سندروم داون نوعی بیماری ژنتیکی است که کودک با یک کپی اضافی از کروموزوم 21 خود به دنیا می آید. این سندرم موجب تاخیر در رشد جسمانی و روانی کودک می شود. در مبتلایان به سندورم داون، يكي از كروموزوم ها به طور درست از هم جدا نشده، در نتیجه کودک به جای دو نسخه، یا یک نسخه اضافی از کروموزوم 21 به دنبا می آید. خوشبختانه مبتلایان به سندرم داون می توانند زندگی سالم و کاملی داشته باشند. هیچ درمان قطعی ای برای سندروم داون پیدا نشده، اما برنامه های پشتیبانی و آموزشی متنوعی همچون کاردرمانی، گفتاردرمانی، رفتار درمانی، بازی درمانی در منزل و… وجود دارد که می تواند به کودکان مبتلا به این سندرم و خانواده آن ها کمک کنند. کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر با پاسخ صحیح به این سوال که سندرم داون چیست و تشخیص صحیح علائم و تشخیص سندروم داون در کودکان و ارائه بهترین روش های درمانی برای آن، به درمان مطلوب تر این کودکان کمک می کند.
سندرم داون و درمان آن
سندرم داون وضعیتی است که در آن فرد یک نسخه اضافی از کروموزوم 21 دارد. سندرم داون زمانی ایجاد می شود که تقسیم سلولی غیر معمول منجر به یک نسخه کامل یا جزئی اضافی از کروموزوم 21 می شود. این ماده ژنتیکی اضافی باعث تغییرات رشدی و ویژگی های فیزیکی سندرم داون می شود. علائم فیزیکی متمایز سندرم داون معمولاً در بدو تولد وجود دارند و با رشد نوزاد آشکارتر می شوند. آن ها می توانند شامل ویژگی هایی به این صورت باشند، مانند: صورتی صاف، به خصوص پل بینی، چشم های بادامی شکل که به سمت بالا متمایل هستند، زبانی که تمایل به بیرون آمدن از دهان دارد، گردن کوتاه، گوش ها، دست ها و پاهای کوچک، انگشتان کوچک، مفاصل شل و بیش از حد انعطاف پذیر، چین پوستی پلک بالایی که گوشه داخلی چشم را می پوشاند و… . سه نوع سندرم داون وجود دارد: تریزومی 21، سندرم داون جابجایی، سندرم داون موزاییک. سندرم داون در افراد مختلف از نظر شدت متفاوت است. این وضعیت باعث ناتوانی ذهنی مادام العمر و تاخیرهای رشدی می شود. این شایع ترین علت ژنتیکی کروموزومی ناتوانی های ذهنی در کودکان است. همچنین معمولاً باعث سایر مشکلات پزشکی، از جمله مشکلات قلبی و گوارشی می شود. هر فرد مبتلا به سندرم داون یک فرد منحصر به فرد است. مشکلات مربوط به هوش و رشد معمولاً خفیف تا متوسط هستند. برخی افراد سالم هستند در حالی که برخی دیگر مشکلات سلامتی جدی مانند مشکلات قلبی که در بدو تولد وجود دارند، دارند. مداخلات زود هنگام می تواند کیفیت زندگی کودکان و بزرگسالان مبتلا به این وضعیت را به شدت بهبود بخشد و به آن ها کمک کند تا زندگی پرباری داشته باشند. کاردرمانی (OT) می تواند با پرداختن به جنبه های مختلف سلامت جسمی، شناختی و عاطفی افراد مبتلا به سندرم داون، نقش ارزشمندی در حمایت از آن ها ایفا کند. کاردرمانی بر افزایش توانایی فرد برای شرکت در فعالیت های روزمره و ارتقای استقلال تمرکز دارد. کاردرمانی به بهبود مهارت های زیر در کودکان مبتلا به سندرم داون کمک می کند:
-مهارت های حرکتی ظریف
-مهارت های حرکتی درشت
-مهارت های مراقبت از خود
-پردازش حسی
-مهارت های شناختی
-مهارت های اجتماعی
-تجهیزات تطبیقی
-انتقال به بزرگسالی
-آموزش و حمایت خانواده
-فعالیت های بازی و اوقات فراغت
هیچ راهی برای پیشگیری از سندرم داون وجود ندارد. اگر در معرض خطر بالاتری برای داشتن فرزندی با سندرم داون هستید یا قبلاً یک فرزند با سندرم داون داشید، ممکن است بخواهید قبل از بارداری با یک مشاور ژنتیک صحبت کنید.
تعریف سندرم داون
سندروم داون بر اثر تکثیر اضافی کل کروموزوم 21 ایجاد می شود و این سبب شناسی آن را به یکی از پیچیده ترین اختلالات تبدیل کرده است. سندروم داون را نخستین بار پزشکی انگلیسی به نام لنگدن داون در سال 1866 بر اساس خصوصیات جسمانی همراه با عملکرد روانی زیر هنجار توصیف کرد. از آن زمان به بعد در مورد سندرم داون بیش از سندرم های دیگر در زمینه کم توانی ذهنی تحقیق و بحث شده است. یافته های اخیر نشان می دهند که سندرم داون ممکن است نسبت به مداخلات پس از تولدی که به نواقص شناختی می پردازند، بیش از آنچه قبلاً تصور می شد پاسخ دهد. هر چند داده های این مطالعات هنوز در مراحل اولیه مطالعات حیوانی هستند، اما یافته های آن ها در یک مدل موش نشان می دهد مداخلات دارویی ممکن است بر نواقص یادگیری و حافظه موجود در سندرم داون تأثیر بگذارند. از لحاظ ریخت شناسی کودکان مبتلا به سندرم داون خصوصیات جسمانی مشخص شامل چشمان مورب با چین های گوشه ای و چشم و بینی پهن دارند که تشخیص سندروم داون را راحت تر می کند.
انواع ناهنجاری های کروموزومی در تشخیص سندروم داون
سه نوع ناهنجاری کروموزومی در سندرم داون چیست؟ سه نوع اختلال کروموزمی شناسایی شده است که مسأله علت و تشخیص سندروم داون را پیچیده کرده است. این سه نوع ناهنجاری عبارتند از:
1.بیماران مبتلا به تریزومی 21 (3 کروموزوم 21 بجای 2 کروموزوم معمولی) اکثریت عمده را تشکیل می دهند؛ این بیماران 47 کروموزوم دارند، با یک کروموزوم 21 اضافی. کاریوتایپ های مادر طبیعی هستند. جدا نشدن زوج های کروموزومی ضمن میوز (به دلیلی که هنوز معلوم نیست) مسئول این اختلال شمرده می شود.
2.جدا نشدن زوج های کروموزومی پس از لقاح در هر تقسیم سلولی منجر به موزائیسم می شود، حالتی که در آن در نسوج مختلف هم سلول های طبیعی و هم تریزومیک یافت می شود.
3.در حالت جابه جایی دو کروموزوم (اکثراً 21 و15) به هم چسبیده و علی رغم وجود یک کروموزوم 21 اضافی تعداد کل کروموزوم ها 46 است. این اختلال بر خلاف تریزومی 21 معمولاً ارثی است و کروموزوم چسبیده ممکن است در والدین یا خواهر و برادر های غیر مبتلا نیز مشاهده شود. این ناقلین بدون علامت فقط 45 کروموزوم دارند.
میزان شیوع سندروم داون
سالانه حدود 6000 کودک مبتلا به سندرم داون در ایالات متحده متولد می شوند و میزان بروز سندرم داون در ایالات متحده 1 در هر 700 تولد زنده یا 15 در هر ده هزار تولد زنده است. برای یک مادر بالاتر از 32 سال خطر به دنیا آوردن بچه ای با تریزومی 21 تقریباً 1 درصد است، ولی در صورت وجود جابجایی (ترانس لوکاسیون) خطر آن یک به سه است. اکثر افراد با تایید تشخیص سندروم داون، کم توانی ذهنی خفیف تا متوسط دارند و فقط معدودی از آن ها بهره هوشی بالاتر از 50 دارند، به نظر می رسد رشد شناختی از بدو تولد تا 6 ماهگی سیر طبیعی دارد؛ نمره IQ از حدود طبیعی در یک سالگی تقریباً به 30 تا50 در سنین بالاتر نزول می کند. این نزول هوشی ممکن است مشهود نباشد. آزمون های شیرخواران ممکن است وسعت کامل نقص را نشان ندهند و بعدها با آزمون های پیچیده تر در اوایل کودکی میزان واقعی این نقص مشخص شود. طبق بسیاری از منابع، کودکان با سندرم داون کودکانی بشاش، آرام و سر به زیر هستند و به راحتی در خانه تطابق حاصل می کنند اما به نظر می رسد این نمای بالینی در دوران نوجوانی تغییر می کند: نوجوانان با سندرم داون ممکن است دچار مشکلات هیجانی و اجتماعی گوناگون، اختلالات رفتاری و شوند و خطر اختلالات روان پریشی افزایش می یابد.
علائم و تشخیص نشانه های سندروم داون
در سندروم داون کارکرد زبان جزو نقاط ضعف نسبی و اجتماع پذیری و مهارت های اجتماعی نظیر همکاری بین فردی و سازگاری با قواعد اجتماعی جزو نقاط قوت نسبی هستند. کودکان با این سندرم همچنین نقائص مشهودی در پایش محیط دارند؛ آن ها بیشتر بر یک محرک واحد تمرکز می کنند و در نتیجه متوجه تغییرات محیط نمی شوند. در افراد با سندرم داون انواعی از اختلالات روانی بروز می کنند، اما به نظر می رسد میزان بروز آن در افراد با سندرم داون کمتر از بروز آن در افرادی است که کم توانی ذهنی و اختلال طیف اوتیسم را به صورت همراه دارند. تشخیص سندروم داون در کودکان بزرگتر نسبتاً آسان، ولی در نوزادان اغلت مشکل است. مهم ترین علائم تشخیص سندروم داون در نوزاد عبارتند از: هیپوتونی عمومی، شکاف های پلکی مورب، پوست گردن چین دار و زیاد بودن سطح آن، جمجمه کوچک مسطح، استخوان های برآمده گونه و زبان از دهان بیرون آمده. دست ها پهن و کلفت بوده و یک چین عرضی بیشتر ندارند و انگشت کوچک کوتاه و به طرف درون خمیده است. رفلکس مورو ضعیف است یا وجود ندارد. بیش از 100 نشانه در سندرم داون توصیف شده است، ولی به ندرت همه آن ها در یک فرد مشاهده می شود. مشکلات جسمانی شایعی که در سندرم داون دیده می شوند عبارتند از نواقص قلبی، ناهنجاری های تیروئید و مشکلات گوارشی، امید به زندگی این بیماران قبلاً حدود 40 سال بود ولی در حال حاضر به میزان زیادی افزایش یافته است، هر چند هنوز به اندازه افراد فاقد کم توانی ذهنی نیست. افراد با سندرم داون در دهه سوم عمر در زبان، حافظه، مهارت های مراقبت از خود و حل مسئله پسرفت پیدا می کنند. کالبد شکافی افراد با سندرم داون در سنین بالای 40 نشان داده است که در این افراد میزان بروز پلاک های پیری و کلافه های نوروفیبریلز (که در بیماری آلزایمر دیده می شود) بالا است. معلوم شده است که کلافه های نوروفیبریلر در انواعی از بیماری های اضمحلالی (دژنراتیو) دیده می شود، در حالی که پلاک های پیری ظاهراً بیشتر در بیماری آلزایمر و سندرم داون مشاهده می شوند.
1-آیا کودکان مبتلا به سندروم داون می‌توانند یاد بگیرند و تحصیل کنند؟
بله. این کودکان با بهره‌گیری از آموزش‌های ویژه، گفتاردرمانی، کاردرمانی و حمایت خانوادگی، قادر به یادگیری و پیشرفت تحصیلی هستند.
2-چه زمانی مداخله درمانی برای کودکان دارای سندروم داون باید شروع شود؟
هرچه زودتر، بهتر. مداخلات توانبخشی مانند گفتاردرمانی، کاردرمانی و فیزیوتراپی باید از ماه‌های ابتدایی زندگی آغاز شود تا تأثیرگذار باشد.
تریزومی ۲۱ یا سندروم داون، اختلال کروموزومی که منجر به عملکرد شناختی پایین، ویژگی های متمایز کننده صورت و سایر ویژگی هایی مانند میکروسفالی و کوتاهی قد می شود. مرکز درمان عقب مانده ذهنی دکتر صابر در زمینه درمان عقب ماندگی ذهنی توسط خدمات کاردرمانی ذهنی و گفتاردرمانی کودکان سندرم داون به صورت حرفه ای فعالیت می نماید. ماساژ درمانی، سنسنوری روم، اتاق شنیداری، اتاق تاریک بینایی، کاردرمانی جسمی و درکی حرکتی، خدمات متنوع مرکز دکتر صابر می باشد. از دیگر خدمات این مرکز کاردرمانی ذهنی در منزل برای مراجعینی می باشد که امکان مراجعه به مرکز توانبخشی را نداشتند.
سندروم داون در کودکان
سندرم داون یک اختلال ژنتیکی است که در آن فرد با یک نسخه اضافی از کروموزوم 21 متولد می شود. این بدان معناست که آن ها به جای 46 کروموزوم، در مجموع 47 کروموزوم دارند. این می تواند بر نحوه رشد مغز و بدن آن ها تأثیر بگذارد. افراد مبتلا به سندرم داون با مراقبت های حمایتی زندگی شاد و سالمی می توانند داشته باشند. بروز از ۱ در ۸۰۰ تولد است ، با سن مادر افزایش می یابد (< 40 مورد از ۱ در ۴۰). مطالعات نشان می دهد که خطر تولد نوزادی با سندرم داون با افزایش سن مادر افزایش می یابد. زنان 35 ساله یا بالاتر بیشتر احتمال دارد که فرزندی با سندرم داون یا نوع دیگری از اختلالات ژنتیکی داشته باشند. سندرم داون می تواند هر کسی را تحت تأثیر قرار دهد. این یک اختلال ژنتیکی است و در نتیجه کاری که والدین قبل یا در طول بارداری انجام داده اند، اتفاق نمی افتد. سندرم داون علائم فیزیکی، شناختی و رفتاری ایجاد می کند. همه افراد مبتلا به سندرم داون همه این علائم را ندارند. علائم و شدت آن ها از فردی به فرد دیگر متفاوت است. علائم فیزیکی سندرم داون معمولاً در بدو تولد وجود دارند و با رشد کودک شما آشکارتر می شوند. این علائم می توانند شامل موارد زیر باشند:
-پل بینی صاف
-چشمان کج که به سمت بالا اشاره می کنند
-گردن کوتاه
-گوش ها، دست ها و پاهای کوچک
-تون عضلانی ضعیف در بدو تولد
-انگشت کوچک که به سمت داخل به سمت شست اشاره می کند
-یک چین در کف دست
-قد کوتاه تر از حد متوسط
کودک شما با سندرم داون ممکن است به دلیل کروموزوم اضافی خود، چالش های رشد شناختی داشته باشد. این می تواند باعث ناتوانی های ذهنی یا رشدی شود. توانایی کودک شما در رسیدن به نقاط عطف رشدی، یا کارهایی که کودک شما می تواند در سن خاصی انجام دهد، ممکن است با سایر کودکان متفاوت باشد، از جمله نحوه:
-راه رفتن و حرکت (مهارت های حرکتی درشت و ظریف)
-صحبت کردن (مهارت های رشد زبان)
-یادگیری (مهارت های شناختی)
-بازی کردن (مهارت های اجتماعی و عاطفی)
در نتیجه، ممکن است کودک شما برای انجام یک سری کارها زمان بیشتری نیاز داشته باشد از جمله آموزش توالت، گفتن اولین کلمات، برداشتن اولین قدم ها یا حتی خوردن غذا به طور مستقل. یک متخصص تشخیص و درمان اختلالات ژنتیکی می تواند سندرم داون را در دوران بارداری با آزمایش های غربالگری قبل از تولد تشخیص دهد. آن ها همچنین می توانند این اختلال را در دوران بارداری با آزمایش های تشخیصی تشخیص دهند. این آزمایش ها خطر داشتن فرزندی با سندرم داون را ارزیابی می کنند، نه اینکه تأییدی بر تشخیص به شما بدهند. آزمایش های غربالگری می تواند یک آزمایش خون از خون مادر باشد تا نشانگرهای سندرم داون را بررسی کند.یک آزمایش غربالگری دیگر سونوگرافی است. در طول این آزمایش تصویربرداری، پزشک شما به دنبال علائم سندرم داون، مانند مایع اضافی پشت گردن نوزاد شما خواهد بود. ممکن است یک آزمایش غربالگری طبیعی باشد و علائم سندرم داون را نشان ندهد در حالی که این اختلال وجود دارد.
علائم سندروم داون چیست؟
– رشد کودک سندروم داون
-هیپوتونوسیتی
-هماهنگی حرکتی دوطرفه و ثبات در خط وسط ضعیف ، دیس پراکسیا (یادگیری حرکتی)
-تاخیر در مایلستون های رشدی
-حرکت های جایگزین
-ایجاد اختلال در زبردستی و مهارت های حرکتی ضعیف به دلیل دست های کوتاه و پهن
-محدود کردن ظرفیت بدنی و استقامت به دلیل بیماری مادرزادی قلبی
-تحت فشار گرفتن نخاع در مهره های گردنی
-دشواری در فعالیت هایی مانند بالا رفتن از پله ها به دلیل استخوان های کوتاه شده
-نیاز به کمک برای یادگیری فعالیت های روزمره زندگی
-تاخیر در رشد ذهنی و اجتماعی
– تغذیه کودکان سندرم داون
-جلو رفتن زبان در دهان به جلو و به تاخیر افتادن رشد زبان
-کوچک شدن حفره دهانی
-عدم رشد فک بالا به علت کوتاه و باریک بودن کام
-توده ای شدن مواد غذایی در دهان به دلیل چرخه جویدن طولانی تر و کم تحرک تر
-هیپوتونی عمومی صورت و دهان ، بستن ضعیف لب ، مکیدن ضعیف ، کنترل نامناسب زبان و بی ثباتی فک
-تست حرکتی ABC : محور حرکت بدن ، هماهنگی ، پایداری وضعیت بدنی ، زیردستی و دستکاری کردن اجسام
مداخله درمانی در سندرم داون
– مراقبت از خود
-رشد حرکات دهان و تغذیه خود : کاهش حساسیت ، افزایش کنترل زبان و حركات جویدن
-تشویق کردن به لباس پوشیدن و نظافت مستقل
– مولد بودن
-تشویق به بازی های اکتشافی و نمادین
– حسی حرکتی
-تکنیک های وضعیت دهی برای نوزادان : حمایت از سر و اندکی خم شدن ، بازوها و پاها در خط وسط ، وضعیت مناسب برای رسیدن به اسباب بازی ها ، اجتناب از وضعیت پا قورباغه ای
-بازی در وضعیت های مختلف (دمر ، طاق باز ، به پهلو ، نشسته)
-دامنه حرکتی ، حرکت ضد جاذبه (دسترسی به توپ در وضعیت دمر)
-مهارت های حرکتی درشت از طریق اسباب بازی های تحریک کننده ی حس بینایی و شنوایی
-افزایش الگو های حرکتی
-کاهش بیش حرکتی و بهبود وضعیت بدن با مهار الگو های غیرطبیعی
-برنامه ریزی حرکتی و یکپارچگی دو طرفه
-فعالیت های لمسی و تحریک لمسی محکم به بدن
-تحریک های عمقی و وستیبولار
-فعالیت های تعادلی
-افزایش توانایی برای آغاز کردن فعالیت ها و تحمل برای انجام فعالیت های جدید
اختلالات حسی در کودکان فلج مغزی و سندروم داون یکی از مشکلات پیشروی این کودکان است. تمرینات یکپارچگی حسی در کاردرمانی می تواند باعث بهبود مشکلات حسی این کودکان و کاهش مشکلات همراه آن باشد. مرکز کاردرمانی فلج مغزی و گفتاردرمانی دکتر صابر با در اختیار داشتن بخش های تخصصی نظیر اتاق سنسوری روم مجهز به تجهیزات دیجیتالی، ماساژ درمانی و بخش تعدیل حسی، کاردرمانی در یکپارچگی حسی و… در حیطه بهبود مشکلات حسی کودکان فلج مغزی و سندروم داون به صورت کاملا تخصصی مشغول به فعالیت می باشند. مرکز دکتر صابر با دو شعبه فعال در غرب و شرق تهران و تیم تخصصی درمانی شامل کاردرمانان، گفتاردرمانان و روانشناسان متخصص، توانسته است کلیه نیاز های این کودکان را در حیطه توانبخشی تامین نماید و بهترین نتیجه درمانی را حاصل کند.
مشکلات حسی کودکان سندروم داون
کودکانی که دارای سندروم داون هستند، به طور عمومی دارای تون عضلانی پایین، مفاصل دارای حرکت بیش از اندازه، مهارت های حرکتی ضعیف، مهارتهای تمایز حسی ضعیف و بسیاری از مشکلات دیگر هستند. کودکانی که با تورتیکولی به دنیا می آیند، فقط یک چرخش گردنی دارند که سر به یک طرف می‌رود و دامنه محدودی در حرکات گردنی داشته و گردن درد و سایر علائم دیگر را نیز دارند. یک استراتژی فعال و برنامه قوی می تواند در سنین خیلی پایین از محدودیت‌های مهمی در بینایی جلوگیری کند و در مناطق موثر بدن داده‌های حس لمس را می‌تواند تحمل کند.کودکان سندرم دان ممکن است چالش‌های حسی مرتبط با ورودی حس عمقی داشته باشند. ورودی حس عمقی، ورودی حسی به عضلات و مفاصل است. افراد مبتلا به سندرم داون تمایل به تون عضلانی پایین دارند که می‌تواند بر نحوه تفسیر ورودی حسی که از طریق عضلات و مفاصلشان دریافت می‌کنند، تأثیر بگذارد (Bruni, 2016). اغلب آنها برای کمک به تنظیم بدن خود به ورودی حس عمقی بیشتری در عضلات و مفاصل خود نیاز دارند. این امر همچنین تنظیم میزان نیرویی که با عضلات خود تولید می‌کنند را برای افراد مبتلا به سندرم داون دشوار می‌کند؛ آنها اغلب کاری را خیلی سخت انجام می‌دهند (فشار زیادی به یک شیء وارد می‌کنند تا بشکند) یا به اندازه کافی سخت انجام نمی‌دهند (فشار ناکافی وارد می‌کنند و در نگه داشتن یک شیء مشکل دارند).
نقص در پردازش حسی ممکن است کارهای روزمره مانند حمام کردن، لباس پوشیدن و غذا خوردن را به چالش بکشد. ما اغلب می‌بینیم و می‌شنویم که بیماران لوسیون را روی پوست خود تحمل نمی‌کنند، با وجود اینکه پوستشان خشک است. برخی افراد دوست ندارند آب صورتشان را لمس کند، که بر حمام کردن و بهداشت تأثیر می‌گذارد. افراد مبتلا به سندرم داون ممکن است به دلیل احساسی که لباس به آنها می‌دهد، دوست نداشته باشند جوراب، کفش یا سایر لباس‌ها را بپوشند. تغییر از لباس‌های یک فصل به فصل دیگر نیز ممکن است یک چالش باشد.
افراد مبتلا به سندرم داون ممکن است مشکلات غذایی مرتبط با حس نیز داشته باشند. به عنوان مثال، اغلب گزارش می‌شود که آنها بدغذا هستند. برخی ممکن است هنگام غذا خوردن دهان خود را پر کنند. این ممکن است به دلیل نقص حس عمقی باشد. برای اینکه یک فرد بتواند بجود، باید غذا را در دهان خود احساس کند، و ممکن است این حس را فقط در صورتی داشته باشند که دهان خود را تا گونه‌ها پر کنند. این یک عادت غذایی ایمن نیست. سایر مشکلات تغذیه‌ای که گزارش شده‌اند شامل مشکل در احساس تشنگی یا سیری (پر بودن) است. این مربوط به سیستم حس درونی است، یکی از هشت سیستم حسی. برای اطلاعات بیشتر در مورد هشت سیستم حسی، لطفاً به
کودکانی که برای بلع از لوله استفاده می کنند، شرایطی مثل بیماری هیرسچ رانگ ،اختلالات گوارشی، ناتوانی در بلع یا بلع ناقص، ناتوانی برای رشد و پیشرفت و دیگر مشکلاتی که ممکن است حرکات دفاعی دهانی را رشد دهد دارا هستند. کودکان عقب مانده ذهنی در حس عمقی و حس لمس دچار مشکل بوده و درک درستی از حواس خود ندارند.
مشکلات حسی کودکان فلج مغزی
اختلال پردازش حسی (SPD) اغلب در افراد مبتلا به فلج مغزی (CP) مشاهده می‌شود، که اغلب همراه با اختلالات حرکتی است. در حالی که CP عمدتاً بر مهارتهای حرکتی تأثیر می‌گذارد، سیستم حسی نیز می‌تواند به طور قابل توجهی تحت تأثیر قرار گیرد و منجر به مشکلاتی در پردازش اطلاعات حسی مانند لمس، بینایی، صدا و حرکت شود. این می‌تواند به صورت بیش‌حساسیتی (واکنش‌پذیری بیش از حد) یا کم‌حساسیتی (واکنش‌پذیری کمتر) به ورودی‌های حسی ظاهر شود و بر فعالیت‌های روزانه، مهارتهای حرکتی و رشد کلی تأثیر بگذارد.
پردازش حسی در فلج مغزی:
CP و اختلال یکپارچگی حسی: بسیاری از افراد مبتلا به CP دچار اختلال یکپارچگی حسی هستند، جایی که مغز برای پردازش موثر اطلاعات حسی با مشکل مواجه می‌شود.
بیش‌حساسیتی:این می‌تواند منجر به واکنش‌های شدیدتر به محرک‌های حسی شود و باعث اجتناب از بافت‌ها، صداها یا حرکات خاص شود. به عنوان مثال، کودکی با بیش‌حساسیتی لمسی ممکن است از برچسب لباس یا انواع خاصی از لمس آزرده شود.
کم‌حساسیتی:برعکس، کم‌حساسیتی می‌تواند منجر به کاهش آگاهی از ورودی‌های حسی شود و برای ثبت آن توسط مغز به تحریک شدیدتر یا طولانی‌تر نیاز داشته باشد.
مشکلات پردازش حسی در CP می‌تواند جنبه‌های مختلف زندگی را تحت تأثیر قرار دهد، از جمله مهارتهای حرکتی (دست و پا چلفتی بودن، مشکل در کارهای حرکتی ظریف)، تعادل، هماهنگی و حتی رشد عاطفی و اجتماعی.
وقتی که این بچه‌ها توانایی خوردن با دهان را کسب می کنند،ممکن است توانایی تحمل تنوع وسیعی از غذاها و طعم را نداشته باشند. بچه‌هایی که ناتوانی های جسمی مثل فلج مغزی و همی پلژی را دارند به طور کلی مشکلات پردازش حسی در دو حیطه با درجاتی از ناتوانی در تعیین موقعیت و شدت آسیب دارند. در ابتدا، شرایط ناتوانی ممکن است به ساختارهای فیزیولوژیکال آسیب بزند مثل توانایی دریافت انتخابی داده های حسی. دوم اینکه، محدودیت حرکتی ممکن است دسترسی به تحریکات حسی را محدود کند. کودکی که حرکت محدود دارد ممکن است به طور کلی فرصتی برای حرکت در مکان ها و چالش با جاذبه را نداشته باشد. برای مثال ممکن است یک کودک فلج مغزی کوتاهی عضلانی یا کوتاهی مفصلی داشته باشد که باعث مشکلاتی در حرکت کردن و دریافت داده های حس لمس و دهلیزی عمقی می شود. فلج اعصاب جمجمه‌ای، لوچی، نیستاگموس ممکن است مشکلاتی را برای کودک در یکپارچه کردن و استفاده از داده های دهلیزی و بینایی پدید آورد.
مراقبت های خاص باید برای ناتوانایی های پایه ای حسی به وسیله فراهم کردن محرک‌های حسی خوب و پر بازده به حداقل برسد. این مراقب ها برای کودک فلج مغزی که از ویلچر استفاده می کند به این صورت است که باید او را از صندلی چرخدار دور کرده و روی کف زمین به صورت ایستاده قرار دهیم تا تحمل وزن او پیشرفت کند این امر به واسطه مفاصل که به خوبی محرک‌های حسی را برای قسمتهای مختلف بدن فراهم می کند، محقق می‌شود.
منابع:
https://www.flintrehab.com
Bruni, M. (2016). Fine Motor Skills in Children with Down Syndrome. 3rd ed. Bethesda, MD: Woodbine House.
سوالات متداول:
1.آیا مشکلات بلع و آبریزش دهان در کودکان سندروم داون مربوط به اختلال حسی است؟
بله. کودکان سندروم داون به علت اختلال در حس لامسه و حس عمقی در دهان، نمی توانند فشار لازم را بر روی عضلات لب ها برای بسته نگه داشتن دهان وارد کنند. همچنین به علت کم حسی لامسه متوجه ریزش آب دهان به بیرون از دهان نمی شوند. ماساژ ها وتحریکات حسی با برس و گفتاردرمانی حسی می تواند این مشکلات را بهبود بخشد.
2.اختلال پردازش حسی در کودکان فلج مغزی چه مشکلی ایجاد می کند؟
مشکلات پردازش حسی در کودکان فلج مغزی به دو صورت بیش حسی و کم حسی خود را نشان می دهد و بر روی توانایی های حرکتی و استقلال کودکان تاثیر بسزایی دارد. عدم درک حس درد و یا کم حسی در دما می تواند آسیب های جدی به کودک وارد کند. همچنین بیش حسی لمسی موجب اجتناب کودک از پوشیدن لباس های خاص یا اجتناب از لمس اشیاء و حتی لمس زمین با کف پا می گردد.
