تمرینات کاردرمانی ذهنی

کاردرمانی ذهنی از بخش های اصلی مرکز کاردرمانی دکتر صابر می باشد که در زمینه بهبود مهارت های ذهنی کودکان نظیر ادراک، مهارت های استدلالی، توجه و حافظه ، شناخت و مهارت های پیشرفته مانند قضاوت و تحلیل فعالیت می نماید. تمرینات کاردرمانی ذهنی به کودکان با اختلال اوتیسم، بیش فعالی و نقص توجه ، اختلالات یادگیری و مشکلات پردازش حسی کمک می کند تا بتوانند از حد اکثر توان خود در زمینه درک استفاده نموده و مهارت های خود را بهبود بخشند. مرکز دکتر صابر با در اختیار داشتن تیم تخصصی و با تجربه کاردرمانان و گفتاردرمانان این کودکان را یاری می کند. در این بخش به ارائه نمونه ای از تمرینات کاردرمانی ذهنی در منزل اشاره می شود.

کاردرمانی ذهنی

سلامت روان برای همه بسیار مهم است و نیاز در این زمینه در سطح جهانی بالاست. اگرچه این صفحه عمدتاً بر کاردرمانی (OT) برای افراد مبتلا به اختلالات روانی متمرکز است، اما کاردرمانگران نقش مهمی در پیشگیری از بیماری ‌های روانی و همچنین بهبودی از اختلالات روانی دارند. آن ها می‌ توانند به همه افراد با یا بدون مشکلات سلامت روان یا رفتاری خدمات ارائه دهند تا با تسهیل مشارکت و درگیری در فعالیت‌ ها و کارهای معنادار و ضروری زندگی روزمره، سلامت روان مثبت را توسعه و حفظ کنند. کاردرمانی ذهنی به بهبودی موارد زیر کمک می کند:

-تسهیل اشتغال

-دستیابی به تحصیلات بالاتر

-بهبود علائم روانپزشکی

-کیفیت زندگی و عملکرد اجتماعی

کاردرمانی چیزی فراتر از توانبخشی فیزیکی است. این رشته به نیازهای شناختی و عاطفی می ‌پردازد و به افراد کمک می ‌کند تا با چالش‌ ها سازگار شوند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند. چه کسی که در حال بهبودی از آسیب مغزی باشد، چه در حال مدیریت یک بیماری عصبی، یا به دنبال تقویت وضوح ذهنی باشد، کاردرمانی ذهنی تکنیک‌ های مبتنی بر شواهد را برای افزایش عملکردهای شناختی و سلامت روان کلی ارائه می‌ دهد. یکی از مؤثرترین روش‌ ها برای تقویت عملکردهای ذهنی از طریق کاردرمانی، آموزش شناختی شخصی ‌سازی شده است. درمانگران نیازهای خاص فرد را ارزیابی می ‌کنند و تمریناتی را طراحی می‌ کنند که حوزه‌ هایی مانند حافظه، توجه و عملکرد اجرایی را هدف قرار می ‌دهند. این فعالیت ‌ها برای تحریک مغز، بهبود تمرکز و افزایش توانایی ‌های حل مسئله طراحی شده‌ اند. کاردرمانگران به بیماران کمک می ‌کنند تا محرک ‌های هیجانی را شناسایی کرده و مکانیسم‌ های مقابله ‌ای برای مدیریت استرس، اضطراب و افسردگی ایجاد کنند. تکنیک ‌هایی مانند ذهن ‌آگاهی، تمرینات آرامش ‌بخش و برنامه ‌های روتین ساختار یافته نقش حیاتی در افزایش عملکردهای ذهنی ایفا می‌ کنند. وظایف روزمره می‌ توانند برای افرادی که با اختلالات شناختی دست و پنجه نرم می‌ کنند، طاقت‌ فرسا شوند. کاردرمانی بر تطبیق فعالیت‌ های روزانه تمرکز دارد تا آن ها را قابل مدیریت ‌تر کند. این ممکن است شامل تقسیم وظایف به مراحل کوچکتر، استفاده از کمک‌ های حافظه یا پیاده‌ سازی ابزارهای سازمانی برای بهبود کارایی و کاهش بار شناختی باشد. با پرداختن به چالش ‌های شناختی، افراد می ‌توانند اعتماد به نفس خود را در توانایی ‌هایشان بازیابند و به طور کامل‌ تری در فعالیت‌ های روزانه خود مشارکت کنند. این منجر به بهبود کلی در رفاه و رضایت می‌ شود.

انواع تمرین کاردرمانی ذهنی و سطوح آن

• :Blocked/Massed Practice
• تمرین کاردرمانی ذهنی است که زمان انجام فعالیت بیش‌تر از زمان استراحت مابین آن است
• این نوع تمرین بیش‌ترین کاربرد را در مرحله شناختی دارد، که مراجع یادگیری حرکت را آغاز کرده
• :Distributed Practice
• تمرینی است که زمان استراحت بیش‌تر از زمان انجام فعالیت است
• بیش‌ترین تأثیر را در مرحله Associative دارد
• حین انجام فعالیت روی مهارتی خاص و در زمان استراحت روی مهارت خاص دیگری تمرکز می‌شود.
• :Variable/Random Practice
• در این نوع تمرین فرد باید الگو‌های مشابه را تکرار کند و در صورت نیاز کمی‌ تغییر در آن‌ها ایجاد نماید
• بیش‌ترین تأثیر را در مرحله Autonomous دارد
• کاربرد: باعث افزایش تعمیم­دهی و تطابق می‌گردد
• کودکان با سندرم داون با این نوع تمرین در عمل simple reach بهبود پیدا می‌کنند
• در این نوع تمرین، تمرین‌های کوتاه با تکرار زیاد بر تمرین‌‌های بلند با تکرار کم غلبه دارد.
• :Mental Practice
• در این تمرین کودک یک مهارت را به طور ذهنی و بدون انجام عملی، آن را انجام می­دهد
• شامل: role playing، تصور کردن و مشاهده ویدئو است
• بیش‌ترین تأثیر را در مرحله اول و آخر یادگیری دارد
• این تمرین در کودکان middle school با مشكل خفيف ذهنی موجب بهبود عملکرد در peg board می‌شود
• در کودکان ADHD و DCD موثر است
• اگر درمانگر به مدت طولانی از این تمرین استفاده کند باعث از بین رفتن انگیزه کودک می‌شود.

تمرینات کاردرمانی ذهنی و یادگیری خطا-محور

– در این نوع یادگیری درمانگر به کودک این فرصت را می­دهد که در اجرای یک الگوی حرکتی یا فعالیت اشتباه کند،  آن‌ها را اصلاح کند و از اشتباه خود تجربه کسب کند.

– باعث می‌شود کودک مشکلاتش را حل کند و یادگیری مهارت‌‌های حرکتی­اش تسهیل شوند.

فیدبک

انواع:

• فیدبک داخلی:
• باعث self-correct می‌شود
• بهترین نوع فیدبک در حفظ عملکرد حرکتی است
• این نوع فیدبک باید جزو اهداف جلسات درمانی باشد
• فیدبک خارجی:
• در مراحل اولیه رشد مهارت‌‌های حرکتی نیاز است
• شامل cue کلامی‌ و راهنمایی فیزیکی می‌باشد
• فیدبک demonstrative :
• شامل تقلید حرکات است
• در مراحل اولیه کسب مهارت و پیش از انجام حرکت بیش‌ترین تأثیر را دارد
• باید بدون cue کلامی ‌ارائه شود، زیرا توجه کودک را مختل می‌کند.

آگاهی از عملکرد

– knowledge of performance یا آگاهی از عملکرد برای اصلاح و تطابق مهارت‌‌های حرکتی موثر است، بنابراین زمانی که کودک مهارت‌‌های پایه را آموخت از این فیدبک استفاده می‌شود.

آگاهی از پیامد

– Knowledge of results یا آگاهی از پیامد‌ها موجب افزایش انگیزه و تشویق به ادامه یادگیری در کودک می‌شود و بیش‌ترین تأثیر را در یادگیری مهارت‌‌های حرکتی جدید دارد.

فیدبک کلامی

– باید بلافاصله پس از تکمیل فعالیت ارائه گردد، کوتاه و شامل ۱ الى 3 كلمه باشد.

حال که با انواع تمرینات کاردرمانی ذهنی آشنا شدیم، به معرفی چند نمونه از تمرینات کاردرمانی ذهنی در زمینه توجه و حافظه می پردازیم.

تمرینات توجه و تمرکز:

1. از کودک خواسته می شود اعداد را به صورت دوتا در میان بشمارد
2. از بین کارت های میوه و حیوان چیده شده روی میز فقط بر روی حیوانات ضربه بزند
3. درمانگر شروع به گفتن کلمات می نماید و از کودک خواسته می شود وقتی اسم حیوان خاصی را شنید دست بزند
4. از بین تصاویر کشیده شده مشابه ها را پیدا کند
5. مسیر مازها را با انگشت دنبال کند
6. از کودک خواسته می شود با توجه به فلش های کشیده شده روی زمین حرکت کند
7. از کودک خواسته می شود روی دایره هایی بارنگ خاصی بپرد

تمرینات حافظه:

1. کلماتی را که می شنود با همان ترتیبی که شنیده تکرار کند
2. تصاویری را که به او نشان داده ایم را از انتها به ابتدا بگوید
3. نام حیوان و میوه ها را یکی در میان پشت سر هم بگوید
4. به صورت یکی در میان اسم دختر و پسر را نام ببرد.
5. الگو های حرکتی اجرا شده توسط درمانگر را بعد از او با همان ترتیب انجام دهد.
6. بتواند دستورات 3 یا 4 مرحله ای را انجام دهد.
7. از بین کارت های روی میز فقط آنهایی را که شنیده است بردارد.
8. اعدادی که برای او گفته می شود را به ترتیب از بزرگ به کوچک بیان کند

تمرینات شناختی:

1. اعضای بدن خود را بشناسد
2. میوه ها و حیوانات آشنا را بشناسد و از هر کدام 5تا را نام ببرد
3. اشیا را دسته بندی و طبقه بندی کند
4. رنگ ها را بشناسد
5. اشکال هندسی را بشناسد( دایره، مربع، مثلث)
6. مشاغل و وسایل مورد نیاز برای هر شغل را بشناسد
7. مفاهیم ابتدایی مربوط به اندازه مانند بلند، کوتاه، دراز، بزرگ، کوچک را تشخیص دهد.
8. مفاهیم متضاد مانند کثیف و تمیز، روشن و خاموش، باز و بسته را بشناسد
9. جهات را بشناسد و تشخیص دهد بالا پایین، جلو و پشت، چپ و راست
10. شمارش اعداد تا 10 را داشته باشد و مفهوم عدد را درک کند
11. اعضای فامیل را بشناسد و روابط فامیلی را متوجه شود برای مثال خاله کیه؟ خواهر مامان
12. اطلاعات مربوط به خود مانند اسم پدر و مادر، تعداد خواهر و برادرش، آدرس منزل و… را بداند

منابع:

physio-pedia.com

kineticptgreenville.com

سوالات متداول:

1.آیا همه تمرینات ذهنی را می توان برای کودک انجام داد؟

خیر هر مهارت و مفاهیم ذهنی سن مخصوص به خود را دارد و متخصص کاردرمانی ذهنی بسته به سن و نیاز کودک تمرینات مناسب را برای او انتخاب می نماید برای مثال شناخت رنگ در سن 3 سالگی اتفاق می افتد.

2.تمرینات کاردرمانی ذهنی برای چه کودکانی مفید است؟

تمرینات کاردرمانی ذهنی به بهبود مهارت های ذهنی کودکان با اختلالاتی نظیر بیش فعالی و نقص توجه، اوتیسم، اختلالات یادگیری، اختلال در پردازش حسی، سندروم های ژنتیکی، مشکلات ذهنی و درکی و کودکان با نیاز های خاص کاربرد دارد.