کاردرمانی و ارزیابی

ارزیابی یک جزء پایه ای از هر تعامل درمانی بین یک متخصص حوزه سلامت و مراجع می‌باشد،  و معمولاً نقطه‌ی آغاز مداخلات درمانی است. دکتر مهدی صابر، با ارزیابی و معاینات بالینی دقیق به بررسی و درمان اختلالات و مشکلات در کودکان و بزرگسالان می پردازد. مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی تهران مجهز به بخش های تخصصی ماساژ درمانی، گفتاردرمانی، کاردرمانی، بازی درمانی، رفتاردرمانی و… می باشد. کاردرمانی در منزل از جمله امکانات دیگر کلینیک کاردرمانی دکتر صابر می باشد که در پیشبرد اهداف درمانی به بیماران کمک بسزایی می نماید.

در این مطلب به ماهیت توانبخشی شناختی و نقش چهارچوب تئوریکی برای هدایت و ساختاردهی کار بالینی را مورد توجه قرار می‌دهد. دو چهارچوب معرفی شده ، با تئوری‌ها و مدل‌های آکوپیشن در یک راستا قرار گرفته اند، بگونه ای که به کار بردن آنها متمرکز بر آکوپیشن است. مراحل و اجزای ارزیابی، عوامل مؤثر بر عملکرد مراجع و انواع اندازه گیری‌ها شرح داده خواهد شد. هدف ایجاد یک رویکرد عملگر است، که بر پایه‌ی تئوری‌ها و ارزیابی‌ها باشد. OTPF یک ساختار است که پیشنهاد می‌شود که درمانگران را برای تصمیم‌گیری و ارزیابی‌های مناسب هدایت می‌کند.

ارزیابی در کاردرمانی

کاردرمانی به عنوان استفاده درمانی از مشاغل زندگی روزمره با افراد، گروه ‌ها یا جمعیت ‌ها (یعنی مراجع) به منظور افزایش یا امکان مشارکت تعریف می‌ شود. خدمات کاردرمانی برای توانبخشی، بازتوانی و ارتقای سلامت و تندرستی مراجعین با نیازهای مرتبط با ناتوانی و غیر ناتوانی ارائه می ‌شود. استانداردهای عملکرد کاردرمانی، الزامات کاردرمانگران و دستیاران کاردرمانی برای ارائه خدمات کاردرمانی است. کاردرمانگران ارزیابی‌ های عملکردی را انجام داده‌ اند و این تجربه انباشته به ما چندین درس حیاتی آموخته است. اول، یک نمایه جامع از عملکرد بیمار به روش ‌های ارزیابی متعدد نیاز دارد. دوم، محتوای ارزیابی و سازه ‌های اندازه‌ گیری باید با زمان تغییر کنند. سوم، فناوری می ‌تواند ارزیابی عملکردی را بهبود بخشد و گسترش دهد. چهارم، ارزیابی‌ های مبتنی بر عملکرد فعالیت‌ های روزمره نیز می ‌توانند برای اندازه ‌گیری عملکردهای بدن یا نقص ‌ها استفاده شوند. ارزیابی و سنجش بخش مهمی از فرآیند کاردرمانی است. با این حال، در حالی که تجزیه فعالیت‌ ها به عملکردهای بدن یا نقص‌ ها امکان ‌پذیر است، نتایج توانایی بیماران را برای ادغام عملکردهای شناختی، حرکتی، حسی و عاطفی لازم برای تکمیل یک فعالیت پیچیده منعکس نمی ‌کند. بسته به دلیل مراجعه مراجع شما برای درمان، ارزیابی ‌ها می‌ توانند شامل حوزه‌ هایی از جمله:

-مهارت‌ های مراقبت از خود

-مهارت ‌های بینایی و ادراکی

-مهارت‌ های عملکرد اجرایی

-یکپارچگی حسی

-مهارت ‌های حرکتی درشت

-مهارت ‌های حرکتی ظریف

ارزیابی‌ های کاردرمانی به متخصصان کاردرمانی این امکان را می ‌دهد که بینش عمیق ‌تری نسبت به توانایی ‌ها و چالش ‌های عملکردی مراجع به دست آورند. این اطلاعات نه تنها برای تنظیم درمان متناسب با نیازهای منحصر به فرد هر مراجع و اطمینان از یک برنامه درمانی متمرکز و مؤثر، بلکه برای توجیه بیشتر خدمات برای بازپرداخت، حیاتی است. ارزیابی ‌ها همچنین در پیگیری پیشرفت در طول زمان، شما را قادر می ‌سازد تا مداخلات را در طول درمان مراجع در صورت نیاز تنظیم کنید. درک ارزیابی‌ های مختلف کاردرمانی مهم است زیرا به شما کمک می ‌کند مرتبط ‌ترین ارزیابی ‌ها را برای نیازهای خاص مراجع خود انتخاب کنید. برخی از حوزه‌ هایی که ارزیابی ‌ها می‌ توانند برای آن ها استفاده شوند عبارتند از:

-فعالیت‌ های زندگی روزمره

-شناخت

-غربالگری و ارزیابی رانندگی و تحرک در جامعه

-زمینه و محیط‌ ها

-پیشگیری از سقوط و ترس از سقوط

-ظرفیت عملکردی

-شناخت عملکردی

-سلامت روان و رفتاری

-استراحت و خواب

-یکپارچگی حسی و پردازش حسی

OTPF چیست؟

ارتباط مدل‌های مفهومی و چهارچوب‌ها برای هدایت کار بالینی، OTPF یک چهارچوب با ساختار طراحی شده جهت توضیح و هدایت فعالیت‌هایی که در بالین، کاردرمانی و ارزیابی را شکل می‌دهند، می‌باشد. این چهار چوب با رویکرد مفهومی و طبقه‌بندی ICF ،که یک چهارچوب قابل کاربرد و در برگیرنده همه‌ی حوزه‌های مربوط به سلامتی می‌باشد ارتباط دارد. OTPF همچنین مفاهیم و تئوری‌های چندین مدل کاردرمانی را به کار می‌گیرد، برای مثال ‘PEOP و CMOP–E که در سال ۲۰۱۱ توسط Sumsion مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. هر دو مدل‌ها ویژگی‌های رویکرد مراجع محور و یک مفهوم سیستم تعاملی انسان‌ها بعنوان موجودات آکوپیشنال را در بردارند. عملکرد آکوپیشنهای معنادار اولین موضوع مورد توجه هر دو مدل می‌باشد.

OTPF می‌تواند بعنوان یک راهنما برای توانبخشی شناختی در نظر گرفته شود، که درمانگر را برای توضیح و آنالیز عملکرد، کاری تشخیص نقاط قوت و نقاط ضعف حمایت می‌کند. همینطور این چهارچوب در ارتباط دادن مدل‌های مربوطه، که رویکردها، روش‌ها و تکنیک‌های ارزیابی را هدایت می‌کنند، نیز نقش دارد. این چهار چوب با ICF ارتباط دارد، به گونه‌ای که به درمانگر کمک می‌کند تا پایبندی به حرفه، اصول کلی و ارزش‌های کاری را حفظ کند.

ارزیابی کاردرمانی چگونه انجام می شود؟

ارزیابی یک جزء پایه ای از هر تعامل درمانی بین یک متخصص حوزه سلامت و مراجع می‌باشد،  و معمولاً نقطه‌ی آغاز مداخلات درمانی است. این چهارچوب شامل جمع آوری اطلاعات،  تشخیص نقاط قوت، مشکلات و اندازه گیری میزان تأثیر روی فرد در بافتار خاص زندگی او می‌باشد. که راه مؤثری برای برنامه ریزی هدف می‌باشد. ارزیابی،  و ارزیابی مجدد در داخل فرآیند کاردرمانی جای می‌گیرند و برای تشخیص تغییرات در عملکرد مراجع در هر زمانی استفاده می‌شوند.

OTPF طبقه بندی‌های اطلاعات را به اولویت‌ها و مسائل حرفهای گره می‌زند،  و درمانگر را هدایت می‌کند تا ارتباط بین مهارت‌های عملکردی و تکالیف،  فعالیت‌ها و آکوپیشن‌ها را مدنظر قرار دهد،  همینطور درمانگر را راجع به این که چه اطلاعاتی ممکن است از طریق ارتباط کلامی برگزیده شود( تاریخچه کاری،  نیازها و …) ،  و این که چه چیزی از طریق مشاهده و اندازه گیری بدست می‌آید( عملکرد کاری و مهارت‌های (عملکردی )راهنمایی می‌کند.ICF ، یک چهارچوب کلی می‌باشد، که یک مجموعه کامل از حوزه‌های فعالیت را فراهم می‌کند اما بین واژه‌های معنایی آکوپیشنال تفاوت قائل نشده یا ارزیابی آنها را نشان نمی‌دهند.

در این مبحث ما مراحل و اجزای فرآیند ارزیابی را مدنظر قرار خواهیم داد و عواملی را که باید کار درمانگران به منظور ارزیابی مناسب و به موقع برای برنامه ریزی مداخلات جهت برطرف کردن نیازهای سلامتی و آکوپیشنال افراد دچار آسیب‌های شناختی را مد نظر داشته باشند، مطرح خواهیم کرد.

اصول ارزیابی

اصول ذیل که جزیی از ارزیابی و کاردرمانی مناسب می‌باشد، باید در همه‌ی ارزیابی‌ها و اندازه گیری‌ها مدنظر باشد. این نکات همراه با جزئیات در این فصل مطرح می‌گردند.

به عوامل پیش نیاز یا همراه که می‌تواند مراجع را از ارزیابی انتخابی حذف کند. توجه نمایید، برای مثال صرع یا تاریخچه‌ی پرخاشگری، یا وجود هر گونه کانتراندیکاسیون. آیا مراجع می‌تواند با نیازهای عملکردی و نیازهای روند ارزیابی تطابق حاصل کند؟ آیا هیچ گونه مشکل ارتباطی، محدودیت‌های فیزیکی یا آسیب‌های حسی که روی ظرفیت و عملکرد مؤثراند وجود ندارد؟

آماده سازی مراجع و محیط

همراه با هر فرایند ارزیابی، مهم است تا مراجع، خودمان و محیط (شامل خطرات ارزیابی) را آماده کنیم، و در شروع، معرفی و توضیحاتی از هدف جلسه فراهم کنیم. این مسئله در بخش بعدی با جزئیات بیشتری مطرح می‌گردد.

انتخاب روش یا ابزار ارزیابی کاردرمانی

مهم است تا تعیین کنیم که آیا مراجع با معیارهای یک ارزیابی خاص که برای جمعیت کلینیکی/ گروه سنی/  یا فرهنگی خاص اعتبار دارد تناسب دارد یا نه؟ برای مثال برخی ارزیابی‌ها ممکن است آسیب‌های شناختی را مورد ارزیابی قرار دهند اما تنها در افراد مبتلا به سکته مغزی قابل استفاده باشند، و برخی گروه‌های سنی از ارزیابی خارج گردند.

درمانگر باید با ساختار و ویژگی‌های تعدادی از ارزیابی‌های که بر روی آکوپیشن تمرکز کرده‌اند آشنا باشد، که در انتخاب ابزارهای مناسب به او کمک می‌کنند.

ابزارهای ارزیابی که بر پایه‌ی یک چهارچوب سلامتی مثل ICF هستند باید تا جای ممکن مورد استفاده قرار گیرند، که این مسئله کار بین رشته‌ای مؤثر و ارتباطات را تسهیل کرده، و واژه‌ها و تعریف‌ها را به طور واضح نشان می‌دهد. استفاده از مفاهیم یکپارچه ممکن است نیاز به تکرار سؤالات یا روندهای پایه‌ای که درمانگران اغلب انجام می‌دهند را کم کند.

صلاحیت در استفاده از ابزار/ روش انتخاب شده

آموزش ممکن است برای اجرای روا و پایای یک ارزیابی مورد نیاز باشد. اگر تنها استفاده از یک زیر مجموعه‌ی ارزیابی مورد نیاز باشد، این مسئله را که آیا روی روایی و پایایی تأثیر دارد مدنظر داشته باشید.

اگر یک مراجع در یک ارزیابی به مرور زمان بهبودی نشان دهد، وی می‌تواند یاد بگیرد که چگونه این ارزیابی را انجام دهد، آیا مهارت‌های عملکرد شناختی وی نیز واقعاً بهبود می‌یابد؟ ویژگی‌های ارزیابی و آن چه را که ممکن است مورد توجه قرار دهید فرد کمکی ندهد.

منابع:

research.aota.org

pmc.ncbi.nlm.nih.gov

blog.aota.org

سوالات متداول:

1-برای چه کودکانی ارزیابی کاردرمانی ضروری است؟
کودکانی با تاخیر رشد حرکتی، اختلال هماهنگی رشدی، اوتیسم، بیش‌فعالی/کم‌توجهی، رفلکس‌های غیرطبیعی یا عقب‌ماندگی ذهنی باید تحت ارزیابی قرار گیرند تا مداخله مناسب انجام شود

2-رفلکس‌های حفاظتی چه اطلاعاتی ارائه می‌دهند؟
این رفلکس‌ها واکنش‌هایی را در برابر فشار ناگهانی بررسی می‌کنند، مانند واکنش پاراشوت که بین ۶‑۱۲ ماهگی ظهور می‌کند و نشان‌دهنده رشد سیستم عصبی است