یکی از انواع اختلال یادگیری اختلال نوشتن است. در اختلال نوشتن کودک توانایی به در یاد آوری فرم حروف و کلمات، املا نویسی، انشا نویسی و یا رونویسی از روی متن با مشکل مواجه می شود. کاردرمانی با توجه به نظریه های مختلف نوشتن و بررسی دقیق مشکلات کودک، بهترین درمان برای اختلال نوشتن و املا نویسی را ارائه می دهد. مرکز اختلال یادگیری دکتر صابر با استفاده از امکانات روز دنیا و تجربه بالای متخصصین خود در حیطه درمان اختلال نوشتن در کودکان به صورت تخصصی فعالیت می نماید. نظریه های جاری در تدریس نوشتن تغییر عمده‌ای کرده و آن تأکید بر آموزش فرایند نوشتن به جای تولید نوشتن است. رویکرد سنتی تولید بر نوشتن تكليف (یا تولید) دانشآموز تأکید میکند. رویکرد فرایندی جدید به کل فرایندی می‌پردازد که نویسنده ضمن نوشتن از آن استفاده میکند در رویکرد سنتی تولید معلمها براساس انتظاراتی مشخص به بررسی تکلیف نوشتاری می‌پردازند و نمره میدهند. از دانشآموزان نیز انتظار میرود از نظر املایی کلمه‌ها را درست بنویسند، از صفت استفاده کنند و جمله‌های مرتبط با موضوع بسازند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
اختلال نوشتن در دانش آموزان ابتدایی
یکی از اختلالات شایع یادگیری در کودکان دبستانی، اختلال نوشتن در دانش آموزان ابتدایی می باشد. این اختلال با مشکلات شناسایی حروف، تکرار در اشتباهات نوشتاری، جا اندازی حروف و نقطه ها در نوشتن آشکار می شود. مرکز اختلال یادگیری دکتر صابر با در اختیار داشتن متخصصین با تجربه و استفاده از تست های تشخیصی استاندارد در حیطه اختلالات یادگیری به تشخیص دقیق اختلال نوشتن در کودکان و دانش آموزان ابتدایی می پردازد. پس از تشخیص دقیق اختلال و نقاط ضعف و علل اختلال نوشتن در کودکان برنامه درمانی خاص هر کودک با توجه به نقاط ضعف آن طراحی می گردد. با استفاده از امکانات روز دنیا نظیر اتاق تاریک توجه بینایی، سنسوری روم، اتاق تقویت مهارت شنیداری، کاردرمانی یکپارچگی حسی و بخش آموزش دبستانی در کنار تجربه بالای روانشناسان، کاردرمانان و گفتاردرمانان مرکز اختلال یادگیری تهران، می توان بسیاری از اختلالات را درمان نمود.
درمان اختلال نوشتن در کودکان
نظریه‌های جاری در تدریس نوشتن تغییر عمده‌ای کرده و آن تأکید بر آموزش فرایند نوشتن به جای تولید نوشتن است. رویکرد سنتی تولید بر نوشتن تكليف (یا تولید) دانشآموز تأکید میکند. رویکرد فرایندی جدید به کل فرایندی می‌پردازد که نویسنده ضمن نوشتن از آن استفاده میکند در رویکرد سنتی تولید معلمها براساس انتظاراتی مشخص به بررسی تکلیف نوشتاری می‌پردازند و نمره میدهند. از دانشآموزان نیز انتظار میرود از نظر املایی کلمه‌ها را درست بنویسند، از صفت استفاده کنند و جمله‌های مرتبط با موضوع بسازند.
در رویکرد فرایندی بر اساس انتخاب واژه دستور زبان، سازماندهی و افکاربه دانشآموز نیز به او نمره داده میشود.سپس ورقه‌های تصحیح شده (غالباً با رنگ قرمز)به دانشآموز بازگردانده میشود و از دانشآموزان انتظار میرود با توجه به نمره‌هایی که گرفته‌اند و تصحیح‌هایی که روی ورقه‌هایشان صورت گرفته است، مهارتهای نوشتن را یاد بگیرند و نوشتن خود را بهبود بخشند. در این رویکرد هر قدر معلم وظیفه‌شناس‌تر باشد با وجدان بیشتری ورقه‌های دانشآموزان را تصحیح میکند. شیوه تولیدی آموزش نوشتن دربیشتر موارد باعث انزجار فرد از نوشتن میشود.رویکرد فرایندی نوشتن، برعکس، بر فرایندهای تفکر در ضمن نوشتن تأکید می‌ورزد. در این رویکرد معلمها ترغیب میشوند پیچیدگی فرایند نوشتن را درک کنند تا بتوانند به دانشآموزان در فکر کردن، انتخاب کردن و سازماندهی تکلیف کمک کنند. دانشآموزان تشویق میشوند که خودشان به این سؤال‌ها پاسخ دهند: «مخاطب ما کیست؟ منظور از نوشتن چیست؟ چگونه می‌توانم ایده‌هایی کسب کنم؟ چگونه می‌توانم این ایده‌ها را بسط و سازمان دهم؟ چگونه می‌توانم به گونه‌ای به تفسیر و حک و اصلاح این ایده‌ها بپردازم که خواننده آنها را درک کند؟»
آموزش نوشتن در کاردرمانی اختلال نوشتن
نوشتن مهارتی است یادگرفتنی که میتوان آن را به صورت فعالیتی فکری با تأکید بر فرایند نوشتن در مدرسه آموزش داد. همچون همۀ فرایندهای شناختی، نوشتن نیز هم به تفکر قبلی و هم به تفکر بعدی نیاز دارد. کسانی که خوب می‌نویسند صرفاً نمی‌نشینند که متنی را بنویسند. آنها در فرایند نوشتن چند مرحله ـ پیش از نوشتن، نوشتن (یا تهیه پیش‌نویس) تجدید نظر کردن و خواندن متن برای یک مخاطب – را پشت سر می‌گذارند (گریوز،۱۹۸۳،۱۹۹۴).
مرحله ۱: پیش از نوشتن. نویسنده طی مرحله نخست قبل از اینکه رسماً شروع به نوشتن کند، به جمع‌آوری نظریات و تصحیح آنها می‌پردازد. این فعالیت شامل گونه‌ای اندیشه گشایی (سیال‌سازی ذهنی) نظیر صحبت کردن با بعضی از افراد صاحب نظر، برداشتن یادداشت‌هایی حاشیه‌ای و ایجاد سازمانگری ترسیمی یا تهیه فهرستی از نکات اصلی است. نویسنده در خلال این مرحله همچنین مخاطب خود را نیز مشخص میکند. دانشآموزان بیشتر مایل‌اند موضوع نوشتنی را خودشان انتخاب کنند این موضوع ممکن است چیزهایی که می‌دانند، حادثه‌ای خاص یا موضوعی دربارۀ خودشان باشد. معلمها برای کمک به کودک میتوانند از او بخواهند نام افرادی را که برایش خاص است تهیه کند.
مرحله۲ : تهیه پیش نویس. در دومین مرحلۀ فرایند نوشتن نویسنده افکار خود را روی کاغذ ثبت میکند. هرچند بسیاری از مردم این مرحله را در حکم(( نوشتن)) می‌دانند، اما در واقع این مرحله صرفاً یکی از مراحل نوشتن است. اصطلاح پیش نویس به جای نوشتن بر این نکته تأکید دارد که این نوشته نسخه‌ای از آن چیزی است که سرانجام باید نوشته شود و در آن تغییراتی صورت خواهد گرفت. پیش نویس اولیه فقط به درد نویسنده می‌خورد و نه خواننده.
زیرا نویسنده در این مرحله واژه‌ها، جملهها و پاراگراف‌هایی را با عجله می‌نویسد تا افکار و عقاید جدید و شیوه‌های کاری را که در آن لحظه به ذهنش خطور کرده است از دست ندهد. در این مرحله ممکن است افکاری بدون توجه به سازمان یا نثر، دستور زبان و املا به ذهن نویسنده خطور کند.
مرحله ۳: تجدید نظر کردن. نویسنده پس از اینکه مرحله پیش از نوشتن و تهیه پیش‌نویس را پشت سر گذاشت شروع به تصحیح و سازماندهی پیش‌نویس میکند. نویسندگان بزرگسال و پخته افکار موجود در پیش‌نویس اولیۀ خود را می‌گیرند و به سازماندهی و آرایش آنها می‌پردازند. آنها ممکن است چندین بار در متن تجدید نظر کنند، تغییرات گوناگونی در محتوا، شيوه بيان عقايد، واژگان، ساختار جمله و توالی نظریات بدهند. تجدیدنظر نهایی در واقع ویرایشی است شامل بررسی دستور زبان، نشانه‌های سجاوندی و غلط‌های املایی. در این مرحله شخص باید با دیدی خیلی انتقادی کار خود را بررسی کند.
دانش‌آموزانِ دچار ناتوانیهای یادگیری غالباً تمایلی به تجدید نظر کردن در کار خود ندارند. چون تهیه پیش نویس برای آنها مستلزم کوشش گسترده‌ای بوده است تجدیدنظر کردن در آن ممکن است به نظرشان بی فایده و دست و پاگیر برسد. با استفاده از رایانه و برنامه‌های نرم افزاری پردازشگر واژه، بازنویسی پیش نویس به میزان زیادی تسهیل میشود.
معلمها میتوانند در خلال داستانهایی که برای کودکان می‌گویند یا ضمن کار خودشان مسئله تجدید نظر کردن را به آنها آموزش دهند. آنها میتوانند از دانش آموزان بخواهند پیشنهادهایی برای تجدید نظر در نوشته معلم ارائه دهند و بدین ترتیب در سازماندهی نسخه تجدید نظر شده سهيم شوند.
دانشآموزان همچنین میتوانند پیشنهادهایی برای تجدید نظر کردن در پیش نویس‌های همکلاسی‌های خود ارائه کنند. آنچه مهم است ایجاد تجربه‌ای مثبت در این زمینه است.باید قبل از ارائه پیشنهاد در مورد تجدید نظر در کار دانشآموز مطمئن شوید که به جنبه‌های خوب کار دانشآموز توجه کرده‌اید.
مرحله ۴: بهره‌گیری از مخاطب. اهمیت مرحله چهارم در این است که برای کل فرایند نوشتن ارزش قائل میشود. این مرحله برای دانشآموزان فرصت دریافت پسخوراند را فراهم می‌آورد و آنها خود را در موضع مؤلفی می‌بینند که باید پاسخگوی مخاطبی باشد. در مرحله نهایی نویسنده با مخاطبانی روبه‌رو میشود که مطالب برای آنها نوشته شده است و از خود می‌پرسد که آیا اندیشهها و نظریات مورد نظرش کاملاً به خواننده انتقال یافته است یا نه. میزان بازنویسی به نظریات مخاطبان بستگی دارد.
مخاطب میتواند معلم، سایر دانشآموزان کلاس یا مخاطبی بزرگتر باشد که ممکن است از طریق انتشار آن نوشته به آن دست یافته باشد. مطالب جمع‌آوری شده از نوشتهها و نظریات همکلاسی‌ها را میتوان به صورت کتاب یا نواری در آورد و در کتابخانه مدرسه قرار داد. به صورت‌های دیگری نیز میتوان از محصول کار مشترک استفاده کرد، نظیر سخنرانی، نصب روی تابلو اعلانات یا حتی به صورت نمایش عروسکی.
اصول تدریس در اختلال نوشتن:
از اصول زیر میتوان برای برنامه‌ریزی برای آموزش فرایند نوشتن استفاده کرد (ریچک و دیگران، ۱۹۹۶):
۱.فرایند نوشتن در مرحله پیش از نوشتن به وقت، درون داد و توجه زیاد نیاز دارد. نویسندگان نیاز به چیزی دارند که دربارۀ آن بنویسند. آنها باید آن قدر تجربه داشته باشند که باعث به وجود آمدن و تهییج افکار لازم برای نوشتن موضوعی خوب شود. تعیین کردن تکلیفی نوشتاری (نظیر نوشتن متنی یکصد واژه‌ای دربارۀ بهار) بدون تدارک پایه‌های اولیه لازم برای نوشتن مسلماً به متنی غنی منتهی نمی‌شود. معلمها با فعالیتهایی نظیر مسافرت‌های کوتاه، نقل داستان‌ها، بحث‌ها و فعالیتهای زبان شفاهی میتوانند تجربه‌های درون داد لازم را فراهم آورند. منابع الهامبخش برای نوشتن شامل خواندن، انواع هنرها، فعالیتهایی در حیطۀ مطالب درسی، فیلم‌ها، تلویزیون، روزنامه‌ها مسافرت‌های کوتاه و تجربه‌های عملی و اندیشه گشایی است. مدت زمانی که صرف نوشتن میشود باید صرف پیش از نوشتن هم بشود.
فرایند نوشتن باعث میشود دانشآموز از تمرکز بیش از حد بر سازوکارهای نوشتن رها شود. دانشآموزان باید بفهمند که همۀ نویسندگان در پیش نویس اولیه خود اشتباه‌هایی املایی و دستوری دارند. چنین اشتباه‌هایی هر چند که سرانجام باید تصحیح شود، اما ضرورتی ندارد که در حین نوشتن تمرکز فرد را به خود اختصاص دهد. دانش آموز به جای چنین موضوعاتی در مرحله تهیه پیش نویس باید بر محتوا متمرکز شود و سپس کار را ویرایش و اصلاح کند.
3.فرایند نوشتن به دانش آموز کمک میکند تا در کار خود تجدید نظر کند. دانش آموزان اغلب تصور میکنند که وقتی پیش نویس اولیه کارشان تکمیل شد تکلیف نوشتاری آنها پایان یافته است. اگر آنها بدانند که کار قبل از تمام شدن باید مرحله تجدید نظر کردن را بگذراند به جای تلقی نوشتن به منزله محصول آن را به صورت فرایند در نظر می‌گیرند.معلم میتواند نواقص موجود در پیش نویس اولیه را با نشان دادن پیش نویس‌های خودش عملاً به نمایش بگذارد و به دانش آموزان نشان دهد که تمام نوشتهها نیاز به تجدیدنظر و ویرایش دارند. دانش آموزان میتوانند حتی گروه‌های کوچکی را تشکیل دهند و به بررسی و ویرایش کارهای یکدیگر بپردازند.
۴.از غلط‌گیری زیادی در کار نوشتاری دانش آموزان بپرهیزید. اگر جواب تلاش‌های دانش آموزان برای بیان افکار و نظریات خود صرفاً این باشد که ورقه‌هایشان با کلی غلط‌های تصحیح شده دستوری، املایی، سجاوندی و دستخطی با قلم قرمز و جریمه‌ای سنگین به آنها برگردانده شود دانش آموزان دلسرد میشوند و دست از تلاش می‌کشند. دانش آموزی گفته است: «نمره صفر وقتی با قلم قرمز داده میشود خیلی بدتر به نظر می‌رسد». دانش آموزان با دریافت تقویت‌های منفی خیلی سریع یاد می‌گیرند که عقب‌نشینی کنند – واژگان نوشتاری خود را به واژه‌هایی محدود میکنند که بلدند، جمله‌های ساده می‌نویسند، از افکار پیچیده و خلاق می‌پرهیزند و انشاهایی کوتاه تحویل میدهند.
راهبردهای نوشتن
دانش آموزانِ دچار ناتوانیهای یادگیری نوشتن را تکلیفی چالش انگیز می‌دانند و بنابراین معلمان آنها باید با فراهم کردن تکالیفی مناسب از لحاظ ساختاری به آنها کمک کنند. از راهبردهای نوشتاری گوناگونی برای کمک به دانش آموزان میتوان سود جست تا آنها بتوانند افکار خود را شکل دهند و روی کاغذ بیاورند، از واژگان جالب و توصیفی استفاده کنند و هدفمند بنویسند (مارتین و مانو، ۱۹۹۵؛ ماستر و پیری و اسکراگز، ۱۹۹۴؛ هریس و گراهام، ۱۹۹۲).
گفتگوهای نوشتاری. در این راهبرد دو دانش آموز با اختلال یادگیری یا دانش آموز و معلم در کنار یکدیگر می‌نشینند و با یکدیگر گفتگو میکنند. طرفین مذاکره حق صحبت ندارند و نوشتن تنها ارتباط با استفاده از رایانه دانش آموزان میتوانند بدون اینکه نگران دستخط‌شان باشند بنویسند، بدون شتابزدگی به اصلاح نوشته خود بپردازند و حذف و اضافه‌های لازم را انجام دهند.
مجاز بین آن‌هاست. اگر پیام یکی از آنها مبهم باشد طرف دیگر باید با نوشته از او بخواهد که مطلب را روشن کند. استفاده منظم از این راهبرد به دانش آموزان کمک میکند یاد بگیرند افکار خود را به صورت نوشتاری ثبت کنند. به طور مثال، برای« قرار گرفتن در جریان اخبار» معلم میتواند از دانش آموز بخواهد چگونگی جریانات را بنویسد. معلم همچنین میتواند سلام و علیک و خوشامدگویی با دانش آموز بکند و او پاسخ آن را بنویسد (ریچک و دیگران ،۱۹۹۶). یا کودک چیزی می‌نویسد و معلم پاسخ آن را کتبی میدهد. برای این تبادل نظر هر یک از نویسنده‌ها میتواند از قلم یا مدادی با رنگ متفاوت استفاده کند. شکل ۳.۱۳ نمونه‌ای از گفتگوی نوشتاری را نشان میدهد.
دفترچه خاطرات. دانش آموزان رویدادها و تجربه‌های شخصی خود را در دفترچه‌ای می نویسند. با نوشتن رویدادهای روزانه زندگی و نیز ثبت احساس‌های خود درباره این تجربهها دانش آموزان نوشتن را تمرین میکنند و بعداً هم میتوانند آن را بخوانند. هر دانش آموز به دفترچه‌ای معمولاً خط‌دار، نیاز دارد. دانش آموزان اغلب عنوانـی هـم برای دفترچه خود ابداع میکنند و صفحه عنوان را می‌آرایند. زمانی( معمولاً حداقل دوره هایی یک هفته‌ای) برای ثبت افکار شخصی در دفترچه در نظر گرفته میشود. اگر دانش آموزان فقط از یک طرف کاغذ استفاده کنند خواندن و نوشتن مطالب آسان‌تر میشود( ریچک ودیگران، ۱۹۹۶).
دانش آموزان ممکن است بخشی از موضوعات دفترچه‌هایشان را به طور مشترک بنویسند اما بهتر است ناچار به چنین کاری نشوند. اگر دانش آموزی نمی‌خواهد معلم دفترچه خاطرات او را بخواند میتواند صفحه را از درازا تا بزند و در این صورت معلم هم نبایدهیچ یک از صفحه‌هایی را که تا زده شده است بخواند. معلمها همچنین باید به خاطر داشته باشند که به تصحیح خطاهای دستوری و املایی دانش آموز در دفتر خاطرات نپردازند، زیرا این کار اعتماد به نفس دانش آموز را از بین می‌برد و ممکن است باعث شود که دانش آموز کمتر بنویسد. برخی از دانش آموزانِ دچار ناتوانیهای یادگیری ممکن است به دلیل نداشتن حرفی برای گفتن دفترچه‌ای تهیه نکنند. معلمها میتوانند با نشان دادن نمونه‌هایی از نوشته‌های دفترچه‌ها به این دانش آموزان کمک کنند. آنها میتوانند به دانش آموزانی که موضوعی برای نوشتن در دفتر خاطرات به ذهنشان نمی‌رسد موضوعهایی نظیر جاهای دلخواه، مردم خاص، داستان‌های محبوب، کارهایی که دوست دارم انجام دهم، کارهایی که دوست ندارم انجام دهم، چیزهایی که مرا عصبانی میکند و کارهایی که خوب انجام می‌دهم ارائه دهند. فهرستی به نام «ایده‌هایی برای نوشتن» را میتوان روی تابلویی در کلاس نصب کرد یا روی صفحه‌ای از دفترچه دانش آموز به نام صفحه «ایده‌ها» قرار داد.
نوشته‌های الگودار. دانش آموزان در این راهبرد از کتاب پیش بینی پذیر و شیرینی سود می‌جویند و با الگو قرار دادن آن مطالب خود را می‌نویسند. این روش به دانش آموز اطمینان میدهد که یک «چارچوب» برای نوشتن پاسخ شخصی خود در اختیار دارد. یکی از الگوهای پر طرفدار خرس قهوه‌ای، خرس قهوه‌ای، تو چی می‌بینی؟ است( مارتین، ۱۹۹۲). هر صفحه از این کتاب شامل ترجیع‌بندی است نظیر« خرس قهوه ای، خرس قهوه ای، تو چی می‌بینی؟ من یک پرنده آبی می‌بینم که دارد به من نگاه میکند.» دانش آموزان ترجیع بندهای خود را میسازند و نوشته خود را با تصویرهایی می‌آرایند. پس از اتمام نوشتن دانش آموزان میتوانند نوشته‌های خود را چند تا چند تا به صورت کتاب در آورند و روی میز کتابخانه‌ای بگذارند تا دیگران بخوانند.
سازمانگرهای ترسیمی.سازمانگرهای ترسیمی نمودارهایی بصری است که به اندیشه و مفاهیم سازمان میدهد. سازمانگرهای ترسیمی کتابهای درسی به دانش آموزان در فهم مطالب خواندنی کمک میکند. پژوهش‌ها نشان میدهد که وقتی دانش آموزان با استفاده ازسازمانگرهای ترسیمی مطالب را می‌خوانند بهتر آن را درک میکنند (فیشر، شومیکر و دشلر، ۱۹۹۵). در متون نوشتاری با کمک سازمانگرهای ترسیمی میتوان افکار خود را در زمینه نوشتن آماده و سازمان دهی کرد (دشلر، اليس و لنز، ۱۹۹۶).
نمودار وِن سازمانگری ترسیمی است که دو دایرۀ متقاطع دارد. این نمودار برای ایجاد آمادگی جهت «مقایسه و مقابله» تکالیف نوشتاری مفید است. به طور مثال، برای مقایسه دو نفر از نظر تاریخی میتوان مشخصات هر یک را در دایرهای نوشت و خصوصیات مشترک آنها را در قسمت متداخل دو دایره قرار داد. شکل ۴.۱۳ نمودار ون را برای مقایسۀ پرتقال و سیب نشان میدهد. در راهبرد نوشتاری کورینک و بالز (۱۹۹۶) سازمانگری ترسیمی پیشنهاد شده است که از طرحی سلسله مراتبی استفاده میکند. این راهبرد که SCORE-A نام دارد شامل مراحل زیر است ) s:موضوعی را انتخاب کن(، )C طبقه بندی‌های آن را درست کن(، )O منابع را گیر بیاور(، )R آنها را بخوان و یادداشت بردار(، E( اطلاعات به دست آمده را به طور منسجم سازمان بده) و A (از روش فرایندی نوشتن استفاده کن). شکل ۵.۱۳ مثالی در مورد این راهبرد است که برای آماده کردن دانش آموز جهت نوشتن طرح در زمینه مطالعات اجتماعی به کار میرود.
سوالات متداول:
1-علائم اصلی اختلال نوشتن در کودکان چیست؟
دستخط ناخوانا، فاصله‌گذاری نامنظم بین کلمات، نوشتن بسیار کند، اشتباهات املایی مکرر و مشکل در تبدیل افکار به متن منسجم.
2-آیا این اختلال با بیش‌فعالی (ADHD) مرتبط است؟
بله، تا ۵۰% کودکان مبتلا به ADHD همزمان اختلال نوشتن دارند به‌دلیل مشکلات مشترک در توجه و عملکرد اجرایی.
دست خط مناسب یک مهارت ضروری است که دانش آموزان باید به آن دست یابند تا خواسته‌های مدرسه ای پایه در مدرسه ابتدایی را برآورده سازند. یک تقابل و هماهنگی مداوم بین اجزای حسی، زبانی، درکی و حرکتی باعث میشود که این یک فعالیت خیلی پیچیده باشد، که سبب میشود برخی از دانش آموزان با وجود تلاش زیاد با معلم خود در زمینه دست خط به چالش رسیده و منجر به تشخیص اختلال در نوشتن میگردد.مرکز توانبخشی دکتر صابر در زمینه درمان اختلال یادگیری و بخصوص اختلالات نوشتن به صورت حرفه ای فعالیت می نماید. خدمات گسترده مرکز از فبیل کاردرمانی حسی، اتاق تاریک بینایی، اتاق مهارت های شنیداری، سنسنوری روم، کاردرمانی دست، گفتاردرمانی اختلال یادگیری، آموزش درمان اختلالات یادگیری و… موجب بهبود مهارت های اجرایی کودکان و تسریع روند یادگیری در آنان می گردد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
بیشتر از ۳۰ درصد وقت دانش آموزان روی فعالیت حرکات ظریف صرف میشود و رایج ترین فعالیت در دست خط است. بنابراین مهارت در دست خط یک کلید مهم برای موفقیت در مدرسه میباشد. کیفیت دست خط بستگی به خوانایی و سرعت نوشتن کلمات دارد. در همه جا از 5 تا بالای ۲۵ درصد دانش آموزان مشکلات دست خط را نشان میدهند. هنگامی‌که شما اجزاء دست خط را تجزیه و تحلیل میکنید به آسانی میبینید که چرا بیشتر دانش آموزان در یادگیری نوشتن، نوشتن افکارشان روی کاغذ و یادداشت برداشتن مشکل دارند.
برای بهبود دست خط لازم است که دانش آموزان موارد زیر را دنبال کنند:
تنه، شانه، تون عضلانی بالای بازو، قدرت و ثبات که بدن را هنگامی‌که مغز و دستها مشغولاند ایمن نگه دارند.
دقت بینایی و مهارتهای (چشمی– حرکتی) که چشمها را قادر میسازند تا واضح تر ببینند، خطوط را بخوانند و از نزدیک به دور تمرکز کنند و هنگام یادداشت برداری دوباره به حالت اول برگردند.
درک بینایی و مهارتهای حافظه بینایی، شکلهای دایرهای، عمودی، افقی و مورب را در ارتباط دقیق با یکدیگر در فضا درک و تولید میکنند.
توانایی و مهارت حرکات ظریف از بازخورد حس عمقی از مفاصل انگشتان و عضلات استفاده میکند تا نیروی عضلانی و فشار مفصل را درجه بندی کند.
توانایی برای یکپارچه سازی مهارتهای بینایی با مهارتهای حرکتی همانطور که نویسنده‌ها از بینایی استفاده میکنند تا حرکات دست را هدایت کنند و حروف دقیق و خوانا را شکل دهند.
مهارتهای شناختی از قبیل این که تصمیم بگیرد چه بنویسد. سازماندهی افکار و سپس تمرکز کردن مدت دار تا اینکه فعالیت نوشتاری تکمیل شود.
آگاهی واجی که به عنوان شنیدن، تشخیص دادن و دستکاری تعریف شده اند. صداهای افراد در کلمات بیان شده واج نامیده میشوند که برای تولید کلمات و جملات در شکل نوشتاری، ضروریاند. مشکلات در پردازش حسی باعث میشود دست خط یک مورد چالش برانگیز باشد. در این خصوص ممکن است موارد زیر را شامل شود:
حساسیت بینایی به نور مخصوصا نور خیره کننده، نور اذیت کننده و نور فلوئورسنت.
فشار بیش از اندازه به بینایی که پرینتهای کم رنگ و یا خطهای نامنظم یک صفحه، شلوغی لغات صفحه و یا حساسیت کنتراست که لغات مشکی رنگ بر روی کاغذ سفید را متحرک جلوه میدهد سبب آن میگردد.
حساسیت به لمس کاغذ، ابزار نوشتن و سطح نوشتن
حساسیت شنیداری به صدای معلم، صدای نوشتن دیگر دانش آموزان و صداهای محیطی
راه های کلیدی برای یکپارچگی حسی در کودکان با اختلال نوشتن
آماده کردن بدن و مغز برای نوشتن
علاوه بر فعالیتهای حرکتی که قبلا در این مطرح شد، معلمان میتوانند دانش آموزان را از هر سنی آماده نوشتن کنند. از طریق وادار کردن آنها به نوشیدن کمی‌آب، خوردن چیزهای ترد، آدامس جویدن و شرکت در فعالیتهایی برای گرم کردن قسمت بالایی بدن از قبیل:
بالا انداختن شانه‌ها: صاف بایستید،شانه‌هایتان را به بالا بکشید به سمت گوش‌هایتان و سپس آنها را سمت عقب و پایین رها کنید این تمرین را ۵ مرتبه انجام دهید و درآخر شانه‌ها را در پایین نگه دارید.
دایره کشیدن: شانه‌ها را پایین نگه دارید، دستها را مستقیم به اطراف بدن ببرید تصور کنید که شما دو تا قلم مو با رنگ مورد علاقهتان را در دست نگه داشتهاید و در دو طرف اتاق دایره نقاشی کنید. این کار را در جهت عقربه‌های ساعت ۵ تا ۱۰ بار انجام دهید و سپس ۵ تا ۱۰ بار در خلاف جهت عقربه‌های ساعت انجام دهید (5 بار برای کودکان کوچکتر و ۱۰ بار برای دانش آموزان بزرگتر)
ضربه های انگشت کاراته به منظور قوی کردن دستها و بازوها و آگاه سازی بدن، دستها را بطور مستقیم بکشید کف دستها به سمت پایین باشد به صورت تناوبی و یکی در میان مشت کنید و بطور کامل انگشتها را باز کنید ۱۰ بار و سریع انجام دهید سپس کف دستها را به سمت بالا برگردانید و ۱۰ بار انجام دهید. به عنوان فعالیت قبل از نوشتن عالی است.
نوارهای حبابی را با نوک انگشت بترکانید یا نوارهای بزرگتری را به دیوار بزنید و از دانش آموز بخواهید که با هل دادن آنها حبابها را بترکاند. کودکان همچنین میتوانند حبابها را با پا روی زمین بترکانند.
مدلهای خمیربازی و گل خمیر نقاشی برای وارد کردن ورودی های حس عمقی و لامسه به انگشتها، مچ‌ها و بازوها در کودکان کوچکتر بسیار عالی میباشند.
خمیرهای خوب و مستحکم مقاومتهای بیشتر و ورودی حسی مناسب تری را برای دانش آموزان بزرگتر پیشنهاد میکنند.
ترکاندن مهره ها و ضربه های ناگهانی به اسباب بازی ها مخصوص پیشنهاد میشود والدین مهره‌ها را برای ترکاندن تهیه کنند. پازل دوخت و ترکاندن مهره های پارچهای و فعالیت هایی برای دانش آموزان بزرگتر از قبیل مهرههای ترکاندنی DNA مناسب میباشد.
دیگر اسباب بازیهای عالی که آمادگی حرکتی خوبی برای کودکان اختلال یادگیری را فراهم میکنند شامل:
توپ کششی و پازل دوخت بازی سوزنی، مهرههای جاسازی، چوب غذا خوری چینی به شکل حیوانات،چوب ماهیگیری و دیگر اسباب بازیهای مرتبط با برداشتن اشیا کوچک شامل:
نخ و مهره دوز بازی، مازها، میلههای قلاب بافی، میخ و چکش، (ماژیکها یا مدادرنگی‌ها)، جواهرات وصل کردنی برای مهارتهای قیچی کردن و خیلی چیزهای دیگر
بکارگیری یک رویکرد چند حسی در کودکان اختلال نوشتن:
بیشتر دانش آموزان مهارتهای دست خط را با کمی‌تمرین از طریق ماژیکها، مدادها، مدادرنگی و کاغذ کسب میکنند. دیگر کودکان از یک رویکرد چند حسی و بیشتر تمرینی استفاده میکنند به منظور تشکیل شکل حروف از خمیر بازی استفاده کنید. ترسیم حروف و نوشتن آنها با یک انگشت در پودینگ، ترسیم آنها روی فرش یا نوشتن آنها با یک چوب روی گل، همگی سرگرم کننده میباشند که روشهای لامسهای هستند که شکل دهی حروف را آموزش میدهند. برنامه‌های ساختاریافته دست خط، میتوانند یک تفاوت بزرگ ایجاد کنند که یکی از بهترین و محبوبترین آنها نوشتن بدون گریه نامیده میشود.این برنامه آموزش ساده یادگیری، فعالیتهای مربوط به دست و بکارگیری درسها ازکلاس پنجم را شامل میشودو توسط تعداد زیادی از سیستمهای مدرسهای اجرا شده است. این برنامه با آهنگها و شکلهای چوبی برای تشکیل حروف بدون نیاز به مهارتهای پیشرفته حرکتی ظریف، آغاز میشود و سپس به سمت آسان نوشتن، نوشتن عمودی حروف با گچ و سپس آشنایی با مدادها و بکارگیری آنها در کتابهای کار برای هر سطح از مهارت پیش میرود.
سوالات متداول:
1-مداخلات یکپارچگی حسی چگونه به نوشتن کمک میکند؟
کاهش حساسیت‌های لمسی (مثل تحمل بافت مداد)، بهبود درک فشار مناسب ابزار و تنظیم سیستم وستیبولار برای وضعیت نشستن.
2-ارتباط بین بدخطی و مشکلات حسی چیست؟
ناتوانی در پردازش اطلاعات بینایی-فضایی و هماهنگی حرکتی منجر به اشتباه در اندازه‌گیری فاصله حروف و خطوط میشود. تمرینات تعقیب چشمی و کپی‌برداری ضروری است.
بسیاری از دانش آموزانِ دچار ناتوانی های یادگیری وقتی به کلاسهای بالاتر دوره ی ابتدایی میرسند یا وارد دبیرستان میشوند تجربه ی اندکی درباره ی نوشتن متن دارند. آموزش فشرده برای بهبود ضعفهای خواندن اغلب آموزش نوشتن را نیز تحت الشعال قرار میدهد. یادگیری نوشتن مستلزم زمان زیاد و داشتن فرصت هایی برای انواع مختلف نوشتن است. درمان اختلال انشانویسی با استفاده از خدمات کاردرمانی اختلال یادگیری و گفتاردرمانی اختلال یادگیری انجام می شود. تمرینات درک مطلب، استدلال سیال و حافظه فعال به کودکان در بهبود توانایی انشا نویسی کمک میکند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
بهبود اختلال انشا نویسی
آموزش فرایند نوشتن اصولی دارد. اصول زیر راهنمای تدریس نوشتن است:
فرصت هایی برای تقویت نوشتن تدارک ببینید. دانش آموزی که قرار است بنویسد به زمان کافی برای تفکر، تعمق، نوشتن و بازنویسی نیاز دارد. حقیقت این است که بسیاری از دانش آموزانِ دچار ناتوانیهای یادگیری روزانه کمتر از ده دقیقه وقت صرف نوشتن انشا میکنند. توصیه میشود که زمان انشا به پنجاه دقیقه در هر روز و چهار روز در هفته افزایش یابد. در مورد برخی از دانش آموزان بهتر است زمان نوشتن به چند بخش کوچکتر تقسیم شود.
کانونی برای نوشتن تأسیس کنید. جوّ کلاس انشا باید پرورش دهندهی فعالیتهای ویژهی نوشتن باشد و همکاری در تکالیف نوشتاری را ترغیب کند. معلمهای مرجع (حل مشکل) میتوانند پروندههایی برای مطالب نوشتاری تنظیم کنند و طرحهای دانشآموزان را برای نوشتن، فهرست قطعههای نوشتهشده، نظریات دربارهی موضوعهای آینده و وسایل کمک نوشتاری نظیر واژهنامهها را در آنها قرار دهند. مطالب درسی و کتابها را در مکانی قرار دهید که دانشآموزان بتوانند بدون درخواست کمک از معلم از آنها استفاده کنند.
اجازه بدهید دانشآموزان موضوعها را در خودشان انتخاب کنند. موفقترین طرحهای نوشتاری طرحهایی است که دانشآموزان به موضوع آن علاقهی شخصی دارند. نیازهای کودکان به اطلاعات بیشتر، خواندن و دیگر منابع درسی باید به سهولت در اختیارشان قرار گیرد.
الگوهایی برای فرایند نوشتن و تفکر راهبردی در اختیار دانشآموزان قرار دهید. عمل نوشتن زمانی به سهولت انجام میگیرد که الگوی معلمها یا همالان از فرایندهای شناختی در نوشتن به کار گرفته شود. به طور مثال، معلم میتواند برای الگودهی به مراحل نوشتن نظریاتش را بر زبان آورد: «من میخواهم موقعیتی مرموز در داستانم خلق کنم، چطور است دربارهی خانهی دیوها بنویسم؟ بعد باید در مورد قهرمانان این داستان فکر کنم…» (انگلهارت و رافائل، 1988).
ژرفاندیشی و حسی از مخاطب بودن را در دانشآموز رشد دهید. دانشآموزان در برنامهی درسی سنتی نوشتن برای معلم مینوشتند و فکر میکردند نوشتهها باید با معیارهای «تصحیح» معلم هماهنگ باشد. معلمها میتوانند حس شنونده بودن را در دانشآموزان از طریق ترغیب آنها به همکاری با همالان، مشاوره با یکدیگر، کارهای گروهی و تهیه و انتشار نشریه گسترش دهند. دانشآموزان باید فرصتهایی برای بحث دربارهی فرایند نوشتن با همالان مبتدی همسطح خودشان داشته باشند. پس از پایان طرحهای نوشتهشده دانشآموزان میتوانند مطالبشان را برای شنوندگان همال خود بخوانند و دربارهی آن بحث کنند.
هدایت و کنترل امر نوشتن را به خود دانشآموزان محول کنید. هدف از فرایند نوشتن این است که خود نویسنده هدایت و کنترل نوشته را به عهده داشته باشد. برای اینکه دانشآموزان راهبردهایی را که به آنها آموزش داده شده است درونسازی کنند باید به تدریج مسئولیت بیشتری در نوشتن مطالب به آنها محول کرد تا قادر شوند بدون راهنمایی معلم کارکنند.
از علائق موجود دانشآموز سود جویید. معلمها باید از علائق دانشآموزان آگاه باشند و به رویدادهایی که ممکن است موضوعی مناسب برای نوشتن باشد، توجه داشته باشند. ورزش، مدرسه، اخبار محلی و ملی، سفرهای کوتاه، مرخصیهای خانوادگی یا تعطیلات را میتوان موضوع انشا قرار داد. یکی از معلمها با توجه به این مسئله که عروسکهای کوچولو با چهرههای زشت مثل جن و موهای رنگارنگ مجدداً از اسباببازیهای رایج بازار شده و بسیاری از دانشآموزان آنها را با خودشان به مدرسه میآوردهاند از دانشآموزان میخواهد هر روز فقط یکی از این عروسکها را به مدرسه بیاورند. بعد از دانشآموزان درخواست میکند طرح غولها یا جنهایی را بکشند و با نوشتن داستانهایی دربارهی آنها استدلال کنند که چرا صاحبان کارخانههای عروسکسازی بهتر است طرح غولهایی را که آنها کشیدهاند بپذیرند. با آنکه معلم از دانشآموزان خواسته بود یک داستان در این مورد بنویسند، بچهها بیشتر اوقات فراغت خود را صرف نوشتن داستان کردند و بعضی حدود بیست داستان نوشتند (الکساندر، 1992).
از نمرهگذاری تنبیهی بپرهیزید. نگذارید نمره گذاری به دلسردی دانشآموزان منتهی شود. به اندیشهها نمره بدهید و نه به شکل فنی نوشتهها. گاهی میتوان برای بعضی از تکالیف دو نمره – یکی برای اندیشهها و دیگری برای مهارتهای فنی – در نظر گرفت. اگر دانشآموزی در حیطههای زیادی دچار مشکل است و اشتباهات فاحش دارد باید فقط به اصلاح یکی از مهارتها نظیر رعایت حروف بزرگ در انگلیسی بپردازید. وقتی دانشآموز در آن مهارت تسلط پیدا کرد میتوان بر حیطهی دیگری متمرکز شد.
بین نوشتهی شخصی و کاربردی تمایز قائل شوید. درسهای نوشتاری شخصی و کاربردی هدفهای متفاوتی دارند و دانشآموزان باید بفهمند که به مهارتهای متفاوتی نیاز دارند. در نوشتهی شخصی معمولاً هدف این است که اندیشهها رشد یابد و به شکل نوشتاری بیان شود، در نتیجه نیاز به تخصص فنی کمتر است. در مقابل، یکی از هدفهای نوشتن کاربردی یادگیری شکل نوشتن (برونداد) است. این محصول، مثلاً یک نامهی تجاری، نهایتاً مستلزم یادگیری معیارها و ساختار معینی است. با تفکیک این دو هدف معلم میتواند انواع مختلف مهارتهای نوشتاری را در هر فرد ایجاد کند.
درون‌دادهای فراوان ارائه کنید. دانشآموزان باید موضوعی داشته باشند که دربارهی آن بنویسند. پیش از آنکه از دانشآموزان بخواهید شروع به نوشتن کنند باید مطمئن شوید که در عمل به اندازهی کافی موضوعهایی نظیر سفرهای کوتاه، فعالیتهای خلاق، نمایشهای تلویزیونی، سینما و رویدادهای ورزشی را تجربه کردهاند تا بتوانند از آنها برای نوشتن مطالب بهره بگیرند. افزون بر این صحبت کردن دربارهی این تجربهها نیز مفید است.
برنامه‌های نوشتاری فراوانی تهیه کنید. دانشآموزان برای رشد مهارتهای نوشتاری باید به طور مکرر بنویسند. میتوان هر هفته صفحاتی از دفترچهی خاطرات را معین کرد و از دانشآموزان خواست به منزلهی تکلیف نوستن آن صفحات را پر کنند. میتوان به آنها گفت که قرار نیست این تکالیف تصحیح یا حتی خوانده شود. این روش امکان تمرین لازم را برای دانشآموزان فراهم میکند و کیفیت نوشتن آنها را بهبود میبخشد.
از شیوهی بستن استفاده کنید. از شیوهی بستن (که در فصل 12 توصیف شد) نیز میتوان برای تدریس انشا سود جست. میتوان جملهای را که کلمهای از آن حذف شده است نوشت و از دانشآموزان خواست انواع کلماتی را که میتوان به جای آن گذاشت، بنویسند. به طرو مثال، «جان توپ —» جملهها را میتوان از مطالب خواندنی انتخاب کرد.
سوالات متداول:
1-تأثیر اختلال توجه بر انشا نویسی چیست؟
حواس‌پرتی مداوم باعث گسست زنجیره افکار و ناتمام ماندن نوشته میشود.
2. نقش حافظه فعال در انشا نویسی چیست؟
ضعف در نگهداری ایده‌ها در حافظه کوتاه‌مدت باعث فراموشی مفاهیم قبل از ثبت آنها میشود.
اختلال نوشتن یک از اختلالات یادگیری می باشد که موجب اختلال در روند نوشتن کودکان می گردد. مشکلات دست خط، مشکل گرفتن مداد، کند نویسی و … از جمله اختلالات نوشتن می باشد. کاردرمانی دکتر صابر در حیطه درمان اختلال نوشتن و درمان اختلال دیکته نویسی به صورت تخصصی فعالیت می نماید. مرکز اختلال یادگیری دکتر صابر با استفاده از تکنیک های مختلف درمانی و تخصص کاردرمانان مرکز به بهبود کودکان با مشکلات یادگیری می پرازد. خدمات توانبخشی در منزل موجب تسهیل در روند درمان کودکان اختلال یادگیری می گردد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
درمان اختلال نوشتن
تقویت کردن دست خط: چندین اصلاحیه برای تجربه دست خط وجود دارد که می توانند کمک کننده باشند، اعم از ابزارهای نوشتاری تطابق یافته برای سطوح نوشتاری. البته، کودکانی که نمی توانند کارهای دست خطی تولید کنند باید از طریق IDEA تکنولوژی های کمکی دریافت کنند.
رشد گرفتن مداد: کار درمانگرها بطور مکرر مشاوره می دهند تا نحوه گرفتن صحیح مداد توسط دانش آموزان را آموزش دهند. گرفتن با مهارت مداد مناسب به شکلی است که فقط انگشت ها و مچ به جای کل شانه و بازو حرکت کنند. این کار دانش آموزان را قادر می سازد تا بطور صحیح حرکات مداد را برای نوشتن و نقاشی کردن کنترل کنند. کف دست برای نگه داشتن چیزهای گرد مثل یک توپ عالی است. در حالی که برای سنین ۱۲ تا ۱۸ ماه عادی است که به شدت از کف دست و اغلب با خم کردن مچ برای گرفتن استفاده کنند، اما برای کودکان در سن مدرسه قابل قبول نیست که اشیاء نوشتاری را از این طریق در دست نگه دارند.
مرحله بعدی در رشد کرفتن معمولا پرونیتد گرسپ است که در سنین ۲ تا ۳ سالگی دیده می شود که کودک مداد را با انگشتان راست و کشیده و با خم شدن مچ به سمت پایین به طرف کاغذ، نگه می دارد. سپس کودک کل دست یا بازو را به منظور نوشتن یا خط خطی کردن حرکت می دهد. این الگوی گرفتن ناقص برای کودکان سن مدرسه به خوبی جواب نمی دهد.
بعد از سن ۳ سالگی کودک یاد می گیرد تا کم کم انگشتانش را خم کند، معمولا ۴ انگشت را، که مداد را با حرکت دست (بازو) نگه دارد. این مرحله گرفتن چهار تایی نامیده می شود.
بین 3/5 تا 4 سالگی کودک به طور ایده آل یاد می گیرد که فقط از ۳ انگشت در ثابت، استفاده کند. در هر دو الگوی گرفتن، فضای بین انگشت شست و انگشت سبابه ناچیز است یا بطور کامل به هم چسبیده اند. به دلیل حرکت کل بازو(دست) به جای حرکت مفاصل انگشتان، یک گرفتن مناسب تر برای خط خطی کردن، خط کشیدن و منحنی کشیدن است ولی برای حرکات جزئی مورد نیاز برای نوشتن و ماهرانه نقاشی کردن، گرفتن مناسبی نیست.
در مرحله بعد، کودک باید یاد بگیرد که نوک انگشتانش را به سمت نوک ابزار نوشتاری ببرد، فضای بین انگشت شست و انگشت سبابه را باز کند و یادبگیرد که به صورت فعال به جای حرکت کل بازو فقط انگشتان را حرکت دهد.
بین سنین 4/5 تا 6 سالگی کودک باید بطور ایده آل گرفتن سه تایی فعال را توسعه دهد. در این مرحله کودک مداد را به سمت سر آن توسط شست، سبابه و انگشت میانی با یک فضای گرد شده نگه دارد و از عضلات داخلی دست برای حرکات ریز، برای ایجاد علائم کنترل شده، جزئی و کوچک استفاده کند. تثبیت وضعیت به کودک این اجازه را می دهد که ساعدش را استراحت بدهد و روی میز ثابت نگه دارد، طوری که انگشتان بتوانند کارشان را بدون خستگی انجام بدهند.
کاردرمانی اختلال نوشتن کودکان
توانایی در نوشتن متن های طولانی با افزایش سرعت و خوانا بودن از اینجا منشا می گیرد. برخی از دانش آموزان در مراحل مختلف رشد گرفتن به دلایلی از قبیل ضعف عضلات دست و پردازش عمقی ضعیف در مفاصل انتهایی فوقانی، خصوصا در بین انگشتان، گیر می کنند.
در یک نقطه خاص، والدین، درمانگران و معلمان باید در نظر بگیرند که آیا تلاش های بی نهایتشان برای تغییر گرفتن یک کودک نتیجه عکس دارد؟ که در این صورت کودک از هر عملی که با دست خطش انجام می دهد، خشمگین میشود.هنگامی که شما به اطراف نگاه می کنید که بزرگسالانی در حال نوشتن می باشند، چندین الگوی گرفتن را مشاهده خواهید کرد که بطور موثری توسط همکارانتان، دوستانتان، والدینتان یا حتی پیشخدمت رستوران مورد علاقه تان، استفاده می شوند.
یک گرفتن چهارتایی فعال که در آن مدادتوسط تمام انگشتان به جز انگشت کوچک حمایت می شود ، باید قابل قبول واقع شود. حتی گرفتن با حمایت شست که در آن انگشت شست جلوی مداد را می گیرد ممکن است مورد قبول باشد، اگرچه باعث کشش بیش از حد برخی از عضلات دست می شود که منجر به خستگی می گردد. در برخی کشورهای آسیایی نگه داشتن مداد بین انگشتان میانی و سبابه با حمایت انگشت شست در زیر برای کنترل حرکات، ایده آل است و در حقیقت این متعادل ترین گرفتن از نقطه نظر بیومکانیکی میباشد.
قانون و قاعده انگشت شست این است که عضلات دست و مچ در یک وضعیت می باشند که فرد می تواند از عضلاتش برای کنترل مداد با کمترین تغییرات بدون خستگی در طول زمان، استفاده کند. در ضمن اصلاحات و تطابقات زیادی وجود دارد که می توانند نوشتن را آسان تر کنند. قبل تر، این مورد به دانش آموزان معرفی شده است. پیش دبستانی بهترین زمان انجام این تغییرات است، اگرچه دانش آموزان مدارس ابتدایی بالاتر، وقتی که این تطابقات به آنها معرفی گردد. خیلی خوشحال و سپاسگزارمی شوند.
تقویت حرکات ظریف: از مدادگیری تا استقامت
ضعف در حرکات ظریف دست، چالشی اساسی برای کودکان مبتلا به اختلال نوشتن است. این ضعف نه تنها در مدادگیری نادرست (مانند گرفتن مشتی یا فشار بیش‌ازحد) نمود می‌یابد، بلکه به خستگی زودرس، ناتوانی در تکمیل تکالیف و حتی اجتناب از نوشتن منجر میشود. در کلینیک دکتر صابر، این چالش با سه گام ساختاریافته هدف‌گیری میشود:
۱. بنیان‌سازی عضلانی
تمرینات مبتنی بر شواهد در مرکز دکتر صابر، ابتدا بر تقویت عضلات ذاتی دست تمرکز دارد:
فعالیتهایی مثل فشردن اسفنج با نوک انگشتان، چرخاندن مهره بین شست و سبابه و استفاده از پنس‌های درمانی برای برداشتن ریزمحصولات.
این تمرینات طبق پژوهش‌های نوروموتور، پایه‌ای برای کنترل حرکتی ظریف ایجاد میکند.
۲. اصلاح الگوی مدادگیری
“اصلاح بدون فشار مستقیم، کلید پذیرش کودک است.”
از این رو از راهکارهای غیرمستقیم استفاده میشود:
ابزار تطبیقی: مدادهای مثلثی یا فومی که شکل صحیح سه‌انگشتی را القا میکنند.
فعالیتهای جذاب: نقاشی روی سطوح عمودی با گچ، که ثبات شانه و انعطاف مچ را بهبود میبخشد.
۳. افزایش استقامت نوشتاری
کودکان در کلینیک دکتر صابر، استقامت عملکردی را از طریق پروتکل‌های گام‌به‌گام کسب میکنند:
شروع با نوشتن کلمات کوتاه در بازه‌های ۲ دقیقه‌ای و افزایش تدریجی زمان.
ادغام خمیربازی غنی‌شده (مثل خمیرهای مقاوم) در جلسات برای تقویت همزمان قدرت و تحمل.
سوالات متداول:
1- نشانه‌های هشداردهنده اختلال نوشتن در کودکان چیست؟
خطوط ناخوانا، فشار نامتناسب مداد روی کاغذ، خستگی سریع دست، اجتناب از فعالیتهای نوشتاری و رشد ناکافی مهارتهای پیش‌نیاز.
2-مداخلات یکپارچگی حسی چگونه به نوشتن کمک میکند؟
کاهش حساسیت‌های لمسی (مثل تحمل بافت مداد)، بهبود درک فشار مناسب ابزار و تنظیم سیستم وستیبولار برای وضعیت نشستن.
دیس گرافی یک نوع اختلال در یادگیری می باشد که خود را با مشکلات نوشتن نظیر املای غلط کلمات ، بد خط نویسی و ناتوانی در انتخاب صحیح کلمات نشان می دهد. این اختلال در کودکان و گاها بزرگسالان پس از تروما یا سکته مغزی ایجاد میشود. دیس گرافیا در سنین مختلف علام متفاوتی دارد. مرکز اختلال یادگیری دکتر صابر در زمینه تشخیص و درمان اختلالات یادگیری با استفاده از ابزارها و تکنیک های روز دنیا به صورت تخصصی فعالیت می نماید. اتاق تاریک، اتاق مهارت های شنیداری، سنسوری روم و… از تجهیزات مفید در حیطه بهبود مهارت های یادگیری در کودکان می باشد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
انواع دیسگرافی یا اختلال نوشتن
دیسگرافی نارساخوانی
در این نوع اختلال فرد توانایی هجی کردن کلمات را ندارد اما توانایی کپی کردن کلمات را دارا می باشد.
دیسگرافی حرکتی
در این نوع اختلال فرد در مهارت های حرکتی ظریف دچار اختلال است. کپی کردن و مهارت های نقاشی کودک دچار مشکل می باشد.اما در هجی کردن عملکرد طبیعی دارد.
دیسگرافی فضایی
در این نوع اختلال کودک در درک فضایی دچار مشکل می باشد. رعایت خطوط و فاصله ها برای این افراد مشکل می باشد. دستخط ناخوانا و بد خط نویسی از مشکلات این کودکان می باشد.
علائم دیسگرافیا شامل موارد زیر است:
مدرسه
ناتوانی در کپی کردن از روی تخته سیاه
مشکل در ریاضیات
خودداری از تکمیل کردن تکلیف
عملکرد کلی ضعیف در مدرسه
نوشتار
مشکل در هجی کردن صحیح کلمات و اختلال دیکته نویسی
باز بینی مکرر حروف و شماره ها
فاصله نامناسب بین حروف و کلمات
اندازه و شکل غیر معمول حروف و کلمات
فاصله نامناسب نوشته از حاشیه
شیوه اشتباه گرفتن قلم
صحبت کردن با خود هنگام نوشتن
گفتار
تاخیر در گفتار
مشکل در جستجوی (بازیابی) کلمات صحیح برای ساختن جمله
حافظه
مشکل در نامیدن افراد یا پدیده های آشنا
مشکل در یادآوری
تمرکز پایین
ناتوانی در گفتن الفبا به ترتیب
ناتوانی در دنبال کردن جهت های مختلف
نشانه‌های کمترشناخته دیسگرافیا
شناخت دیسگرافیا فراتر از تشخیص دستخط بد است. بسیاری از نشانه‌های این اختلال در پس رفتارهای روزمره پنهان میشوند و به اشتباه به تنبلی یا بی‌علاقگی تعبیر میشوند. یکی از نشانه‌های کلیدی تفاوت فاحش بین بیان شفاهی و نوشتاری است. کودکی که میتواند داستانی پیچیده را با جزئیات تعریف کند، اما هنگام نوشتن همان داستان تنها چند جمله ساده و پراشکال می‌نویسد، احتمالاً با دیسگرافیا دست‌و‌پنجه نرم میکند.
اجتناب از فعالیتهای ظریف هنری نیز سرنخ مهمی است. این کودکان اغلب از نقاشی، کاردستی یا هر فعالیتی که نیاز به هماهنگی دست دارد طفره می‌روند. حتی ممکن است مداد را به‌گونه‌ای غیرعادی در مشت بگیرند یا فشار زیادی به کاغذ وارد کنند. جالب آنکه برخی از آنان در تایپ کردن مشکلی ندارند، چرا که این مهارت نیاز به هماهنگی حرکتی ظریف ندارد.
نشانه دیگر خستگی سریع هنگام نوشتن است. پس از چند دقیقه نوشتن ممکن است شکایت از درد دست، سردرد یا بی‌قراری کنند. این واکنش فیزیولوژیک به‌دلیل تلاش مغز برای جبران ناکارآمدی مسیرهای عصبی است. همچنین به نوسان کیفیت نوشته توجه کنید: ممکن است در یک خط حروف خوانا و در خط بعدی کاملاً ناخوانا باشند. این بی‌ثباتی از ویژگی‌های عصبی دیسگرافیا است.
یک نشانه غافلگیرکننده مشکل در کپی‌کردن از تخته سیاه است. کودک به‌ظاهر متن را می‌خواند، اما هنگام انتقال به دفتر، حروف جا می‌افتد یا کلمات را ناقص می‌نویسد. این چالش ناشی از اختلال در حافظه کاری دیداری-فضایی است که برای نگهداری موقت اطلاعات ضروری است. شناسایی این نشانه‌های پنهان اولین قدم برای مداخله معنادار است.
تأثیر دیسگرافیا بر یادگیری ریاضی
دیسگرافیا تنها به مشکلات دستخط محدود نمی‌شود. این اختلال عصبی-رشدی میتواند یادگیری ریاضی را به چالشی عمیق تبدیل کند، حتی زمانی که کودک مفاهیم عددی را به‌خوبی درک میکند. مشکل اصلی در هماهنگی دیداری-حرکتی و سازماندهی فضایی نهفته است. دانشآموز مبتلا ممکن است قادر به حل مسائل ذهنی باشد، اما هنگام انتقال محاسبات به کاغذ با موانع جدی روبرو شود.
یکی از بارزترین مشکلات، نوشتن نادرست ارقام است. کودک ممکن است عدد “۶” را به شکل “۹” بنویسد یا جایگاه اعداد در عملیات جمع و تفریق را به‌درستی رعایت نکند. این خطاهای ظاهری اغلب به اشتباه به عنوان “بی‌دقتی” تفسیر میشوند، درحالی که منشا عصبی دارند. همچنین، ترازبندی ستون‌ها در تقسیم طولانی یا ضرب چندرقمی برای این کودکان کابوسی واقعی است. فضای محدود کاغذ و نیاز به حفظ نظم هندسی، انرژی شناختی آنها را تخلیه میکند.
جنبه کمترشناخته‌تر، مشکل در نمایش مراحل حل مسئله است. بسیاری از معلمان برای نمره‌دهی، نوشتن راه‌حل را الزامی می‌دانند. کودک مبتلا به دیسگرافیا اگرچه ممکن است پاسخ نهایی را بداند، اما به‌دلیل دشواری در نوشتن سریع و منسجم، قادر به نمایش فرآیند ذهنی خود نیست. این موضوع منجر به از دست دادن نمره میشود. تأثیر روانی این وضعیت ویرانگر است: کودکانی که از نظر درک مفاهیم ریاضی توانمندند، خود را “کندذهن” می‌پندارند.
راهکار کلیدی؟ تطبیق‌های هدفمند. استفاده از کاغذهای شطرنجی برای ترازبندی، اجازه استفاده از ماشین‌حساب برای محاسبات ساده، یا پاسخ‌دهی شفاهی به جای نوشتن راه‌حل میتواند بازی را تغییر دهد. هدف باید تمرکز بر سواد ریاضی به جای مهارت نوشتاری باشد.
دیسگرافیا چه تاثیری بر اعتماد به نفس کودک داره؟
دیسگرافیا میتواند اعتمادبه‌نفس کودک را مانند موجی خزنده و بی‌صدا تحلیل ببرد، نه از طریق یک رویداد فاجعه‌بار، بلکه با خُرد کردن روزانه عزت‌نفس در سنگ‌زیرین تجربیات کوچک و مکرر. هر بار که معلم برگه‌اش را با قرمزی خط‌خطی میکند، هر بار که همکلاسی‌ها هنگام خواندن دستنوشته‌اش می‌خندند، و هر بار که والدین ناخواسته با جمله‌هایی مانند «بیشتر تلاش کن» یا «دقتت را بالا ببر» ناتوانی عصبی او را به تنبلی نسبت میدهند، لایه‌ای از شرم و تردید به وجودش می‌چسبد. مشکل اینجاست که کودک می‌داند چه میخواهد بنویسد، مغزش ایده‌ها را پردازش میکند، اما دستانش مانند پلی قطع‌شده میان ذهن و کاغذ عمل میکنند. این گسست به اشتباه به عنوان کم‌هوشی یا بی‌مسئولیتی تفسیر میشود، حتی زمانی که همان کودک در گفتگو یا حل مسئله به‌وضوح باهوش و خلاق است. تأثیر این ناسازگاری بر هویت تحصیلی ویرانگر است. کودکی که در کلاس درس مدام می‌شنود «نوشته‌ات نامرتب است»، «کلمات را نصفه رها کرده‌ای»، یا «چرا مثل بقیه سریع نمی‌نویسی؟» به‌تدریج باور میکند که ناتوان است. این باور به حوزه‌های دیگر زندگی نشت میکند: او از مشارکت در فعالیتهای گروهی که نیاز به نوشتن دارد اجتناب میکند، سوال پرسیدن در کلاس را متوقف میکند (از ترس اینکه مبادا مجبور به نوشتن پاسخ شود)، و حتی استعدادهای واقعی خود در هنر یا علوم را پنهان میکند زیرا کلیت «دانشآموز بودن» برایش مترادف با شکست شده است. نشانه‌های اضطراب همیشه آشکار نیستند: شاید شب‌ها دیرتر بخوابد تا تکالیفش را پنهان کند، شاید دل‌دردهای صبحگاهی قبل از مدرسه پیدا کند، یا شاید دفترش را مملو از پاک‌کن‌های سوراخ‌سوراخ شده کند از بس میخواهد «بی‌عیب» به نظر برسد. راه نجات در بازتعریف موفقیت نهفته است. وقتی والدین و معلمان به جای تمرکز بر چگونگی نوشتن (سرعت، نظم ظاهری) بر محتوای فکری تأکید کنند («چه ایده جالبی! بیا آن را ضبط کنیم تا بعداً تایپش کنیم»)، وقتی به کودک اجازه داده شود با ابزارهای جایگزین (صدابرداری، نرم‌افزار تبدیل گفتار به متن، پاسخ‌های شفاهی) دانش خود را ثابت کند، و وقتی اشتباهات نوشتاری نه به عنوان «بی‌دقتی» بلکه به عنوان نشانه‌ای از تفاوت عصبی طبیعی‌سازی شود، آنگاه کودک می‌آموزد که دیسگرافیا بخشی از وجود اوست، نه تعریف‌کننده تمام هویت او. این تغییر نگرش، بار سنگین شرم را از دوشش برمی‌دارد و فضایی می‌سازد تا اعتمادبه‌نفسِ زخمی، دوباره جوانه بزند.
نهایتاً، حمایت عاطفی پایدار مهم‌تر از هر مداخله آموزشی است. گفتن جملاتی مانند: «می‌دانم چقدر سخت است، و تو شجاعی که هر روز تلاش می‌کنی» یا «مغز تو به شکل منحصربه‌فردی کار میکند و این زیباست» به کودک می‌فهماند که ارزش او وابسته به توانایی نگارشش نیست. این پذیرش بی‌قید‌و‌شرط، کلید تبدیل آسیب‌پذیری به تاب‌آوری است.
سوالات متداول:
1-نقش ژنتیک در بروز دیسگرافیا چقدر است؟
۴۵-۶۰% موارد ریشه ارثی دارند و جهش در ژن‌های مرتبط با رشد عصبی (مثل DYX1C1) موثر است.
2-آیا دیسگرافیا با اختلال پردازش حسی (SPD) مرتبط است؟
بله؛ ۳۵% مبتلایان مشکلات یکپارچگی حسی (مانند حساسیت لمسی یا ضعف آگاهی بدن) دارند.
از شایع ترین انواع اختلال یادگیری در کودکان، اختلال نوشتن می باشد. اختلال نوشتن یا اختلال دیکته نویسی در کودکان اول و دوم دبستان دیده می شود. مرکز درمان اختلال یادگیری دکتر صابر در زمینه درمان اختلال دیکته نویسی و نوشتن،همچنین کاردرمانی اختلال نوشتنفعالیت می نماید. از درمان های مفید اختلال نوشتن می توان به تمرینات حس لامسه، تقویت عضلات دست و کاردرمانی دست اشاره نمود. در این مطلب به نمونه ای از این تمرینات جهت درمان اختلال نوشتن پرداخته می شود.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
تمرینات برای ناتوانی افتراقی لمسی در درمان اختلال نوشتن
جعبه‌ای تهیه کنید و درونمان اشیاء مختلفی مانند کلید، ساعت، توپ‌های کوچک و اسباببازیهای متنوع قرار دهید . جعبه باید مانند شکل سر بسته باشد و فقط مسیری برای وارد و خارج شدن دست کودک در آن وجود داشته باشد. تصویر اشیاء درون جعبه را به کودک نشان دهید و از او بخواهید با بردن دست خود به درون جعبه، آنها را پیدا کند.
-چند شی‌ء را درون جعبه قرار دهید و از کودک بخواهید دست خود را درون جعبه مرده و اشیا را لمس کند، سپس نام آنها را بگوید.
جعبه تمرینات افتراقی لامسه
کودک دست خود را وارد جعبه کرده و اشیا را لمس نماید، سپس کارت‌های اشکال را به او نشان دهید تا بگوید شی‌ء مربوط به کدام تصویر را درون جعبه لمس کرده‌است.
پارچه‌هایی از جنس مختلف به‌صورت تکه‌های کوچک بریده و درون جعبه قرار دهید، سپس از کودک بخواهید دست خود را وارد جعبه کرده و آنها را از هم تشخیص دهد.
حروف سه بعدی الفبا را تهیه کنید (تصویر 3-15) و آنها را درون جعبه‌ای بالا قرار دهید و تمام تمرینات بالا را با حروف سه بعدی و کارت‌های تصاویر آنها انجام دهید. همچنین می‌توانید از جعبه‌هایی با ۲ حفره استفاده کنید تا کودک هر دو دست خود را درون آن بگذارد.
افتراق حروف با لامسه
جعبه افتراق با دو حفره برای هر دو دست
سطوحی از جنس های مختلف تهیه کرده و از کودک بخواهید آنها را لمس کند. سپس با لمس سطوح پایین، بگویید هر کدام از آنها از نظر بافتی شبیه به کدامیک از سطوح بالا میباشند.
سطوح مختلف افتراق لمسی
در تمرین قبل، کودک باید بتواند سطوحی که از جنس مشابه دارند را تشخیص داده و کنار هم قرار دهد
مطابقت دادن سطوح لمسی
– سطوح تمرین قبل را نام‌گذاری کرده و از کودک بخواهید چشمان خود را ببندد و با لمس هر کدام از آنها، نام مربوط به آن را بگوید (مثلاً سطح شماره، یا شماره ۲) .
– اشیاء ریزی را درون خمیر پاتی مخفی کرده و از کودک بخواهید با فشردن، لمس کردند و دستکاری خمیر، آنها را پیدا کند.
خمیر پاتی
صفحه ی حائلی که امکان دیدن اشیاء در پشت آن وجود ندارد، مانند شکل تهیه کنید. مقواها و یا کارتون‌ها را به شکل دایره برش دهید و در آنها ۱یک، دو یا دو سوراخ ایجاد کنید، سپس از کودک بخواهید دستان خود را از دریچه‌های صفحه حائل وارد کرده و بدون دیدن مقواها، تشخیص دهد هر کدام چند سوراخ دارد.
صفحه حائل بینایی
– در پشت صفحه حائل، با لمس عدس، لپه و نخود، این سه‌راه از هم تفکیک کند.
– اشیایی را در پشت صفحه حائل قرار دهید و از کودک بخواهید براساس اندازه آنها را از کوچک به بزرگ تشخیص دهد.
تمرینات برای ناتوانی افتراقی حس جنبشی در درمان اختلال نوشتن
– از کودک بخواهید چشمان خود را ببندد و یا اینکه دستان او را پشت صفحه حائل قرار دهید و سپس انگشتان او را در وضعیت خاصی مانند یکی از اشکال تصویر درآورده و سپس از او بخواهید چشمان خود را باز کرده و حرکت صورت گرفته را تکرار کند.
– از کودک بخواهید چشمان خود را ببندد، سپس یکی از انگشتانش را لمس کنید، حالا از او بخواهید بگوید کدام انگشت لمس کرده‌اید.
– روبروی کودک ایستاده و وضعیت‌های مختلفی به خود بگیرید. سپس از او بخواهید آینه‌وار وضعیت‌های شمارا تکرار کند
وضعیت‌های مختلف دستان
– از کودک بخواهید وضعیتی که شما به خود گرفته‌اید را ببیند سپس چشمان خود را ببندید و با چشمان بسته تمرین کند
وضعیت‌های بدنی مختلف که کودک باید آنها را تقلید کند
از کودک بخواهید به دستورات شما وضعیت‌های مختلفی را به خود بگیرد، به عنوان مثال؛ دست راستت را بالا ببر و پای چپت را از زمین بردار، یا پای راستت را خم کن و دست راستت را روی صورتت بگیر.
تمرینات برای ناتوانی افتراقی بساوشی در اختلال نوشتن
از کودک بخواهید قطعات پازل به‌هم‌ریخته را از نو بسازد
از کودک بخواهید مانند تصویر بدون این که به موانع برخورد کند، از زیر آنها عبور کند. برای اینکار می‌توانید از او بخواهید از زیردستان شما عبور کند و یا اینکه از زیر صندلی‌ها رد شود و سعی کند به اطراف برخورد نکند
کودک باید بدون برخورد با بالای تونل، از درون آن عبور کند.
از نردبان دیواری بالا برود. برای این کار هم باید از پاها و هم از دست‌هایش استفاده کند
اختلال خواندن و اختلال نوشتن از انواع شایع اختلالات یادگیری می باشد که در سالهای ابتدایی تحصیل خود را نشان می دهد. کودکان با نارسا خوانی در تشخیص حروف و فرم کلمات دچار مشکل بوده و حتی با بارها دیدن کلمه در خواندن آن ناتوان هستند. درمان اختلال خواندن توسط خدمات کاردرمانی و گفتاردرمانی به صورت تخصصی در مرکز اختلال یادگیری دکتر صابر انجام می گیرد. برای درمان اختلال نوشتن در کودکان باید به مهارت های شنیداری کودک و نواقص حافظه بینایی دقت شود. استفاده از ابزارهای پیشرفته و تکنیک های نوین درمان اختلال دیکته نویسی یکی از نقاط تمایز متخصصین مرکز اختلال یادگیری تهران می باشد. اتاق شنیداری، اتاق تاریک بینایی، سنسوری روم و ده ها قسمت کاربردی دیگر تنها بخشی از خدمات توانبخشی برای درمان کودکان با اختلال خواندن و نوشتن می باشد. در زیر به تعدادی از تمرینات درمان اختلال نوشتن و خواندن که والدین می توانند در منزل از آن بهرمند شوند اشاره می شود.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی و رفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
تمرینات ناتوانی افتراقی بینایی در درمان اختلال خواندن
– کارت های اشکال مختلف که شکل کلی مشابهی دارند را در اختیار کودک قرار داده و از او بخواهید دو کارتی که از نظر رنگ و طرح مشابه هستند پیدا کند . به این منظور می توانید از کارت های زیر استفاده کنید :
نمونه کارت های افتراق بینایی ؛ از کودک بخواهید دو کارتی که از نظر رنگ و طرح مشابه هستند پیدا کند.
– از او بخواهید درون کشویی پر از وسیله ، اشیای خاصی را که نام می برید بردارد
نمونه تمرین افتراق بینایی ، کودک باید از درون کشوی پر از وسیله ، اشیای خاصی که نام می برید را بردارد.
مسیر خاصی را مشخص کنید و از او بخواهید فقط بر روی آن راه برود و روی خطوط دیگ با نگذارد .
از کودک بخواهید از مسیری که برای او مشخص کرده اید عبور کند.
تمرینات ناتوانی افتراقی شنیداری در درمان اختلال نوشتن
ضعف در حساسیت و تمایز شنیداری باعث می شود تا در دیکته نویسی این نوع اشتباهات رخ دهد.
مسواک را می نویسد : مسباک
آمدند را می نویسد : آمدن
زنبور را می نویسد : زمبور
صبح را می نویسد : صب
بشقاب را می نویسد : بشگاب
ژاله را می نویسد : جاله
با کمی دقت متوجه می شویم که کودک با اختلال نوشتن صداهای نزدیک یا شبیه به هم را نمی تواند به درستی تمایز دهد . نکته اینجاست که اگر کودکی با این مشکل روبرو باشد:
– اولا در سالهای مدرسه و تحصیل مخصوصا در دیکته نویسی بروز می کند
– ثانيا مدت زمانی طول می کشد تا کودکان با تمرین های مناسب بتوانند تمایز و حساسیت شنیداری خود را به قدر مطلوب تقویت و این مشکل را رفع کنند.
– تشخیص و تفکیک صداها
انجام این تمرین در درمان اختلال نوشتن به برخی از وسایل مثل قیچی ، لیوان ، قاشق ، سگه ، بشقاب ، قابلمه نیاز است . وقتی قیچی را باز و بسته می کنیم صدای خاصی می دهد . یا وقتی سگهای روی میز با موزائیک می اندازیم صدای خاصی دارد . وقتی با قاشق به لیوان ، بشقاب یا قابلمه ضربه می زنیم هر کدام صدای خاصی دارند . این وسایل را جلوی کودک با اختلال نوشتن قرار دهید و چشمانش را با پارچه ای نرم ببندید و بگویید در این بازی باید سعی کنی صدای هر چیزی را که می شنوی تشخیص دهی ، قبل از آن خودتان می توانید یکبار این بازی را انجام دهید تا او یاد بگیرد . این تمرین را با هر وسیله دیگری که صدای قابل شناسایی دارد انجام دهید . تمام این تمرین ها باید در قالب بازی بوده و بصورتی باشد که کودک خسته نشود .
– تشخیص صدای جانوران
هر حیوانی صدایی دارد . شکل ۱۰ تا ۱۵ حیوان را با استفاده از کارت های زیر جدا کنید و سپس از کودک بخواهید تشخیص بدهد صدایی که شما تولید می کنید مربوط به کدام حیوان است . صدای اصلی حیوانات را می توانید از اینترنت یا برخی سی دی های آموزشی بدست آورید . برای انجام تمرینات شنیداری بهتر است برخی تمرین ها را با صدای معمولی و بعضی را با صدای آهسته انجام دهید . هر قدر توانایی کودک در تشخیص صداهای آهسته تر بیشتر باشد بهتر است .
– تمایز صداهای نزدیک به هم در درمان اختلال نوشتن کودکان:
چهار لیوان کاملا شبیه هم را روی زمین قرار دهید . سپس داخل لیوان اولی را
4/1 آب پر کنید . لیوان دوم را 4/2 آب پر کنید . لیوان سوم را 4/3 آب پر کنید . لیوان چهارم را پر از آب کنید . با یک قاشق چایخوری به لیوانها ضربه های آرام بزنید . صدای هر کدام با دیگری متفاوت است . در حالی که کودک به لیوان ها نگاه می کند به آرامی به لیوانها ضربه بزنید تا تفاوت صداها را به خوبی تشخیص دهد . حالا از او بخواهید که روی چشم هایش را بگیرد و به یک صدا گوش بدهد و تشخیص بدهد که شما به کدام لیوان ضربه زده اید . اگر متوجه شدید که این بازی برای کودک کمی دشوار است ، ابتدا با دو لیوان شروع کنید و پس از چند بار موفقیت در تشخیص درست ، تعداد لیوان ها را بیشتر کنید .
– تمایز صدای آدمها
برای این تمرین به حضور چند کودک دیگر نیاز است . از کودک بخواهید چشمانش را بگیرد و یکی از افراد کلمه ای می گوید (یا اسم کودک را صدا می زند و کودک باید تشخیص بدهد که آن فرد چه کسی بوده . بعد از اینکه یکبار همه افراد این کار را انجام دادند ، باید دو نفر پشت سر هم ، اسم حیوان با صدای آن را در آورند و کودک تشخیص بدهد نفر اول چه کسی بود و نفر بعدی چه کسی بود.
در مراحل تکمیلی این بازی هر کس از کودکان اختلال یادگیری (مثلا ۵ نفر از ۶ نفر افراد حاضر در بازی) صدایی در می آورند و کودک تشخیص می دهد چه کسی ساکت بوده و صدایی در نیاورده است .
– تشخیص صدای حروف در کلمات جهت درمان اختلال خواندن
برای انجام این تمرین لازم است لیستی از کلمات قابل فهم و ساده را که قبلا آنها را تهیه کرده اید در اختیار داشته باشید . این لیست شامل تعدادی کلمه می باشد که بر اساس حروف الفبا مرتب شده اند . برای هر حرف چند کلمه پیدا کنید که حرف ابتدای آنها همسان باشد (مثلا سوزن ، سبد و سنگ ، برای حرف سین) . چند کلمه هم پیدا کنید که حرفهای آخر آنها یکسان باشد (مثلا کاج ، تاج ، هویج ، گنج) . حالا سه کلمه بگویید که حرف اول دوتای آنها صدای مشابه داشته باشد و کودک باید کلمه ای را که صدای اولش با بقیه فرق دارد را پیدا کند.
در تمرین بعدی سه کلمه بگویید که حرف آخر دوتای آنها صدای مشابه داشته باشد و کودک باید کلمه ای را که صدای آخر آن متفاوت است ، تشخیص دهد . می توانید چند کلمه بگویید و از کودک بپرسید در کدام کلمه مثلا صدای «س» شنیده است . یا کدام کلمه صدای «ل» ندارد .
این بازی را به هر نحو دیگری که می توانید در درمان کودکان اختلال خواندن و نوشتن انجام دهید . تمرین هایی از این نوع ، تاثیر به سزایی در تمایز صداها و تقویت حساسیت شنیداری کودکان دارد و عامل موثری در تشخیص درست کلمات برای املا نویسی آنها در سال های دبستان می باشد.
در هنگام اجرای این تمرینات ، باید توجه نمود که ابتدا از کلمات کمتری استفاده شود ؛ به عنوان مثال ابتدا دو کلمه مشابه و یک کلمه متفاوت در اختیار کودک قرار داده و از او بخوا کلمه متفاوت را پیدا کند ، سپس به تدریج ، میزان این کلمات بیشتر سوند و چالش پیش روی کودک نیز به همین ترتیب افزایش یابد .
در تمرین دیگری از این دسته روش های درمان اختلال خواندن ، کلمات برای کودک به صورت شفاهی خوانده م و کودک در حین تشخیص کلمه متفاوت ، درگیر یک بازی حرکتی می شود . به عنوان مثال . کودک خواسته می شود تا در حین بالا انداختن و گرفتن یک توپ ، کلمه متفاوت را تشخ دهد یا اینکه در حین عبور از موانع این کار را انجام بدهد . این نوع تمرینها که در آن تکلن حرکتی و شناختی با هم ترکیب می شوند سبب یادگیری بیشتر کودک شده و تاثیر بیشت نیز در پیشرفت وی خواهند داشت .
– از کودک با اختلال نوشتن یا خواندن بخواهید چشمانش را ببندد ، و صدایی را در فاصله نزدیک او ایجاد کنید . سپس همان صدا را در فاصله دور ایجاد کنید . از او بخواهید بگوید کدام صدا در نزدیک او بوده و کدام دور تر شده است.
– آهنگی را پخش کرده و همزمان با آن جمله ای را به کودک بگویید . کودک باید بتواند صدای شما را از صدای آهنگ پخش شده تمیز داده و به شما بگویید چه چیزی به او گفته اید .
– تشخیص جهت صداها
از کودک بخواهید چشم های خود را ببندد و شما در سمت چپ و راست او صداهایی ایجاد کنید . او باید بتواند جهت صدای مورد نظر را به شما نشان دهد .
از کودک بخواهید چشمان خود را ببندد ، در این حال از فردی که بیرون اتاق است بخواهید صدایی ایجاد کند و علاوه بر این در داخل اتاق هم خودتان صدایی ایجاد کنید ، از کودک بخواهید تشخیص دهد محل کدام صدا درون و یا بیرون اتاق بوده .
در اتاق تاریک در یک نقطه ایستاده و از کودک بخواهید که با شنیدن صدا به طرف آن حرکت کند . در ابتدا باید فاصله کودک تا منبع صدا کم بوده و با موفقیت وی در تشخیص جهت صدا و حرکت به سمت آن ، فاصله را افزایش دهید .
یک وسیله ی صدادار مانند ساعت در گوشه ای از اتاق پنهان کنید و از کودک بخواهید با گوش کردن ، جای آن را بگوید .
سوالات متداول:
1-بهترین سن برای شروع درمان چه زمانی است؟
از ۵ تا ۷ سالگی (پس از شناسایی رسمی اختلال) طلایی‌ترین زمان است. هرچه مداخله زودتر آغاز شود، مغز انعطاف‌پذیری بیشتری برای ایجاد مسیرهای جبرانی دارد.
2- تفاوت دیزلکسی و دیسگرافیا در چیست؟
دیزلکسی اختلال در پردازش صداهای زبان است که خواندن را مختل میکند. دیسگرافیا مربوط به مشکلات حرکتی و سازماندهی افکار برای نوشتن است.
