می شود نسبت می دهند. ولی در بیماران علائم نورولوژیک خاص دیده نمی شود.
تشخیص بیماری در کودکان پایین تر از 5 – 4 سال بایستی با احتیاط داده شود چون در اکثر کودکان بیش فعال در این سنین کمبود توجه ظاهر نمی شود ولی با توجه به شرح حال و گزارش خانواده و مقایسه کودک با همسالان که از نظر سنی بهره هوشی، فرهنگ و جنسیت هم سطح هستند و آزاد گذاشتن کودک در کلینیک و ملاحظه رفتار و… شاید بتوان به تشخیص صحیحی رسید.
در تشخیص با عقب ماندگی ذهنی بخصوص فنیل کتون اوری که بیماران پر جنب و جوش، بیش فعال و مخرب هستند و رفتارهای غیرعادی و ناگهانی بدون مقدمه و تکانشگری دارند و نوار مغزی نیز در 80 درصد آنان غیرعادی است. وجود عقب ماندگی، داشتن موهای بور و روشن، اختلالات گفتاری و تاخیر کلی در مراحل رشد و بالاخره آزمایش خون و ادرار مشکلی را برای تشخیص باقی نمی گذارد.
قرار دادن کودک باهوش در محیط های گسل کننده و بدون انگیزه اکثرا باعث بیماری و ناآرامی کودک می شود و بقول معروف کودک در این محیطدوام نمی آورد که با تغییر محیط مسئله حل می شود.
تشنج با تب در دوران نوزادی و کودکی بخصوص 2 سال اول زندگی مسئله ای است که اکثرا با اختلالات آموزشی، کمبود دقت، بیقراری و نوار مغزی غیرعادی همراه است که کاملا اختصاصی با امواج و پاروکسیسم های اپی لپتی فرم و گاهی غیراختصاصی بصورت دیسریتمی منتشر مغزی است. بخصوص درمان این کودکان با فنوباربیتال بیقراری و شیطنت کودک را زیاد می کند. تعویض دارو و بررسی سوابق کودک، سیر و درمان بیماری تشخیص را مشخص می کند.
مصرف داروها بخصوص داروهای نورولپتیک اکثرا باعث بیقراری شدید، ناآرامی می شوند که نباید با بیش فعالی اشتباه شود.
تشخیص با اختلالات کرداری یا سلوک، لجبازی، نافرمانی، که با بیماری دارای علائم مشترکی هستند. در اختلال سلوکمشکلات رفتاری در حضور دیگران، مهمان ها و کلینیک خود را کمتر نشان می دهد و کودک در مطب آرام است و مشکلی ایجاد نمی کند و پزشک مجبور می شود با اطلاعاتی که از خانواده می گیرد به تشخیص برسد در صورتیکه کودک بیش فعال در مطب هم ناآرامی را نشان می دهد و نظم مطب را بهم می زند.
تخریب اموال که در اختلال سلوک دیده می شود کاملا عمدی است در صورتیکه در کودکان بیش فعال غیرعمدی و تصادفی است و اکثرا معذرت و عذرخواهی را بدنبال دارد. نکته دیگر اینکه اختلال کرداری و سلوک اکثرا از سنین 7 و 8 سالگی به بعد شروع می شود و ابتدا با مخالفت نافرمانی در منزل و اعضای خانواده شروع شده و بتدریج به سایر زمینه ها سرایت می کند و اکثرا نیز در سابقه خانوادگی اختلالات شخصیتی، بیماری های خلقی، ناهماهنگی در برخورد های خانوادگی و ازدواج به چشم می خورد. در صورتیکه همانطوری که گذشت سن شروع بیش فعالی همیشه از دوران شیرخوارگی یا کودکی است.
در اختلالات خلقی و بیماری های اضطرابی و افسردگی اکثرا ناآرامی یکی از مهمترین علائم بیماری است و با اختلال در تمرکز حواس و بیقراری روانی حرکتی همراه است و یا در حالت هیپومانیاک نوجوانان، تحریک پذیری، مشکلات رفتاری و بیقراری با انرژی زیاد ممکن است در تشخیص اشکال ایجاد کند ولی سیر بیماری، کنترل با دارو در ظرف چند روز مشکلی برای تشخیص نمی گذارد.
روش درمان این کودکان روان درمانی و دارودرمانی است. یکی از بهترین روش ها موظف کردن این کودکان به گزارش اعمال خلاف دیگران است. این عده معتقدند همین مراقبت کمتر به کودک فرصت شیطنت و خرابکاری می دهد. چون این کودکان انرژی زیادی دارند سعی می شود که در ساعات بیکاری با ورزش و سایر فعالیت ها به نحوی انرژی آنها مصرف شود. در درمان بیماری باید به نیازهای روانی، تحصیلی، محیط خانه و مدرسه توجه خاص داشت. به عبارت دیگر کودک، والدین، آموزگار و اولیاء مدرسه نیز در برنامه درمانی نقش دارند. باید وضعیت کودک در حضور کودک به والدین توضیح داده شود و برنامه متناسب با ذهنیت بیمار و خانواده تعیین گردد. این نظم شامل تشویق، تنبیه به موقع، جلوگیری از خسته شدن کودک تشویق به برنامه های ورزشی، بازی، استراحت و خواب به موقع جلوگیری از ماندن در فضای محدود بخصوص در داخل اتومبیل، دور کردن وسایل گران قیمت و شکستنی از دسترس کودک. تشویق در صورت پیشرفت در تحصیل و کنترل اعمال و رفتار. اگرچه بیشتر این کودکان ناتوانی یادگیری دارند و با قدری توجه و درمان قادر خواهند بود که در کلاس های معمولی تحصیل کنند. نکته ی قابل ذکر این که اولا در تمام موارد این بیماری علائم پر تحرکی یا پر جنبشی دیده نمی شود ثانیا این علائم با بزرگ شدن کودک تدریجا برطرف یا کم می شود.
از لحاظ دارویی باید توجه شود که آرام بخش ها در این کودکان اثر معکوس داشته و بیماری را تشدید می کند در حالی که داروهای محرک سلسله اعصاب مرکزی باعث کنترل آنها می شود این مسئله عوامل نوروشیمی و نوروفیزویولوژی سیستم عصبی مرکزی را به صورت ضایعات مختصر مغزی نیز توجیه می کند. با توجه به علائم بیماری و اثر امفتامین ها و ریتالین در بهبود بیمار به نظر می رسد که بیقراری و کمبود توجه این کودکان به علت اختلال نوروشیمیایی در عمل سیستم رتیکولر باشد. پس از درمان بیقراری، خرابکاری، هیجان پذیری از بین می رود ولی اختلالات دقت و یادگیری اکثرا باقیمی ماند و به عبارت دیگر داروها در ناتوانی در یادگیری اثر چندانی ندارد.
تغذیه و بیش فعالی کودکان
غذا و نوشیدنی بر روی رفتار تاثیر میگذارد،اما اگر شما ( ADHD )هستید باید مواظب خودتان باشید. بعضی کودکان بیش فعال( ADHD ) نسبت به بعضی از غذاها و نوشیدنی ها حساس هستند،این افراد کنترل کمی روی عادات و رفتارهای غذایی خود دارند.
غذاها و نوشیدنی های مضر
گوجه فرنگی
پرتغال
آب پرتقال
نوشیدنی های گازدار
انگور
غذاهای پرکالری و انرژی دهنده
غذا های شیرین و شکلات
آیا فکر میکنید موارد بالا مورد علاقه شما هستند و بدن شما به مصرف کردن آنها عادت کرده است؟و شما فکر می کنید بدون اینها نمی توانید زندگی کنید؟موقعی که دوباره احساس بهتری می کنید،رفتارهای بد دوباره شروع می شود؟
غذا و نوشیدنی مفید برای کودکان بیش فعال
ماکارونی
موز
جوجه
سیب زمینی
بیشتر میوه های تازه
پنیر
ماست
غلات
آب (بهترین نوشیدنی است)
اگر کودک بیش فعال به خاطر مصرف دارو بی اشتها شده است،سعی کنید وقتی گرسنه هست غذا بخورد. مثل موقعی که دارو جذب شده و خوردن یک کاسه غلات قبل از اولین وعده داروی صبح می تواند برای بدن کودکان بیش فعال مفید باشد.
می توانید یک برنامه تنظیم کنید،در نظر بگیرید که چه غذایی برای کودک بیش فعال شما خوب است. آیا مقدار شکر و میزان انرژی و کالری موجود مثل (بستنی ، کنسرو نخود ، سس گوجه فرنگی ) باعث ایجاد مشکل برای کودک شما می گردد؟سلامتی بدن کودکان بیش فعال خیلی با ارزش است،بنابراین قبل از استفاده از این مواد به ترکیبات غذایی آنها توجه کنید.
سوالات متداول:
1-آیا مرکز دکتر صابر برای کودکان مبتلا به ADHD خدمات آنلاین هم ارائه میدهد؟
بله، مرکز دکتر صابر برای راحتی خانوادهها، خدمات آنلاین مانند مشاوره، گفتاردرمانی و آموزش والدین را نیز ارائه میدهد. این خدمات به ویژه برای خانوادههایی که دسترسی به مرکز برایشان دشوار است، بسیار مفید است.
2-چرا مرکز دکتر صابر به عنوان بهترین مرکز تشخیص ADHD در تهران شناخته میشود؟
مرکز دکتر صابر به دلیل استفاده از روشهای علمی و بهروز، تیم متخصص و مجرب، و رویکرد جامع در تشخیص و درمان ADHD، به عنوان یکی از بهترین مراکز تهران شناخته میشود. این مرکز با تمرکز بر نیازهای هر کودک، بهترین راهکارهای درمانی را ارائه میدهد.
آزمونهای توجه دیداری دستهای از ارزیابیها هستند که برای اندازهگیری جنبههای مختلف نحوه درک، پردازش و پاسخ افراد به اطلاعات بصری طراحی شدهاند و شامل جنبههایی مانند توجه پایدار، توجه انتخابی و توجه به جزئیات میشوند. این آزمونها در زمینههای مختلفی از جمله ارزیابیهای بالینی برای بیماریهایی مانند ADHD یا پارکینسون، و برای غربالگری داوطلبان در نقشهایی که نیاز به سطوح بالایی از دقت و صحت دیداری دارند، استفاده میشوند. تست های توجه دیداری در دو نوع قلم و کاغذی و کامپیوتری موجود می باشند که هر کدام به بررسی خرده آزمون های مختلفی از نظر توجه و ادراک بینایی می پردازند. مرکز تست هوش و توجه دکتر صابر در حیطه انجام و تفسیر انواع تست های توجه و هوش برای کودکان به صورت تخصصی فعالیت می نماید.
توجه دیداری چیست؟
اولاً، مهم است که تشخیص دهیم توجه دیداری در کجای چتر پردازش بصری قرار میگیرد. پردازش دیداری جنبهای است که شامل مؤلفههای شناختی میشود، زمانی که اطلاعات بصری از طریق مهارتهای حرکتی چشم و حدت بینایی دریافت میشود.
توجه به اطلاعات بینایی، حوزهای برای به دست آوردن اطلاعات بصری و انتقال آن اطلاعات به مغز است. این جمعآوری اطلاعات به چندین مهارت حرکتی چشم نیاز دارد، از جمله: حرکات ارادی چشم، تثبیت بصری، تعقیب نرم (یا ردیابی بصری) و اسکن بصری.
علاوه بر این، مهارتهای ادراک بینایی در مهارت پردازش بصری گنجانده شدهاند. این مهارتها به ما امکان میدهند جزئیات را تشخیص دهیم و “تکههای گمشده” مانند بخشهای تا حدی پنهان شده از فرم را پر کنیم و از “چشم ذهن” برای تجسم آن جنبهها استفاده کنیم.
برخی از تستهای توجه دیداری عبارتند از:
غربالگری بینایی پایه- دنبال کردن یک آبسلانگ با برچسب در یک انتها با چشمها، یا دنبال کردن انتهای یک خودکار با چشمها. ابزار غربالگری توجه بصری میتواند برای بررسی نحوه حرکت چشم برای دنبال کردن یک محرک در میدانهای دید مختلف استفاده شود. یک کار غربالگری دیگر این است که از شرکتکننده خواسته شود بین دو محرک که در دو طرف میدان دید او قرار دارند، اسکن کند. هر دو نیز راهی برای دیدن ظرفیت توجه برای دنبال کردن یک هدف متحرک هستند. در این غربالگری، نگاهی به تعقیب (ردیابی چشم) و ساکاد (اسکن چشم) گنجانده شده است. اطلاعات بیشتر را در پستهای وبلاگ ما در مورد ردیابی بصری و اسکن بصری خواهید یافت.
تست مهارتهای ادراک بصری (TVPS-4)
تست رشد یکپارچگی دیداری-حرکتی بیری-بوکتنیکا، یا بیری VMI
غربالگریهای غیر استاندارد با استفاده از بلوکهای پارکت (تانگرام)، تستهای کپی بلوک، و وظایف جهتگیری، کپی کردن مواد از نقطه نزدیک و نقطه دور
آزمون هوش بینایی فراستیگ به ارزیابی هوش بینایی و ادراک بینایی می پردازد. این تست بینایی برای تشخیص مشکلات توجه دیداری، ادراک دیداری و … در کودکان مورد استفاده قرار می گیرد. در این مطلب به توضیح کوتاهی درباره یکی از این تست ها پرداخته می شود.
بخش توجه دیداری
بخش های تست هوش بینایی فراستیگ
این آزمون هوش بینایی درصدد است که پنچ مهارت ادراکی- عملیاتی را اندازه گیری کند که در زیر نقل می شود:
آزمون I
هماهنگی حرکتی چشم– یک آزمون هماهنگی چشم و دست، شامل کشیدن خطوط ممتد مستقیم، منحنی یا زاویه دار بین دو حد از پهناهای متفاوت، یا از نقطه ای به نقطه دیگر بدون خطوط راهنماست.
آزمون II
متن زمینه–تشخیص شکل از زمینه آزمونی که تغییرات در ادراک متن، در مقابل زمینه های پیچیده افزایشی را شامل می شود. از اشکال متقاطع، مخفی شده و هندسی استفاده شده است.
آزمون III
ثبات شکل– آزمونی که شامل شناسایی اشکال هندسی به خصوصی است که در اندازه ها، سایه ها و بافت های متفاوت و نقطه هایی در فضا و تفاوتشان از اشکال هندسی مشابهی ارائه شده است. و از دایره ها، مربع ها، مستطیل ها، بیضی ها و متوازی الاضلاع ها استفاده می شود.
آزمون IV
وضعیت در فضا– آزمونی که شامل تمیز اشکال وارونه و چرخشی ارائه شده در چند ردیف است. از رسم کردن طرح هایی که معرف اشیاء مشترکی هستند استفاده می شود.
آزمون V
روابط فضایی– آزمونی که شامل تجزیه و تحلیل اشکال ساده و طرح ها است. این ها زاویه ها و خطوط مختلفی هستند که بچه ها می بایستی آنها را کپی کنند و می توانند از نقطه ها به عنوان راهنما استفاده کنند.
خرده آزمون های ویژه ای در مهد کودک ، آمادگی ( کودکستان ) و سال های ابتدایی انتخاب شده اند. زیرا که مشاهدات کلینکی ( بالینی) به ارتباط ظاهریشان اشاره می کند. مثلا ادراک درست فضایی و روابط فضایی تا حدی به توانایی تمیز دادن حروف مشابهی همچون d و b وابسته است و همچنین شناسایی حروف متوالی در یک لغت و لغات در یک جمله.
تحقیق ملخص سال 1963 در رساله مربوط به استاندارد کردن آزمون هوش در مورد ارتباط بین نمرات آزمون فراستینگ و درجه بندی عملکرد سازگاری مدرسه بحث می کند و خلاصه ای از مطالعات تحقیقی جامع تر در سال 1966 ارائه گردیده است.
اگر چه تجربه نشان داده است که غالبا آسیب مغزی جدا بر توانایی ادراکی تاثیر می کند ولی این آزمون هوش با استنباط فعلی برای ارزیابی اختلالات ارگانیکی مورد استفاده قرار نمی گیرد. برای تشخیص الگوهای اختلال ادراک بینایی وابسته به آسیب مغزی از عقب ماندگی های شدید معلول سایر عوامل به تحقیق های بیشتری نیاز است. در هر صورت این امید وجود دارد که سرانجام این آزمون هوش دیداری( تست فراستیگ) ابزار مناسبی برای تشخیص آسیب مغزی نیز قلمداد شود.
تشخیص و آموزش بچه های ناتوان در ادراک دیداری در طی سالهای قبل از مدرسه یا در همان بدو ورود به دبستان از بسیاری از شکست های تحصیلی و ناسازگاری هایی که معلول مشکلات ادراکی دیداری هستند جلو گیری خواهد کرد. گرچه ممکن است که بسیاری از بچه ها در سنین بالاتر بر مشکلات ادراک بینایی غلبه یابند ولی هنوز روشی وجود ندارد که از قبل تعیین کند که آیا کودک بدون کمک قادر خواهد بود بر مشکلات فائق آید.
اجرای آزمونهوش فراستیگ به استفاده از حداقل زمان احتیاج دارد. آزمون ادراک بینایی فراستیگ را می توان به بچه های ناشنوا، کم شنوا( گوش سنگین) و غیر انگلیسی زبانان توسط حرکات اشاره ای و با استفاده از توضیحات اضافی داد. راهنمای اجرایی تطبیق داده شده برای بچه های ناشنوا و غیر انگلیسی زبان با قسمت های نمایشی اضافه توسط خانم مارگارت مارر تهیه شده و در اختیار ناشر قرار گرفته است.
آزمون هوش فراستیگ ممکن است برای کودکان مبتلا به فلج مغزی استفاده شود. در این موارد حتما لازم است که آزمون کننده کاملا مجرب و آشنا به آزمون باشد. آزمون کننده می بایستی در خرده آزمون I جهت تعیین اینکه کودک دچار فلج مغزی است یا نه، سعی کند به قضاوت بالینی اش متکی باشد. گرچه ممکن است اندازه گیری درجه معلولیت حرکتی بچه یا تغییر مقدار آموزش ویژه مفید باشد، باید توجه داشت که خرده آزمون های تست فراستیگ،هنگامی که تکالیف کودک را مضطرب، یا ناامید کرده، داده نشود. بقیه خرده آزمون های تست فراستیگ ممکن است به کودکانی که معلولیت شدید حرکتی دارند از طریق تاکید روی قسمت های لازم با استفاده از انگشتش یا با اشاره به آنها داده شود و یک آزمون کننده مجرب نیز معمولا مشکلات چندی در قضاوت بر روی عملکرد کودک خواهد داشت.
کلینیک توانبخشی دکتر صابر در زمینه اجرا تست های هوش و سنجش هوش،تست های توجه و روند رشد حرکتی کودکان و تست های توجه شنیداری، تست های روانشناسی کودک فعایت می نماید. متخصصین هوش آزمایی این مرکز با استفاده از تست های هوش استاندارد در مرکز کاردرمانی و گفتار درمانی دکتر صابر به سنجش هوش و تشخیص زود هنگام اختلالات کودکان مانند نقص توجه، اختلالات یادگیری و هوش کودکان ، مشکلات اضطرابی و پرخاشگری و… می پردازد.
سوالات متداول:
1. تست های توجه دیداری را از چه سنی می توان برای کودکان انجام داد؟
در مرکز تست هوش و توجه دکتر صابر انواع تست های استاندارد توجه دیداری وجود دارد که بسته به سن و وضعیت کودک می تواند استفاده شود، بعضی از این تست ها حتی برای کودکان 3 سال طراحی شده اند و قابل اجرا می باشند.
2. تست های توجه دیداری ضعف فیزیکی چشم را نیز ارزیابی می کنند؟
خیر، مشکلات بینایی نظیر آستیکماتیک و نمره چشم باید توسط بینایی سنجی مورد بررسی قرار گیرند، اما مهارت های ادراک بینایی و توجه و تمییز بینایی با انجام تست های توجه دیداری ارزیابی می شوند.
کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی گروه هدف مناسبی برای توانبخشی شناختی هستند چراکه مشکلات رفتاری آنها اعم از بی توجهی، تکانشگری و بیش فعالی خاستگاه شناختی و مغزی مشخصی دارند و به عبارت دیگر زیربنای شناختی نقایص رفتاری روشن است. این انطباق رفتار کارکرد شناختی فرصت ترمیم رفتار و با تقویت کارکرد شناختی را فراهم می کند. در این بخش مروری بر مطالعات انجام شده با ابزارهای مختلف جهت توانبخش شناختی کودکان با اختلال نقص توجه – بیش فعالی صورت گرفته است. در این مطلب به توضیح توانبخشی شناختی دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی و تمرکز روی ابزار ارزیابی، الگوی ارائه برنامه توانبخشی شناختی و اثرات برنامه است. بدین منظور به تفکیک برنامه های مورد استفاده اثربخشی مطالعات بر اساس ابزارهای مورد استفاده آورده شده است. مرکز تخصصی دکتر صابر در زمینه درمان اختلال بیش فعالی با استفاده از درمان های مختلفی نظیر سنسوری روم، اتاق تاریک کاردرمانی، توانبخشی شاختی فعالیت می نماید.
توانبخشی شناختی در درمان نقص توجه
ارزیابی اختلال نقص توجه – بیش فعالی عموما بر اساس آزمون های رفتاری و مصاحبه های روانشناختی با والدین و معلمان صورت میگیرد. ارزیابی رفتاری با استفاده از پرسشنامه های رتبه بندی اختلال صورت میگیرد. این ابزارها برای بررسی قدرت تعمیم توانبخشی شناختی بسیار ضروری اند. ارزیابی توانایی توجه و کنترل تکانه ممکن است از نظر بوم شناختی مشکلاتی داشته باشد، به این معنا که گاهی ممکن است تکالیفی که در یک آزمون به کودک ارائه میشوند، نظام توجهی یا قطعه پیشانی را درگیر نکند. اغلب تکالیفی که در این آزمون ها به کودکان ارائه میشود، جالب به نظر میآیند، تنها به مدت چند دقیقه طول می کشند و تحت نظارت مستقیم آزمونگر انجام میشوند. برای سنجش دقیق قدرت کودک در عملکردهای اجرایی و توجه، تکالیف بایستی به میزان کافی طولانی و یکنواخت باشد. نکته بسیار مهم در ارزیابی اختلال این است که آزمون های شناختی صرفاً برای طرح ریزی برنامه توانبخشی مورد استفاده قرار می گیرند و هیچ گونه ارزش تشخیصی برای اختلال ندارد. قطعه های پیشانی عملکرد حرکتی و عملکرد های اجرایی را برعهده دارند. در فردی با آسیب به قطعه پیشانی ممکن است عملکرد قطعات خلفی مغز طبیعی باشد و حتی کودک از هوش بالایی برخوردار باشد اما قادر به استفاده از این توانایی هایش نیست. افرادی که در توانایی توجه مشکل دارند در آزمون مرتب کردن کارت ویسکانسین مشکل دارند. این آزمون که در آن نیاز به حفظ توجه، انعطاف پذیری شناختی و تنظیم عملکرد در جهت هدف است، عملکرد قطعه پیشانی را مورد ارزیابی قرار می دهد. در مطالعاتی که در آنها از دیگر آزمون ها، نظیر آزمون استروپ استفاده می شود، تفاوت های متناقضی بین افراد با و بدون اختلال نقص توجه – بیش فعالی گزارش میشود. این تناقضات ممکن است ناشی از استفاده از زیر مجموعه های اختلال نقص توجه – بیش فعالی غفلت از اختلالات هم پوشان و یا شدت اختلال باشد. هر کدام از این عوامل ممکن است بر روی عملکرد فرد در آزمون تأثیر بگذارد. تکالیف پیچیده تر به برنامه ریزی سازمان بندی و تنظیم رفتاری دقیق تری احتیاج دارند. وقتی که محیط جدید و نا آشنا بوده و تکالیف به صورت غیرمنتظره ای متفاوت، جذاب و متنوع باشند، کودکانی که دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی هستند مشکلات توجهی و رفتاری کمتری از خود بروز میدهند. هنگامی که تکلیف یا محیط مورد نظر فراتر از توانایی کودک، در حفظ توجه و مهارت مهار باشد نشانه هایاختلال نقص توجه – بیش فعالی بروز می یابد برای مثال، ممکن است کودک بدون آنکه بداند دقیقاً از او چه چیزی خواسته شده سریعا پاسخ دهد نتواند نتایج کار را بسنجد و برای رسیدن نوبتش بی تاب باشد. در روند اجرای تکلیف در مقابل تلاش های طولانی مدت تر که در نهایت پاداش بزرگ تری هم به همراه دارند بیشتر به دنبال کسب جایزه و پاداش هایی باشد که سریع به دست میآیند و به تلاش کمتری نیاز دارند.
برنامههای توانبخشی شناختی
برنامه توجه کن
برنامه توجه کن برای آموزش توجه انتخابی، انتقال توجه و توجه تقسیم شده با استفاده از محرکهای دیداری و شنیداری در توانبخشی شناختی طراحی شده است. محرک دیداری شامل مجموعه ای از نقاشیهای کودکان و بزرگسالان است که از نظر سن، جنسیت، رنگ مو و سایر ویژگی های بدنی با هم تفاوت دارند.این برنامه توانبخشی شناختی به علاوه تعدادی تصویر خانه هم دارد که چند اتاق دارد و از نظر رنگ، شکل و سایر ویژگی ها قابل طبقه بندی اند محرک شنیداری شامل لیستی از لغات است که روی لوح فشرده ضبط شده اند و شرکت کننده باید هر وقت کلمه خاصی را شنید کلید هدف را فشار دهد.در برنامه توانبخشی شناختی تکالیف به تدریج سخت تر می شوند و محرک های اضافی در حین انجام آنها ارائه می شود.
بازی حافظه
هر جلسه برنامه توانبخشی شناختی چند بازی بازداری پاسخ و چند بازی حافظه فعال تشکیل شده است. بازی بازداری پاسخ، برو نرو و بازی حافظه فعال، غذا دادن به میمون است. تعدادی تصویر برو و تعداد کمتری تصویر نرو در بازی وجود دارد و از شرکت کننده خواسته می شود هر وقت تصویر هدف (حیوان و غذا) را دید کلمه را با حداکثر سرعت فشار دهد و در غیر اینصورت دکمه را فشار ندهد در بازی غذا دادن به میمون از شرکت کننده خواسته میشود که جعبه ها را بگردد تا موز پنهان شده را پیدا کند. در این تکلیف کاربر نباید داخل جعبه ای که قبلاً باز کرده و موز آن را برداشته است و یا خالی بوده است را دوباره باز کند.
برنامه فراخنای دیداری
این برنامه توانبخشی شناختی ده تکلیف فراخنای دیداری فضایی و کلامی دارد. سطح سختی هر تکلیف به تدریج افزایش پیدا می کند. در هر تکلیف چند محرک روی صفحه حرکت می کنند به همین دلیل نیاز به توجه، حافظه و ردیابی دیداری خوبی دارد.
برنامه مداخلات فراشناختی کارکردهای اجرایی در درمان نقص توجه
در این برنامه از راهبرد جبرانی برای توانبخشی شناختی استفاده شده است. بدین منظور ابتدا از کودکان پرسیده میشود که توجه کردن چیست و بعد از آنها خواسته می شود که بگویند برای این کار برای اینکه بتوانند توجه کنند چه کاری انجام میدهند بعد سرگرم فعالیتدهایی می شوند که جنبه های مختلف کارکردهای اجرایی آنها را درگیر میکند مثل توجه، حافظه، بازداری، تعادل، هماهنگی چشم و دست، آگاهی حسی، مهارت های شنیداری و تمرکز دیداری. سطح دشواری ایت فعالیتها به تدریج افزایش پیدا میکند. این فعالیت ها نه تنها تجربه لذت بخشی هستند، بلکه در همه آنها افزایش مهارت های فراشناخت هدف قرار گرفته است. اصول تعدیل رفتار (مثل پیشگیری از بروز رفتار، چیدن محیط متناسب با نیازهای کودکان، ارائه تقویت و…) نیز باید رعایت شود. علاوه بر تکالیف گروهی کودکان، درمانگر نحوه انجام فعالیتها را در خانه به مادران آموزش می دهد. تاکید این فعالیت ها روی بازداری، توجه و مهارتهای حافظه است.
سوالات متداول:
1.آیا توانبخشی شناختی برای کودکان با نقص توجه و بیش فعالی مفید است؟
کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی گروه هدف مناسبی برای توانبخشی شناختی هستند چراکه مشکلات رفتاری آنها اعم از بی توجهی، تکانشگری و بیش فعالی خاستگاه شناختی و مغزی مشخصی دارند.
2. در توانبخشی شناختی چه مهارت هایی تقویت می شود؟
در توانبخشی شناختی به بهبود حافظه، توجه، ادراک ، مهارت های حل مسئله و کارکردهای اجرایی مغز پرداخته می شود.
علائم اصلی اختلال نقص توجه – بیش فعالی در کودکان 3 ساله شامل بی توجهی، بیش فعالی و تکانشگری است. الگوهای شناختی اختلال نقص توجه – بیش فعالی بر نقص در عملکرد های اجرایی و ناتوانی مهار تاکید دارند. عملکردهای اجرایی یک کارکرد واحد نیستند و منعکس کننده عملکردهای حلقه نورونی پیش پیشانی – زیر قشری هستند که در تنظیم رفتار، بی توجهی، حافظه کاری و توجه نقش دارند. توجه به عنوان یکی از محوری ترین مشکلات این کودکان در ابعاد مختلف دچار نقص است. ناتوانی معطوف حواس پرتی،اغلب برای توصیف ناتوانی در معطوف کردن توجه به یک موضوع خاص به کار می رود. طبق واحد های عملکردی لوریا ساختارهای مغزی واحد اول، تشکیلات مشبک وظیفه کنترل هشیاری پایه و توجه را بر عهده دارند و عملکرد های مهاری سطح بالاتر به وسیله شبکهای از ارتباطات قشری کنترل می شود توجه در سطوح مختلف در کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی دچار نقص میشود. این سطوح شامل توجه انتخابی، توجه پایدار، انتقال توجه و تقسیم توجه است. توجه انتخابی یکی از پایه ای ترین بخش های توجه است. توجه انتخابی و مهار دو روی یک سکه اند و برای توجه به بخشی از اطلاعات باید بخش دیگراطلاعات را مهار کرد. مشکلات مربوط به حواس پرتی، در نتیجه ضعف در برقراری و یا حفظ توجه، به هنگام انجام تکالیفی است که جذابیت یا نتیجه آنی کمتری دارند، مانند تکالیف یکنواخت و طولانی، کودکانی که دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی هستند احساس می کنند که کار های جایگزین دیگری وجود دارد که جالب تر بوده و در صورت انجام آنها پاداش بیشتری نصیبشان می شود به همین دلیل توجه شان از کار اصلی گرفته می شود و به کارهای جایگزین معطوف میشود. این مشکل ناتوانی در مهار و تکانشگری است. کودکانی که دچار اختلال نقص توجه – بیش فعالی هستند توانایی مدیریت یک سری محرکهای خاص را دارند، اما نمیتوانند در مقابل محرک های جالب تر مقاومت کنند. بر این اساس مهار محرک های غیر ضروری بخشی از فرآیند توجه است. مشکلات حفظ توجه و مهار تکانه ها می تواند ناشی از مشکلات اساسی در سطح برانگیختگی، بر اساس مدل لوریا در سطح اول باشد. همچنین می تواند توضیحی برای این نکته باشد که چرا استفاده از داروهای محرک به (توجه) کمک می کند. داروهای محرک می تواند سطح برانگیختگی را در حد طبیعی نگه دارند. احتمالاً در مرحله بعدی رشد حفظ توجه برای انجام کارهای پیچیده تر، توسط قطعه پیشانی که وظیفه تنظیم رفتاری را برعهده دارند انجام میشود. از آنجایی که قطعه پیشانی آخرین بخش مغز در روند تحول است، ممکن است علائم بیش فعالی تا حدودی در نتیجه تاخیر در تحویل قطعه پیشانی باشد که وظیفه مهار پاسخ های حرکتی کنترل شده (قطعه پیشانی) را بر عهده دارد. توجه انتخابی رفتارهای پیچیده است که در آن ضمن حفظ یک پاسخ، از پاسخی دیگر خودداری می شود. این ساز و کار فیلتر کننده برای حذف و یا مراقبت از اطلاعات مورد پردازش ضروری است. ناکارآمدی توجه انتخابی، عملکرد کودک در محیط های آموزشی را تحت تاثیر قرار می دهد به ویژه هنگامی که اطلاعات ارائه شده پیچیده و طولانی بوده و به دقت بالا و پردازش همزمان نیاز داشته باشد. بخش دیگری از فرآیند توجه ناتوانی حفظ یک پاسخ رفتاری برای انجام یک فعالیت مستمر و مداوم است. برای این کار، مهار و مقاومت در مقابل دیگر محرک های خارجی لازم است.
اختلال بیش فعالی و نقص توجه ADHD
بیش فعالی و نقص توجه یکی از شایع ترین اختلالات کودکی است که می تواند طی دوران نوجوانی و بزرگسالی ادامه یابد. این اختلال با مشکلاتی در توجه، پرتحرکی (بیش فعالی) و عدم بازداری( تکانشگری) مشخص می گردد. میزان شیوع آن در بین افراد، ۳ الی ۵ درصد است که پسران بیشتر از دختران درگیر می شوند. توجه فرآیندی است که در آن ذهن یک محرک حسی یا موضوعی خاص را انتخاب می کند. این فرآیند درصورت عدم هوشیاری امکان پذیر نیست. ما در بیشتر موارد برای یادگیری به مطالب و تکالیف توجه می کنیم. هرچه مطالب و تکالیف جدید دشوارتر باشند افراد نیاز به توجه بیشتر و مکرر جهت یادگیری دارند. تصمیم گیری مناسب، خلاقیت، حل مسئله، درست اندیشیدن (تفکر منطقی)، فهم مطالب بخصوص در موضوعات پیچیده و … به واسطه توجه امکان پذیر می گردد.
توجه و دقت فرآیندی است که در بهبود حافظه نقش دارد و از طریق آن می توانیم خیلی بهتر و سریع تر به اطلاعات موجود در حافظهمان دسترسی پیدا کنیم.
فرایندهای توجه در افزایش دقت، سرعت و کارایی اعمال روزمره یا فعالیت های خاص نقش دارند نکته ای که باید در نظر داشت این است که فرایندهای هوشیاری، توجه و ادراک با هم در تعامل هستند. شرایط عاطفی هیجانی و عوامل انگیزشی می توانند توجه فرد را تحت تأثیر قرار دهند. گاهی یک صدای بلند با یک حادثه دلخراش می تواند بدون خواست ما بر میزان توجه اثر گذارد. در بسیاری از موقعیتها ما دست به انتخاب میزنیم و به برخی از امور توجه می کنیم ولی در عین حال نسبت به بقیه امور بی توجه هستیم با توجه خیلی کمی داریم.
مراکز توجه در مغز
به نظر می رسد بخشهای مختلفی از مغز مسئول فرآیندهای توجه باشند و نمی توان آن را به ناحیه ویژه با خاصی از مغز نسبت داد. محققان معتقدند که احتمالا مناطق مختلف قشر مخ (بخصوص لوب پیشانی و آهیانه ای)، تالاموس و نواحی دیگری از ساختمان های زیر قشر مغز در فرآیندهای توجه نقش دارند. با این حال، توجه تحت تاثیر مناطق متفاوتی از مغز چون نواحی بینایی، شنوایی، ارتباطی و حرکتی در جریان تکالیف مختلف نیز هست. بنابراین یک ناحیه تخصصی منفرد در مغز در ارتباط با توجه وجود ندارد.
تفکیک توجه از هوشیاری
فرآیندهای ذهنی توجه و هوشیاری با هم در تعامل هستند ولی این فرایندها از یکدیگر مجزا می باشند. به عنوان مثال در توجه گزینشی (انتخابی) فرد از میان رویدادها و تکالیف مختلف دست به انتخاب میزند و این انتخاب در حالت هوشیاری اتفاق می افتد. در حقیقت فرایند توجه به هوشیاری وابسته بوده و صحبت از توجه بدون وجود هوشیاری بی معنا است. مهمترین ویژگی هوشیاری، سیال بودن است. محققین هوشیاری را به جویباری تشیبه می کند که همواره در جریان است. ما در جریان هوشیاری از طریق دقت و توجه، | تکالیف و رویدادهای خاصی را انتخاب می کنیم و به امور دیگر توجه نمی کنیم و از این طریق خود را با شرایط محیطی سازگار می کنیم.
عوامل مؤثر بر توجه
برخی از عواملی که فرآیندهای توجه را تحت تأثیر قرار میدهند عبارت اند از: :
ویژگی های محرک از نظر رنگ، نوع، تحرک و..
ادراک فرد
هوشیاری و آگاهی فرد
علایق و عواطف شخصی
باورهای فردی
شخصیت
انگیزه های اجتماعی همانند نیاز به پیشرفت و قدرت
تنوع فرهنگی
میزان تمرکز فردی
حرفه یا نوع شغل
شرایط محیطی
مشکلات توجه در بیش فعالی چیست؟
توجه پایدار توانایی حفظ توجه و یا توانایی حفظ یک پاسخ رفتاری برای یک فعالیت مداوم و مستمر است. گوش به زنگی اصطلاحی است که اغلب برای توصیف این نوع توجه به کار میرود. کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی مشکلاتی در توجه پایدار دارند. در صورتی که در کودکان دارای اختلال نقص توجه، توجه انتخابی نارسا است. تفاوت های بارزی بین انواع زیر ریخت های اختلال نقص توجه – بیش فعالی در کنترل تکانه نیز وجود دارد. کودکان نوع نقص توجه همانند نوع ترکیبی، در بخش ابتدایی تکلیف تحت تمایلات آنی خود هستند. با این حال کودکان دارای نوع نقص توجه به تدریج پیشرفت قابل ملاحظه ای از خود نشان میدهند. در حالی که در نوع ترکیبی این تکانشگری کاهش نمی یابد. بر این اساس کودکان دارای نوع نقص توجه، به پردازش کندتر دارند و مشکلاتشان در توجه انتخابی بیشتر است. بارکلی تفاوت های میان انواع زیرمجموعههای اختلال نقص توجه – بیش فعالی را در انواع مختلف توجه ارائه داد که بدین ترتیب است : در نوع ترکیبی، قدرت توجه پایدار پایین بوده اما در صورتی که محرک جدید باشد، این قدر تقویت میشود. در نوع بی توجهی مشکلاتی در توجه متمرکز دیده میشود اما به نظر میرسد نقص توجه بیشتر در نتیجه یک اختلال شناختی است.
بی قراری در کودکان بیش فعالی
تکانشگری نقص در مهار، کنترل رفتار و خودتنظیمی است. ناکارآمدی عملکرد های اجرایی در کنترل بی قراری، موجب راهبردهای ضعیف در حل مسئله، ضعف در سازمان بندی مهارتها و حافظه ضعیف می شود که شاخص کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی است. نیگ اصطلاح کنترل شناختی را به جای عملکرد اجرایی استفاده کرد. نامبرده اظهار داشت که اختلال حافظه ممکن است بر روی عملکرد اجرایی نظیر کنترل بی قراری تاثیر بگذارد. مکانیسم های عصبی مربوط به فعالیتهای اجرایی بخشهای گستردهای از مغز را در برمیگیرد نیگ اثبات نمود که قطعه پیش پیشانی در بسیاری از فعالیتهای اجرایی و نه همه آنها درگیر میشود علاوه بر این هسته های قاعده ای، تالاموس و مخچه نقش مهمی در خویشتن داری ایفا می کنند ناکارآمدی عملکرد اجرایی تاثیر عمیقی بر روی سازگاری و همزیستی کودک گذاشته و ممکن است از اثرات بیش فعالی یا بی توجهی مخرب تر باشد. ناتوانی در خودداری (مهار) تاثیر منفی بر روی توانایی یادگیری کودک در محیط کلاس دارد. از آنجایی که در این کودکان تخصیص توجه هدفمند نیست کودک هر دو نوع اطلاعات مربوط و نامربوط را دریافت می کند. بر این اساس، اثرات متقابل (بی توجهی) و (ناتوانی در مهار) تاثیری منفی بر روی قدرت پردازش اطلاعات و عملکرد کودک در مدرسه می گذارد. این نقص ممکن است بر اساس شرایط و وضعیتی باشد که کودک با آن روبه رو میشود. در مورد کودکانی که دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی هستند مشکلات توجهی بیشتر هنگامی بروز می یابد که تکلیف تکراری باشد. در نتیجه کودک بی قرار می شود. در تکالیف جدید زود بازده که کودک نتیجه آن را بلافاصله می بیند مشکلات کمتری در (توجه) از خود بروز می دهد. همچنین ممکن است در نحوه ی واکنش به عواقب یک تکلیف و محیط تفاوتهایی میان انواع مختلف اختلال نقص توجه – بیش فعالی وجود داشته باشد.
مشکلات شناخت اجتماعی در کودکان بیش فعال
شناخت اجتماعی به عنوان توانایی شناسایی، پردازش و ارائه پاسخ مناسب به محرک های اجتماعی است و دارای ابعاد چون درک خود، در که دیگری، تشخیص تهدید و خودتنظیمی است. سازه هایی چون بازشناسی هیجان، تئوری ذهن و همدلی از کارکردهای شناخت اجتماعی هستند که در آسیب های مغزی ساختارهای مرتبط دچار نقص می شوند. کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی به سه دلیل اساسی می توانند درگیر نقایص شناخت اجتماعی شوند یکی تبعات اجتماعی نارسایی کارکردهای اجرایی به عنوان مثال عدم رعایت نوبت و یا عدم پایبندی به تشریفات اجتماعی به دلیل تکانشگری موجب آسیب به تعامل اجتماعی آنها خواهد شد دوم اهمیت بیشتر محرک های اجتماعی برای کنترل بسیاری از رفتارهای غیر اجتماعی افراد دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی ریشه در کنترل مهاری دارد. به عنوان مثال توانایی در حفظ طولانی مدت یک رابطه و روابط متعدد کوتاه مدت یک نارسایی اجتماعی است که ریشه در کارکرد اجرایی ناقص دارد و دلیل سوم، اختلالات همراه است بسیاری از مشکلات همراه اختلال نقص توجه – بیش فعالی مانند اختلال سلوک خود نقص محوری شناخت اجتماعی دارند. در مطالعهای که روی توانایی ذهن خوانی کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی انجام شده است نارسایی این کودکان در مقایسه با همتایان طبیعی با استفاده از آزمون ذهن خوانی از طریق تصاویر چشم نشان داده شده است. مرور مطالعات انجام شده در خصوص بازشناسی حالات هیجانی چهره، به عنوان یک کارکرد شناخت اجتماعی نشان میدهد کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی در بازشناسایی حالت هیجانی و چهره نارسایی دارند.
مشکلات زبان در کودکان بیش فعال
کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی نسبت به همتایان با تحول طبیعی مشکلات زبانی بیشتری دارند. اگرچه مشکلات زبان یک معیار اصلی برای تشخیص اختلال نقص توجه – بیش فعالی نیستند اما مطالعات گوناگونی شیوع بالای مشکلات زبانی در این افراد را نشان دادهاند. براک و همکاران در پژوهش خود نشان دادند که ۶۴ درصد از کودکان سوئدی دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی دچار مشکلات زبان نیز هستند مشکلات زبانی ممکن است پیش از پدید آیی و توسعه اختلال نقص توجه – بیش فعالی وجود داشته باشد و پیش درآمد اختلال باشد پترسون و همکاران به بررسی نقش توانایی های زبانی و خودتنظیمی در توسعه مشکلات رفتاری اختلال نقص توجه – بیش فعالی پرداختند و به این نتیجه رسیدند که توانایی زبانی پیش بینی کننده توانایی خود تنظیمی است و خود تنظیمی به عنوان یک واسطه گر موجب تأثیر زبان بر نشانههای نقص توجه – بیش فعالی میشود. گات، هکمن، میر، اسمید و گراب در پژوهشهای خود نشان دادند که بین اختلال نقص توجه – بیش فعالی و مهارت های زبان دریافتی و زبان بیانی ارتباط منفی وجود دارد و هرچه نشانه های نقص توجه و بیش فعالی کمتر باشد، مهارتهای زبان دریافتی و زبان بیانی بهتر است. تاخیر قابل توجه درتمام دوره های زبانی فرد زبان دریافتی مهارت معنایی و زبان کاربردی در اختلال نقص توجه – بیش فعالی مشاهده می شود. همبودی اختلال زبانی ویژه با اختلال نقص توجه – بیش فعالی در والدین خطر وجود مشکلات زبانی را در کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی بالا میبرد. به طور کلی کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی در تعدادی از ابعاد زبانی شامل زبان کاربردی خواندن روانی کلامی و نامیدن دارای نقص هستند.
کارکردهای اجرایی مفهوم گستردهای است که کارکردهای گوناگون از جمله حافظه کاری را در برمیگیرد حافظه کاری به شیوه های متعدد مفهوم سازی با استفاده از روش شناسی های مختلف اندازه گیری شده است.
این حافظه که به منزله توانایی کوتاه مدت نگهداری و دستکاری اطلاعات در ذهن است توانایی کارکرد متقابل بین ادراک، توجه، حافظه و عمل را فراهم می سازد و برای فرآیندهای عالی شناختی تعیین کننده و اساسی است.
مدل حافظه کاری را بدلی و هیچ تدوین و یک مدل سه بخشی از آن را عرضه کرده اند. از دیدگاه این مولفان، حافظه کاری از سه واحد حلقه آوایی، پیش نویس دیداری – فضایی و ماجری مرکزی تشکیل شده است.
سپس جز میانجی و رویدادی به عنوان مولفه دیگر به مدل اضافه شد به بیان دقیق تر این مدل سلسله مراتبی است که متشکل از سیستم مرکزی به عنوان عامل سطح بالایی که سایر عامل ها را کنترل می کند و اساس عملکرد حافظه کاری است.
عوارض بیش فعالی و نقص توجه بر حافظه کودکان
حافظه کاری اغلب به عنوان یک کارکرد اجرایی بنیادی قلمداد شده است که زیربنای سایر کارکردهای اجرایی است. پنینگتون و همکاران پیشنهاد کردهاند که نارسایی حافظه کاریممکن است زیرساخت نارسایی کارکرد های اجرایی باشد.
همچنین این مولفان بازداری را یک فرایند شناختی جداگانه میدانند که با حافظه کاری مرتبط است. همچنین راپورت، چانگ، شور و آیساکس نارسایی حافظه کاری را به منزله نقص محوری یا اولیه اختلال نقص توجه – بیش فعالی دانسته اند.
در این دیدگاه، حافظه کاری به عنوان فرآیندی تعریف میشود که اطلاعات را ایجاد، حفظ و دستکاری می کند و امکان رفتار سازمان یافته معطوف به آینده یا مهارتهای حل مسئله را فراهم میسازد.
در حقیقت پاسخها یا رفتارهای سازمان یافته، وابسته به فرایندهای حافظه کاری هستند و مشکلات مربوط به مهارت های حافظه کاری به آشفتگی و نابسامانی، خستگی، بی توجهی و ناکامی منجر میشود فروپاشی حافظه کاری به ایجاد رفتارهای تحریک جویانه بیش فعالی و برانگیختگی در کودکان منجر میشوند راپورت و همکاران نیز مانند پنینگتون نتیجه می گیرند که نارسایی بازداری یا ناتوانی در باز داری مناسب پاسخ ها، محصول فرآیندهای حافظه کاری است. همانند نظریه های بازداری که نارسایی بازداری را موضوع اولیه و اصلی فرض کردهاند، برخی از نظریه های حافظه کاری نیز نارسایی های حافظه کاری را تبیین کننده اختلال کارکرد اجرایی دانسته اند.
بیش فعالی در کودکان و مشکلات تمرکز و کنترل هیجانات
برخلاف برخی از نظریه پردازان و پژوهشگران مانند بارکلی که بر یکی از عناصر و مولفه های کارکرد های اجرایی تاکید کردهاند و بقیه این کارکردها را از لحاظ اهمیت در مرتبه دوم قرار دادهاند، گروهی دیگر از کارکردهای اجرایی را به صورت یک مجموعه درنظر گرفته اند، در این رویکرد کارکرد اجرایی به عناصر و مولفه هایی تقسیم میشود که با یکدیگر تعامل و وابستگی متقابل دارند اگرچه در مورد تعداد و نام این مولفهها در بین پژوهشگران و نظریه پردازان اتفاق نظر کامل وجود ندارد اما در مورد برخی از آنها اشتراک نظر نسبی دیده میشود.
بازداری، انتقال، حافظه کاری، طرح ریزی، سیالی و توجه در زمره این مولفه ها به شمار می آید مدل براون در مورد نارسایی های کارکردهای اجرایی در اختلال نقص توجه – بیش فعالی از جمله مدل هایی است که از این رویکرد پیروی می کند.
براون اختلال نقص توجه – بیش فعالی را به منزله اختلالی توصیف میکند که درگیر تاخیرها یا بد کارکردی در تحول کارکرد اجرایی فرد است. در این مدل اختلال نقص توجه – بیش فعالی اساساً یک اختلال تحولی ساز و کارهای خود تنظیمی مغز به حساب می آید مدل براون از مصاحبه های بالینی فشرده با افراد دارای تشخیص اختلال نقص توجه – بیش فعالی و خانواده هایشان حاصل شده است و خوشه هایی از کارکردهای شناختی و مرتبط به هم را شامل میشود که از این قرارند :
فعال سازی : سازماندهی، اولویت بندی و فعال سازی برای کار
تمرکز : تمرکز کردن، استمرار بخشیدن و انتقال توجه به کارها
تلاش : نظم بخشیدن به هشدار، استمرار بخشیدن به تلاش و سرعت پردازش
هیجان : مدیریت ناکامی ها و نظم بخشی به هیجان ها
حافظه : بهره گیری از حافظه کاری و دستیابی به یادآوری
کارکرد یا عمل : نظارت کردن و خود نظم بخشیدن به عمل
این کارکردها، که به طور کامل در همه زمانها برای هرکس عمل نمی کنند در جنبه های متعدد زندگی روزانه همه افراد حائز اهمیت بنیادی هستند مدل براون برخلاف بارکلی تنها به ریخت مختلط اختلال نقص توجه – بیش فعالی محدود نیست و بازداری را به عنوان کارکرد اجرایی آغازین و اصلی که تحول و کارکرد سایر کارکردهای اجرایی بدان واسته است تلقی نمی کند از دیدگاه وی کارکردهای اجرایی از تعامل و وابستگی متقابل برخوردارند اختلال کارکردهای اجرایی در همه افراد دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی، قطع نظر از نوع زیر ریخت، اساس و جوهراختلال آنها را تشکیل می دهد.
تقویت حافظه کودکان بیش فعال
کلینیک تخصصی توانبخشی کودکان بیش فعال دکتر صابر در زمینه تقویت حافظه کودکان با مشکلات بیش فعالی و نقص توجه به ارائه خدمات درمانی و آموزشی مختلفی نظیر اتاق تقویت حافظه شنیداری، اتاق تقویت حافظه بینایی، کاردرمانی در یکپارچگی حسی و…. می پردازد.