فرایندهای توانبخشی همچون کاردرمانی و گفتاردرمانی برای تمامی سنین از کودک و نوزاد گرفته تا فرد کهن سال و مسن مورد استفاده قرار می گیرد. به طور کلی درباره سالمندان می توان گفت که اگر سالمندان در استقلال عملکرد های شان با مشکل رو به رو شده یا به کمک نیازمند اند، توانبخشی سالمندان می تواند گزینه بسیار خوبی برای از بین بردن مشکلات سالمندان باشد. ضعیف بودن معمولاً به ترکیبی از شرایط مربوط می شود که در آن فرد قادر به انجام فعالیت های عادی زندگی روزمره به صورت مستقل نیست. برخی از افرادی که سالخورده هستند ممکن است از نظر جسمی ضعیف به نظر برسند اما این‌طور نیست. ظاهر می تواند فریب دهنده باشد. عملکرد چیزی است که ضعیف بودن یا نبودن را تعیین می کند. این احتمال که ما ممکن است بر اساس ظاهر در مورد سطح فعالیت بدنی و توانایی یک سالمند نظر دهیم، می تواند فریبنده باشد. کلینیک تخصصی توانبخشی دکتر صابر، بهترین مرکز درمان سکته مغزی در تهران، با انجام خدمات کاردرمانی سالمندان در منزل و گفتاردرمانی سالمندان به این افراد کمک های شایانی می نماید. این کلینیک شامل دو مرکز تخصصی در غرب و شرق تهران می باشد و با امکانات مختلفی نظیر مکانوتراپی و کاردرمانی جسمی در جهت بهبود وضعیت تعادلی و قدرت عضلانی سالمندان فعالیت می نماید.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
ضعف و مشکلات سالمندان
باید بدانید که همه‌ی ضعف ها مزمن یا طولانی مدت نیست. برخی از افراد به دلیل جراحی یا بیماری خود را در وضعیتی ضعیف می بینند. هنگام بهبودی، ضعف ممکن است کاهش یابد یا ناپدید شود. همچنین ممکن است افراد با افزایش فعالیت بدنی، ضعف را کاهش دهند. تحقیقات تأکید کرده اند که فعالیت بدنی باعث تقویت قدرت، تعادل، هماهنگی و آمادگی قلبی عروقی حتی در افراد ضعیف و مسن تر می شود. به ویژه مشخص شده است که تمرینات مقاومتی به افراد دچار ضعف بدنی (در شرایط جسمی ضعیف یا متوسط ناشی از سبک زندگی بی‌تحرک) کمک می کند. ضعف عضلات اسکلتی فرد را بیشتر در معرض خطر افتادن قرار می دهد. این افتادن می تواند منجر به شکستگی استخوان ها و بستری شدن در بیمارستان شود. تمرینات تقویتی و کششی (به خصوص تمرین‌های تعادل ویژه) به حفظ تعادل و دامنه حرکت کمک می کند و در بسیاری از مطالعات برای پیشگیری از افتادن توصیه می شود. خستگی حوزه دیگری است که ممکن است در درک شخص به عنوان ضعف نقش داشته باشد. بزرگسالان مسن اغلب به ما می گویند که دچار خستگی می شوند و انرژی لازم برای ورزش یا انجام فعالیت های خاص زندگی روزانه را ندارند. در ارزیابی یک فرد، باید تمام این عوامل را در نظر بگیرید. بسیاری از اختلالات شایع می توانند بر انرژی تأثیر بگذارد و احساس خستگی ایجاد کنند. با انجام خدمات کاردرمانی سالمندان و گفتاردرمانی سالمندان یا به طور کلی توانبخشی سالمندان در منزل، می توان از شدت ضغف آن ها کم کرد.
دلایل مشکلات سالمندان
ضعیف اصطلاحی است که می‌تواند هر کسی را از جوان و پیر توصیف کند. دلایل ضعف در افراد متفاوت است. دلایل ضعیف که معمولاً موارد زیر را شامل می‌شود:
- وضعیت پزشکی
- از دست دادن یک یا چند حس
- یک اختلال مزمن
- یک اختلال مزمن به همراه یک بیماری جدید
- تشخیص پزشکی
- تغییرات نامطلوب در سیستم اسکلتی عضلانی
- مسائل روان‌شناختی
- سارکوپنی (از دست دادن توده عضلانی)
- سن بالا
- عدم تعادل تغذیه‌ای
- معلولیت‌های شناختی
- عدم تحرک بدنی
نقش انگیزه در کاردرمانی سالمندان
انگیزه نقش مهمی در انجام فعالیت های گوناگون دارد. صرف توصیه به انجام فعالیت های فیزیکی نمی تواند منجر به بهبود و افزایش میزان فعالیت های فیزیکی و مشارکت در جامعه شود. خود انگیزه یک عامل ایستای مشخص و یک ویژگی شخصیتی فردی نیست. انگیزه خود از عوامل گوناگونی تشکیل شده است. برخی از پژوهشگران فرمولی را برای انگیزه توصیه کرده‌اند. این فرمول از چهار قسمت تشکیل شده است که همه‌ی چهار قسمت به وسیله‌ی آموزش، تجربه و هدایت مؤثر قابل تغییرند. به وسیله‌ی مشخص کردن عوامل خطر و تغییر این عوامل می توانید میزان ترک جلسات درمان و پیگیری نکردن جلسات درمان را کاهش دهید. وجود روحیه و انگیزه کافی در سالمندان، علاوه بر فعالیت های توانبخشی سالمندان، به آن ها در درمان سریع تر کمک می کند.
نیازهای ویژه و مشکلات سالمندان
یک شرکت کننده ممکن است یک یا چند نیاز ویژه داشته باشد که هنگام ترکیب، وضعیتی ضعیف ایجاد می کنند. به عنوان مثال، ممکن است یک شرکت‌کننده به دلیل سن 98 سالگی و وضعیت جسمی نامساعد، ضعیف باشد. هر کسی، جوان یا پیر بتواند نیاز های ویژه ای داشته باشد. یک نیاز خاص می تواند موقت یا دائمی باشد. اصطلاح خاص نشان می دهد که درمانگر قبل از شروع برنامه‌ی مداخله ای برای آن شخص باید بداند که اختلال یا محدودیت فرد چیست. برخی نیاز های ویژه به شرح زیرند:
- اختلال پزشکی
- اختلالات حسی (از دست دادن بینایی، از دست دادن شنوایی، از دست دادن حس لمس)
- مشکلات ارتباطی از جمله آفازی (از بین رفتن یا کاهش توانایی صحبت کردن، درک، خواندن یا نوشتن) و موانع زبانی
- اختلالات شناختی
- سبک زندگی بی تحرک
- سارکوپنی
یک نیاز ویژه می تواند شامل موارد زیر باشد:
- تجهیزات پزشکی خاص (به عنوان مثال: اکسیژن، IV)
- حمایت عاطفی ناشی از مسائل بهداشت روان (مانند افسردگی)
- داروهای خاص
- تجهیزات خاص یا
- کمک‌های بدنی با حرکت
همان طور که یک جلسه کاردرمانی جسمی یا کاردرمانی ذهنی را اداره می کنید، حتماً این نیازها و ترکیب آن ها را در خاطر داشته باشید. به عنوان مثال: بیماری که مبتلا به بیماری مزمن انسدادی ریه است، ممکن است در صورت شروع به احساس کلاستروفوبیک نیاز به فضایی داشته باشد که در آن اکسیژن در دسترس باشد. یا یک فرد که دچار سکته‌ی مغزی شده و مبتلا به آفازی است باید در نزدیکی شما قرار گیرد تا بتوانید به راحتی با نشانه های دیداری و کلامی ارتباط برقرار کنید. برای کم کردن میزان نیاز های ویژه سالمندان و از بین بردن ضعف آن ها می توان از خدمات کاردرمانی سالمندان یا گفتاردرمانی سالمندان در منزل و… بهره برد.
تأثیر داروها و توانبخشی سالمندان
همه‌ی داروها عوارض جانبی دارند که می تواند بر توانایی شرکت کنندگان در مشارکت کامل یا ایمن در فعالیت فیزیکی تأثیر بگذارد. مطالبی وجود دارد که باید در موارد داروها، سالمندان بیمار و بزرگسالان دارای نیاز های ویژه بدانید. افراد مسن و سالمندان بیمار نسبت به سایر گروه های سنی دارو های بیشتری مصرف می کنند. بسیاری از آن‌ها 6 تا 8 دارو مصرف می کنند. اگرچه ویتامین ها دارو نیستند، اما در برخی دسته بندی ها ممکن است به عنوان دارو حساب شوند، بنابراین تعداد دارو ها می تواند به روزانه 10 تا 12 عدد برسد. برخی از دارو ها مانند آنتی بیوتیک ها به صورت کوتاه مدت مصرف می شوند؛ اما سایر دارو ها ممکن است به صورت طولانی مدت و برای اختلالات مزمن مانند دیابت، آرتروز، سکته‌ی مغزی و مشکلات قلبی مصرف شوند. همه‌ی دارو ها پتانسیل عوارض جانبی دارند و مصرف چندین داروی روزانه در کنار هم می تواند فرد را در معرض خطر بیشتری برای بروز عوارض جانبی قرار دهد. افراد مسن و سالمندان ضعیف، متابولیسم کندتری دارند، بنابراین دارو ها برای مدت زمان طولانی تری در سیستم بدنی آن ها باقی می مانند. علاوه بر این، درصد زیادی از دارو ها دارای عوارض جانبی مانند سرگیجه و سردرگمی هستند. این دارو ها و عوارض جانبی بر توانایی سالمند در فعالیت، تعادل، پیاده روی ایمن و در بعضی مواقع، درک جهت ها تأثیر می گذارند. درمانگر باید بداند که یک شرکت کننده چه نوع دارو هایی مصرف می کند. به عنوان مثال: دسته دارو های روان (داروهای ذهنی، خلقی و رفتاری) دارای عوارض جانبی قابل توجهی هستند که باید از نزدیک مورد بررسی قرار گیرند. چهار نوع داروی روان وجود دارد:
- داروهای ضد افسردگی
- ضد روان‌پریشی
- ضد اضطراب
- آرام‌بخش‌ها
وقتی فرد بیش از یکی از این دارو های مربوط به روان را مصرف کند، خطر افتادن بیشتر می شود.
تاثیر فعالیت بدنی منظم بر مشکلات سالمندان
شواهد رو به رشدی مبنی بر این‌که فعالیت بدنی منظم خطر ابتلا به بیماری ها و بیماری های مزمن متعدد از جمله بیماری های قلبی عروقی، فشار خون بالا، دیابت نوع 2، پوکی استخوان، چاقی، سرطان روده بزرگ، سرطان پستان، اختلال شناختی، اضطراب و افسردگی و سکته‌ی مغزی را کاهش می‌دهد، وجود دارد. قبل از شروع نگاه دقیق‌تر به 14 حوزه‌ی بیماری های گوناگون، به یاد داشته باشید که ممکن است برخی بیماران دارای اختلالات پزشکی و نیاز های خاص باشند. بسیاری از این موارد، مواردی هستند که ما آن را اختلالات نامرئی می نامیم مانند: پوکی استخوان، مشکلات قلبی، دیابت، افسردگی، تعویض مفصل ران یا زانو، فشار خون بالا و غیره. این به آن معنی است که برخی از افراد دچار چندین نوع بیماری هستند. به عنوان مثال سالمندی که دچار سکته‌ی مغزی است، ممکن است به پوکی استخوان هم دچار باشد. یکی از راه حل های مناسب برای این مسئله بررسی کامل و با جزئیات پرونده‌ی پزشکی بیمار و پرسش از وی و خانواده‌اش در مورد عوامل و بیماری های زمینه ای است. در کنار توانبخشی سالمندان می توان از فعالیت های بدنی منظم و روزمره برای پیشرفت هر چه بهتر و سریع تر این افراد، بهره برد.
