گفتاردرمانی کودکان اوتیسم در مدرسه

بعضی وقت ها گفتاردرمانگران از این که از آن ها خواسته شده تا دانش آموزان مبتلا به اختلال اوتيسم  را درمان کنند، متعجب می شوند. این سوال نیز احتمال دارد برای پدر و مادر کودکان به وجود بیاید که گفتاردرمانگران چه خدماتی را می توانند به کودک شان ارائه دهند. از آن جایی که کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم در ابعاد گوناگون ارتباطی همانند توانایی حرف زدن، برقراری ارتباط، بیان نیاز های اصلی خود یا شروع یک گفت و گو دارای مشکلات متفاوتی هستند، نمی توان پاسخ صحیحی به این سوال داد. امروزه با توجه به این که تعداد دانش آموزان مبتلا به اوتیسم افزایش یافته، خدمات گفتاردرمانی کودکان اوتیسم در مدرسه های خاصی انجام می پذیرد. مرکز دکتر صابر، بهترین کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی اوتیسم در تهران، با انجام تمرینات گفتار درمانی برای اتیسم ، گفتاردرمانی در منزل برای اوتیسم و بستن قرارداد با مدارس برای گفتاردرمانی کودکان اوتیسم در مدرسه به درمان این کودکان کمک می کند.

گفتاردرمانی کودکان اوتیسم در مدرسه و مهارت های تحصیلی

مهارت‌ های تحصیلی در کودکان اوتیستیک متناسب با همه‌ی سطوح رشدی آن‌ هاست. درک خواندن برای برخی از این کودکان ممکن است ارتباط ضعیفی با کدگشایی کلمات داشته باشد. برخی از کودکان مبتلا به اوتیسم پدیده‌ی hyperlexia را نشان می‌ دهند که نشانه‌ی توانایی کدگشایی است که به مهارت شناختی، اجتماعی و دیگر مهارت‌ های زبانی اشاره دارد. خصوصیات hyperlexia عبارت اند از:

• کد گشایی پیشرفته‌ی کلمه
• اشتغال دائمی با خواندن حروف یا نوشتن
• نجوا در کودکان دارای اکو
• Pedntic speech که به الگوی غیرطبیعی زبان که بیانی متفاوت دارد و کیفیتی متفاوت را در استفاده از کلمات و سبک گفتاری منعکس می‌ کند، اشاره دارد (مورد استفاده در اوتیسم سطح بالا)
• مشکل در تفسیر معنای تن صدا مثل این که آیا یک پیام تمسخر را حمل می‌ کند یا صمیمیت را؟!

برای تمامی افراد مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم که دارای کلام هستند، ویژگی‌ های فرا زنجیره‌ ای، فرازبانی مثل تن، تکیه و بلندی باید ارزیابی شود. این کودکان در این نواحی مشکل دارند. الگوی غیر معمولی گفتاری مثل آن چیزی که در اوتیسم سطح بالا دیده می‌ شود (Pentic speech style) باید بررسی شود و بهترین راه ارزیایی پروزودی، نمونه‌ی گفتار خود انگیخته است.

• فاصله‌ی قابل مشاهده بین مهارت قوی کدگشایی، تشخیص کلمات و هجی در مقایسه با درک ضعیف خواندن
• علاقه‌ی زودهنگام نسبت به خواندن
• یادگیری خواندن بدون آموزش مستقیم!

مهارت‌ های زبانی نقش حیاتی در موفقیت تحصیلی ایفا می ‌کنند و از کسب مهارت‌ های خواندن و نوشتن حمایت می ‌کنند و کودکان را قادر می ‌سازند تا با دیگران تعامل داشته باشند. همچنین مهارت ‌های گفتار، زبان و ارتباط نقش مهمی در آمادگی کودک برای ورود به مدرسه و توانایی او در دستیابی به پتانسیل آموزشی خود ایفا می ‌کنند. بسیاری از خانواده ‌ها ادامه دادن برنامه ‌های مداخله زود هنگام را که قبل از شروع مدرسه فرزند شان آغاز کرده بودند، مفید می ‌دانند. چه درمان ‌های رفتاری مانند رفتار درمانی یا حمایت رفتاری مثبت، چه درمان ‌های رشدی مانند آموزش پاسخگو، یا درمان ‌های ترکیبی مانند تیچ، این برنامه‌ ها اغلب به گونه ‌ای تطبیق داده می ‌شوند که شدت کمتری داشته باشند اما همچنان حمایتی باشند. این برنامه‌ ها به حفظ ثبات در روال زندگی کودک در سنین مدرسه کمک می ‌کنند، که برای رشد مداوم و راحتی آن‌ ها با محیط‌ های جدید مهم است. گفتاردرمانی مبتنی بر مدرسه به دانش ‌آموزان در سیستم آموزشی ارائه می ‌شود، معمولاً تحت راهنمایی یک آسیب ‌شناس گفتار و زبان. نقش اصلی یک گفتاردرمانگر که در محیط‌ های آموزشی کار می ‌کند، حمایت و توانمند سازی کودکان برای دستیابی به پتانسیل کامل ارتباطی و آموزشی خود و حذف یا کاهش موانعی است که نیاز های گفتار، زبان و ارتباطی آن ها برای یادگیری ‌شان ایجاد می ‌کند. برای واجد شرایط بودن برای این خدمات، دانش ‌آموزان باید نشان دهند که چالش ‌های گفتاری یا زبانی آن ‌ها بر توانایی آن ‌ها در موفقیت تحصیلی تأثیر می ‌گذارد. هر مدرسه فرآیندی دارد که باید برای معاینه فرزند تان دنبال کنید. به عنوان مثال فرزند شما ممکن است برای آزمایش به یک تیم مطالعه کودک ارجاع داده شود یا ممکن است بخشی از این تیم باشد، همراه با معلمان، معلمان آموزش ویژه، یک روانشناس یا دیگران. گفتاردرمانی مبتنی بر مدرسه:

– نیاز های واقعی مدارس و دانش ‌آموزان را هدف قرار می دهد و با سیاست ‌ها، اقدامات و فرهنگ مدارس برای طراحی تمرینات همسو است.

– بر محتوای دانش ‌آموزمحور و همسو با محتوای برنامه درسی مبتنی بر مدرسه برای آموزش دانش ‌آموزان تمرکز دارد و توانایی زبانی و دستیابی به اهداف یادگیری دانش آموزان را توسعه می دهد.

– با توجه به نیاز های دانش‌ آموزان، به صورت انعطاف ‌پذیر از منابع و اتخاذ راهبرد های متنوع برای تقویت همکاری خانه و مدرسه، کمک به دانش ‌آموزان برای توسعه توانایی زبانی و تسهیل آموزش جامع فردی استفاده می کند.

واج شناختی و تمرینات گفتاردرمانی کودکان اوتیسم

واج شناختی به سیستم صدا های زبان اشاره دارد و شامل قوانینی برای ترکیب زنجیره‌ی صدا های (همخوان‌ ها و واکه‌ ها) گفتاری می‌ باشد. تولید به حرکات مسیر صوتی برای تولید صدا های گفتاری اشاره دارد که شامل جایگاه تولیدگر ها و اصلاح اندازه و شکل حفرات تشدید می‌ باشد. همانند سایر جنبه‌ های شکل زبان، زنجیره‌ های واج شناختی و تولیدی معمولاً از نقاط قوت کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم می‌ باشد. این حیطه در کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم مشابه با کودکان طبیعی تکامل می‌ یابد و در واقع همان رشد طبیعی را پی می‌ گیرد. ولی به هر حال یک سری تولیدات غیر دقیق و مبهم در این کودکان گزارش شده است. در مراحل اولیه ارزیابگر می‌ تواند آوا های موجود در ساختار های هجایی و وقوع فرآیند های واجی و خرابگویی‌ های تولیدی را برای آن‌ هایی که در سطح پیش دبستانی و فراتر از آن هستند، یادداشت‌ برداری کند.

جنبه های گفتاردرمانی کودکان اوتیسم

جنبه‌ های فرا زنجیره‌ ای با نوای گفتار در کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم اغلب آسیب دیده است. این جنبه‌ های فرا زنجیره‌ ای گفتار به‌عنوان جنبه‌ های فرازبانی هم ارجاع داده می‌ شوند و شامل: تن صدا، تکیه و بلندی می‌ شود. یکی از توصیف‌ های اصلی اختلالات طیف اوتیسم شامل آسیب نوای گفتار است که یک علامت تشخیصی فوری اختلال است. مشکلات نوای گفتار در میان افراد مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم خیلی وسیع است و نیاز به گفتاردرمانی کودکان اوتیسم در مدرسه دارد و شامل موارد زیر می شود:

• آهنگ اغراق‌ آمیز، فرکانس بالا و جیغ مانند برای یک صدای منوتن یکنواخت
• جایگاه نامناسب تکیه در بزرگسالان و نوجوانان مبتلا به اوتیسم سطح بالا
• مشکلاتی با بلندی شامل کنترل ضعیف، نوسان غیر منتظره و بلندی بیش از حد

معلمان چگونه می‌توانند به گفتاردرمانی کودک اوتیستیک کمک کنند؟

معلمان نقش کلیدی در پیشرفت گفتار و ارتباط کودکان اوتیستیک دارند. با اجرای راهکارهای ساده در محیط کلاس، می‌توانند به طور مؤثری از برنامه گفتاردرمانی حمایت کنند. اولین قدم ایجاد محیطی ارتباط‌پذیر است – فضایی که کودک احساس امنیت کند و برای بیان خود تشویق شود. معلمان می‌توانند از تکنیک‌های بصری در درمان اوتیسم مانند برنامه‌های تصویری روزانه، فلش‌کارت‌های احساسات و جدول‌های حمایتی استفاده کنند. در فعالیت‌های گروهی، دادن زمان کافی (حداقل 10 ثانیه) برای پاسخ دادن به کودک اوتیستیک بسیار مهم است. مدلسازی گفتار با جملات کوتاه و واضح، استفاده از تکرارهای هدفمند و تبدیل دستورات پیچیده به مراحل ساده از دیگر راهکارهای مؤثر است. معلمان هوشمند با ادغام اهداف گفتاردرمانی در برنامه درسی – مثلاً استفاده از علایق خاص کودک برای تشویق به صحبت کردن – می‌توانند پیشرفت چشمگیری ایجاد کنند. یادداشت‌برداری منظم از رفتارهای ارتباطی کودک و همکاری مستمر با گفتاردرمانگر نیز به شخصی‌سازی روش‌ها کمک می‌کند.

چگونه بین گفتاردرمانی مدرسه و جلسات کلینیک هماهنگی ایجاد کنیم؟

هماهنگی بین گفتاردرمانی مدرسه و کلینیک نیازمند برنامه‌ریزی سیستماتیک است. اولین گام، تشکیل جلسات منظم سه‌جانبه بین معلم، گفتاردرمانگر و والدین است. استفاده از دفترچه ارتباطی دیجیتال یا کاغذی که در آن اهداف هفتگی، تمرینات و پیشرفت کودک ثبت شود، بسیار کمک‌کننده است. گفتاردرمانگر می‌تواند ویدئوهای کوتاهی از تکنیک‌های مورد استفاده در کلینیک تهیه کند تا معلمان همان روش‌ها را در مدرسه اجرا کنند. مدارس می‌توانند زمان‌بندی مشخصی را برای تمرینات گفتاردرمانی در نظر بگیرند – مثلاً 15 دقیقه قبل از ناهار یا در ساعت بازی. ایجاد کیت ابزار گفتاردرمانی مشترک شامل تصاویر، اسباب‌بازی‌های آموزشی و وسایل کمک‌ارتباطی که هم در کلینیک و هم مدرسه استفاده شود، به ثبات روش‌ها کمک می‌کند. ارزیابی‌های ماهانه مشترک و تنظیم اهداف کوتاه‌مدت قابل اندازه‌گیری، این همکاری را مؤثرتر می‌کند. نکته کلیدی این است که همه طرف‌ها از یک زبان و روش مشترک استفاده کنند تا کودک دچار سردرگمی نشود.

منابع:

asha.org

gmsdk12.org

rcslt.org

sense.edb.gov.hk

سوالات متداول:

1-آیا فضای شلوغ مدرسه مانع گفتاردرمانی نیست؟
با ایجاد “گوشه سکوت” در کلاس با صندلی‌های ایگو و هدفون‌های کاهش نویز می‌توان محیطی بهینه برای تمرینات حساس ایجاد کرد.

2-آیا می‌توان از فناوری‌های مدرسه مثل تخته هوشمند برای گفتاردرمانی استفاده کرد؟
قطعاً! برنامه‌هایی مثل “کلمه‌ساز” یا “داستان‌گوی تصویری” روی تخته هوشمند می‌توانند انگیزه یادگیری را چندبرابر کنند.