دسته: اوتیسم

علائم اوتیسم در کودک 6 و 7 ساله

کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم می توانند طیف گسترده ای از چالش ها را داشته باشند و این مشکلات احتمال دارد با توجه به سن و زمان در کودکان متفاوت باشد. کودک 6 و 7 ساله مبتلا به اختلال اوتیسم ممکن است بازی تکی یا تنها بودن را بیشتر دوست داشته باشد، کار های دیگران را تقلید نکند، سلام و خداحافظی را نادیده بگیرد، زمان بازی پاسخ ندهد، دوست نداشته باشد دیگران به کاری که انجام می دهد، نگاه کنند و… . بهترین مرکز تشخیص اوتیسم در کودکان، مرکز درمان اوتیسم دکتر صابر، با تشخیص دقیق علائم اوتیسم در کودک 6 و  7 ساله، تخصصی ترین درمان را برای کودک انتخاب کرده و در درمان هر چه سریع تر کودک اثرگذار است.

مشخصات شایع کودکان اوتیسم

از علائم اوتیسم که به صورت شایعی در این کودکان مشاهده می شود می توان به موارد زیر اشاره نمود:

-رفتار های تکراری

-عدم برقراری تماس چشمی

-رفتار های کلیشه ای

-واکنش های غیر منتظره یا عدم واکنش به بوها، مزه ها و بافت های خاص

-عدم تمایل به ایجاد تغییرات حتی تغییرات جزئی

-عدم اشاره به اشیا

-عدم درک حالات عاطفی و احساسی

-وابستگی به انجام یک سری کار های روزمره خاص

-اختلالات گفتاری و زبانی

-عدم تقلید از دیگران

-بد خلقی

-عدم پاسخ به نام خود

-اختلالات خواب

-خودداری از برقراری تماس جسمی

تشخیص اوتیسم در کودکان 6 و 7 ساله

پدر و مادر کودک اوتیسم می توانند اولین کسانی باشند که مشخصات اوتیسم را در کودک خود مشاهده کنند. معلمان مدرسه، بهیار کودک یا پزشک خانوادگی هم احتمال دارد اختلالات رشدی کودک را تشخیص دهد. پزشک خانوادگی کودک، کودک را در هر جلسه معاینه و بررسی کرده و می تواند هشدار هایی درباره مشخصات کودکان اوتیسم به شما بدهد. اوتیسم از یک و نیم سالگی به بعد یا حتی ممکن است در سنین پایین تر تشخیص داده شود اما تشخیص قطعی و دقیق تر در سن 2 سالگی به وسیله یک متخصص مجرب اتفاق می افتد. تاخهیر در تشخیص اختلال طیف اوتیسم می تواند موجب بروز آسیب های جبران ناپذیری برای کودک شود. تشخیص زود هنگام اختلال طیف اوتیسم به پدر و مادر کودک این امکان را می دهد تا مداخلات درمانی مناسب را هر چه سریع تر شروع کنند. فرایند درمان زود هنگام و به موقع سبب می شود تا علائم و مشخصات کودکان اوتیسم کاهش پیدا کرده و نتایج مطلوب تری به دست آید.

درمان مشخصات کودکان اوتیسم 6 و 7ساله

تاثیرات اوتیسم بر هر کودک مبتلا متفاوت بوده و کودکان اوتیسم به جز نیاز های خود، مهارت ها و نقاط قوتی هم دارند. بنابراین توجه به این نکته حائز اهمیت است که تشخیص اوتیسم به صورت دقیق انجام شده و درمان نیز به صورت فردی ارائه شود تا نقاط قوت کودک بهبود پیدا کرده و بهترین گزینه های درمانی انتخاب شود.

شرح حال علی، کودک مبتلا به اوتیسم

علی پسری 7 ساله، دانش ‎آموز کلاس اول ابتدایی است. تولد او به روش سزارین بوده است. در 3 سالگی پدر و مادرش از هم جدا شده‎ اند و در حال حاضر با مادر زندگی می‎ کند. مادر 33 ساله، کارشناس گرافیک و خانه ‎دار است. بیمار با تشخیص اختلال اوتیسم توسط روانپزشک به کلینیک توانبخشی شناخته دانشگاه شهید بهشتی مراجعه نموده است و علائم اوتیسم در کودک را داراست. مشاهدات بالینی مرکز تشخیص اوتیسم در کودکان نشان می‎ دهد که کودک فردی با توانایی ‎های کلامی خوب است و خوب ارتباط برقرار می ‎کند. رفتار غیرعادی، ضعف در تماس چشمی و مشکل در تعاملات اجتماعی از ویژگی ‎های بارز کودک در مدرسه است. به گفته مادر طبق گزارش معلم، کودک رفتار برهم زننده ‎ای در کلاس دارد، با دانش ‎آموز کناری دائم در حال صحبت کردن و دعوا است، بدون دلیل بچه ‎ها را کتک می ‎زند، سرکلاس شکلک در می ‎آورد و رفتار های او در مقایسه با سایر کودکان عجیب به‎نظر می‎ رسد. زمانی که معلم سرکلاس است، بدون اجازه از صندلی بلند می ‎شود و این طرف و آن طرف می ‎رود حتی در لحظاتی که آرام است عصبانی به‎ نظر می ‎رسد، تکالیفش را به درستی انجام نمی ‎دهد، بلند صحبت می ‎کند که این رفتارش باعث اعتراض هم‎کلاسی ‎هایش می‎ شود.

ارزیابی و توانبخشی شناختی

نمره بیمار در پرسشنامه ‎ای اس اس کیو برابر 19 است. آزمون‎ های بازشناسی هیجان اکمن، بازشناسی هیجان نیم استیم، باور کاذب سالی – آن، تئوری ذهن استیرمن، آزمون دیدن برای دانستن و آزمون ذهن‎ خوانی تماشاگر به‎ عنوان ارزیابی شناختی مورد استفاده قرار گرفتند. ارزیابی ‎ها در پنج مرحله خط پایه، قبل از مداخله، حین مداخله،‌ پس از مداخله و پیگیری صورت گرفت و نمره بیمار در هر یک از ارزیابی ‎ها مورد بررسی قرار گرفت. مداخله با استفاده از بسته توانبخشی شناختی پریا صورت گرفت. محتوای جلسات توانبخی شامل مداخله مبتنی بر تقلید معکوس، یک مداخله انفرادی است و 8 الی 14 جلسه هفتگی را دربر دارد. به‎ طور کلی به هنگام انجام برنامه مداخله و اجرای بسته توانبخشی شناختی پریا افزایش نمرات بازشناسی هیجان از مرحله خط پایه به مرحله مداخله صورت پذیرفته است و روند نمودار هم بهبود بازشناسی هیجان در این بیمار را نشان می ‎دهد. همچنین سطح نمرات در مراحل درمان بالاتر از سطح نمرات در مراحل خط پایه است. اندازه اثر برابر با 100 درصد به‎دست آمد. برنامة توانبخشی شناختی پریا بر بهبود توانایی تئوری ذهن و بازشناسی هیجان اثربخش بوده است. نتایج آزمون پیگیری حاکی از باقی ماندن یک ماهه، شش ماهه و یک‎ساله اثرات آموزش است.

شرح حال سارا، کودکی با علائم اوتیسم

سارا دختری 6 ساله دانش ‎آموز مقطع پیش ‎دبستانی است. از دو سالگی طبق نظر روانپزشک دارای اختلال اوتیسم تشخیص داده شده است و دارو مصرف می‎ کند. از نظر اجتماعی بی ‎جرأت و بی ‎جسارت است. شکایت مدرسه از او به‎ علت عدم ارتباط با هم‎ کلاسی ‎ها و معلم، نقص توجه و نداشتن قابلیت به پایان رساندن تکالیف است. همیشه آشفته و عصبانی است و به دیگران توهین می‎ کند، از نظر تحصیلی در کلیه دروس ضعیف و نمراتش پایین است، در مدرسه کسی با او دوست نمی‎ شود. در منزل رفتار برهم زننده دارد و تعامل خوبی با خواهر، مادر و پرستارش ندارد و مدام با آن ‎ها در حال نزاع است. مشاهدات بالینی نشان می ‎دهد کودک توانایی ‎های کلامی خوبی دارد و خوب ارتباط برقرار می‎ کند. اما در نهایت علائم اوتیسم در کودک را نشان می دهد.

ارزیابی و توانبخشی شناختی سارا

نمره بیمار در پرسشنامه ای اس اس کیو برابر 18 است. آزمون‎ های بازشناسی هیجان اکمن، بازشناسی هیجان نیم استیم، باور کاذب سالی – آن تئوری ذهن استیرمن، آزمون دیدن برای دانستن و آزمون ذهن‎خوانی تماشاگر برای بررسی وضعیت توانایی ‎های شناخت اجتماعی مورد استفاده قرار گرفت. ارزیابی ‎ها در پنج مرحله خط پایه، قبل از مداخله، حین مداخله، پس از مداخله و پیگری صورت گرفت و نمره بیمار به ‎ترتیب در هر یک از ارزیابی ‎ها مورد بررسی قرار گرفت. مداخله براساس بسته توانبخشی شناختی پریا صورت گرفت. محتوای جلسات توانبخشی شامل مداخله مبتنی بر تقلید معکوس، یک مداخله انفرادی است که 8 الی 14 جلسه هفتگی را دربر دارد. نتایج نشان داد، به ‎طور کلی به هنگام انجام برنامه مداخله و اجرای بسته توانبخشی شناختی پریا افزایش نمرات بازشناسی هیجان از مرحله خط پایه به مرحله مداخله رفتار صورت پذیرفته است و روند نزولی نمودار هم بهبود بازشناسی هیجان و تئوری ذهن را در بیمار نشان می‎ دهد. همچنین سطح نمرات در مراحل درمان بالاتر از سطح نمرات وی در مراحل خط پایه است. اندازه اثر برابر با 100 درصد به‎دست آمد. برنامه توانبخشی شناختی پریا بر بهبود توانایی تئوری ذهن و بازشناسی هیجان اثربخش بوده است. نتایج آزمون مرکز تشخیص اوتیسم در کودکان حاکی از باقی ماندن یک ‎ماهه، شش‎ ماهه و یک‎ ساله اثرات آموزش است.

نقص های شناختی در علائم اوتیسم

اختلال اوتیسم به ‎دلیل ماهیت معماگونه و افزایش شیوع در سال ‎های اخیر علاقه محققین را به خود جلب کرده است. نقص‎ های شناختی متعددی در اوتیسم گزارش شده است که از آن جمله می‎ توان به نقص در کارکرد های اجرایی (مهار، برنامه‎ ریزی، انتقال توجه و نقص شناخت اجتماعی، ذهن ‎خوانی و بازشناسی هیجانی) اشاره کرد. نقص در کارکرد های شناختی الزاماً مربوط به علائم اوتیسم در کودک نیست و نقص شناخت اجتماعی بهتر می ‎تواند علائم اوتیسم را تبیین نماید. با این وجود هنوز نظریه ‎ای که بتواند نیمرخ شناختی اوتیسم را به‎ طور کامل تبیین نماید و از سنین کم قابلیت پیگیری داشته باشد شناخته نشده است. در تبیین ارتباط بین نقایص شناختی و نشانگان رفتاری اختلال، نقص کارکرد های اجرایی بیشتر همراه حرکات،‌ علایق و رفتار های تکراری و نقص در شناخت اجتماعی بیشتر مربتط با نارسائی در تعاملات اجتماعی و ارتباطی است.

سوالات متداول:

1- کودکم وقتی برنامه روزانه اش تغییر میکند عصبی میشود؛ این نشانه اوتیسم است؟
اگر این واکنش شدید و غیرقابل کنترل باشد (مثل جیغ زدن، گریه طولانی یا اصرار بر یک روال خاص)، میتواند بخشی از نیاز به پیشبینیپذیری در اوتیسم باشد. کودکان معمولی هم ممکن است ناراحت شوند، اما سریعتر سازگار میشوند.

2-آیا اوتیسم در پسران ۷ ساله با دختران همسن متفاوت است؟
بله، دختران اوتیستیک گاهی علائم پنهانتر دارند؛ مثلاً بیشتر تقلید اجتماعی میکنند یا علایقشان کلیشهایتر به نظر میرسد (مثل وسواس به عروسکها). این باعث میشود تشخیص در آنها دیرتر اتفاق بیفتد.

اوتیسم و نقص توجه

طبق تحقیقات اخیر دانشمندان کودکان مبتلا به اوتیسم به علت مشکل در توجه، به محرک‌ ها به وضوح واکنش نشان نمی دهند یا از توجه به ‌‌‌محرک‌ ها دوری می‎ کنند یا به صورت افراطی بر یک محرک تمرکز می‌ کنند. خیلی از کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم گاهی به صورت انتخابی از محرک‌ های اجتماعی دوری می‌ کنند. نکته حائز اهمیت در اینجا این است که پیش از تشخیص اوتیسم و نقص توجه لازم است بدانید که چگونه اختلال بیش فعالی و نقص توجه و اوتیسم می توانند با یکدیگر اشتباه گرفته شوند و بفهمید که چه زمانی با یکدیگر همپوشانی دارند. مرکز درمان اوتیسم دکتر صابر، بهترین مرکز تشخیص و درمان اوتیسم در کودکان، به کودکان مبتلا به اوتیسم و نقص توجه از طریق کاردرمانی اوتیسم و بازی برای توجه کودک اوتیسم کمک می کند.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

توجه اشتراکی

یکی از رفتار هایی که به ‎خوبی در کودکان مبتلا به اوتیسم و نقص توجه توصیف شده، توجه اشتراکی است. توجه اشتراکی که حدوداً از ابتدای تولد شکل می ‎گیرد، به معنای توجه مشترک با فرد یا افراد دیگر به یک موضوع است. پیگیری نگاه یک فرد نمونه ‎ای از رفتار نیازمند توجه اشتراکی است. معمولاً شواهدی در مورد نقص در اشاره برای متوجه ساختن دیگران، این که این نشانه ‎ها اولین نشانه ‎های نقص در درک ذهن دیگران هستند که در کودکان دارای اوتیسم مختل شده است. مطالعات نشان داده ‎اند که تفاوت توجه کودکان 1 تا 6 ماهه به چشم می ‎تواند یک پیش ‎بینی کننده قوی برای دریافت تشخیص اختلال اوتیسم در سنین بعدی باشد که این امر برجسته بودن تفاوت توجه در افراد دارای اختلال اوتیسم را به‎ خوبی نشان می‎ دهند. مطالعه‎ ای دیگر نیز نشان داده است که توجه اشتراکی افراد دارای اختلالات طیف اوتیسم نسبت به افراد سالم ضعیف ‎تر است و این افراد مدت زمان بسیار کوتاه‎ تری را صرف نگاه کردن به چهره افراد می‎ کنند که البته به وسیله کاردرمانی اوتیسم قابل درمان است.

نشانه های نقص توجه در کودک اوتیسم

توجه اشتراکی اشاره به مهارتی رشدی دارد که موجب اشتراک توجه، از طریق ارتباط چشمی، تبادل نگاه، اشاره کردن و نشان دادن، یا پردازش پیام‎ های دیگران می ‎شود. در جریان توجه اشتراکی، فرد فعالانه توجه خود را معطوف به یک شی‎ء، موقعیت یا رویداد می ‎کند. شروع توجه اشتراکی به توانایی کودک برای جهت دادن کانون توجه شریک اجتماعی خود به سمت یک شی‎ء یا واقعة خارجی به‎وسیله رفتار هایی مانند تماس چشمی، اشاره، نشان دادن و تغییر جهت نگاه است. نقص در رشد توجه اشتراکی در کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم و نقص توجه یکی از نخستین نشانه ‎های قابل تشخیص در این گروه از کودکان به‎شمار می ‎رود. این نقص پیش از یک‎ سالگی، قبل از زمانی که بتوان تشخیص رسمی گذاشت، قابل مشاهده است که توسط متخصص کاردرمانی اوتیسم به طور دقیق تشخیص داده می شود. تفاوت‎ های کیفی یا فقدان کامل توجه اشتراکی در دوران رشد، علامت خطری برای والدین به ‎شمار می ‎رود؛ در این دوران به‎طور معمول والدین متوجه می‎ شوند که کودک آن ‎ها مانند همسالان خود به‎ طور مشترک با دیگران درگیر انجام یک فعالیت نمی ‎شود، ممکن است هنگامی که نام او را صدا می ‎زنند، توجه نکند و وسایل مورد علاقه خود را به والدین نشان ندهد و به آن‎ ها اشاره نکند. هر چند مطالعات متعدد تحول توجه اشتراکی را سنین کودکی و قبل از شکل‎ گیری زبان می ‎دانند، اما تاجمیر ریاحی، نجاتی و پور اعتماد نشان دادند که توجه اشتراکی در والدین کودکان دارای اختلالات طیف اوتیسم هم دچار نقص است. در این مطالعه نشان داده شد که والدین کودکان دارای اختلالات طیف اوتیسم از نشانه ‎های چشمی ارائه شده،‌ استفاده کمتری نسبت به همتایان می ‎برند. حال در زیر به برخی موارد اشاره میکنیم:

-تمرکز کوتاه‌مدت:

به راحتی توسط محرک‌های محیطی (صدا، نور، حرکت) حواس‌شان پرت می‌شود.

در انجام تکالیف یا بازی‌های نیازمند تمرکز پایدار مشکل دارند.

-تغییر سریع توجه:

بین فعالیت‌های مختلف به سرعت جابجا می‌شوند بدون تکمیل هیچ‌کدام.

ممکن است نیمه‌کاره بازی یا یادگیری را رها کنند.

-عدم توجه به دستورات کلامی:

به نظر می‌رسد وقتی با آن‌ها صحبت می‌کنید گوش نمی‌دهند.

دستورات ساده را فراموش می‌کنند یا نیمه‌تمام رها می‌کنند.

-تمرکز انتخابی:

فقط روی موضوعات مورد علاقه خود (مثل قطارها یا اعداد) متمرکز می‌شوند.

در برابر تغییر تمرکز به موضوعات جدید مقاومت نشان می‌دهند.

-مشکل در پیروی از دستورالعمل‌ها:

مراحل ساده را گم می‌کنند (مثلاً در لباس پوشیدن ترتیب را رعایت نمی‌کنند).

برای انجام کارهای چندمرحله‌ای نیاز به راهنمایی مداوم دارند.

-فراموشکاری:

وسایل شخصی را مرتب گم می‌کنند (مداد، کیف، کفش).

برنامه‌های روزانه را به خاطر نمی‌سپارند.

-واکنش نامتناسب به محرک‌ها:

ممکن است به صداهای معمولی (مثل تیک تاک ساعت) واکنش شدید نشان دهند.

در مقابل صداهای مهم (مثل اسم خودشان) بی‌تفاوت باشند.

-پرش افکار:

در وسط گفتگو ناگهان موضوع را عوض می‌کنند.

ارتباط منطقی بین فعالیت‌هایشان دیده نمی‌شود.

این نشانه‌ها ممکن است با علائم ADHD همپوشانی داشته باشند، اما در کودکان اوتیستیک معمولاً همراه با مشکلات ارتباطی و رفتارهای کلیشه‌ای دیده می‌شوند. برای تشخیص دقیق، ارزیابی جامع توسط روانشناس کودک یا متخصص اعصاب ضروری است.

تقلید

گروهی بر این عقیده ‎اند که اختلال اوتیسم و نقص توجه ناشی از آسیب در تقلید به‎ عنوان یک فرایند اجتماعی اولیه است. شواهدی وجود دارد که نشان می‎ دهد؛ نوزادان سالم می ‎توانند از بعضی حرکات چهره ‎ای تقلید کنند. به‎ نظر می ‎رسد نوزادان برای فهمیدن رفتار، تجربیات ذهنی و حالات روانی افراد دیگر براساس تقلید و اشتراک هیجانی عمل می ‎کنند. آسیب زود هنگام در تقلید حرکتی می ‎تواند موجب اختلال در تحول و رشد اجتماعی شود. بسیاری از مطالعات نقیص تقلید را در نوزادان و بزرگسالان دارای اختلال اوتیسم با عملکرد بالا نشان داده ‎اند. نقص تقلید در کودکان مبتلا به اوتیسم توسط کاردرمانی اوتیسم قابل حل شدن است.

بازی‌های تقویت توجه در کودکان اوتیسم

کودکان اوتیستیک اغلب با چالش‌های توجه و تمرکز روبه‌رو هستند. بازی‌های هدفمند می‌توانند به شیوه‌ای جذاب و غیرتهدیدکننده به بهبود این مهارت‌ها کمک کنند. در ادامه 5 بازی مؤثر به همراه توضیحات دقیق ارائه می‌شود:

1. بازی “پیدا کردن اشیای پنهان” (تقویت توجه دیداری)

روش اجرا:
10 شیء کوچک (مثل مهره، اسباب‌بازی مینیاتوری) را در یک سینی شن یا برنج پنهان کنید. از کودک بخواهید با استفاده از یک ذره‌بین یا انگشتانش آن‌ها را پیدا کند.

فواید:

افزایش تمرکز دیداری

بهبود تحمل لمسی (برای کودکانی که حساسیت لمسی دارند)

تقویت هماهنگی چشم و دست

2. بازی “دنباله‌سازی رنگ‌ها” (تقویت توجه پایدار)

وسایل لازم:
کارت‌های رنگی یا مهره‌های رنگی

روش اجرا:
یک الگوی ساده (مثلاً قرمز-آبی-زرد) بسازید و از کودک بخواهید آن را تکرار کند. به تدریج الگوها را پیچیده‌تر کنید.

تغییرات:

استفاده از کارت‌های تصویری (حیوانات، میوه‌ها)

ساخت الگو با حرکات بدن (دست زدن-پا کوبیدن)

3. بازی “گل یا پوچ؟” (تقویت توجه شنیداری)

روش اجرا:
یک کلمه هدف (مثلاً “سیب”) را انتخاب کنید. داستانی کوتاه بگویید و هرگاه آن کلمه را شنید، باید دست بزند.

فواید:

افزایش تمرکز شنیداری

بهبود سرعت پردازش اطلاعات

تقویت مهارت‌های زبانی

4. بازی “ماز لمسی” (تمرکز و برنامه‌ریزی)

وسایل لازم:
یک صفحه چوبی با شیارهای مارپیچ و یک مهره مغناطیسی

روش اجرا:
کودک باید با هدایت مهره توسط یک قلم مغناطیسی از شروع تا پایان ماز حرکت کند.

مزایا:

تقویت توجه پایدار

بهبود هماهنگی حرکتی ظریف

افزایش تحمل ناکامی (وقتی مهره از مسیر خارج می‌شود)

5. بازی “ایستادن روی یک پا با چالش” (توجه و تعادل)

روش اجرا:
از کودک بخواهید روی یک پا بایستد، همزمان شما تصاویری نشان دهید و او باید فقط به تصاویر خاص (مثلاً حیوانات) واکنش نشان دهد.

سطح‌بندی:

سطح آسان: 5 ثانیه ایستادن + تشخیص یک دسته

سطح پیشرفته: 20 ثانیه + تشخیص دو دسته متفاوت

سوالات متداول:

1-چرا کودکان اوتیستیک در توجه کردن مشکل دارند؟
مشکلات توجه در اوتیسم معمولاً ریشه در تفاوت‌های عصبی دارد. پردازش حسی متفاوت، مشکلات یکپارچگی حسی و دشواری در فیلتر کردن محرک‌های محیطی از دلایل اصلی هستند. مغز این کودکان ممکن است در اولویت‌بندی اطلاعات دریافتی مشکل داشته باشد، بنابراین یا به همه چیز توجه می‌کنند یا به هیچ چیز. همچنین، مشکلات ارتباطی باعث می‌شود درک دستورات و انتظارات برایشان سخت باشد.

2-چه مدت زمان بازی برای بهبود توجه کودک اوتیستیک مناسب است؟
مدت زمان مناسب بستگی به سطح توجه و سن کودک دارد، اما به طور کلی بهتر است با جلسات کوتاه 5-7 دقیقه‌ای شروع کنید و به تدریج افزایش دهید. مهم‌تر از مدت زمان، تکرار منظم بازی‌ها در طول روز است. سه جلسه 5 دقیقه‌ای در روز بسیار مؤثرتر از یک جلسه 15 دقیقه‌ای است. همیشه بازی را قبل از خسته شدن کودک تمام کنید تا تجربه مثبت بماند.

توانبخشی شناختی کودکان اوتیسم

توانبخشی شناختی نوعی روش برای بازگرداندن مهارت های شناختی از دست‌ رفته است. در حقیقت توانبخشی شناختی بخشی از علوم شناختی است که به مداخله و تقویت مهارت های شناختی می پردازد. ترمیم اختلالات شناختی، برای کودکانی که مبتلا به یک اختلال شناختی یا رفتاری هستند و تقویت کارکرد های شناختی در کودکان که نیاز های تحصیلی یا حرفه ای خاص دارند، مطرح است. مرکز توانبخشی شناختی دکتر صابر، بهترین مرکز توانبخشی شناختی کودکان اوتیسم، با در نظر گرفتن بهترین تمرینات توانبخشی شناختی کودک به درمان هر چه سریع تر اختلالات رفتاری کودکان اوتیسم می پردازد.

برنامه مداخله توجه اشتراکی در توانبخشی شناختی

برنامه توانبخشی شناختی با رویکرد تحلیل رفتار کاربردی تدوین شده است که دارای سطوح مختلف است و توسط مربی به کودک آموزش داده می­ شود.

مطالعه اثربخشی اول

• عنوان: توجه اشتراکی و بازی­ های نمادین در کودکان دارای اختلال اوتیسم یک کارآزمایی بالینی تصادفی شده
• گروه هدف: کودکان ۴-۳ ساله با اختلالات طیف اوتیسم در سه گروه توجه اشتراکی، بازی نمادین و کنترل
• مدت دوره توانبخشی شناختی: ۵ تا ۶ هفته هر روز به مدت نیم ساعت
• ارزیابی و اثربخشی: ارزیابی شامل مقیاس ­های ارتباط اجتماعی اولیه، ارزیابی ساختار یافته بازی و تعامل مراقب-کودک بود. نتایج این پژوهش در گروهی که مداخله توجه اشتراکی را دریافت کرده بودند نشانگر بهبود پاسخگو بودن به توجه اشتراکی و توجه اشتراکی شروع شده توسط کودک در بازی با والد و در گروهی که مداخله بازی نمادین دریافت کرده بودند، نشانگر تنوع تمرینات توانبخشی کودک در تعاملات با مادر و نیز استفاده از بازی­ های سطوح بالا بود.

مطالعه اثربخشی دوم

• عنوان: یک کارآزمایی بالینی تصادفی شده در توجه اشتراکی کودکان پیش دبستانی دارای اختلال اوتیسم
• گروه: هدف کودکان پیش دبستانی ۶۰-۲۶ ماهه با اختلال طیف اوتیسم
• مدت دوره توانبخشی شناختی: جلسات مداخله ۲۰ دقیقه ­ای و روزی ۲ بار به صورت ۵ روز در هفته و حداقل ۸ هفته و در مجموع حدوداً ۸۰ جلسه
• ارزیابی و اثربخشی: ارزیابی شامل مقیاس یادگیری اولیه میلون مقیاس بهره رشدی و مقیاس رشد زبان رینل نسخه استاندار شده نروژ بود. تحلیل داده ­ها نشان داده است کودکانی که مداخله توجه اشتراکی دریافت کرده ­اند به طور معنی­ داری میزان توجه اشتراکی آنان در ارتباط با معلم و مربی­ شان و طول مدت توجه اشتراکی با مادرشان بیشتر شده است.

برنامه شناخت اجتماعی

هدف توانبخشی شناختی رشد نظریه ذهن با تمرکز بر مهارت­ هایی همچون توانایی آشنایی و دوستی با دیگران و ادراک و تقلید است. مواد و تصاویر مورد استفاده در این برنامه از مواد و تصاویر آزمون نظریه ذهن متفاوت است. در این برنامه از تصاویر برای آموزش نظریه ذهن استفاده شده است.

مطالعه اثر بخشی

• عنوان: برنامه تقویت شناخت اجتماعی مبتنی بر تئوری ذهن برای کودکان با اختلالات نافذ رشدی در سنین
• مدرسه: یک مطالعه باز برای بررسی اثربخشی
• گروه: هدف کودکان ١١-٨ ساله دارای اختلال طیف اوتیسم
• مدت دوره توانبخشی شناختی: ۲۱ هفته و هر هفته ۱ ساعت
• ارزیابی و اثربخشی: ارزیابی مورد استفاده شامل آزمون نظریه ذهن و مقیاس رشد اجتماعی و اینلند بود. این پژوهش و تمرینات توانبخشی نشان داد که مداخله سبب ارتقاء نظریه ذهن کودکان شرکت کننده در پژوهش حاضر شده است.

آموزش نظریه ذهن در توانبخشی شناختی کودکان اوتیسم

در برنامه توانبخشی شناختی مداخله بر روی مهارت­ های نظریه ذهن تمرکز دارد و شامل مؤلفه ­هایی همچون گوش دادن به دیگران ادراک و تقلید، تمیز بین واقعیت و تصور و شناخت هیجانات شادی، خشم، ترس و ناراحتی است.

مطالعه اثربخشی

• عنوان: تقویت تئوری ذهن در کودکان با اختلال اوتیسم: یک کارآزمایی بالینی تصادفی شده
• گروه هدف: کودکان ۱۳-۸ ساله با اختلال طیف اوتیسم
• مدت دوره توانبخشی شناختی: ۱۶ جلسه یک و نیم ساعته هفتگی
• ارزیابی و اثربخشی: ارزیابی شامل آزمون نظریه ذهن، مقیاس آگاهی هیجانی کودکان و ابزار خود گزارش ­دهی همدلی بود. نتیجه این مطالعه و تمرینات توانبخشی نشان داد که آموزش نظریه ذهن سبب ارتقاء مهارت­ های نظریه ذهن کودکان شرکت کننده در مداخله شده است اما بر میزان همدلی گزارش شده توسط شرکت کنندگان و رفتار های اجتماعی گزارش شده توسط والدین آنان اثربخشی معنی­ داری نداشته است.

آموزش انعطاف ­پذیری شناختی

در این برنامه مؤلفه­ های کارکرد های اجرایی در تکالیفی درجه بندی شده مورد تقویت قرار می­ گیرند.

مطالعه اثربخشی

• عنوان: برنامه تقویت حافظه فعال و انعطاف­ پذیری شناختی برای کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم یک کارآزمایی بالینی تصادفی شده
• گروه هدف: کودکان ۱۲ – ۸ ساله دارای اختلال طیف اوتیسم
• مدت دوره توانبخشی شناختی: ۶ هفته مداخله برای سه گروه

ارزیابی و اثربخشی: ارزیابی شامل تکلیف ضربه به بلوک­ ها، تکلیف چند محرک پیشین و مقیاس سنجش رفتاری کارکرد های اجرایی بود. نتایج این مطالعه و تمرینات توانبخشی نشان داد که کودکانی که مداخلات را کامل دریافت کرده ­اند بهبود معنی­ داری در انعطاف­ پذیری شناختی، حافظه کاری، توجه و مقیاس­ هایی که والدین پاسخ گفته بودند نشان دادند.

بهترین تمرین‌های توانبخشی شناختی برای کودکان اوتیستیک

توانبخشی شناختی یکی از مؤثرترین روش‌ها برای بهبود توجه، حافظه، برنامه‌ریزی و مهارت‌های اجتماعی در کودکان اوتیستیک است. این تمرین‌ها بر اساس اصول روانشناسی شناختی طراحی شده‌اند و به کودک کمک می‌کنند تا ارتباط بهتری با محیط برقرار کند. در ادامه، برخی از بهترین تمرین‌های عملی را معرفی می‌کنیم که می‌توانید در خانه یا کلینیک انجام دهید.

1. بازی‌های تقویت توجه و تمرکز

پازل‌های تصویری: انتخاب پازل با قطعات کم و افزایش تدریجی سختی آن.

بازی «پیدا کردن تفاوت‌ها»: استفاده از تصاویر مشابه با چند تفاوت کوچک.

تمرین‌های شنیداری: گفتن دنباله‌ای از اعداد یا کلمات و درخواست تکرار از کودک.

2. بهبود حافظه کاری

بازی «چی گم شده؟»: قرار دادن چند شیء مقابل کودک، پوشاندن آن‌ها و پرسش درباره موارد موجود.

داستان‌گویی مرحله‌ای: گفتن داستان کوتاه و درخواست بازگویی آن با جزئیات.

استفاده از فلش‌کارت‌های آموزشی: تکرار تصاویر و کلمات برای تقویت یادگیری.

3. تقویت مهارت‌های اجتماعی و تئوری ذهن

بازی نقش‌آفرینی: استفاده از عروسک‌ها برای شبیه‌سازی موقعیت‌های اجتماعی.

تمرین تشخیص احساسات: نشان دادن تصاویر چهره‌های مختلف و پرسش درباره احساسات هرکدام.

گروه‌های بازی کوچک: تشویق کودک به مشارکت در بازی‌های دونفره با همسالان.

4. بهبود عملکردهای اجرایی

برنامه‌ریزی تصویری: استفاده از تصاویر برای نشان دادن مراحل انجام کارها (مثل مسواک زدن).

بازی‌های ساختنی: مانند لگو یا بلوک‌های چوبی برای تقویت برنامه‌ریزی و حل مسئله.

دستورالعمل‌های چندمرحله‌ای: دادن دستورات ساده و افزایش تدریجی پیچیدگی آن‌ها.

این تمرین‌ها نه‌تنها بر اساس اوتیسم و روانشناسی شناختی طراحی شده‌اند، بلکه در تحقیقات اخیر نیز تأثیر آن‌ها ثابت شده است. برای نتیجه‌گیری بهتر، تکرار و صبر کلیدی است. اگر کودک در انجام برخی تمرین‌ها مقاومت کرد، آن را به فعالیتی لذت‌بخش تبدیل کنید یا از مشاور متخصص کمک بگیرید.

سوالات متداول:

1-از چه سنی می‌توان تمرین‌های شناختی را شروع کرد؟
از 3 سالگی می‌توان تمرین‌های ساده را آغاز کرد، اما نوع و شدت تمرین‌ها باید با توجه به سطح رشد کودک تنظیم شود. بهترین کار مشورت با متخصص کاردرمانی برای برنامه‌ریزی شخصی‌سازی شده است.

2-آیا توانبخشی شناختی واقعاً برای کودکان اوتیسم مفید است؟
بله، تحقیقات نشان داده‌اند که توانبخشی شناختی می‌تواند به بهبود توجه، حافظه کاری و مهارت‌های اجتماعی در کودکان اوتیستیک کمک کند. این روش‌ها بر اساس اصول علمی طراحی شده‌اند و در بسیاری از موارد نتایج چشمگیری داشته‌اند.

درمان اوتیسم و واقعیت مجازی

در حال حاضر، هیچ درمان قطعی ای برای بهبود اختلال اوتیسم وجود ندارد، اما روش های درمانی زیادی برای درمان کودکان خردسال ایجاد و مورد مطالعه قرار گرفته است. این روش های درمانی احتمال دارد علائم را کاهش دهند، توانایی شناختی و مهارت های زندگی روزانه کودک را بهبود دهند و مهارت او را برای عملکرد و مشارکت در جامعه به حداکثر برسانند. آنچه در درمان اوتیسم اهمیت خاصی دارد، شروع زود هنگام و به موقع درمان است که می‌ توان آن را درصورت تشخیص دقیق و مشاهده تأخیرات رشدی در کودک آغاز کرد. بهترین دکتر تشخیص اوتیسم در کودکان یعنی دکتر صابر در مرکز اوتیسم تهران با ارائه روش های درمانی نوین به درمان اوتیسم و واقعیت مجازی می پردازد.

برنامه آموزش شناخت اجتماعی در درمان اوتیسم

برنامه درمان اوتیسم شامل سناریو های اجتماعی نزدیک به زندگی واقعی کودکان است که در فضای مجازی سه بعدی فرصت­ های پویا و واقعی را برای درگیر شدن، تمرین کردن و دریافت بازخورد های فوری برای شرکت کنندگان فراهم می ­آورد.

مطالعه اثربخشی

• عنوان: تقویت شناخت اجتماعی با استفاده از واقعیت مجازی برای کودکان دارای اختلال اوتیسم با عملکرد بالا
• گروه هدف: کودکان ۱۶-۷ ساله با اختلال طیف اوتیسم
• مدت دوره توانبخشی: ۱۰ جلسه یک ساعته به مدت ۵ هفته
• ارزیابی و اثربخشی: ارزیابی شامل آزمون­ های نسخه دوم بازشناسی هیجانات چهره نپسی، انتساب اجتماعی، توجه و کار کرد اجرایی بود. نتایج این پژوهش که توسط دکتر تشخیص اوتیسم انجام شد، نشان داد که آموزش شناخت اجتماعی با استفاده از واقعیت مجازی سبب بهبود بازشناسی هیجانی، انتساب اجتماعی و کارکرد های اجتماعی کودکان با اختلالات طیف اوتیسم می­ شود.

برنامه سیستم همه جانبه در درمان اوتیسم

این مداخله در درمان اوتیسم با دو هدف بروزرسانی موقعیت اجتماعی با توجه به حالت هیجانی کودک که توسط دوربین نصب شده بر روی کامپیوتر ثبت می­ شود و تأیید خودکار رفتار های اجتماعی مناسب با موقعیت کودک برای آموزش مهارت­ های هیجانی طراحی شده است.

مطالعه اثربخشی

• عنوان: طراحی و پیاده­ سازی یک برنامه واقعیت مجازی برای ارتقاء مهارت­ های هیجانی کودکان دارای اختلالات طیف اوتیسم
• گروه هدف: کودکان ۷۱۲ ساله با اختلال طیف اوتیسم
• مدت دوره توانبخشی: این برنامه کامپیوتری در ۳ سطح به کودک ارائه شد.
• ارزیابی و اثربخشی: ارزیابی دکتر تشخیص اوتیسم شامل اسکریپت­ های هیجانی بود نتایج این مطالعه نشان داد که مداخله مورد نظر سبب بهبود صلاحیت هیجانی کودکان با اختلالات طیف اوتیسم شده است.

برنامه سیپات برای درمان کودکان اوتیسم

در برنامه سیپات تکالیفی جهت ارتقاء انواع توجه از جمله چهار عملکرد اصلی توجه یعنی توجه پایدار، توجه انتخابی-فضایی، توجه کارکردی و توجه جهت­ یابی ارائه شده است.

مطالعه اثربخشی

• عنوان: تقویت توجه در اوتیسم به عنوان یک رویکرد بالقوه برای بهبود عملکرد تحصیلی: یک مطالعه اولیه مبتنی بر مدرسه
• گروه هدف: کودکان ۱۰-۶ ساله مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم
• مدت دوره توانبخشی: ۸ هفته و هر هفته ۲ جلسه
• ارزیابی و اثربخشی: ارزیابی دکتر تشخیص اوتیسم شامل نمره گذاری اختلالات طیف اوتیسم کودکی، ماتریس ­های پیشرونده ریون، ارزیابی تحصیلی و مصاحبه نیمه ساختار یافته بود. کودکانی که در گروه آموزش توجه بودند، بهبود در مهارت­ های تحصیلی و شناختی و کودکان گروه بازی­ های کامپیوتری عادی تنها بهبود در رفتار را نشان دادند

برنامه ارتقاء شناختی در درمان اوتیسم کودکان

این درمان اوتیسم یک رویکرد جامع و تحولی به ترمیم نقایص شناخت اجتماعی و غیر اجتماعی است که در اصل برای بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی تدوین و طراحی شده است و هدفش تسهیل رشد اجتماعی شناختی بزرگسالان با علائم اختلالات طیف اوتیسم است.

مطالعه اثر بخشی

• عنوان: درمان ارتقاء شناختی برای بزرگسالان با اختلالات طیف اوتیسم نتیجه یک کارآزمایی بالینی ۱۸ ماهه
• گروه هدف: بزرگسالان با اختلالات طیف اوتیسم دارای توانایی کلامی
• مدت دوره توانبخشی: ۱۸ ماه و ۴۵ جلسه گروهی و در مجموع ۶۰ ساعت
• ارزیابی و اثربخشی: ارزیابی دکتر تشخیص اوتیسم شامل مجموعه آزمون­ های شناخت کلی ماتریکس و آزمون هوش هیجانی مایر-سولوی-کاروس بود. نتایج نشان داد که ارائه ۱۸ ماهه مداخله، سبب بهبود معنی­ دار مهارت­ های شناختی – هیجانی کودکان با اختلالات طیف اوتیسم شده است.

برنامه آموزش انعطاف­ پذیری شناختی در درمان اوتیسم

این مداخله شامل بازی­ ها و فعالیت­ های حرکتی برای ارتقاء انعطاف ­پذیری شناختی کودکان با اختلالات طیف اوتیسم است.

مطالعه اثربخشی

• عنوان: مداخلات انعطاف­ پذیری شناختی در بین کودکان با اختلال اوتیسم: یک مطالعه طولی
• گروه هدف: کودکان ۱۱-۵ ساله با اختلالات طیف اوتیسم
• مدت دوره توانبخشی: ۲۱ جلسه هفتگی و هر جلسه ۲۰ دقیقه
• ارزیابی و اثربخشی: ارزیابی دکتر تشخیص اوتیسم شامل آزمون کارت­ های ویسکانسین، مصاحبه تشخیصی اوتیسم و ماتریس پیشرونده ریون بود. نتایج این مطالعه نشان داد که مداخله سبب ارتقاء انعطاف­ پذیری شناختی و کاهش علائم اختلالات طیف اوتیسم در کودکان شده است.

برنامه پرشیا در درمان اوتیسم

برنامه پرشیا در درمان اوتیسم با تأکید بر بازشناسی هیجانات براساس اجزاء صورت، موقعیت­ ها و آموزش تئوری ذهن طراحی شده است. تکالیف این برنامه مبتنی بر ابعاد مختلف هیجان و شناخت اجتماعی طراحی شده است. این برنامه توانایی­ های هیجانی و حالات ذهنی کودکان دارای اختلال اوتیسم را به صورت طبقه­ بندی شده تقویت می­ کند.

مطالعه اثربخشی اول

• عنوان: بررسی اثر بخشی توانبخشی شناختی بر بهبود تشخیص حالات هیجانی در کودکان دارای اوتیسم با عملکرد بالا
• گروه هدف: کودکان ۶۹ سال دارای اختلال اوتیسم با عملکرد بالا
• مدت دوره توانبخشی: ۱۴ جلسه یک روز در میان سه بار در هفته
• ارزیابی و اثر بخشی: نسخه اصلاح شده بازشناسی چهره بنتون، بهترین دکتر تشخیص اوتیسم، برای ارزیابی استفاده شد نتایج این پژوهش نشان داد که پس از انجام مداخله مهارت­ های تشخیص حالات هیجان به نحو بارزی در کودکان اوتیسم با عملکرد بالا بهبود می­ یابد.

مطالعه اثربخشی دوم

• عنوان: بررسی تأثیر توانبخشی شناختی بر ترمیم توانایی شناخت اجتماعی کودکان اوتیسم با عملکرد بالا
• گروه هدف: کودکان ۶۹ سال دارای اوتیسم با عملکرد بالا
• مدت دوره توانبخشی: ۱۴ جلسه یک روز در میان سه بار در هفته
• ارزیابی و توانبخشی: آزمون­ های باور کاذب سالی-آن، ذهن خوانی از طریق تصاویر چشم و آزمون ذهن­ خوانی تماشاچی برای ارزیابی استفاده شد. نتایج پژوهش نشان می ­دهد با مداخله کوتاه مدت و فشرده امکان ترمیم توانایی تئوری ذهن در کودکان دارای اختلال اوتیسم وجود دارد.

نتیجه‌گیری:
دکتر صابر، متخصص حوزه اوتیسم و فناوری‌های نوین درمانی، معتقد است که واقعیت مجازی (VR) انقلابی در درمان اوتیسم ایجاد کرده است. این فناوری با ایجاد محیط‌های کنترل‌شده و ایمن، به کودکان اوتیستیک کمک می‌کند تا مهارت‌های اجتماعی، شناختی و حسی خود را تقویت کنند. هرچند VR نمی‌تواند جایگزین درمان‌های سنتی شود، اما به عنوان ابزاری مکمل و امیدبخش، مسیر جدیدی در توانبخشی این کودکان گشوده است. به گفته دکتر صابر، آینده درمان اوتیسم در ترکیب هوشمندانه فناوری با مداخلات شخصی‌سازی‌شده نهفته است.

سوالات متداول:

1-آیا واقعیت مجازی برای همه کودکان اوتیستیک مناسب است؟
خیر، این روش بیشتر برای کودکانی مناسب است که تحمل هدست VR را داشته و به محرک‌های بصری حساسیت شدید ندارند. بهتر است ابتدا با یک متخصص مشورت کنید.

2- از چه سنی می‌توان از VR برای کودک اوتیستیک استفاده کرد؟
معمولاً از 6 سالگی به بعد، اما برای کودکان کوچکتر باید از برنامه‌های بسیار کوتاه (5-10 دقیقه) و تحت نظارت دقیق استفاده شود.

اوتیسم و حافظه کودکان

کودکان مبتلا به اوتیسم مشکلات متعددی در برقراری ارتباطات اجتماعی دارند، اما مطالعات اخیر نشان می دهد آن ها در حیطه حافظه و یادآوری هم مشکل دارند. همچنین محققان به این نتیجه رسیدند کودکان سن مدرسه مبتلا به اوتیسم در مقایسه با سایر هم سن و سالان خود، در مدیریت وظایف حافظه، مشکل بیشتری دارند. آن ها غالبا به سختی چهره‌ ها را به یاد می‌ آوردند و همچنین در یاد آوری کلمات و برخی دیگر از اطلاعات نیز با مشکل مواجه اند. مرکز درمان اوتیسم دکتر صابر با ارائه بهترین خدمات در حیطه اوتیسم و حافظه کودکان، کاردرمانی ذهنی اوتیسم، روش های تقویت حافظه کوتاه مدت و بلند مدت، به این کودکان کمک می کند.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

ارتباط اوتیسم و حافظه کودکان

حافظه افراد دارای اختلال اوتیسم و روش های درمان اوتیسم به خصوص کاردرمانی ذهنی اوتیسم به طور وسیعی مورد مطالعه قرار گرفته است. این مطالعات توسط تحقیقات اولیه که اوتیسم را به یاد زدودگی پیوند داد، شروع شده است. این مقایسه توسط تحقیقات کالبدشناسی اعصاب حمایت شده است به خاطر شهرت اخیر تئوری آمیگدال اوتیسم، علاقه تازه‌ ای را به خود جلب کرده است. شباهت‌ ها و مقایسه‌ های مطرح‌ شده در سطح عصب‌ شناختی قابل بحث است. بیماران مبتلا به یاد زدودگی به صورت بارز سه الگوی اختلال را نشان می‌ دهند: حافظه فوری و کوتاه مدت سالم و نقص در حافظه بلندمدت، کاهش اثر تقدم در مقابل اثر تأخر طبیعی و منحنی یادگیری ثابت. اثر تقدم یعنی یادآوری بهتر اطلاعات مقدم که به دلیل انتقال اطلاعات به حافظه بلندمدت است و اثر تأخر مربوط به یادآوری اطلاعات پایانی به دلیل قرارگیری در حافظه کوتاه مدت است. این فرض مطرح شده که الگوی مشابهی در اختلال اوتیسم نیز وجود دارد.

علائم نقص در حافظه کودکان اوتیسم

در پاراگراف‌ های آغازین مقاله اثرگذار کانر که در آن اختلال اوتیسم توصیف شده بود، حافظه فوق‌ العاده بالای کودکان مطرح شده بود. مخصوصاً در مورد توانایی بالای آ‌‌ن‌ ها در از بر خواندن لیست‌ های طولانی موضوعات یا مطالب. محققان تجربی این مشاهدات را تأیید کرده‌ اند. کودکان دارای اختلال اوتیسم در تکرار زنجیره کلمات و حافظه دیداری مانند گروه کنترل (از نظر سن عقلی) عمل می‌ کنند. نکته دیگر مقایسه (شباهت) اوتیسم – یادزدودگی در اثر تقدم و تأخر است. در یادگیری کلمات، اثر تقدم نسبت به اثر تأخر در اختلال اوتیسم ضعیف‌ تر است. این الگو از ویژگی‌ های افراد مبتلا به یاد زدودگی به شمار می‌ آید. حتی اگر در یادگیری از جملاتی استفاده شود که قسمت ابتدایی آن معنادار و قسمت بعدی آن بی‌ معنی است، کودکان دارای اختلال اوتیسم تحت این شرایط نیز اثر تأخر قوی و اثر تقدم ضعیف نشان می‌ دهند. چرا که اثر تأخر صرفاً به ساز و کارهای شنیداری متکی است، در حالی که یادآوری قسمت اول یک لیست مستلزم پردازش و رمزگردانی بعدی است. اثر تقدم کمتر رشد یافته در اختلال اوتیسم ممکن است به خاطر آسیب‌ های سازمان‌ دهی و رمز گردانی ثانویه باشد تا نقایص حافظه موضوعی. برتری در یادآوری موارد معنی دار نسبت به بی‌ معنی که معمولاً در افراد عادی دیده می‌ شود، در افراد دارای اختلال اوتیسم وجود ندارد. یعنی افراد دارای اختلال اوتیسم از نشانه‌ های معنایی و نحوی که به دیگران در یادآوری مطالب کمک می‌ کند، استفاده نمی‌ کنند. به عنوان مثال، در کودکان دارای اختلال اوتیسم میزان یادآوری جمله‌ های معنادار و جمله‌ های بی‌ معنی یکسان است. مطالعات اخیر درباره روش های درمان اوتیسم نشان دادند که کودکان دارای اختلال اوتیسم در استفاده از نشانه‌ های معنایی در یادآوری ناتوان نیستند، اما به نظر می‌ رسد در عمل نمی‌ توانند از این توانایی استفاده کنند و از این راهبرد به صورت خودکار استفاده نمی‌ کنند. با این وجود گروهی دیگر از محققین این نتایج را به دست نیاوردند و نشان دادند که کودکان دارای اختلال اوتیسم جملات معنی‌ دار را بهتر از لیست کلمات بی‌ معنی به یاد می‌ آوردند، اگرچه به نظر می‌ رسد کودکان دارای اختلال اوتیسم در یادآوری از معانی استفاده می‌ کنند، به طور قابل توجهی از گروه کنترل، عقب‌ ماندگان ذهنی و کودکان معمولی، عملکرد ضعیف‌ تری دارند. مطالعات دیگر کاردرمانی ذهنی اوتیسم این الگو را تکرار کردند و نشان دادند که یادآوری لیست کلمات مرتبط و غیر مرتبط در افراد دارای اختلال اوتیسم یکسان است. در حالی که حافظه آ‌‌ن‌ ها در مورد مواد بامعنا نسبت به گروه کنترل کارآمدی کمتری دارد.

نقص در حافظه کاری و اوتیسم

گروهی از محققین نشان داده‌ اند که در اختلال اوتیسم نقص در حافظه کاری دیده می‌ شود. حافظه کاری به عنوان توانایی حفظ اطلاعات در یک بازه زمانی برای هدایت پردازش‌ های شناختی تعریف می‌ شود و توسط قطعه پیشانی هدایت می‌ شود. یک مطالعه اولیه درمان اوتیسم نشان داد که آزمودنی‌ های دارای اختلال اوتیسم به طور معنا داری در مقایسه با گروه کنترل در تكالیف حافظه کاری آسیب دیده‌ اند؛ اما در حافظه بازشناسی کوتاه مدت و بلندمدت، یادآوری نشانه‌ ها یا توانایی یادگیری موارد جدید آسیبی ندارند. مطالعات جدید کمتر این نتایج را گزارش کرده‌ اند. در یک تحقیق که توسط راسل و همکاران انجام شد افراد دارای اختلال اوتیسم و عقب‌ ماندگی ذهنی نسبت به گروه همتا تفاوتی در حافظه کاری – کلامی نشان ندادند. مرور شواهد بیان می‌ کند که اختلال اوتیسم یک اختلال اولیه (نخستین) در حافظه بلندمدت نیست. به نظر می‌ رسد مشکل در مرحله رمزگردانی و سازماندهی است که به وسیله کاردرمانی ذهنی اوتیسم درمان می شود. اضافه‌ بار باعث می‌ شود که تکالیف حافظه خاص برای افراد دارای اختلال اوتیسم دشوار باشد. علاوه بر این، بستگان درجه یک کودکان دارای اختلال اوتیسم نیز نقص معنی‌ داری در حافظه کوتاه مدت و کاری نشان داده‌ اند.

میزان یادگیری کودکان اوتیسم

حافظه به نوع یادگیری نیز بستگی دارد، هر چند در یادگیری صریح و ضمنی کلمات، عملکرد کودکان با تحول طبیعی از کودکان دارای اختلال اوتیسم بهتر است، ولیکن نقص کودکان دارای اختلال اوتیسم در یادگیری ضمنی بیشتر است که توسط کاردرمانی ذهنی اوتیسم درمان می شود. بر این اساس در آموزش کودکان دارای اختلال اوتیسم پیشنهاد شده است از روش‌ های یادگیری صریح بیشتر استفاده شود. همچنین یادگیری توالی حرکتی صریح نیز بیش از توالی حرکتی ضمنی در کودکان دارای اختلال اوتیسم دچار نقص شده است. با این وجود، در کودکان دارای اختلال اوتیسم نقص در حافظه حرکتی می‌ تواند علت نقص در مهارت‌ های حرکتی باشد.

کارکرد های اجرایی در کودکان اوتیسم

کارکرد های اجرایی مجموعه‌ ای از فرایند هایی است که زمینه‌ ساز رفتار های هدفمند خود نظارتی از قبیل توجه، برنامه‌ ریزی، انعطاف‌ پذیری شناختی و کنترل مهاری است. على‌ رغم اتفاق نظر کلی در مورد مؤلفه‌ های کارکرد اجرایی، در اکثر تقسیم‌ بندی‌ ها توانایی‌ های شناختی، کنترل مهاری، حافظه فعال و انعطاف‌ پذیری شناختی را به عنوان زیر مؤلفه‌ های محوری کار کرد اجرایی در نظر می‌ گیرند. شواهد متعددی در خصوص نقص عملکرد های اجرایی در اختلال اوتیسم وجود دارد که با کاردرمانی ذهنی اوتیسم درمان می شود. در جاماندگی رفتاری و تداوم در انجام فعالیتی که مناسب موقعیت نیست از علائم اختلال در عملکرد های اجرایی است. مهارت‌ هایی غیر از عملکرد های اجرایی مثل زبان و هوش، ممکن است در نقایص عملکرد های اجرایی نقش داشته باشد. در یک مطالعه، یکسری از آزمون‌ های عملکرد های اجرایی به کودکان دارای اختلال اوتیسم با عملکرد بالا و گروه کنترل که کودکان دارای اختلال‌ های زبانی بودند ارائه شد. تنها تفاوت مشاهده شده. خطا های در جاماندگی بیشتر در آزمون مرتب کردن کارت‌ های ویسکانسین در گروه دارای اختلال اوتیسم با عملکرد بالا بود که وقتی هوش کلامی به طور آماری کنترل می‌ شد، از بین می‌ رفت. علاوه بر این تفاوت‌ های مهمی بین ضریب هوشی و عملکرد های اجرایی در افراد دارای اختلال اوتیسم گزارش شده است. در نهایت واضح است که نقایص عملکرد های اجرایی مختص اختلال اوتیسم نیستند و در بسیاری از اختلال‌ های دیگر مثل اختلال نقص توجه – بیش فعالی، اختلال وسواس فکری – عملی، اختلال لكنت رشدی و افسردگی گزارش شده است.

سوالات متداول:

1- آیا کودکان اوتیستیک در حافظه بصری قویتر هستند؟
برخی کودکان اوتیستیک توانایی بالایی در حافظه بصری و فضایی دارند. آنها ممکن است جزئیات تصاویر، نقشه‌ها یا الگوها را با دقت بالا به خاطر بسپارند. این ویژگی اغلب به دلیل تمایل مغز آنها به پردازش اطلاعات از طریق جزئیات و الگوهاست، که میتواند در مهارت‌هایی مثل نقاشی یا حل پازل نمود پیدا کند.

2-تفاوت حافظه در کودکان اوتیستیک با کودکان عادی چیست؟
کودکان اوتیستیک ممکن است در یادآوری اطلاعاتی که نیاز به تفسیر اجتماعی یا انعطاف‌پذیری ذهنی دارد (مثل شوخی‌ها یا مفاهیم انتزاعی) ضعیف‌تر عمل کنند، اما در حفظ اطلاعات مبتنی بر الگوها، حقایق یا مهارت‌های حرکتی تکراری بهتر باشند. این تفاوت ناشی از نحوه سازماندهی مغز آنهاست که بیشتر بر پردازش جزئیات متمرکز است تا کلیات.

اوتیسم و درمان مشکلات ادراکی

مشکلات ادراکی در کودکان مبتلا به اوتیسم شایع است و تقریباً 40 تا 80 درصد از کودکان مبتلا به اوتیسم را تحت تأثیر قرار می دهد. مشکلات ادراکی می توانند بر جنبه های گوناگون زندگی روزانه همچون حرکت، هماهنگی، تعادل، آگاهی فضایی و مهارت های حرکتی ظریف تأثیر بگذارند. با پرداختن به مشکلات درکی توسط مداخلات متخصصان کاردرمانی در مراکز کاردرمانی، کودکان مبتلا به اوتیسم می‌ توانند مهارت های خود را برای انجام وظایف روزانه، مشارکت در فعالیت‌ های مختلف و ارتباط مؤثرتر با محیط خود بهبود بخشند و رفاه و کیفیت زندگی خود را بالاتر ببرند. مرکز اوتیسم تهران دکتر صابر با بهترین دکتر اوتیسم تهران به درمان اوتیسم و درمان مشکلات درکی این کودکان پرداخته و رضایت همیشگی مراجعان را به خود جلب می کند.

شناخت اجتماعی در اوتیسم

طبق گفته یک دکتر اوتیسم، شناخت اجتماعی، توانایی شناسایی پردازش و ارائه پاسخ مناسب به محرک­ های اجتماعی است. محرک­ های اجتماعی کلیه محرک ­های مربوط به خود و دیگری هستند. لازم است یک نظام مغزی این تعامل با خود و دیگران را مدیریت نماید که به عنوان مغز اجتماعی شناخته می­ شود. مغز اجتماعی، چهار جزء دارد و هر کدام از این اجزاء احتمالاً ویژگی­ های عصبی مجزایی دارند. جزء اول خود آگاهی است. یعنی آگاهی از رفتار خود برای این که آن را با هنجار های گروه تطبیق دهد. دوم آگاهی از حالات ذهنی دیگران یا ذهن خوانی است. فرد باید بدانند دیگران چطور به آن ها واکنش نشان می ­دهند تا بتوانند پاسخ­ های آن ها را در آینده پیش بینی کنند و البته شاید احتیاج به درمان مشکلات ادراکی باشد. به عبارت دیگر، هر فرد به «تئوری ذهن» یا توانایی نسبت دادن حالات ذهنی به دیگران نیاز دارد. نیاز سوم، تشخیص تهدید ها به خصوص در موقعیت­ های پیچیده حل تضاد بین دانش قبلی خود و انتظارات و هنجار های اجتماعی است. بدون شناسایی تهدید ها امکان مقابله با آن ها وجود ندارد. چهارم خود تنظیمی است. توانایی اصلاح رفتار اشتباه یا نامتناسب خود با بافتار توانایی خود تنظیمی است. علاوه بر این چهار بعد، توانایی­ های پایه ­ای دیگری مانند تقلید، بازشناسی حالات هیجانی چهره و توجه اشتراکی به عنوان کارکرد های زیربنایی شناخت اجتماعی دارای نقص هستند که در اینجا تشریح می­ شوند.

مشکلات درکی در مبتلایان به اوتیسم

کودکان دارای اختلال اوتیسم در درمان مشکلات ادراکی و درک حالات هیجانی چهره مشکل دارند. کودکان دارای اختلال اوتیسم در خواندن هیجانات چهره دچار مشکلاتی هستند که این ضعف نشانگر نقص در شناخت اجتماعی این افراد است. حالات هیجانی پایه ­ای، به ویژه حالاتی که در سال ­های اولیه زندگی تحول می ­یابند برای ارزیابی هیجانی در اختلال اوتیسم  مناسب­ تر هستند. کودکان دارای اختلال اوتیسم با عملکرد بالا در هیجان شادی و خشم مشابه گروه همتای بدون اختلال هستند، ولی کودکان دارای اختلال نقص در بازشناسی حالات هیجانی غم را نشان می­ دهند. روش­ های فناورانه دکتر اوتیسم نشان می دهد که ساز و کارهای زیربنایی پردازش صورت در افراد دارای اختلال اوتیسم  و افراد عادی متفاوت است. به عنوان مثال مطالعات ردیابی حرکات تعقیبی چشم نشان داده ­اند که مبتلایان به اختلال اوتیسم  از یک روش ثابت و سازمان نیافته برای شناسایی صورت­ ها استفاده می­ کنند. این فرایند شامل تأکید ناهنجار بر روی قسمت­ هایی از صورت مثل دهان، به جای تأکید معمولی بر چشم ­ها است.

توجه به محرک های هیجانی در اوتیسم

آزمون رایانه ­ای دات پروب که برای درمان مشکلات ادراکی کودکان اوتیسم و سنجش سوگیری توجه به محرک­ های هیجانی مورد استفاده قرار گرفته است، نشان داده است که کودکان دارای اختلال اوتیسم با عملکرد بالا همانند همتایان بدون اختلال، توجه بیشتری به صورت­ های هیجانی در مقابل صورت­ های غیر هیجانی دارند. این یافته در هر دو نوع تصاویر واقعی و گرافیکی صورت هیجانی نشان داده شد. در مطالعۀ دیگری با همین آزمون نشان داده شد که اگر تصاویر فیلتر بسامدی شوند، تفاوت در سوگیری توجه به چهره ­های هیجانی در گروه با اختلال و بدون اختلال معنی­ دار است. کودکان دارای اختلال به چهره ­های با فیلتر فرکانس بالا توجه بیشتری دارند. فیلتر فرکانس بالا، اطلاعات جزئی تصویر را حذف می ­کند. همچنین پاسخ ­های وابسته به رویداد به چهره­ های آشنا (مثلاً مادر) و چهره های غیر آشنا در نوزادان دارای اختلال اوتیسم یکسان است. در گروه غیر مبتلا این پاسخ برای چهره­ های آشنا سریع­ تر و قوی ­تر است. با این وجود این کودکان به اشیاء آشنا در برابر ناآشنا پاسخ مورد انتظار را نشان می ­دهند. مطالعۀ دیگری از یک دکتر اوتیسم نشان داد که افراد دارای اختلال اوتیسم  یا آسپرگر هنگامی که به چهره نگاه می ­کنند از شکنج گیجگاهی پایینی، قسمتی از مغز که به طور معمول در عواطف درگیر است استفاده می­ کنند، ولی ساختار های اصلی پردازش صورت مثل شکنج دوکی شکل را فعال نمی­ کنند. این مطالعات نشان می­ دهد که حتی وقتی افراد دارای اختلال اوتیسم می­ توانند آنچه را که صورت و چشم ­های افراد انتقال می دهد دریابند. باز هم از روش­ های متفاوت و شاید کمتر مؤثری استفاده می ­کنند.

درک و درمان مشکلات اوتیسم

درک خود یکی از پایه ­ای­ ترین دامنه­ های شناخت اجتماعی است. کودکان با تحول طبیعی در حدود ۱۸ ماهگی خود را در آینه تشخیص می­ دهند، در حالی که کودکان دارای اختلال اوتیسم، در کسب این توانایی تأخیر تحولی دارند. نارسایی در پردازش صورت و درک خود فیزیکی به طور گسترده ­ای در مطالعات رفتاری مربوط به اختلال اوتیسم  به چشم می­ خورد. کودکان دارای اختلال اوتیسم با عملکرد بالا در برتری پردازش صورت­ های خود نسبت به صورت دیگران نسبت به همتایان با تحول طبیعی نقص دارند. در یک مطالعه از آزمون توجه انتخابی به صورت خود و دیگری استفاده شد و برتری پردازش در محرک­ های حاوی خود نسبت به محرک­ های حاوی صورت دیگری در کودکان دارای اختلال کمتر از همتایان با تحول طبیعی بود. همچنین در آزمونی دیگر که درک ضمنی صورت نام دارد آزمودنی باید جهت سر را در تعدادی تصویر صورت خود و یا دیگران با مکان نما با سرعت هر چه تمام ­تر نشان می ­داد. در این تکلیف نیز برتری پاسخ به تصویر صورت خود در افراد دارای اختلال کمتر بود. کودکان دارای اختلال اوتیسم عموماً شکل نادرست و غیر معمولی از ضمایر را به کار می ­برند و در ارجاع به خود و دیگران مشکل دارند. همچنین مرز بین خود و دیگری به خوبی شکل نگرفته است و در تمایز خود از دیگران و درمان مشکلات ادراکی مشکل دارند. این کودکان بیشتر از نام خود، به جای ضمیر من، در پاسخ به سوال در مورد کیستی تصویر خود استفاده کنند. این امر به خوبی مشخص شده است که افراد سالم در مقایسه با عملکرد دیگران، حافظه برتری برای عملکرد خود دارند. الگوی عملکردی که تحت عنوان خود قانون­ گذاری از آن یاد می ­کنیم یک توجیه برای این مزیت، تأثیر خود ارجاعی است، به گونه ای که ادراک خود قوی تر از ادراک دیگری است. بنابراین اگر افراد دارای اختلال اوتیسم  ادراک خود ضعیفی داشته باشند آن ها باید حافظه کاهش یافته ­ای را برای عملکرد خود داشته باشند. در همین راستا مطالعه یک دکتر اوتیسم نشان داده است یادآوری و بازشناسی صفات ارجاعی به خود در کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم نسبت به همتایان با تحول طبیعی ضعیف تر است. در این مطالعه کودکان باید یک تعداد صفات را در مورد خود و تعدادی صفات را در مورد دیگری (در این مطالعه عمو پورنگ) قضاوت کنند. سپس باید یک بار بدون نشانه صفات را یادآوری می­ کردند و یک بار صفات ارائه شده به همراه صفات جدید به فرد ارائه می­ شد و باید صفات ارجاعی پیشین را بازشناسی می­ نمود.

تئوری ذهن

کارکرد دیگری از شناخت اجتماعی در اختلال اوتیسم که توجه محققان زیادی را به خود جلب کرده است تئوری ذهن است. این موضوع در تحقیقات دهه  1980 تا 1990 برجسته شده است و بیان می کند که این فرضیه می ­تواند بسیاری از ویژگی ­های این اختلال را توضیح دهد. مطالعات اولیه نشان دادند که کودکان دارای اختلال اوتیسم  در فهم بعضی حالت­ های ذهن مثل باور کاذب و درک حالات ذهنی دیگران مشکل دارند. برای سنجش توانایی ذهن خوانی بارون – کوهن آزمون ذهن خوانی از روی تصاویر چشم را طراحی کرد. در این آزمون شرکت کنندگان به تصاویر چشم ­ها نگاه می­ کنند و دربارۀ حالت­ های ذهنی ­ای که چشم­ ها انتقال می­ دهند قضاوت می ­کنند. نامبرده با استفاده از تصویربرداری تشدید مغناطیسی عملکردی نشان داد هنگامی که بزرگسالان دارای اختلال اوتیسم  با عملکرد بالا و آسپرگر به تصاویر چشم­ ها نگاه می­ کنند کمتر از بزرگسالان عادی از قطعه پیشانی استفاده می­ کنند و اصلاً آمیگدال را به کار نمی­ گیرند و به جای آن از شکن مرکز اوتیج گیجگاهی فوقانی، که به طور معمول در طول انجام این تکلیف فعال نیست، استفاده می­ کنند. مطالعات دیگر نشان داد هنگامی که بزرگسالان دارای اختلال اسپرگر تکالیف حالت­ های ذهنی را انجام می­ دهند نسبت به گروه کنترل سالم از مناطق متفاوتی از قشر پیش پیشانی استفاده می ­کنند. افراد دارای اختلال اوتیسم نسبت به گروه کنترل در قشر پیش پیشانی میانی و شکنج بالایی گیجگاهی فعالیت کمتری نشان می­ دهند. در هر دو گروه فعالیت بالایی در قشر خارج مخطط نشان داده شده ولی گروه دارای اختلال اوتیسم ارتباط کمتری بین این منطقه و شکنج بالایی گیجگاهی نشان می­ دهد. این موضوع تغییر در شبکۀ انتقال اطلاعات را در فرایند ذهنی سازی بیان می­ کند. یکی از آزمون­ های دیگری که برای سنجش ذهن خوانی استفاده می­ شود ذهن خوانی از طریق صداست که توسط راتر فورد، بارون کوهن و ویل رایت طراحی شده است. نامبرده و همکاران نشان دادند که افراد دارای اختلال اوتیسم و آسپرگر نسبت به همتایان سالم توانایی ذهن خوانی مبتنی بر صدای ضعیف­ تری دارند و در درمان مشکلات ادراکی اوتیسم با مشکل مواجه می شوند. علاوه براین تاجمیر، ریاحی، نجاتی و پوراعتماد نشان دادند که والدین کودکان دارای اختلال اوتیسم که در گسترۀ طیف اوتیسم  قرار می ­گیرند در هر دو آزمون ذهن خوانی از طریق چشم و ذهن خوانی از طریق صدا دارای نقص هستند. در این مطالعه از نسخۀ فارسی آزمون ذهن خوانی از طریق چشم بارون کوهن و نسخۀ فارسی ذهن خوانی از طریق صدا استفاده شده است.

سوالات متداول:

1- آیا مشکلات ادراکی در همه کودکان اوتیستیک دیده می‌شود؟
خیر، اما حدود 70-90% از کودکان اوتیستیک درجاتی از اختلال پردازش حسی را تجربه می‌کنند. شدت و نوع آن (حساسیت بیش‌ازحد یا کم‌حسی) در هر کودک متفاوت است.

2-والدین چگونه می‌توانند در خانه به کودک کمک کنند؟
ایجاد محیطی قابل پیش‌بینی، استفاده از لباس‌های نرم و بدون برچسب، و انجام تمرینات حسی ساده (مثل ماساژ با برس مخصوص) می‌تواند مفید باشد.

مشکلات کودکان اوتیسم

در اغلب کودکان دارای اختلال اوتیسم، اختلال زبانی در دوران اولیه کودکی جز علائم اوتیسم به شمار می رود. استفاده از اشاره‌ ها برای برقراری ارتباط به طور قابل ملاحظه‌ ای محدود است. زبان همیشه رشد نمی‌ کند و یا رشد تأخیری دارد. قواعد زبانی در آن‌ هایی که می‌ توانند صحبت کنند، اغلب با سن عقلی مرتبط است. ناهنجاری اصلی در زبان، استفاده عملی از زبان است. حتى کودکانی که دارای اختلال اوتیسم خفیف هستند، مشکلاتی در زمینه انطباق، صحبت مرتبط با موضوع بحث یا رعایت نوبت در گفتگو نشان می‌ دهند. اگرچه کودکان دارای اختلال اوتیسم با عملکرد بالا مایل به برقراری ارتباط هستند، ولی سؤال‌ ها و تفسیر ها را تکرار می‌ کنند و به طور خود انگیخته صحبت نمی‌ کنند، گفتگو یشان اغلب نامربوط و فاقد روابط متقابل است و صحبت‌ هایی بیان می‌ کنند که به زمینۀ گفتگو بی‌ ربط است. هر چند اختلال اوتیسم زمانی یک اختلال زبانی محسوب می‌ شد، تئوری‌ های اخیر بر آسیب‌ های شناخت اجتماعی تاکید می‌ کند و مشکلات زبان را به نقایص پردازش اطلاعات اجتماعی سطح بالاتر نسبت می‌ دهد. دکتر مهدی صابر، بهترین دکتر تشخیص اوتیسم در تهران، با ارزیابی دقیق علائم اوتیسم در کودکان و مشکلات کودکان اوتیسم به انتخاب بهترین گزینه درمانی برای آن ها می پردازد.

اختلال زبان در کودکان اوتیسم

یکی از مشکلات کودکان اوتیسم اختلال در بیان نیازها و خواسته‌ ها است. کودکان اوتیسم درجات مختلفی از اختلال زبان دارند که معمولاً منجر به تعاملات ناشیانه، انزوا و مبادلات ناموفق می‌ گردد. در حال حاضر استفاده از تبلت‌ ها، آیپد ها و گوشی‌ ها به عنوان دستگاه‌ های ارتباطی جایگزین زبان، در بین خانواده‌ های کودکان دارای اختلال اوتیسم بسیار رایج است. درک جنبه‌ های عملی زبان و چگونگی استفاده از آن در زندگی روزمره می‌ تواند برای افراد دارای اختلال اوتیسم مشکل باشد. علاوه بر این نقص زبان موجب چالش‌ های تحصیلی در درک مطلب و فهم خواندن می‌ گردد. در یک مطالعه طولی که ۴۰ کودک ۱۳-۲ ساله با علائم اوتیسم را دنبال کرده‌ اند، نشان داده شده است که مشکلات زبان در این کودکان تا بزرگسالی نیز ادامه داشته و این مشکلات در افراد دارای اختلال اوتیسم پایدار و نسبتاً مقاوم به درمان است. در یک مطالعه اجرا شده روی همشیران و والدین کودکان دارای اختلال اوتیسم نشان داده شد که روانی کلامی آوایی و معنایی آ‌‌ن‌ ها از همتایان در خانواده بدون کودک دارای اختلال اوتیسم به طور معنی‌ داری کمتر است.

مشکلات کودکان اوتیسم در توانایی‌ های فضایی

افراد دارای اختلال اوتیسم اغلب در تکالیفی که مستلزم پردازش دیداری – فضایی و توجه به جزئیات دیداری است، خوب عمل می‌ کنند. در حقیقت تحقیقات نشان داده است که علائم اوتیسم در افراد حتی ممکن است در انجام بعضی از این تکالیف نسبت به افراد با تحول طبیعی عملکرد بهتری داشته باشند. این افراد در شناسایی، جور کردن و بازسازی جزئیات دیداری که باعث عملکرد بهتر در تکالیف دیداری – فضایی می‌ شود، بهتر عمل می‌ کنند. با این وجود، این توانایی پردازش اطلاعات دیداری بدون هزینه نیست و از مشکلات کودکان اوتیسم می توان گفت که آن ها معمولاً در هماهنگی مرکزی ضعیف عمل می‌ کنند و در پردازش اطلاعات زمینه‌ ای مشکل دارند. پردازش اطلاعات در افراد عادی با انگیزه رسیدن به سطح معنایی بالاتر و پردازش کلی‌ تر صورت می‌ گیرد. در مقابل پردازش در افراد دارای اختلال اوتیسم بسیار متمرکز بر جزئیات به نظر می‌ رسد. براساس یک فرضیۀ شناختی مطرح در اختلال اوتیسم، فرضیه ضعف در هماهنگی مرکزی، افراد دارای اختلال اوتیسم در تکالیفی که مستلزم ترکیب اجزاء تشکیل دهنده یک شکل است ضعیف عمل می‌ کنند، اما در اعمالی که مستلزم تمرکز به نظم جزئیات یا پردازش موضعی است به طور طبیعی (یا حتی بالاتر از آن) عمل می‌ کند. همچنین به نظر می‌ رسد هنگامی که اطلاعات زمینه با عملکرد مداخله می‌ کند، آ‌‌ن‌ ها باید عملکرد خوبی نشان دهند. بر اساس فرضیۀ هماهنگی مرکزی، افراد دارای اختلال اوتیسم تحت تأثیر زمینه قرار نمی‌ گیرند. کودکان دارای اختلال اوتیسم در کشف شکل‌ هایی که در تصاویر زمینه جای می‌ گیرند به طور معناداری بهتر از گروه همتا، از نظر سن عقلی و تقویمی، عمل می‌ کنند. هماهنگی مرکزی ضعیف موجب عملکرد قوی افراد دارای اختلال اوتیسم در خرده‌ آزمون طراحی مکعب‌ های وکسلر می‌ شود. در این آزمون پخش کردن طرح‌ ها قبل از اجرا، عملکرد شرکت‌کنندگان سالم را مختل می‌ کند ولی عملکرد افراد دارای اختلال اوتیسم را به دلیل گرایش بیشتر به پردازش منفک طراحی‌ ها، به طور برجسته‌ ای بهبود می‌ بخشد. این موضوع نشان می‌ دهد که این افراد یک میل طبیعی به دیدن محرک‌ ها به صورت منفک به جای کلی دارند.

برخی از مشکلات کودکان اوتیسم

در پژوهشی که با هدف مقایسه مهارت‌ های حرکتی در کودکانی با علائم اوتیسم با و بدون تأخیر زبان انجام شده است، گزارش شده است که سرعت حرکت، هماهنگی و موقعیت اندام‌ های بدن در کودکان دارای اختلال اوتیسم نسبت به کودکان عادی متفاوت است و این کودکان در زمینه‌ های مورد اشاره دارای مشکلاتی هستند، اما یافته جالب این پژوهش این است که کودکان دارای اختلال اوتیسم با و بدون تأخیر زبانی در مقایسه با کودکان عادی پردازش دیداری قوی‌ تر و بهتری دارند. همان طور که گفته شد معمولاً همسو با نقص افراد دارای اختلال اوتیسم در هوش کلامی، این افراد در هوش عملی نیز دارای نقایصی هستند. با این وجود، یکی از مشکلات کودکان اوتیسم این است که در ادراک دیداری و چرخش ذهنی عملکرد پایین‌ تری نسبت به همتایان با تحول طبیعی خود دارند. این نقص ارتباط مثبت معنی‌ داری با نقص در تئوری ذهن دارد. براین اساس بخشی از تئوری ذهنی که نیازمند دیدگاه‌ گیری و در نظر گرفتن نقطه نظر دیگران برای برقراری ارتباط است، در اختلال اوتیسم دچار نقص است.

ناهنجاری های توجهی در کودکان اوتیسم

بسیاری از محققان شواهدی دال بر وجود ناهنجاری‌ های توجهی در افراد دارای اختلال اوتیسم ارائه کرده‌ اند. اما این نقایص براساس اجزاء متفاوت توجه متغیر است و نیمرخ متفاوتی نسبت به اختلال‌ های تحولی دیگر دارد. از سال‌ ها پیش گفته می‌ شود که افراد دارای اختلال اوتیسم توجه بیش از حد متمرکزی دارند و تنها به یکسری از نشانه‌ های محیطی در طول موقعیت یادگیری پاسخ می‌ گویند و در انتقال توجه مشکل دارند. بزرگسالان دارای اختلال اوتیسم و دارای ضریب هوشی متوسط در تکالیفی که مستلزم هیچ انتقالی در توجه نیست خوب عمل می‌ کنند، اما وقتی که انتقال سریع توجه بین اطلاعات دیداری و شنیداری لازم شود، بیش از یک انحراف استاندارد پایین‌ تر از گروه طبیعی عمل می‌ کنند. چندین مطالعه با استفاده از آزمون جهت‌ یابی دیداری- فضایی پوسنر نشان دادند که افراد با علائم اوتیسم، در مقایسه با گروه سالم، زمان طولانی‌ تری برای انقطاع و انتقال توجه صرف می‌ کنند. در مقابل تعدادی از مطالعات بیان کرده‌ اند که در اختلال اوتیسم توانایی حفظ و نگهداری توجه سالم باقی می‌ ماند. نتایج آزمون عملکرد مداوم در این گروه طبیعی گزارش شده است. این نیمرخ متفاوت نقاط ضعف و قوت توجه کودکان دارای اختلال اوتیسم را از کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش‌ فعالی متمایز می‌ کند. به این صورت که کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش‌ فعالی مشکلات کمتری در انقطاع و انتقال توجه دارند و در عوض در حفظ توجه و کنترل تکانه‌ ها دچار مشکل هستند.

سوالات متداول:

1-چرا کودکان اوتیستیک در برقراری ارتباط مشکل دارند؟
این مشکل ناشی از تفاوت در رشد مغز است که پردازش زبان و نشانه‌های اجتماعی را دشوار می‌کند. بسیاری از کودکان اوتیستیک در درک مفاهیم انتزاعی و بیان احساسات مشکل دارند.

2-آیا اوتیسم با افزایش سن بهبود می‌یابد؟
اوتیسم یک وضعیت مادام‌العمر است، اما با مداخلات زودهنگام و مناسب، بسیاری از کودکان می‌توانند مهارت‌های مهم زندگی را یاد بگیرند و چالش‌های خود را مدیریت کنند.

علائم اوتیسم و مغز کودک

شناختن علائم اوتیسم می‌ تواند تاثیر شایانی در تشخیص کودک اوتیسم و درمان آن داشته باشد. اختلال اوتیسم نوعی اختلال رشدی می باشد که شامل نقص در تعاملات اجتماعی، داشتن اشکال در پردازش ادراک و رفتار های کلیشه ای و تکراری می‌ ­شود. علائم اوتیسم از دو سالگی در کودک پدیدار می ­‌شود و توسط متخصصان قابل تشخیص است. شدت علائم اوتیسم متغیر بوده، اما نقص در مهارت­‌ های اجتماعی در کودکان مبتلا به این اختلال، ثابت است. کودک اوتیسم به طور معمول به­ سختی می ­‌تواند ارتباطات عاطفی برقرار کند یا به پدر و مادر خود وابسته شود. برخی از کودکان اوتیسم در برقراری ارتباط چشمی با مشکل مواجه هستند. کودکانی که علائم اوتیسم در آن‌ ها شدیدتر است، پرحاشگر شده یا ممکن است حرف نزنند. مرکز اوتیسم دکتر صابر، با بهترین دکتر برای تشخیص کودک اوتیسم، به درمان علائم اوتیسم و مغز کودک پرداخته و رضایت همیشگی مراجعان را به خود جلب می کند.

تشخیص کودک اوتیسم و علائم آنخوانایی

تفاوت در حجم کلی مغز در تشخیص کودک اوتیسم از مطالعاتی که با بررسی اندازه سر در کودکان دارای اختلالات طیف اوتیسم می‌ پرداختند، آغاز شد که نشانگر اندازه طبیعی یا کوچک‌ تر دور سر در بدو تولد و افزایش آن پس از 12 ماهگی است. مطالعات تصویربرداری تشدید مغناطیسی در کودکان 18 ماهه تا 4 ساله دارای اختلال اوتیسم یک افزایش 5 تا 10 درصدی را در حجم کلی مغز گزارش کرده‌ اند. اما این که آیا این افزایش حجم تا سنین نوجوانی باقی می‌ ماند، هنوز مشخص نیست. این افزایش حجم بیشتر در ماده سفید مغزی است تا خاکستری. علاوه بر این بیشترین افزایش حجم در قطعه پیشانی گزارش شده است. مطالعات تصویربرداری تشدید مغناطیسی دیگر سایر وجوه قشر مغز را مورد بررسی قرار داده است و شواهدی از شکل غیر طبیعی مغز در شیار مرکزی، قشر گیجگاهی فوقانی، شیار بین آهیانه‌ ای و شکنج پیشانی تحتانی را نشان داده است. در خصوص ساختار های مغزی درگیر در اوتیسم، جدول 3 – 12 ساختار های مغزی درگیر در علائم اوتیسم را به تفکیک نشان می‌ دهد.

جدول شماره 3 – 12 : ساختار های مغزی درگیر در اوتیسم به تفکیک علائم

مطالعات تصویربرداری مغز کودک اوتیسم

مطالعات تصویربرداری ساختاری، افزایش حجم آمیگدال و هیپوکامپ دو طرف را در علائم اوتیسم نشان داده شده است. افزایش حجم در تالاموس و عقده‌ های قاعده‌ ای نیز گزارش شده است. در مخچه هم افزایش حجم در ماده سفید به میزان ۳۹ درصد گزارش شده است. علاوه بر این، کاهش حجم جسم پینه‌ ای در مطالعات تصویربرداری ساختاری نشان داده شده است. مطالعات تصویربرداری عملکردی تغییرات عملکرد مغز را در هر یک از کارکرد های زیر بدین شرح بیان نموده است:

• پردازش شنیداری : کاهش فعالیت قشر شنیداری در تکلیف پردازش شنیداری، کاهش فعالیت شکنج گیجگاهی فوقانی دو طرف و بروکا به همراه افزایش فعالیت ورنیکه در تکالیف معنایی و کاهش فعالیت بروکا در تکالیف دسته بندی لغات و ناهنجاری ساختار های قشری درگیر در درک موسیقی کمتر است و در شنیدن موزیک‌ های شاد کاهش فعالیت اینسولای قدامی چپ گزارش شده است. علاوه بر این، کاهش طرفی‌ شدگی چپ زبان نیزگزارش شده است.

• درک لمسی : کاهش فعالیت قشر حسی پیکری. با این وجود، در لمس بافت‌ های ناخوشایند فعالیت بیشتری در اینسولا و شکنج کمربندی گزارش شده است.
• ادراک دیداری : در تکالیف پیچیده افزایش فعالیت قشر بینایی تا شکنج میانی آهیانه‌ ای گزارش شده است. در تکالیف چرخش ذهنی کاهش فعالیت در نواحی مکمل قشر پیشانی، قشر کمربندی قدامی و هسته کودیت دیده می‌ شود. در ادراک تصاویر سه بعدی فعالیت کمتر قشر خلفی خارجی پیش پیشانی گزارش شده است.
• درک حرکت : به طور کلی کاهش فعالیت شکنج آهیانه تحتانی، ناحیه تکمیلی حرکت چشم، شکنج گیجگاهی فوقانی در افراد دارای اختلال اوتیسم در درک حرکت گزارش شده است.
• کارکرد های حرکتی : کاهش فعالیت قشر های حرکتی اولیه و ثانویه و مخچه در اختلال گزارش شده است.
• درک نگاه : کاهش فعالیت قطعه آهیانه تحتانی و شکنج گیجگاهی فوقانی و افزایش فعالیت در اینسولای راست و محل تلاقی قشر گیجگاهی آهیانه‌ ای نشان داده شده است.
• درک صورت : کاهش فعالیت آمیگدال و شکنج دوکی شکل در حین تکالیف درک صورت گزارش شده است.
• کارکرد های اجرایی : در تکلیف استروپ افزایش فعالیت شکنج پیشانی تحتانی چپ و شکنج حدقه‌ ای پیشانی اینسولای چپ و قطعه‌ های آهیانه در افراد دارای اختلال اوتیسم گزارش شده است. در تکلیف برو – نرو کاهش فعالیت در شکنج کمربندی قدامی، بخش میانی پیش پیشانی و شکنج گیجگاهی فوقانی دیده شده است. در آزمون برج لندن کاهش ارتباطات بین قشر های پیشانی و آهیانه‌ ای نشان داده شده است.
• تقلید : کاهش فعالیت قشر پیش حرکتی و قشر آهیانه‌ ای تحتانی در حین تکلیف تقلید در علائم اوتیسم دیده شده است.
• تئوری ذهن : کاهش فعالیت شکنج کمربندی در تکلیف درک خود و کاهش فعالیت پیش‌ پیشانی میانی در قضاوت دیگران و کاهش فعالیت قشر گیجگاهی در قضاوت خود در تشخیص کودک اوتیسم گزارش شده است.
• استدلال انتزاعی : افزایش فعالیت قشر پس سری و گیجگاهی در تکالیف یادگیری در حالی که در گروه طبیعی افزایش فعالیت در نواحی پیشانی است. همچنین، افزایش فعالیت قشر پس سری در اجرای تکالیف ماتریس پیشرونده ریون در علائم اوتیسم گزارش شده است.

نقش ژنتیک و محیط در شکلگیری مغز اوتیسم

تحقیقات نشان میدهد که اوتیسم ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است. برخی ژنهای خاص بر رشد مغز تأثیر گذاشته و باعث تفاوت در ارتباطات عصبی میشوند. از طرفی، عواملی مانند سن والدین، عفونتهای دوران بارداری یا قرارگیری در معرض آلایندهها نیز ممکن است خطر ابتلا را افزایش دهند. تعامل بین ژنها و محیط، ساختار و عملکرد مغز را تغییر میدهد که منجر به علائم اوتیسم در کودکان مانند مشکلات اجتماعی و ارتباطی میشود. مطالعات تصویربرداری مغز، تفاوتهایی در نواحی مربوط به پردازش حسی، زبان و تعاملات اجتماعی نشان داده است.

چگونه مغز کودکان اوتیستیک پردازش اطلاعات میکند؟

مغز کودکان مبتلا به اوتیسم، اطلاعات را به شیوهای متفاوت پردازش میکند. برخی نواحی مغز مانند قشر پیشپیشانی و آمیگدال ممکن است فعالیت غیرمعمولی داشته باشند، که منجر به حساسیتهای حسی، تاخیر در گفتار یا تمرکز شدید روی جزئیات (از جمله علائم اوتیسم در کودکان) میشود. این کودکان گاهی در یکپارچهسازی اطلاعات مشکل دارند، به همین دلیل ممکن است با صداها، نورها یا تعاملات اجتماعی به شکلی غیرمنتظره واکنش نشان دهند. تحقیقات نشان میدهد که ارتباط بین نورونها در مغز اوتیستیک میتواند الگوهای منحصربهفردی داشته باشد، که توضیحدهنده تنوع گسترده در رفتارهای این کودکان است.

سوالات متداول:

1- چرا کودکان اوتیستیک به صدا حساسند؟
مغز آن‌ها اطلاعات حسی را متفاوت پردازش می‌کند و ممکن است صداهای معمولی را بیش‌ازحد شدید دریافت کنند.

2- آیا تفاوت مغزی اوتیسم در اسکن دیده می‌شود؟
برخی تفاوت‌ها مانند فعالیت غیرمعمول نواحی خاص در تصویربرداری مغز قابل مشاهده است.

کاردرمانی حرکتی اوتیسم

کاردرمانی حرکتی اوتیسم در مواردی همچون مهارت‌ های ادراکی، رشد حرکتی، استقامت، هماهنگی اندام ها، تعادل، داشتن مهارت برنامه‌ ریزی حرکتی، مهارت‌ های خودیاری از جمله رعایت بهداشت و توانایی پردازش حسی انجام می‌ شود. در کاردرمانی حرکتی اوتیسم اهدافی همانند افزایش هوشیاری برای تحریک دستگاه عصبی مرکزی، تقویت حفظ تعادل و… برای به کارگیری همزمان مغز و بدن، آرام‌ کردن بدن برای بیشتر شدن توانایی تنظیم ورودی حسی، تقویت توانایی های حرکتی ظریف و درشت پیگیری می‌ شوند. کلینیک تخصصی توانبخشی اوتیسم دکتر صابر، بهترین مرکز درمان مشکلات حسی و حرکتی کودکان اوتیسم در تهران، با انجام روش هایی همچون کاردرمانی حرکتی اوتیسم، کاردرمانی حسی اوتیسم و… به درمان اوتیسم در کودکان کمک می کند.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

شباهت های کودکان مبتلا به اوتیسم و آسپرگر

مشاهدات اولیه، کودکان دارای اختلال اوتیسم را خوش اندام توصیف می­ کرد و بیان می کرد که نشانه­ های کمی از آسیب حرکتی در آن ها وجود دارد، در حالی که مطالعات نظام ­مند اخیر در مورد عملکرد حرکتی، نشانه های مستند تأخیر حرکتی یا رشد حرکتی ناهنجار را نشان می­ دهد. اندازه گیری­ های دقیق نوسان وضعیتی نشان دهنده عملکرد تعادلی ضعیف ­تر در این کودکان نسبت به همتایان سالم است. در یک مطالعه، کودکان دارای اختلال اوتیسم  و اختلال زبان مقایسه شدند و نشان داده شد که هر دو گروه به یک اندازه در تعادل هماهنگی، حرکات ظریف، حرکات درشت و حرکات دهانی دچار مشکل هستند. مطالعاتی که با استفاده از آزمون­ های استاندارد شدۀ آسیب ­های حرکتی بر روی کودکان دارای اختلال آسپرگر و اوتیسم با عملکرد بالا صورت گرفته است، نشانه ­هایی از بی مهارتی عصبی- حرکتی را در هر دو گزارش کرده است. این یافته­ ها این فرضیه را مطرح کرده ­اند که نقص در مهارت حرکتی یک ویژگی مخصوص سندرم آسپرگر است و امکان دارد یک نشانۀ متفاوت تشخیصی باشد. کاردرمانی حرکتی اوتیسم و درمان مشکلات حسی کودکان اوتیسم به کمتر شدن این نشانه ها کمک می کند.

مشکلات حرکتی و حسی کودکان اوتیسم

برخی از کودکان دارای اختلال اوتیسم دارای مشکلات حرکتی مانند بازی با توپ و نقاشی هستند که معمولاً این مشکلات نه به علت ضعیف بودن عضلات، بلکه به دلیل نقص در هماهنگی عضلات به وجود می­ آید. معمولاً مشکلات حرکتی زیادی در کودکان دارای اختلال اوتیسم  دیده می­ شود که البته به کمک کاردرمانی حرکتی اوتیسم و درمان مشکلات حسی قابل بهبود است. مطالعات قبلی نشان داده ­اند که دامنه ­ای از ۱۰۰-۲۱ درصد کودکان دارای اختلال اوتیسم از نوعی از مشکلات حرکتی رنج می­ برند. اکثر کودکان دارای اختلال اوتیسم خصوصیات حرکتی غیر طبیعی مانند انقباض عضلانی ضعیف و حرکات تکراری دارند و همچنین در آزمون­ های معتبر حرکتی، به ویژه زمانی که پیچیدگی تکلیف بیشتر می­ شود در دامنۀ تأخیری قرار می­ گیرند. بررسی نوار های ویدئویی خانگی نشان می دهد که اختلال حرکتی در زمان نوزادی هم وجود دارد و در سنین بالاتر تأخیر های حرکتی اختلال در هماهنگی حرکتی، نقص در برنامه ریزی حرکتی و کنترل بدن در آنها دیده می­ شود.

ضعف در انقباض عضلانی و مشکلات حرکتی اوتیسم

ارزیابی حرکات درشت در کودکان دارای اختلال اوتیسم نشان دهنده ضعف در انقباض عضلانی، دامنه حرکت بیش از اندازه مفصل، وضعیت بدنی خمیده، زانو های خم شده، نرمی عضلات، مشکل در فهم طرح واره بدن، مشکل در هماهنگی و زمان بندی حرکات، کنترل مفصلی ضعیف و دشواری در کنترل حرکات دست و پا است. وضعیت­ هایی که در آن ها انقباض عضلانی برای کودکان دارای اختلال اوتیسم دشوار است، شامل خم شدن به عقب، خم شدن به جلو در حالت خوابیده، به پشت ایستادن روی یک پا و وضعیت رومبرگ (ایستادن روی دو پا یا پاشنه – پنجه با چشم ­های بسته) است. کودکان دارای اختلال اوتیسم به طور معمول مراحل اصلی رشد مانند نشستن، چهار دست و پا رفتن، ایستادن و راه رفتن را طی می ­کنند. هر چند این کودکان انقباض عضلانی ضعیف دارند و همین امر منجر به عملکرد ضعیف آن ها در این مراحل می­ شود که البته با کاردرمانی حرکتی اوتیسم بهبود می یابد. انقباض عضلانی ضعیف، دشواری­ هایی در ایجاد حرکات استقامتی و حرکات کنترل شده، که نیاز به تغییرات آهسته بین وضعیت ­ها و کارکرد مؤثر دارند، ایجاد می ­کند. انقباض عضلانی ضعیف موجب نقص کنترل لگن، افزایش گودی کمر، انعطاف بیش از حد مفاصل، عضلات ضعیف لگن، ران­ ها، شانه ­ها و افزایش سفتی در الگو های حرکتی و وضعیت­ های بدنی می­ شود. مشکلات انقباض عضلانی به کودکان دارای اختلال اوتیسم ظاهری سست، ضعیف و به طور کلی بی توجه به لمس شدن و همچنین نشستن و ایستادن به شکل­ های غیر طبیعی می ­دهد.

درمان مشکلات حسی کودکان اوتیسم

علاوه بر این برخی از کودکان دارای اختلال اوتیسم در برنامه­ ریزی حرکتی و هماهنگی دارای مشکلاتی هستند که این امر سبب می­ شود که برای این دسته از کودکان یادگیری یک تکلیف جدید مشکل شود و برای یادگیری به تکرار بیشتری نسبت به دیگران نیاز داشته باشند. کودکان با این اختلال، دشواری آشکاری در هماهنگی حرکتی دارند که در زندگی روزمره آن ها اثر دارد. مطالعات زیادی وجود اختلالات یادگیری حرکتی را نیز در اختلال اوتیسم نشان داده ­اند. یادگیری حرکتی فرایندی است که طی آن توانایی اجرای حرکت به طور مداوم و پایداری تغییر می­ کند. همچنین کودکان دارای اختلال اوتیسم واکنش تأخیری غیر طبیعی برای شروع یک حرکت از خود نشان می­ دهند. درمان مشکلات حسی کودکان اوتیسم توسط درمانگران مجرب و متخصصان انجام می شود.

تمرین‌های مؤثر کاردرمانی حرکتی برای تقویت عضلات و تعادل

کاردرمانی حرکتی یکی از روش‌های کلیدی در بهبود توانایی‌های جسمانی کودکان اوتیستیک است که با تمرکز بر تقویت عضلات، افزایش هماهنگی و بهبود تعادل، به آنها کمک میکند تا در انجام فعالیت‌های روزمره مستقلتر عمل کنند. کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب با چالشهایی مانند ضعف عضلانی، ناهماهنگی حرکتی یا مشکلات تعادلی روبهرو هستند که میتواند بر مهارتهایی مانند راهرفتن، دویدن، لباسپوشیدن یا حتی نوشتن تأثیر بگذارد. تمرین‌های هدفمند کاردرمانی حرکتی نه‌تنها این مشکلات را کاهش میدهد، بلکه با تقویت سیستم حسی-حرکتی، به کاهش اضطراب و بهبود تمرکز نیز کمک میکند.

از جمله تمرینهای مؤثر در این حوزه میتوان به بازی با توپ‌های درمانی اشاره کرد که با پرتاب، گرفتن یا غلتاندن توپ، هماهنگی بین دست و چشم را تقویت میکند. فعالیتهایی مانند راه‌رفتن روی خطوط مستقیم یا لیلیکردن نیز تعادل و کنترل پاسچرال (وضعیت بدن) را بهبود میبخشند. استفاده از تخته‌های تعادل (Balance Board) یا ترامپولینهای کوچک نیز بهعنوان ابزاری کاربردی، به کودک کمک میکند تا با حفظ تعادل در شرایط ناپایدار، قدرت عضلات مرکزی بدن را افزایش دهد. برای تقویت عضلات بزرگ (مانند عضلات پا و بازو)، تمرینهای کششی با باندهای الاستیک یا بالارفتن از پله‌های کوچک پیشنهاد میشود.

تمرینهای تقلید حرکتی نیز نقش مهمی ایفا میکنند؛ مثلاً از کودک خواسته میشود حرکات حیوانات (مانند جهش قورباغه یا راهرفتن خرس) را تقلید کند. این فعالیت‌ها علاوه بر تقویت عضلات، انعطافپذیری و هماهنگی دو نیمکرهٔ مغز را بهبود میبخشد. همچنین، فعالیتهای یکپارچگی حسی مانند راهرفتن روی سطوح ناهموار (مانند تشکهای حبابی) یا بازی در استخر توپ، به کودک کمک میکند تا اطلاعات حسی را بهتر پردازش کند و تعادل خود را در محیطهای مختلف تنظیم نماید.

نکتهٔ کلیدی در اجرای این تمرینها، شخصیسازی آنها بر اساس سطح توانایی و علایق کودک است. برای مثال، اگر کودک به اسباببازیهای خاصی علاقه دارد، میتوان از آن ابزارها در تمرینها استفاده کرد تا مشارکت او افزایش یابد. همچنین، ترکیب این تمرینها با بازیهای گروهی، نهتنها مهارتهای حرکتی، بلکه تعاملات اجتماعی را نیز تقویت میکند. والدین میتوانند با همکاری کاردرمانگر، این فعالیتها را در خانه تکرار کنند و محیطی امن و جذاب برای تمرین فراهم نمایند. مطالعات نشان دادهاند که انجام منظم این تمرین‌ها به‌مدت ۳ تا ۴ جلسه در هفته، بهطور قابل‌توجهی بهبود هماهنگی، قدرت عضلانی و اعتمادبهنفس کودکان اوتیستیک را به همراه دارد.

سوالات متداول:

1-چگونه کاردرمانی حرکتی بر مهارت‌های اجتماعی کودکان تأثیر میگذارد؟
بسیاری از فعالیت‌های کاردرمانی حرکتی به‌صورت گروهی انجام میشوند، مانند بازی با توپ یا انجام مسابقات تعادلی. این تعاملات غیرمستقیم، به کودکان کمک میکند تا نوبت‌گیری، همکاری و ارتباط چشمی را تمرین کنند. بهبود اعتمادبه‌نفس جسمانی نیز زمینه‌ساز مشارکت بیشتر در محیط‌های اجتماعی مانند مدرسه یا پارک میشود.

2-والدین چگونه میتوانند پیشرفت کودک را پس از کاردرمانی حرکتی ارزیابی کنند؟
مشاهدهٔ بهبود در مهارت‌های روزمره (مانند توانایی بستن دکمه‌ها)، کاهش زمین‌خوردن‌های مکرر، افزایش تمایل به بازی‌های فیزیکی یا کاهش مقاومت در برابر لمس شدن، نشاندهندهٔ پیشرفت است. همچنین، ثبت تغییرات در دفترچهٔ یادداشت و مشورت منظم با کاردرمانگر به ارزیابی دقیق‌تر کمک میکند.

مشکلات کودکان اوتیسم در مدرسه

محیط مدرسه به ندرت محیطی خوب برای کودکان اوتیسم است و این می تواند مشکلات جدی در طول سال های تحصیلی و بعد از آن برای کودک اوتیسم به وجود آورد. اولاً، کودکان مبتلا به اوتیسم زمان بسیاری را صرف یادگیری روش کنار آمدن با محیطی می‌ کنند که غالبا با مهارت ها و مشکلات آن‌ ها هماهنگ نیست. سپس، بعد از ایجاد آن مهارت‌ ها، کودکان باید آن جا را برای موقعیتی کاملاً متفاوت ترک کنند. در مدرسه، ارتباطات اجتماعی در همه جا در جریان است. علاوه بر آن، آن چه که در کلاس درس مناسب است، احتمال دارد در ورزشگاه یا زمین بازی مناسب نباشد. درک علائم اجتماعی که به کودک می گوید چه زمانی باید رفتار های اجتماعی خود را تغییر دهد، غالبا برای کودکان اوتیسم دشوار است. دکتر مهدی صابر، بهترین دکتر برای اوتیسم در تهران، با تشخیص درست مشکلات کودکان اوتیسم در مدرسه و تشخیص دقیق علائم اوتیسم در کودکان به درمان کودکان مدرسه ای مبتلا به اوتیسم کمک می کند.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

برخی از مشکلات کودکان اوتیسم در مدرسه

الگوی نقاط قوت و ضعف در عملکرد تحصیلی بر نیمرخ هوشی اختلالات اوتیسم منطبق است. موفقیت­ های تحصیلی­ ای که به حافظۀ خوب یا مهارت­ های عینی نیاز دارند، اغلب نسبت به تکالیف درسی­ ای که مستلزم یکپارچگی انتزاع یا تعمیم هستند، بیشتر است. بعضی کودکان دارای اختلال اوتیسم با عملکرد بالا دارای مهارت­ های خواندن پیش­رس هستند و می­ توانند پردازش کلمات را در سطحی بالاتر از کودکان همسن خود انجام دهند. حافظۀ خوب در کودکان دارای اختلال اوتیسم  موجب می­ شود لیست­ های هجایی و جداول ضرب را به آسانی یاد بگیرند. در مقابل ثابت شده است که این کودکان در زمینه­ های خاصی مانند خواندن مفهومی و زبان نوشتاری ضعیف هستند. این مورد از علائم اوتیسم در کودکان کاملاً با الگوی مشکلاتی که معلمان و روانشناسان مدرسه ارائه می­ دهند، متفاوت است. در این نیمرخ، پردازش ضعیف و قدرت فهم خوب مانند نارسا خوانی دیده می­ شود. گاهی اوقات در آموزش و فعالیت­ های علمی دانش آموزان دارای اختلال اوتیسم درگیر تکالیف خانگی و کلاسی ­ای می­ شوند که غیر جذاب و فراتر از ظرفیت­ های آن ها است در این مواقع ممکن است کودک برای فرار از تکلیف سخت یا خسته کننده رفتار های مخربی نشان دهد. دانش آموز دارای اختلال اوتیسم ممکن است برای فرار تلاش کند، عصبانی یا پرخاشگر شود. دچار در جاماندگی در زبان یا تکالیف و یا فروپاشی شود. این ها بخشی از مشکلات کودکان اوتیسم در مدرسه می باشند که با روش های توانبخشی می توان به درمان اوتیسم کمک کرد. محققان در تلاشند تا راه­ هایی پیدا کنند که کودک دارای اختلال اوتیسم در اهداف تحصیلی متعهد شده و در انجام تکالیف تحصیلی با وجود دشوار و یا خسته کننده بودن سماجت به خرج دهد. در مطالعه­ ای که با هدف بررسی تأثیر متغیر های انگیزشی مانند تقویت کننده ­های طبیعی انتخاب و تکالیف نگه دارنده در ارتقاء علائق و عملکرد تحصیلی انجام شد، نشان دادند که عناصر انگیزشی در فعالیت­ های تحصیلی موجب کاهش رفتار های مخرب، پیشبرد علایق و در نتیجه تکمیل سریع تر تکالیف می­ شود.

عملکرد اجتماعی ضعیف در کودکان اوتیسم

یکی از مشکلات کودکان اوتیسم در مدرسه، توانایی انطباق است. توانایی انطباق معمولاً به این صورت تعیین می­ شود که آیا یک فرد به مراقبت همیشگی نیاز دارد یا در بعضی امور مستقل است؟ عملکرد انطباقی معیار خوبی برای اندازه گیری اثر بخشی مطالعات طولی و درمانی است. کودکان دارای اختلال اوتیسم سطح رفتار انطباقی پایین ­تری نسبت به هوش شان نشان می­ دهند و این الگو در مورد نمونه­ های با ضریب هوشی طبیعی برجسته ­تر است. براساس مطالعات هالین بعد از ۲۵ سالگی رفتار مبتلایان به اختلالات طیف اوتیسم  بهبود می ­یابد و حدود ۲۰ درصد از بزرگسالان دارای اختلالات طیف اوتیسم عملکرد و روابط اجتماعی خوبی دارند. با وجود متغیر های زیاد در مطالعات، میانگین افراد دارای اختلالات طیف اوتیسم که موفق به تحصیلات دانشگاهی می­ شوند، ۱۲ درصد است. از جمله علائم اوتیسم در کودکان می توان به این موارد اشاره کرد: در حدود یک چهارم آن ها استخدام می­ شوند و سرویس غذا، کار های غیر ماهرانه در کارخانه و انبارداری را شامل می­ شود و ثبات شغلی آن ها پایین است. در همه ابعاد افراد با توانایی­ های هوشی بیشتر، بهتر عمل می­ کنند. این یافته­ ها توسط یک مطالعه طولی آینده ­نگر بر روی ۱۲۰ بزرگسال که در کودکی تشخیص اوتیسم و عقب ماندگی ذهنی دریافت کرده بودند تأیید شده است. در این نمونه ۸۰ درصد از افراد استقلال کم یا خیلی کم داشتند. این افراد معلولیت­ های سختی داشتند که به آن ها امکان زندگی مستقل یا ارتباطات اجتماعی رضایت بخش را نمی داد.

چالش‌های تحصیلی کودکان اوتیسم و راهکارهای عملی برای موفقیت آموزشی

کودکان اوتیسم در محیط‌های آموزشی با چالش‌های منحصر به فردی روبه‌رو هستند که نیازمند توجه و برنامه‌ریزی ویژه است. یکی از مهم‌ترین مشکلات، تفاوت در شیوه یادگیری این کودکان است. بسیاری از آن‌ها در درک مفاهیم انتزاعی، پیروی از دستورالعمل‌های شفاهی و تطبیق با تغییرات برنامه‌ریزی شده مشکل دارند. اینجاست که نقش یک معلم اوتیسم آگاه به نیازهای ویژه این دانش‌آموزان پررنگ می‌شود.

از دیگر چالش‌های تحصیلی می‌توان به حساسیت‌های حسی اشاره کرد. نورهای شدید، سروصدای محیط کلاس و حتی بافت برخی وسایل آموزشی ممکن است برای این کودکان آزاردهنده باشد و تمرکز آن‌ها را مختل کند. همچنین، مشکلات ارتباطی و اجتماعی اغلب باعث می‌شود کودکان اوتیسم در کار گروهی یا تعامل با همکلاسی‌ها دچار مشکل شوند.

برای بهبود این شرایط، استفاده از روش‌های آموزشی بصری مانند تصاویر، نمودارها و برنامه‌های تصویری بسیار مؤثر است. ساختاردهی محیط آموزشی با ایجاد فضایی قابل پیش‌بینی و کم‌تحریک نیز به کاهش اضطراب این کودکان کمک می‌کند. علاوه بر این، تقسیم تکالیف به بخش‌های کوچک‌تر و استفاده از تقویت‌کننده‌های مثبت می‌تواند انگیزه یادگیری را افزایش دهد.

با درک این چالش‌ها و به کارگیری راهکارهای مناسب، می‌توان محیطی ایجاد کرد که هم برای کودک اوتیسم و هم برای معلمانش کم‌استرس‌تر و پربارتر باشد. موفقیت تحصیلی این کودکان زمانی محقق می‌شود که نیازهای ویژه آن‌ها شناخته شود و برنامه‌ریزی آموزشی به صورت فردی و انعطاف‌پذیر انجام گیرد.

سوالات متداول:

1-برای کاهش اضطراب کودک اوتیسم در محیط مدرسه چه اقداماتی مؤثر است؟
اضطراب در کودکان اوتیسم اغلب ناشی از غیرقابل پیش‌بینی بودن محیط مدرسه است. راهکارهای مؤثر شامل:

-تهیه برنامه روزانه بصری

-اطلاع‌رسانی قبلی درباره تغییرات احتمالی

-ایجاد یک “فضای امن” برای آرامش هنگام اضطراب

-استفاده از تایمرهای بصری برای انتقال بین فعالیت‌ها

2-چرا کودکان اوتیسم در درک دستورات شفاهی معلم مشکل دارند؟
بسیاری از کودکان اوتیسم در پردازش اطلاعات شنیداری مشکل دارند و ممکن است دستورات شفاهی را به درستی درک نکنند یا فقط بخشی از آن را به خاطر بسپارند. این به دلیل تفاوت در پردازش عصبی و گاهی مشکلات در حافظه کاری است. راه حل این است که معلمان از دستورات کوتاه و واضح استفاده کنند، همراه با نشانه‌های بصری (مثل تصاویر یا نوشته) و فرصت کافی برای پردازش اطلاعات بدهند. استفاده از روش “ببین، بشنو، انجام بده” بسیار مؤثر است.