علائم اوتیسم در کودکان بسته به شدت اختلال متفاوت می باشد. یکی از علایم اوتیسم در نوزادان عدم ارتباط چشمی کودک است و با رشد کودک علائم دیگر خود را نمایان می کند. مشکلات حسی نظیر رژیم غذایی محدود، بی قراری در هنگام تعویض لباس و… از دیگر علائم کودکان اوتیسم است. عدم واکنش به نام خود از دیگر علائم هشدار دهنده اوتیسم در کودکان بالای دو سال می باشد. مرکز درمان اوتیسم دکتر صابر با تشخیص دقیق علائم واضح اوتیسم به درمان کودکان اوتیسم در حیطه توانبخشی کودکان، کاردرمانی، گفتاردرمانی و روانشناسی کودک می پردازد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
رایج ترین نشانه های کودک اوتیسم به شرح زیر می باشد :
علایم حسی اوتیسم : رفتارهای خود تحرکی، بیش و یا کم برانگیختگی حسی، علایق محدود غذایی، رفتار غیر قابل پیش بینی در برخورد با محرک‌های حسی، برانگیختگی یا گوشه گیری در محیط هایی که چندین حس درگیر می‌شود و ناتوانایی در تعدیل ورودی حسی جزو علائم اوتیسم در نوزادان و کودکان است.
علائم رفتاری اتیسم : رفتارهای خود آزاری، رفتارهای شدید و طولانی پرخاشگرانه، آشفتگی در خواب، بیش فعالی، علایق محدود، آشفتگی، وابستگی به اشیا یا فعالیت ها، روتین های تکراری، اصرار بر یکنواختی، مقاومت در برابر تغییر، اشتغال با موضوعات خاص و سبک آموزش منحصر به فرد شامل : ضعف در تعمیم، یادگیری بینایی قوی و یادگیری موارد تکراری.
علائم زبانی کودکان اوتیسم : غیر کلامی بودن، عدم استفاده از ژست های ارتباطی مثل اشاره و خداحافظی با دست، اظهار نیازها با ژست، استفاده از رفتارهای چالش برانگیز برای ارتباط، اکولیلیا، گفتار بی معنا، آسیب درک زبان، دشواری در آغازگری محاوره و استفاده از جارگون غیرقابل فهم.
علایم اجتماعی : تماس چشمی ضعیف، علاقه محدود به اجتماع شامل: ضعف در فهم سرنخ های اجتماعی، ضعف در مهارت نوبت گیری، اشکال در دوستیابی و حفظ دوست.
طبقه بندی بر اساس علائم اوتیسم در کودکان دو و سه ساله
رایج ترین طبقه بندی موجود برای تشخیص اختلال طیف اوتیسم توسط دکتر اوتیسم، در حال حاضر طبقه بندی معرفی شده توسط DSM _V به شرح زیر می باشد :
طبقه بندی اوتیسم بر اساس DSM_V
معیار A در تشخیص علائم کودکان اوتیسم
وجود نقایصی در ارتباطات و تعاملات اجتماعی در تمام زمینه های گوناگون که اخیراً یا در گذشته رخ داده است، به صورتی که در ادامه می‌آید :
- نقایصی در تقابل اجتماعی و عاطفی. برای مثال رفتارهای اجتماعی غیرعادی و شکست در گفت و گو های رو در رو، کاهش یافتن علائق مشترک، عواطف، یا احساسات شکست در شروع تعاملات اجتماعی و یا پاسخ به آن.
- نقص در رفتارهای ارتباطی غیر کلامی مورد استفاده برای تعاملات اجتماعی. برای مثال کمبود یکپارچگی ارتباطی کلامی و غیرکلامی، ناهنجاری هایی در تماس چشمی و زبان بدن یا نقایصی در فهم و کاربرد ایما و اشارات، نبود کامل حالات چهره و ارتباط غیر کلامی.
- نقایصی در رشد، ادراک و فهمیدن ارتباطات. برای مثال مشکلات در سازگاری رفتاری در زمینه های اجتماعی گوناگون، مشکلاتی در مشارکت در بازی های تخیلی یا در دوست یابی و فقدان تمایل به همسالان.
نقص در تعامل و ارتباط اجتماعی، که از بارز ترین و متداول ترین علائم اختلالات طیف اوتیسم می باشد. افراد مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم در استفاده از رفتارهای غیرکلامی (مثل تماس چشمی، میمیک صورت) ناتوانایی دارند و نمی‌توانند تعامل اجتماعی و ارتباطات میان فردی را تنظیم کنند. کودکان اوتیسم به ندرت به دیگران نزدیک می‌شوند و تقریباً هرگز در سلام کردن به دیگران پیشقدم نمی شوند و به هنگام حرف زدن با دیگران یا جدا شدن آنها به چشمهای مخاطبشان نگاه نمی‌کنند.
در کودکان خردسال این پدیده به صورت عدم علاقه ی آشکار به دوست یابی، حفظ دوستی، یا سایر انواع ارتباط میان همسالان ظاهر می شود. کودکان اوتیسم ظاهرا نمی‌توانند قصد، نیت یا هیجان های دیگران را درک کنند و به طور کلی نسبت به کارهای دیگران بی اعتنا هستند. این حالت باعث شده که بعضی روانشناسان بالینی عقیده داشته باشند که کودکان اوتیسم نمی تواند ذهن خوانی داشته باشند. یعنی نمی‌توانند نیت، خواسته ها و باورهای دیگران را حدس بزنند و یا درک کنند. این ناتوانی باعث می‌شود که آنها نتوانند بفهمند که چرا بعضی مردم بعضی کارها را انجام می‌دهند. کودکانی که به سطوح خفیف تر به علائم اوتیسم مبتلا هستند ممکن است متوجه شوند که کدام رشته های فیزیکی و کدام میمیک ها با حرکات، احساسات و هیجانات ارتباط دارند. مثلا، متوجه می‌شوند که اخم کردن نشانه ی خشم یا عدم تایید است. اما متوجه نمی‌شوند که چرا دیگران هیجان خاصی را نشان می‌دهند، مثلاً متوجه نمی‌شوند که چرا کودک بغل دستی آنها ناگهان داد می‌کشد و بعد از آن گریه میکند.
معیار B در تشخیص علائم اوتیسم
الگوهای علایق، فعالیت ها و رفتارهای تکراری و محدود، همچنین مشاهده شدن دو مورد از موارد زیر که اخیرا یا قبلا اتفاق افتاده باشد.
- فعالیت های حرکتی تکراری و کلیشه ای، استفاده کلیشه ای و غیر معمول از اشیا یا گفتار. مثل حرکت های ساده کلیشه ای به خط کردن اسباب بازیها و حرکت‌های پروانه ای، اکولالیا یا و گفته‌های به خصوص به خود.
- پافشاری بر یکنواختی، پیروی بدن انعطاف از امور روزانه و الگوها یا رفتارهای کلامی و غیرکلامی تشریفاتی. برای مثال پریشانی شدید در اثر کوچکترین تغییر. مشکلات با تغییرات، الگوهای فکری جامد، مراودات تشریفاتی، نیاز به حفظ خط سیری ثابت در امور روزانه و یا خوردن یک غذای تکراری در هر روز.
- محدودیت فراوان در اثر علائق ثابت که در شدت یا مرکز توجه بودن غیرعادی هستند. برای مثال وابستگی به تمایلات شدید اشیا غیر معمول علایق افراطی محدود یا ثابت.
- بیش واکنشی یا کم واکنشی به درون داد حسی یا علایق غیرمعمول در جنبه های حسی در محیط (نشان دادن بی تفاوتی به درد یا فشار، پاسخ‌های مغایر به صداها یا نسوج خاص و یا پاسخ افراطی به گروه‌های لمس شدن، شیفتگی دیداری به نور یا حرکت.
یکی از ویژگی های کلی افراد مبتلا به اختلال اوتیسم این است که رفتارها، علایق و فعالیت‌های بسیار محدود، تکراری و کلیشه‌ای دارند. آنها در کودکی به تعداد انگشت شماری از اسباب بازیها علاقه‌ای خاص نشان می دهند. آنها اسباب بازی‌های خود را بارها و بارها و دقیقاً به یک شکل پشت سر هم می چینند و اگر کسی روتین آنها را به هم بزند یا به آنها اجازه ندهد روتین خود ادامه دهند بسیار ناراحت می‌شوند. به نظر می رسد که نیاز به یکنواخت بودن صرفاً به وسایل شخصی ختم نمی‌شود. مثلا اگر جای مبلمان خانه عوض شود یا در مسیر دیگری غیر از مسیر همیشگی به مدرسه بروند به شدت ناراحت می شوند. مثلا اگر پدر در سر راه مدرسه مسیر خود را عوض کند و جلوی خودپرداز یک بانک لحظه ای توقف کند، آنها به شدت مشوش می شنوند و قشقرق به راه می‌اندازند.
کودکان اوتیسم، به اشیای بی جان علاقه خاص عمیقی پیدا می کنند، مثلاً به کلید، سنگ، وسایل مکانیکی، یا ابزارهایی که دست زدن به آنها احساس خاصی در حس لامسه ایجاد میکند. مثلا عاشق صافی و لیزی سطح سنگ هستند. این کودکان معمولا با اسباب بازی ها بازی نمی کنند و اگر هم شروع به بازی کنند، به هنگام بازی نیز بازی نمادین (سمبولیک) ندارند. مثلا ماشین اسباب بازی را دور اتاق نمی گردانند، در حالی که کودکان سالم با یک قوطی کبریت ماشین بازی می‌کنند، آنها را واقعی می پردازند. یک علامت کلی دیگر کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم حرکات بدنی کلیشه ای، مثل دست زدن، بشکن زدن، جلو و عقب رفتن در صندلی، جلو و عقب یا به چپ و راست حرکت دادن بالا تنه به هنگام ایستادن یا بالا و پایین بردن خود می باشد. این رفتارهای تکراری ظاهراً برای خود تحریکی هستند و گاهی آنقدر شدید و قوی می شوند که ممکن است آسیب فیزیکی ایجاد کنند، مثل گاز گرفتن انگشت، کوبیدن سر در به دیوار یا جاهای دیگر، کشیدن موها و خاراندن خود.
علاوه بر علائم هشدار دهنده اوتیسم حدود ۸۰ درصد افراد مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم ناتوانی ذهنی دارند و هوش بهر آنها کمتر از ۷۰ است. اما ماهیت نقص های ذهنی کودکان اوتیسم و کودکان مبتلا به معلولیت ذهنی، متفاوت است. کودکان اوتیسم در آزمونهای توانایی دیداری فضایی، در مقایسه با آزمونهای ادراک اجتماعی یا توانایی کلامی، معمولا عملکرد بهتری دارند. بنابراین، آنها در یافتن اشیا پنهان شده در یک نقاشی، سر هم کردن اشیای باز شده و جفت کردن اشیا مربوط به هم در آزمونهای مختلف (مثلاً مکعب ها) بسیار بهتر عمل می کنند. برخی افراد مبتلا به اوتیسم در یک کار یا فعالیت خاص بسیار عالی عمل می کنند، مثلاً توانایی محاسبه ی تاریخ‌ها، ریاضیات یا موسیقی. افرادی که در زمینه های مختلف ناتوانی ذهنی دارند و تنها در یک کار مهارت و تخصص خارق العاده‌ای نشان می‌دهند، مبتلا به سندروم ساوانت نامیده می شود. (ساوانت با ریشه فرانسوی، یعنی دانشمند و فردی بسیار مطلع و توانا به عنوان مثال این افراد، می‌توانند بگویند روز ۲۲ آوریل سال ۱۲ ۱۲ میلادی شنبه بوده است یا جمعه، اما ممکن است نتوانند لباس خود را بپوشند!
معیار C در تشخیص علائم اوتیسم در کودکان
بیشتر علائم اوتیسم می بایستی در دوره‌های اولیه رشد مشاهده شود، اما ممکن است تا زمانی که نیازهای اجتماعی، ظرفیت‌های محدود در این زمینه را نمایان سازد، به طور کامل آشکار نگردد، یا اینکه ممکن است به وسیله راهبردهای یاد گرفته شده در مراحل بعدی زندگی پوشیده شده باشد.
معیار D
علائم موجب آسیب های مهم در امور اجتماعی، حرفه‌ای یا دیگر زمینه‌های مهم در عملکرد فعلی فرد گردیده باشد.
معیار E
اختلالات اوتیسم به واسطه نقص در عملکرد هوش یا تاخیر در رشد کلی نمایان نمی شود. ناتوانی هوش و اختلالات طیف اوتیسم اغلب با هم رخ می دهند و هر دو همزمان نمایان می گردد. تمایز بین این اختلال و اختلالات همزمان تعامل اجتماعی باید در تمام مراحل رشد مورد نظر قرار گیرند.
طبقه بندی جدید، توجه به نکات زیر مهم به نظر می رسد :
- افرادی که طبق معیارهای DSM_IV مبتلا به اختلال اوتیسم، آسپرگر، یا اختلال رشدی فراگیر نامشخص، شناخته شده اند اکنون باید مبتلا به اختلال طیف اوتیسم دیاگنوز معرفی شوند.
- افرادی که در ارتباط اجتماعی نقص‌هایی شدید دارند، اما علائم شان معیارهای لازم برای اختلالات طیف اوتیسم را برآورده نمی‌کنند، باید برای اختلال ارتباط اجتماعی (پراگماتیک) معاینه شوند.
- در صورت وجود آسیب هوشی می بایستی دیگر ملاک های تشخیصی علائم اوتیسم مورد بررسی قرار گیرند مانند علایق محدود، حرکات های کلیشه ای و… و توجه به این نکته مهم است که ناتوانی های عملکردی کودک مانند فقر ارتباط به خاطر اختلال هوش عقب ماندگی ذهنی نباشد.
- از طبقه بندی جدید این گونه بر می آید که نمی‌توان تاخیر و محدودیت زبانی را منحصرا ملاکی برای تشخیص علائم اوتیسم دانست.
- اگر اختلال، با یک عامل شناخته شده پزشکی یا شرایط ژنتیک یا عامل محیطی ارتباط داشته باشد، در زمان ارزیابی و تشخیص می بایستی به شرح حال و تاریخچه ای که شرح می دهند توجه نمود.
- باید به این نکته توجه شود که اگر کودک اکثریت ملاک های مرتبط تشخیصی را داشته باشد، باید مراقب بود که ملاک های تشخیصی اختلال نافرمانی مقابله ای یا رفتارهای تخریبی کودک با علائم رفتاری اختلال اوتیسم اشتباه نشود به همین علت می بایستی در زمان مشخص و ارزیابی به شرح حال و تاریخچه خانوادگی و شرایط و علائم کودک در فرایند رشد توجه گردد تا در جای ممکن جلوی تشخیص های انحرافی گرفته شود.
درمان علائم واضح اوتیسم در کودکان
مرکز اوتیسم دکتر صابر با دو شعبه فعال در غرب (سعادت آباد) و شرق تهران( پاسداران) به صورت کاملا تخصصی در زمینه تشخیص ، ارزیابی و درمان کودکان اوتیسم مشغول به فعالیت می باشد. دکتر صابر مدرس دانشگاه با تجربه بالا در زمینه کودکان اوتیسم در حیطه درمان این کودکان پیشرو بوده و با گردهم آوردن جدیدترین متدهای درمانی متداول در دنیا در زمینه کاردرمانی اوتیسم، گفتار درمانی کودکان اوتیسم بستری را فراهم آورده تا کودکان اوتیسم و والدینشان با آرامش بیشتری روند درمان را پیگیری کرده و بهترین نتیجه درمانی را بدست آورند. متخصصین مرکز اوتیسم دکتر صابر در بخش های مختلفی نظیر کاردرمانی حسی حرکتی، کاردرمانی ذهنی، سنسوری روم، اتاق شنیداری، اتاق تاریک، بخش تعدیل حسی، گفتار درمانی، آب درمانی، بازی درمانی ، رفتاردرمانی و بخش آموزش پیش دبستانی و تست های تخصصی هوش به ارائه خدمات کاردرمانی، گفتار درمانی و روانشناسی می پردازند. همچنین خدمات توانبخشی در منزل برا مراجعینی که امکان حضور در کلینیک را ندارند توسط مربیان مرکز انجام می گیرد. امکان ویزیت آنلاین کودکان توسط دکتر متخصص مرکز جهت تشخیص علائم کودکان اوتیسم و خدمات کاردرمانی و گفتاردرمانی آنلاین جهت درمان در این مرکز وجود دارد که با صلاح دید دکتر به صورت دوره های دو ماهه توسط تماس ویدئویی ارائه می شود.