اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی (ADHD) یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی است که کودکان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. علائم ADHD شامل بی‌توجهی (ناتوانی در حفظ تمرکز)، بیش‌فعالی (حرکت بیش از حد که متناسب با محیط نیست) و تکانشگری (اعمال عجولانه که در لحظه و بدون فکر اتفاق می‌افتند) است. ADHD یک اختلال مزمن و ناتوان‌کننده محسوب می‌شود و شناخته شده است که فرد را در بسیاری از جنبه‌های زندگی از جمله دستاوردهای تحصیلی و حرفه‌ای، روابط بین فردی و عملکرد روزانه تحت تأثیر قرار می‌دهد (Harpin, 2005). ADHD در صورت عدم درمان مناسب می‌تواند منجر به عزت نفس پایین و عملکرد اجتماعی ضعیف در کودکان شود (Harpin et al., 2016). بزرگسالان مبتلا به ADHD ممکن است عزت نفس پایین، حساسیت نسبت به انتقاد و افزایش خودانتقادی را تجربه کنند که احتمالاً ناشی از سطوح بالاتر انتقاد در طول زندگی است (Beaton, et al., 2022). لازم به ذکر است که ارائه و ارزیابی ADHD در بزرگسالان متفاوت است؛ این صفحه بر کودکان تمرکز دارد. زمانی که کودک مبتلا به اختلال بیش فعالی دارای فعالیت زیاد و تمرکز کمی باشد، نمی تواند در آموزش، یادگیری و به دست آوردن مهارت های گوناگون موفق شود. درمان بیش فعالی کودکان از کودکی به کودک دیگر تفاوت دارد به همین علت برای درمان بیش فعالی کودکان باید قبل از هرچیزی کودک توسط متخصصین ارزیابی شود. درمان بیش فعالی کودکان بدون دارو یکی از روش های درمانی است که اثرگذاری طولانی تری نسبت به دیگر روش های درمانی مخصوصا دارویی هستند. از جمله این روش ها می توان به بازی درمانی، رفتاردرمانی، کاردرمانی، گفتاردرمانی و… اشاره کرد. مرکز تست بیش فعالی دکتر صابر در غرب و شرق تهران با بهترین دکتر بیش فعالی برای کودک به تشخیص و درمان بیش فعالی کودکان می پردازد.
تخمین زده می‌شود که 8.4% از کودکان و 2.5% از بزرگسالان مبتلا به ADHD هستند (Danielson, 2018; Simon, et al., 2009). ADHD اغلب برای اولین بار در کودکان سنین مدرسه شناسایی می‌شود، زمانی که منجر به اختلال در کلاس درس یا مشکلات در تکالیف مدرسه می‌شود. این اختلال در پسران بیشتر از دختران تشخیص داده می‌شود، با توجه به تفاوت در نحوه بروز علائم. با این حال، این به معنای آن نیست که پسران بیشتر احتمال دارد به ADHD مبتلا شوند. پسران تمایل به بروز بیش‌فعالی و سایر علائم بیرونی دارند، در حالی که دختران تمایل به بی‌تحرکی دارند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
برنامه اکتیویت در درمان بیش فعالی کودکان
در برنامه درمان بیش فعالی کودکان که توسط دکتر بیش فعالی ارائه می شود، از راهبرد جبرانی برای توانبخشی استفاده شده است. بدین منظور ابتدا از کودکان پرسیده می شود که توجه کردن چیست و بعد از آن ها خواسته می شود که بگویند برای این که بتوانند توجه کنند، چه کاری انجام می دهند. بعد سرگرم فعالیت هایی می شوند که جنبه های مختلف کارکردهای اجرایی آن ها را درگیر می کند مثل توجه، حافظه، بازداری، تعادل، هماهنگی چشم و دست، آگاهی حسی، مهارت های شنیداری و تمرکز دیداری. سطح دشواری این فعالیت ها به تدریج افزایش پیدا می کند. این فعالیت ها نه تنها تجربه لذت بخشی هستند، بلکه در همه آن ها افزایش مهارت های فراشناخت هدف قرار گرفته است. اصول تعدیل رفتار (مثل پیشگیری از بروز رفتار، چیدن محیط متناسب با نیازهای کودک، ارائه تقویت و …)، نیز باید رعایت شود. علاوه بر تکالیف گروهی کودکان، درمانگر نحوه انجام فعالیت ها را در خانه به مادران آموزش می دهد. تأکید این فعالیت ها روی بازداری و توجه به مهارت های حافظه است.
عنوان: مداخلات فراشناختی کارکردهای اجرایی برای کودکان دارای اختلال نقص توجه ـ بیش فعالی: یک مطالعه تایید مفاهیم
گروه هدف: 24 نفر کودک 7ـ3 ساله دارای اختلال نقص توجه ـ بیش فعالی در دو گروه مداخله 13 نفری و کنترل 11 نفری
مدت دورة توانبخشی: 8 جلسة 6 دقیقه ای، در 8 هفته
ارزیابی و اثربخشی: آزمون های توجه دیداری تپسی، اسنپ و بریف برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان داد در کودکانی که آموزش گرفته بودند سطح توانایی تغییر توجه و تنظیم هیجانی و به علاوه نشانه های بی توجهی تغییر معناداری پیدا کرده بود. به گزارش والدین مهارت های حافظه ای، برنامه ریزی و سطح تکانشگری و بیش فعالی هم بهبود پیدا کرده بود.
برنامه اکتیویت که برای درمان بیش فعالی کودکان توسط دکتر بیش فعالی توصیه می شود، همزمان چند کاربرد شناختی شامل توجه پایدار، حافظه فعال، سرعت پردازش اطلاعات، بازداری پاسخ انعطاف پذیری شناختی، بازشناسی الگو و … را شامل می شود. این برنامه 3 دسته بازی متفاوت دارد که شامل توپ را بگیر، پروانه ها و چه چیزی بعد از این می آید، است.
عنوان: مداخلات شناختی کامپیوتری در کودکان دارای اختلال نقص توجه ـ بیش فعالی در مقابل عدم مداخله: کارآزمایی بالینی تصادفی
گروه هدف: 162 کودک دارای اختلال نقص توجه ـ بیش فعالی در دو گروه مساوی کنترل و مداخله
مدت دورة توانبخشی: 40 دقیقه در هر روز، 6 روز در هفته برای 8 هفته
ارزیابی و اثربخشی: آزمون های بریف و کنتب برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان داد تقویت شناختی بر روی کاهش بدعملکردی های شناختی و نشانه های اختلال موثر بوده که در نهایت منجر به عملکرد بهتر آن ها در خانه و مدرسه شده است.
برنامه سیپات در درمان بیش فعالی کودکان
برنامه سیپات ترکیبی از تکالیف توجه پایدار، جستوجوی دیداری، توجه انتخابی، جهت گیری توجه و تغییر توجه است که دکتر بیش فعالی معمولا برای درمان بیش فعالی کودکان تجویز می کند.
عنوان: برنامه کامپیوتری پیش رونده تقویت توجهی: مداخله مستقیم اثربخشی برای کودکان دارای اختلال نقص توجه ـ بیش فعالی
گروه هدف: 36 کودک 13-6 ساله دارای اختلال نقص توجه ـ بیش فعالی در دو گروه 20 نفری مداخله و 16 نفری کنترل
مدت دورة توانبخشی: هر جلسه 1 ساعت، 2 بار در هفته، 8 هفته
ارزیابی و اثربخشی: آزمون های خواندن و رتبه بندی والدین برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان داد گروه مداخله تغییر قابل ملاحظه ای را در حیطه های آموزش داده نشده ادراک خواندن، کپی کردن متن و کاهش نشانه های بی توجهی نشان داد.
برنامه اتن فوکوس جهت درمان بیش فعالی کودکان
برنامه اتن فوکوس به منظور درمان بیش فعالی کودکان ارائه می شود که برای ارائه تکالیف از محرک های خنثی مثل دایره و مربع استفاده می کند. سختی مراحل طبقه بندی شده است و فرد هنگام انجام آن بازخورد فوری می گیرد. مهارت های شناختی هدف در این برنامه حافظه فعال، بازداری تغییر توجه تقسیم شده هستند که توسط دکتر بیش فعالی بررسی می شود.
عنوان: اثربخشی مداخلات شناختی رایانه ای در بزرگسالان دارای اختلال نقص توجه ـ بیش فعالی
گروه هدف: افراد 60-18 ساله دارای اختلال نقص توجه ـ بیش فعالی، گروه مداخله 26 نفر و گروه کنترل 13 نفر
مدت دورة توانبخشی: 20 دقیقه، 5 بار در هفته برای 12 هفته
ارزیابی و اثربخشی: آزمون بریف برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان داد نشانه های اختلال و کارکردهای اجرایی بهبود پیدا می کند اما در اندازه گیری های شناختی تغییری مشاهده نشده.
عنوان: اثر مداخله و داروی حافظه فعالی در کودکان دارای اختلال نقص توجه ـ بیش فعالی
گروه هدف: 50 کودک 11ـ8 ساله دارای اختلال نقص توجه ـ بیش فعالی در دو گروه مساوی کنترل و مداخله مدت دوره توانبخشی برنامه: 25-20 جلسه، 10/6 هفته، هر جلسه 35 دقیقه
ارزیابی و اثربخشی: آزمون های یادآوری اعداد، ماتریس نقاط و ماتریس یادآوری فضایی برای ارزیابی استفاده شده نتایج نشان داد تقویت حافظه فعال روی جنبه هایی از عملکرد که آموزش داده نشده بودند، تاثیرگذار است.
برنامه کاگنی فیت و درمان بیش فعالی
برنامه کاگنی فیت برای تقویت کارکردهای اجرایی در درمان بیش فعالی کودکان طراحی شده است. هر جلسه تمرینی این برنامه ترکیبی از بازی و تکلیف است که با هدف افزایش کارکردهای اجرایی و توسط دکتر بیش فعالی طراحی شده اند. همه بازی ها و تکالیف دشواری سه مرحله ای دارند که بر اساس عملکرد فرد شرکت کننده تعیین می شوند.
عنوان: اثر متفاوت مداخلات شناختی روی کارکردهای اجرایی و توانایی خواندن در کودکان دارای اختلال نقص توجه ـ بیش فعالی با و بدون مشکلات خواندن
گروه هدف: 28 نفر کودکان 14ـ12 ساله در دو گروه 14 نفری با اختلال بیش فعالی با و بدون مشکلات خواندن
مدت دوره توانبخشی: مدت: 24 جلسه، 3 بار در هفته، 20ـ15 دقیقه
ارزیابی و اثربخشی: آزمون مرتب کردن کارت های مادرید برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان داد آموزش شناختی نه تنها بر توانایی های شناختی، بلکه بر توانایی خواندن هم تأثیرگذار بود.
تقویت کارکردهای اجرایی در بیش فعالی
این برنامه کارکردهای اجرایی مختلف مثل بازداری، حافظه فعال، برنامه ریزی، سازماندهی، تغییر توجه و تنظیم هیجانی را هدف قرار می دهد و به درمان بیش فعالی کودکان کمک می کند. این مداخله هم روی کودک و هم در محیط او انجام می شود و در کودک انگیزه ایجاد می کند که مهارت ها را یاد بگیرد و در زندگی روزمره به کار گیرد. این برنامه که توسط دکتر بیش فعالی ارائه می شود، محیط کودک را هم با استفاده از تغییر در ماهیت تکلیف، ارائه حمایت ها و نشانه ها و یادآوری ها تغییر می دهد.
عنوان: مداخلات کارکردهای اجرایی برای کودکان دارای اختلال نقص توجه ـ بیش فعالی
گروه هدف: کودکان سن مدرسه دارای اختلال نقص توجه ـ بیش فعالی، گروه مداخله 44 نفر و گروه کنترل 88 نفر
مدت دوره توانبخشی: هفته ای 1 جلسه، 90 دقیقه ای، 60 دقیقه کودک و 30 دقیقه والدین
ارزیابی و اثربخشی: آزمون های بریف، استروپ، ردیابی، برج هانوی، و باور نادرست برای ارزیابی استفاده شد.
نتایج نشان داد آموزش کارکردهای اجرایی برای کودکان موثر بوده است.
برنامه شناخت مکاس برای درمان بیش فعالی کودکان
این برنامه که برای درمان بیش فعالی کودکان استفاده می شود، شامل مجموعه ای از تمرینات حافظه فعالی دیداری فضایی می شود که در آن فرد شرکت کننده باید توالی از 4 شبکه ارائه شده را مجدد ایجاد کند. به تدریج اجزایی مثل انیمیشن، داستان، هدف، پاداش یا جریمه، رقابت و شناسایی شخصیت های بازی اضافه می شوند. برنامه این است که کودک باید جهان را از شر شیطان که “مکاس” نام دارد نجات دهد و کودک باید با مکاس مبارزه کند. براساس عملکرد کودک در تکالیف حافظه فعالی (که بتواند توالی شبکه ها را به یاد بیاورد) شیطان می تواند به روستایی حمله کند یا نکند. این برنامه نیز توسط دکتر بیش فعالی پیشنهاد می شود.
عنوان: آیا تقویت حافظه کاری با بازی موجب افزایش انگیزش و اثربخشی مداخله در کودکان دارای اختلال نقص توجه ـ بیش فعالی می شود؟
گروه هدف: 51 کودک 12ـ7 ساله دارای اختلال نقص توجه ـ بیش فعالی در دو گروه کنترل 24 نفری و مداخله 27 نفری
ـ مدت دوره توانبخشی: 1 بار در هفته برای 3 هفته، هر جلسه 30 دقیقه
ارزیابی و اثربخشی: آزمون های ضربه زدن و کرسی بلاک برای ارزیابی استفاده شد نتایج نشان داد که تقویت حافظه فعالی همراه با اجزای بازی انگیزش کودک را افزایش می دهد و عملکرد کودک را در حافظه فعال بهبود می دهد.
بازی های حافظه جهت درمان بیش فعالی
بازی های حافظه سنیور براساس اصول تقویت حافظه فعالی طراحی شده است. این مجموعه 9 تکلیف دارد و از فرد خواسته می شود که ترتیب هر یک از اعداد ارائه شده را به خاطر بسپارد و دوباره ایجاد کند. تکالیف از این لحاظ که دیداری یا شنیداری و همچنین این که در طول کار قابل مشاهده اند یا نه با هم تفاوت دارند.
عنوان: تقویت حافظه کاری موجب بهبود مهارت های محاسباتی و ظرفیت حافظه کاری کلامی در کودکان دارای اختلال نقص توجه ـ بیش فعالی می شود.
گروه هدف: 32 نفر کودک 11ـ6 ساله دارای اختلال نقص توجه ـ بیش فعالی، گروه مداخله 15 نفر و گروه کنترل 17 نفر
مدت دوره توانبخشی: 8-5 هفته، 5 روز در هفته، 44 دقیقه
ارزیابی و اثربخشی: آزمون های رتبه بندی والدین، خوانده زنجیره کلمات و یادگیری کلامی برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان داد آموزش حافظه فعالی بر حافظه فعال کلامی و مهارت های محاسباتی تاثیر دارد.
بازی های برایان جهت درمان بیش فعالی کودکان
برایان یک شخصیت اصلی در بازی است که از طریق وسایلی که اختراع می کند به ساکنان جهان کمک می کند. اگر شرکت کننده بتواند 2 تکلیف از 3 تکلیف را درست انجام دهد، می تواند چیزی را اختراع کند. اولین قسمت از هر تکلیف حافظه فعال است. دومین و سومین قسمت مرتبط با انعطاف پذیری شناختی و بازداری است.
عنوان: بهبود کارکردهای اجرایی در کودکان اختلال نقص توجه ـ بیش فعالی
گروه هدف: 89 نفر کودک 12ـ8 ساله دارای اختلال نقص توجه ـ بیش فعالی، گروه مداخله فعال 31 نفر، گروه مداخله نیمه فعالی 28 نفر، گروه کنترل 30 نفر
مدت دوره توانبخشی برنامه: 50-35 دقیقه، 25 جلسه، 5 هفته
ارزیابی و اثربخشی: آزمون های محرک توقف، استروپ، ضربه، فراخنای اعداد، ردیابی و بریف برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان داد این برنامه بر بهبود بازداری، حافظه کوتاه مدت و حافظه فعال موثر بود. اثرات انتقال به سایر تکالیف مشاهده نشد. اثرات درمانی مشاهده شده مرتبط با تکلیف است.
برنامه باران در درمان بیش فعالی کودک
برنامه توانبخشی شناختی باران، بر مبنای تئوری خودکار شدن و بر پایه تکلیف دوگانه شناختی تعادلی طراحی شده است. انتخاب تعادل به عنوان یک تکلیف حرکتی که کل بدن در آن درگیر می شود به دلیل تعدد ساز و کارهای حسی، حرکتی و شناختی درگیر در حفظ آن و فراهم آوردن شرایط مناسب برای ارائه تمرینات پیش رونده است. منطق زیر بنایی این برنامه بر این اساس استوار است که با افزایش نیاز نظام تعادلی به منابع پردازشگر، تکالیف شناختی در حال اجرا به عنوان تکلیف دوم، باید با درگیری منابع پردازشگر کمتری اجرا شوند و این موضوع سبب افزایش کارایی منابع پردازشگر می گردد. اصول سطح توانایی اولیه، تنوع، اضافه بار، پاداش و پیشرفت در طراحی برنامه نظر گرفته شده است.
عنوان: تاثیر برنامه توانبخشی شناختی باران، بر کارکردهای اجرایی کودکان دارای اختلال نقص توجه بیش فعالی
گروه هدف: 4 کودک 8ـ6 ساله دارای اختلال نقص توجه ـ بیش فعالی در دو گروه کنترل و مداخله
مدت دوره توانبخشی: دو بار در هفته برای 10 جلسه هر جلسه 1 ساعت
ارزیابی و اثربخشی: آزمون های برو/ نرو، استروپ تبت توجه، چند محرک پیشین و ردیابی برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان داد که توانبخشی شناختی مبتنی بر حرکات تعادلی می تواند باعث بهبود کنترل مهاری، حافظه فعال، توجه پایدار و انعطاف پذیری شناختی کودکان دارای اختلال نقص توجه ـ بیش فعالی گردد.
برنامه آرام در درمان بیش فعالی
برنامه توانبخشی شناختی حافظه و توجه آرام، مجموعه ای از ابزار های توانبخشی شناختی رایانه ای است که برای تقویت ابعاد مختلف توجه و حافظه طراحی شده است. در طراحی این بسته مدل توجه سولبرگ و متیر و مدل حافظه فعال بدنی مبنا قرار گرفته است و مبتنی بر این مدل ها تمرینات پیش رونده هوشمند طراحی شده است.
عنوان: اثر توانبخشی شناختی حافظه کاری بر بهبود نشانگان رفتاری (کم توجهی و تکانشگری) کودکان دارای اختلال نقص توجه ـ بیش فعالی
گروه هدف: 30 کودک 13ـ7 ساله دارای اختلال نقص توجه ـ بیش فعالی در دو گروه مداخله 14 نفری و گروه کنترل 16 نفری
مدت دوره توانبخشی: دو بار در هفته برای 10 جلسه هر جلسه 1 ساعت
ارزیابی و اثربخشی: پرسشنامه پروفایل اختلال کمبود توجه بیش فعالی سوانسون و نولان پلهام برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان می دهد که درمان توانبخشی حافظه کاری موجب بهبود علائم رفتاری کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه ـ بیش فعالی می شود .
عنوان: بررسی اثر توانبخشی شناختی بر عملکردهای اجرایی (توجه و حافظه کاری) در کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه ـ بیش فعالی
گروه هدف: 30 کودک 13ـ7 ساله دارای اختلاف نقص توجه ـ بیش فعالی در دو گروه مساوی مداخله و کنترل
مدت دوره توانبخشی: دوبار در هفته برای 10 جلسه هر جلسه 1 ساعت
ارزیابی و اثر بخشی: آزمون های چند محرک پیشین و واژه ـ رنگ استروپ برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان می دهد که این برنامه در بهبود حافظه کاری کودکان اختلال نقص توجه ـ بیش فعالی موثر است اما بر روی توجه تاثیر معنا داری نداشته است.
عنوان: بررسی اثر بخشی تمرینات توجهی بر تقویت کارکردهای توجهی کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه بیش فعالی
گروه هدف: 3 کوک 14ـ9 ساله دارای اختلال نقص توجه ـ بیش فعالی در دو گروه مساوی کنترل و مداخله
مدت دوره توانبخشی: 10 جلسه 1 ساعت دو روز در هفته
ارزیابی و اثربخشی: آزمون های عملکرد مداوم، برو/ نرو و پرسشنامه رفتاری کانرز فرم والدین برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان می دهد که عملکرد توجه پایدار در کودکان دارای اختلال نقص توجه ـ بیش فعالی به کمک تقویت رایانه ای توجه تعبیه شده برای آنان، بهبود خواهد یافت.
اختلال بیش فعالی اختلالی است که در آن کودک به پر تحرکی، مشکل توجهی و رفتار های ناگهانی مبتلا می شود. به عقیده دانشمندان دلیل اصلی آن بیشتر نقص در تکامل سیستم اعصاب کودکان می باشد. کودکان مبتلا به بیش فعالی احتمالا در بخش هایی از مغز که مسئول توجه و تمرکز و تنظیم فعالیت های حرکتی می باشد، دچار نقص های جزئی هستند. اختلال بیش فعالی یکی از شایع ترین اختلالات روانشناسی کودکان است. دکتر مهدی صابر، بهترین دکتر بیش فعالی، با تمرین تمرکز برای کودکان بیش فعال و استفاده از رفتار درمانی و بازی درمانی، به درمان بیش فعالی و نقص توجه کودکان می پردازد. در این مطلب به چند نمونه از تمریناتی که برای افزایش توجه و کنترل در کودکان بیش فعال کمک می کند اشاره می شود.
برنامه پارت برای درمان بیش فعالی
در برنامه توانبخشی شناختی پارت برای کودکان بیش فعال، تکالیف ادراک زمان مبتنی بر حافظه فعال، کنترل مهاری و تصمیم گیری پرخطر طراحی شده اند. تکالیف ادراک زمان می توانند تا رسیدن بیمار به سطح مطلوب تکرار شوند. جلسات با تمرین های ادراک زمان شروع می شود و ادامه می یابد که شامل ۴ نوع تمرین مبتنی بر ادراک زمان است. در طی جلسات مداخله و تمرین تمرکز برای کودکان بیش فعال هر جلسه در بازه زمانی تقریبی ۱ ساعت تمرین های تمرکز برای کودکان بیش فعال و درمان بیش فعالی به ترتیب اجرا می شوند.
برنامه کرتکس برای افزایش تمرکز کودکان بیش فعال
مطالعه اثر بخشی اول
عنوان: اثر بخشی برنامه هوشمند توانبخشی ادراک زمان (پارت) بر بهبود تصمیم گیری پرخطر و تکانشگری در کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی
گروه هدف: ۶ کودک ۱۱-۷ ساله دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی در دو گروه مساوی کنترل و مداخله
مدت دوره توانبخشی: مدت ۵ جلسه، دو جلسه در هفته و هر جلسه یک ساعت
ارزیابی و اثربخشی: آزمو ن‌های بارت، برو / نرو، چند محرک پیشین، ادراک زمان و پرسشنامه اثر دیر کرد پاداش در ۵ نوبت برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان می دهد برنامه توانبخشی پارت می تواند باعث بهبود تصمیم گیری پرخطر و تکانشگری در کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی گردد.
برنامه توانبخشی شناختی مبتنی بر حرکت (کرتکس) برای کودکان بیش فعال با افزایش هدفمند نیاز های شناختی حرکت، سعی در توانبخشی و تقویت کارکرد های شناختی دارد. بدین منظور با در نظر گرفتن اصول حاکم بر توانبخشی شناختی و حرکت، تکالیف حرکتی ای طراحی شده است که به صورت پیشرونده کارکرد های شناختی مختلف را درگیر می نماید. در برنامه کرتکس که برای اولین بار از حرکت به منظور توانبخشی شناختی استفاده نموده است، حرکت های آسان با نیاز های شناختی پیشرونده برای درمان بیش فعالی طراحی شده اند.
برنامه کارا در درمان بیش فعالی
مطالعه اول توانبخشی حرکتی
عنوان: بررسی تأثیر توانبخشی مبتنی بر حرکت بر بهبود حافظه کاری کودکان مبتلا به اختلال کمبود توجه – فزون کنشی
گروه هدف: ۳۰ نفر کودک ۱۲-۷ ساله دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی در دو گروه مساوی مداخله و کنترل
مدت دوره توانبخشی: ۱۲ جلسه ۱ ساعته
ارزیابی و اثربخشی: آزمون چند محرک پیشین برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان می دهد توانبخشی شناختی مبتنی بر حرکت موجب تقویت حافظه کاری کودکان مبتلا به اختلال کمبود توجه / فزون کنشی می شود.
تحقیقات توانبخشی شناختی
عنوان: تأثیر توانبخشی شناختی مبتنی بر حرکت بر بهبود توجه پایدار و انعطاف پذیری شناختی کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه – بیش فعالی
گروه هدف: ۳۰ نفر کودک 12-7 ساله دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی در دو گروه مساوی مداخله کنترل
مدت دوره توانبخشی: ۶ هفته، دو جلسه در هفته، هر جلسه ۱ ساعت
ارزیابی و اثربخشی: آزمون های ثبت توجه و ردیابی برای ارزیابی استفاده شدند. نتایج نشان می دهد توانبخشی شناختی مبتنی بر حرکت و تمرین تمرکز برای کودکان بیش فعال موجب تقویت توجه پایدار و انعطاف پذیری شناختی کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی می شود.
مقاله کودکان دبستانی
عنوان: تأثیر توانبخشی مبتنی بر حرکت بر توجه پایدار و کنترل مهاری در کودکان پیش دبستانی با علائم نقص توجه – بیش فعالی
گروه هدف: ۴ نفر کودک 7-6 ساله دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی در دو گروه مداخله و کنترل مساوی
مدت دوره توانبخشی: ۱۵ جلسه، دو روز در هفته
ارزیابی و اثربخشی: آزمون های برو / نرو و ثبت توجه برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان می دهند که کنترل مهاری و توجه پایدار کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی پس از دریافت توانبخشی شناختی مبتنی بر فعالیت حرکتی بهبود می یابد.
توانبخشی شناختی توجه و تمرکز
در برنامه توانبخشی شناختی کارا که برای درمان توجه و تمرکز کودکان بیش فعال مورد استفاده قرار می گیرد، تکالیف حرکتی با درجاتی از دشواری که کارکرد های شناختی را درگیر می کند، توسط سخت افزار ایکس باکس (کینکت) اجرا می شود. این نرم افزار با حرکات فرد در تعامل است و با افزایش مهارت فرد در اجرای تمرین تکالیف دشوارتر می شود. در این برنامه پاسخ های حرکتی به صورت هوشمند توسط دوربین شناسایی و مبتنی بر آن بازخورد ارائه می شود. برنامه مشتمل بر ۱۱ تمرین حرکتی است که هر تمرین خود نیز شامل سطوح دشواری متعدد است.
برنامه تمرینی پارس برای حافظه کودکان بیش فعال
مطالعه اثر بخشی
عنوان: اثربخشی توانبخشی شناختی رایانه ای مبتنی بر حرکت در بهبود حافظه کاری و عملکرد مهاری کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی
گروه هدف: ۳۰ نفر کودک ۱۲-۸ ساله دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی در دو گروه کنترل و مداخله مساوی
مدت دوره توانبخشی: ۴ هفته، هر هفته سه جلسه و هر جلسه بین ۳۰-۴۵ دقیقه
ارزیابی و اثربخشی: از آزمون های برو / نرو و چند محرک پیشین برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان داد که برنامه توانبخشی شناختی کارا می تواند باعث بهبود کنترل مهاری و حافظه کاری کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی گردد.
برنامه توانبخشی و تقویت توجه پارس برای درمان بیش فعالی است که متشکل از تعدادی تکالیف قلم کاغذی است که بر مبنای نظریه های بنیادین توجه اعم از نظریه سلسله مراتبی سولبرگ و متیر، نظریه توجه خودکار لوگان، نظریه رقابت سوگیرانه اسیمون و دانکن و نظریه تلفيق وجوه تریزمن طراحی شده است. هر مجموعه از تکالیف این برنامه یک مبنای نظری مشخص را جهت ارائه تکالیف پیشرونده، از نظر دشواری، قرار داده است. هر تمرین تمرکز برای کودکان ارزش شناختی مشخص دارد و کارکرد (هایی) از توجه را مورد تقویت قرار می دهد. اصول توانبخشی شناختی در اینجا قوانینی هستند که به درمانگر کمک می کنند تا تکالیف مناسب را برای مراجع انتخاب نموده و نیز کارایی درمان را جهت قطع و یا ادامه آن مشخص نماید.
بازی های برای افزایش تمرکز کودکان بیش فعال
مقاله اول
عنوان: اثربخشی توانبخشی شناختی بسته پارس بر کنترل مهاری و تصمیم گیری پرخطر کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه – بیش فعالی
گروه هدف: ۳۰ کودک 12-7 ساله دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی در دو گروه کنترل و مداخله مساوی
مدت دوره توانبخشی: ۱۲ جلسه، سه روز در هفته، هر جلسه ۱ ساعت
ارزیابی و اثربخشی: آزمون های بارت، برو / نرو و استروپ برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان می دهد کنترل مهاری کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی پس از دریافت توانبخشی شناختی و تمرین تمرکز برای کودکان بیش فعال، توجه بهبود می یابد، اما در کارکرد تصمیم گیری پرخطر تفاوتی پس از درمان مشاهده نشد. همچنین نتایج بیانگر اثربخشی این درمان بر سایر مؤلفه های کارکرد های اجرایی است.
مقاله دوم
عنوان: اثر برنامه توانبخشی شناختی پارس بر حافظه فعال و توجه پایدار کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه – بیش فعالی
گروه هدف: ۳۰ کودک 12-7 ساله دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی در دو گروه کنترل و مداخله مساوی
مدت دوره توانبخشی: ۱۲ جلسه یک ساعته، دو روز در هفته
ارزیابی و اثربخشی: از آزمون های چند محرک پیشین و ثبت توجه برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان می دهد حافظه فعال کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی پس از دریافت بسته توانبخشی شناختی پارس بهبود می یابد. همچنین این برنامه منجر به افزایش توجه پایدار در آزمودنی ها شده است است.
این مداخله شامل آشنایی با روش، تمرین تمرکز و توجه شنیداری، توجه بینایی، نگهداری و تغییر توجه، اجرای دستورات به صورت مستقیم و معکوس، بازداری چشم در چشم، خود بازبینی، بازی های مربوط به حافظه مستقیم و معکوس و ساختن برج است.
آموزش بازداری پاسخ به کودکان بیش فعال
مطالعه تاثیر تمرینات تمرکز برای کودکان بیش فعال
عنوان: اثربخشی مداخلات زودهنگام مبتنی بر بازی های توجهی بر میزان توجه کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه – بیش فعالی / تکانشگری
گروه هدف: ۳۰ کودک دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی پیش دبستانی، در دو گروه مساوی کنترل و مداخله
مدت دوره توانبخشی: ۱۲ جلسه در دو ماه و نیم، هر جلسه ۴۵ دقیقه
ارزیابی و اثربخشی: پرسشنامه کانرز والدین و مصاحبه بالینی برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان داد مداخلات زودهنگام مبتنی بر بازی های توجهی بر میزان توجه کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی / تکانشگری پیش دبستانی مؤثر است.
این مداخله شامل برقراری ارتباط با مراجع، آموزش بازی های هدف گیری، آموزش بازی های بازداری پاسخ، آموزش بازی از بین موانع، اجرای دستورات به صورت مستقیم و معکوس، آموزش بازی های تعادلی، آموزش بازی چشم در چشم، آموزش بازی های مربوط به حافظه مستقیم و معکوس و آموزش بازی های مربوط به توجه است.
سوالات متداول:
1- آیا استفاده از تایمر می‌تواند به بهبود تمرکز کودک بیش‌فعال کمک کند؟
بله، استفاده از تایمر می‌تواند به کودک کمک کند تا بر یک کار متمرکز بماند. به عنوان مثال، می‌توانید از کودک بخواهید به مدت ۱۰ دقیقه بر یک کار تمرکز کند و سپس استراحت کوتاهی داشته باشد.
2- چه نوع کتاب‌هایی برای بهبود تمرکز کودکان بیش‌فعال مناسب هستند؟
کتاب‌های مصور، داستان‌های کوتاه، یا کتاب‌های تعاملی که نیاز به تمرکز و مشارکت فعال کودک دارند، می‌توانند به بهبود تمرکز کمک کنند. خواندن کتاب با صدای بلند نیز می‌تواند مفید باشد.
عوامل متعددی برای دیر حرف زدن کودک وجود دارد که تعیین نشدن آن ها و بی توجهی پدر و مادر به آن ها می تواند موجب بروز مشکلات زیادی در آینده برای کودک شود، پس پدر و مادر باید زمانی که متوجه می شوند کودک شان نسبت به هم سن و سالان خود کمتر حرف می زند و دایره لغات کمتری دارد، به یک دکتر گفتاردرمانی برای دیر حرف زدن کودک مراجعه کنند. احتمال دارد مشکل دیر حرف زدن کودک، به علت شاغل بودن والدین باشد و این که آن ها زمان کافی برای برای ارتباط با کودک خود نداشته باشند. دکتر مهدی صابر، بهترین دکتر برای دیر حرف زدن کودک و بهترین دکتر برای بیش فعالی کودکان، با ارائه روش های گفتاردرمانی نوین و برخی دیگر از روش های گفتاردرمانی به درمان دیر حرف زدن کودک بیش فعال کمک های شایانی می کند.
بر اساس مطالعات یک دکتر برای دیر حرف زدن کودک، مقیاس درجه بندی رفتاری که از والدین و معلمان کودکان دارای اختلال ویژه زبانی به دست آمده است، کودکان مبتلا به بیش فعالی بیشتر از کودکان عادی خصوصیات رفتاری اختلال نقص توجه – بیش فعالی را نشان می دهند. در یک مطالعه برای بررسی توجه دیداری، سه گروه کودکان، با سمعک، با ایمپلانت های حلزون گوش و همتایان طبیعی با استفاده از آزمون عملکرد مداوم دیداری و آزمون حذف دیداری ارزیابی شدند و نشان داده شد، این گروه ها تفاوتی در هیچ یک از تکالیف توجه دیداری ندارند. در یک مطالعه طولی در کودکان پیش دبستانی با تأخیر زبانی، شیوع بیش از انتظار مشکلات توجهی در زمان بزرگسالی آن ها گزارش شده است. علاوه بر این همزمانی اختلال ویژه زبانی و اختلال نقص توجه – بیش فعالی گزارش شده است. حال این سؤال مطرح می شود که آیا این کودکان دو اختلال جداگانه را نشان می دهند یا این که ویژگی های رفتاری بی توجهی یک نشانه ثانویه اختلال ویژه زبانی است. چرا که نقص در کارکرد های توجه انتخابی و انتقالی در کودکان دارای اختلال لكنت رشدی، اختلال نقص توجه – بیش فعالی و اختلال اوتیسم نیز گزارش شده است. علاوه بر این تقویت کارکرد های توجهی موجب بهبود روانی کلامی در کودکان مبتلا به لکنت رشدی و کودکان نارساخوان و بهبود ادراک شنیداری در بزرگسالان مبتلا به آفازی می شود.
علائم دیر حرف زدن کودک بیش فعال
ارتباط قابل توجهی بین فرآیند های زبانی و عملکرد اجرایی و خود تنظیمی در گفتاردرمانی مشاهده شده است. عملکرد های اجرایی ارتباط دهنده توانایی های کلامی و تنظیم رفتاری واقعی است. کودکان دارای اختلال ویژه زبانی یا دیر حرف زدن کودک در مقایسه با کودکان سالم، در آزمون ویسکانسین تخطی بیشتر از قوانین و در آزمون برج (حل مسأله)، خطا های در جاماندگی بیشتری نشان می دهند. در مقابل، انتقال الگوی ذهنی در این کودکان به نسبت گروه گواه تغییری را نشان نمی دهد. کودکان دارای اختلال ویژه زبانی اطلاعات را با سرعت کمتری از همسالان خود پردازش می کنند. از طرفی بین سرعت پردازش و سطح زبان ارتباط معنی داری وجود ندارد، که نشان می دهد عامل دیگری به جز زبان دلیل این کندی پردازش است. نتایج مطالعات دکتر برای دیر حرف زدن کودک نشان می دهد که نقص در حافظه کاری کلامی ممکن است دلیل زیربنایی کندی سرعت شناختی باشد. همچنین حافظه کاری غیرکلامی ممکن است دلیل غیر یکنواختی سرعت پردازش باشد.
بیش فعالی از انواع اختلالات کودکانی می باشد که به خدمات روانشناسی و کاردرمانی به صورت همزمان احتیاج دارند. دکتر بیش فعالی و spect با تشخیص نشانه های کودک و علائم بیش فعالی و همچنین تعیین میزان نقص توجه و تکانشگری او می تواند بهترین برنامه درمانی را برای کودک بیش فعال در نظر بگیرد. استفاده صحیح از روش های درمانی همچون بازی درمانی و رفتاردرمانی برای آموزش نحوه کنترل خود در کنار ماساژ درمانی و افزایش تحمل و خود کنترلی در کودکان بیش فعال به آن ها کمک می کند تا ارتباط مناسب تری را با خانواده و دوستان خود ایجاد نمایند. دکتر صابر، بهترین دکتر برای تشخیص بیش فعالی در کودکان، در دو شعبه غرب و شرق تهران به درمان کودکان بیش فعال و مشکلات کمبود توجه در کودکان می پردازد.
با استفاده از تصویربرداری با انتشار پوزیترون (پت) می توان اطلاعاتی را در مورد سوخت و ساز گلوکز مغز فراهم نمود. به عنوان مثال در اختلال نقص توجه و بیش فعالی، سوخت و ساز گلوکز مغزی تقریباً ۸ درصد پایین تر از افراد سالم است. در کنار تصویربرداری با انتشار پوزیترون، تصویربرداری و انتشار تک فوتون (spect) اندازه گیری مستقیمی از جریان خون مغزی فراهم می کند که از جریان خون منطقه ای مغز استنباط می شود. بنابراین spect مقیاسی از فعالیت عروقی است در صورتی که پِت یک اندازه گیری جریان خون منطقه ای وابسته به فعالیت عصبی است. نتایج مطالعات پت و spect ممکن است به خاطر این تفاوت در نحوه استحصال، مستقیماً قابل مقایسه نباشد. مطالعه با spect نشان داده است کودکان دارای اختلال نقص توجه و بیش فعالی، جریان خون کمتری در ماده سفید نواحی پیشانی دارند. این یافته با نقص کارکرد های قطعة پیشانی و رفتارهای مرتبط با این نقص در کودکان دارای اختلال نقص توجه و بیش فعالی همخوان است.
تحقیقات تصویربرداری مغز در اختلال بیش فعالی
امروزه امکان مشاهده چگونگی پردازش واج ها، لغات و جملات توسط مغز فراهم شده است. تحقیقات تصویربرداری عصبی در اختلال بیش فعالی، سه ساختار در نیمکره چپ که در خواندن درگیر هستند را مشخص کرده اند. ساختار قدامی که شامل شکنج پیشانی تحتانی است و در تجزیه و تحلیل لغت و تلفظ نقش دارد. ساختار دوم، محل تلاقی قطعه آهیانه ای و گیجگاهی است و در تجزیه و تحلیل لغات درگیر است و نظام سوم در ناحیه گیجگاهی پس سری است و تشخیص سریع و روان لغات را انجام می دهد. در کودکان دارای اختلال خواندن ناحیه تلاقی قطعه پس سری و گیجگاهی دچار آسیب می گردد. این ناحیه در پردازش های سریع و خودکار نوشته ها نقش دارد و در پیدا کردن لغت که کودکان نارساخوان مختل است، نقش دارد. یک مطالعة طولی مهارت خواندن را با استفاده از تصویربرداری تشدید مغناطیسی عملکردی، از پنج سالگی تا ۲۲٫۵ سالگی بررسی کرده است. در این مطالعه سه گروه با توانایی خواندن متفاوت، گروه طبیعی، گروه خواننده های دقیق ولی غیر سریع و گروه خواننده های کاملاً ضعیف، شرکت داده شدند. در شناسایی دو کلمه بدون آهنگ خواننده های دقیق اما نه سریع، آشفتگی در نظام خواندن خلفی، نه نظام قدامی نیمکره چپ را نشان دادند. خواننده های ضعیف، آشفتگی در نظام خواندن خلفی را نشان داده و در خواننده های طبیعی، فعالیت نظام های خلفی با نظام های قدامی همبسته هستند.فعالیت دو طرفه نواحی پیشانی بیماران با توانایی خواندن ضعیف، نشانده دهنده این است که زمانی که فرد تلاش می کند لغاتی که خودکار نیستند را بخواند، حافظه شروع به کار می کند و بنابراین به منابع شناختی اضافی نیاز دارد. خواننده های دقیق و غیر سریع، بیشتر به خواننده های طبیعی شبیه هستند و انواع مشابهی از ارتباط نظام های خواندن خلفی و پیشانی را در نیمکره چپ نشان می دهند. تاریخچه این سه خواننده نشان می دهد که خواننده های ضعیف تر، وضعیت تحصیلی ضعیف تر و وضعیت اقتصادی اجتماعی پایین تر و وسایل کمک آموزشی و آموزش خصوصی کمتری را دریافت داشته اند. در مقابل، خواننده های دقیق اما غیر سریع، ضریب هوشی نسبتاً بالاتر، موقعیت اقتصادی اجتماعی بالاتر و محیط خانه حمایت‌گر تری را در مقایسه با خواننده های ضعیف نشان می دهند. این یافته ها با آن دسته از مطالعات ژنتیک معتقدند محیط خانه با ضریب هوشی بالاتر و توانایی خواندن بهتر مرتبط می شود، هماهنگ هستند.
یافته های تصویربرداری در اختلال بیش فعالی
یافته های تصویربرداری شواهدی فراهم نموده است که در اختلال نقص توجه و بیش فعالی اندازة بخش خلفی جسم پینه ای کوچک تر است. در کودک دارای اختلال نقص توجه و بیش فعالی که به متیل فندیت پاسخ نمی دهند اما به دسیپرامین یا ایمیپرامین پاسخ می دهند، اندازة اسپلنیوم جسم پینه ای در مقایسه با کودکانی که به متیل فندیت پاسخ می دهند یا گروه کنترل، کوچک تر است. این نتایج نشان می دهد که پاسخ دارویی ممکن است به وسیله نواحی خلفی مغز میانجی گری شود. تصویربرداری تشدید مغناطیسی ساختاری نشان داده است که کودکان دارای اختلال نقص توجه و بیش فعالی در مقایسه با کودکان سالم نواحی پیشانی کوچک تری از نظر حجم دارند. این تفاوت در نیمکره راست بارزتر است. این کاهش حجم درباره ماده سفید مغزی نیز در قطعه پیشانی راست، مشهود است. علاوه‌بر این، هسته دمدار، از هسته های قاعده ای نیز از نظر حجم به اختلال نقص توجه و بیش فعالی کوچک تر است. آسیب هسته دمدار موجب بروز علایم نقص توجه و بیش فعالی می شود. هسته دمدار راست در اختلال نقض توجه و بیش فعالی، کوچک تر از حد معمول و هم اندازه هسته دمدار چپ است، در حالی که در افراد سالم، حجم هسته دمدار راست نسبت به چپ بزرگ تر است. حجم هسته دمدار سمت چپ در نمونه های اختلال نقص توجه و بیش فعالی پس از درمان با متیل فندیت کوچک تر می شود. علاوه بر این شکنج کمربندی قدامی در کودکان دارای اختلال نقص توجه و بیش فعالی کوچک تر از گروه سالم است. این یافته مهمی است، زیرا شکنج کمربندی قدامی، ساختاری است که به نظر می آید برای توجه پایدار و نیز آگاهی از راه حل های موفق یا ناموفق برای یک مشکل (پایش خطا) مورد استفاده است.
تصویربرداری تشدید مغناطیسی و تشخیص دکتر بیش فعالی
با استفاده از تصویربرداری تشدید مغناطیسی سه بعدی بر روی زیرگروه های اختلال نقص توجه و بیش فعالی می توان اطلاعات بیشتری درباره پایه های عصبی رشدی این بیماری به دست آورد. محققان نواحی مغزی درگیر در انواع اختلال نقص توجه و بیش فعالی را مطرح کرده اند. در نوع مرکب، نواحی قدامی دخیل در تعدیل حرکتی درگیر هستند، در حالی که در نوع بی توجهی نواحی مرکزی و خلفی دخیل در توجه درگیر هستند. نتایج تصویربرداری تشدید مغناطیسی در میان گروه های اختلال نقص توجه و بیش فعالی ممکن است تفاوت های آناتومیک را به بهترین شکل نشان دهد. از آنجایی که عملکرد برخاسته از ساختار است، اگر تفاوت هایی در رفتار زیرگروه ها مشاهده شود، احتمال وجود این تفاوت ها از لحاظ ساختاری نیز وجود دارد. به علاوه، یافته ای که بیان می کند زیرگروه های اختلال نقص توجه و بیش فعالی به طور متفاوتی به درمان پاسخ به درمان پاسخ می دهند، نشان می دهد که ممکن است ساز و کارهای متفاوت مغزی در ظروف زیرگروه ها درگیر باشند. در افراد دارای اختلال نقص توجه و بیش فعالی، تصویربرداری تشدید مغناطیسی عملکردی فعالیت کمتری را در نواحی پشتی- طرفی قطعه های پیشانی در شکنج کمربندی قدامی نشان می دهند. تصویربرداری تشدید مغناطیسی عملکردی در اختلال نقص توجه و بیش فعالی به طور مقدماتی بر بررسی ساختارهای مغزی دخیل در کنترل مهاری متمرکز بوده است. این مطالعات نشان داده اند که جوانان سالم، قشر پیش پیشانی پشتی- طرفی راست را در تکالیف محال، به ویژه برای عملکرد های مهاری موفق به کار می برند. قشر کمربندی قدامی نیز علاوه بر اینکه در مهار موفق درگیر است، در بازداری های ناموفق نیز قویاً درگیر می شود. کودکان سالم، در مقایسه با کودکان دارای اختلال نقص توجه و بیش فعالی بعد مهارهای ناموفق، فعالیت بیشتری در شکنج کمربندی قدامی یا قشر کمربندی پشتی نشان می دهند.
جناب آقای دکتر مهدی صابر یکی از اساتید برجسته دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، با تجربه بالینی 16 ساله در زمینه بیش فعالی و نقص توجه به عنوان بهترین دکتر تشخیص بیش فعالی و نقص توجه در تهران مشغول به فعالیت می باشد. دکتر صابر با احداث دو کلینیک تخصصی تشخیص کودکان بیش فعال و نقص توجه در شرق تهران(کلینیک توانبخشی پایا واقع در پاسداران) و غرب تهران( مرکز توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) و در اختیار داشتن 43 نیروی کاردرمان،19 گفتادرمان و 25 نیروی مجرب روانشناس کودک بهترین متخصص بیش فعالی به بررسی دقیق علائم بیش فعالی در کودکان و تشخیص به هنگام توسط دکتر فوق تخصص کودکان بیش فعال می پردازد. با استفاده از جدید ترین تست های تشخیصی برای کودکان بیش فعال و نقص توجه می توان مشکلات رفتاری در کودکان بیش فعال نظیر پرخاشگری کودکان بیش فعال و بی قراری کودک بیش فعال را با دقت بیشتری مورد بررسی و درمان قرار داد.
تعیین میزان مشکلات رفتاری
مشکلات رفتاری در کودکان و مخصوصا نوجوانان اکثرا به صورت ناسازگاری و رفتارهای ناجور و غیر اخلاقی یا ضد اجتماعی حتی جنایی ظاهر می شود. کودک ناسازگار قادر به سازگاری مطلوب و برقراری ارتباط صحیح با دیگران نیست. در بعضی از افراد مبتلا به بیش فعالی، مشکلات رفتاری جنبه های روانی بیشتر از جنبه های اجتماعی و محیطی به چشم می خورد. در این افراد همانند سازی نامطلوب با گروه ها و افرادی که رفتارهای ضد اجتماعی انجام می دهند کمتر دیده می شود. این دسته از افراد نا آرام و بی ثبات، دروغگو، معتاد و منحرفان تشکیل می دهند. دکتر تشخیص بیش فعالی در کودکان با بررسی علائم این مشکلات رفتاری را شناسایی و درمان می نماید.
در مبتلایان به انحرافات اجتماعی شدت مشکلات رفتاری به مراتب کمتر از انحراف و عدم تبعیت از مقررات و نظام اجتماعی است. اختلالات ارتباطی این افراد اکثرا به طور گروهی صورت می گیرد. این دسته با افراد منحرف اجتماع همانند سازی دارند و از معیارهای گروه های منحرف تبعیت می کنند. مانند فرار نوجوان از مدرسه و همکاری با قاچاقچیان، دزدی های دسته جمعی و انفرادی، جنایت، تخریب و فساد، انحرافات عمیق اخلاقی و هرزگی. این افراد خطرناک ترین افراد اجتماع هستند و همواره حالت انتقام جویی عجیبی نسبت به افراد جامعه و حتی والدین خود دارند.
اختلالات رفتاری در کودکان و نوجوانانی بیشتر دیده می شود که دارای والدین مبتلا به اختلالات شخصیتی یا اعتیاد به الکل هستند. نکته قابل ذکر اینکه این اختلالات اولا باید تکراری و مداوم باشد، در ثانی بیشتر از 6 ماه طول بکشد و ثالثا در افراد زیر 18 سال اتفاق بیافتد.
در این افراد ( سوپرایگو) یا وجدان اخلاقی و توانایی تشخیص خیر و شر رشد نکرده است به همین جهت تضادهای درونی به جای سرکوب شدن به صورت ناسازگاری اجتماعی خود را نشان می دهد.
مشکلات رفتاری کودکان بیش فعال از اوایل کودکی به صورت های مختلفی که ذکر شد تظاهر می کند. این افراد به آنچه بد و زشت یا ممنوع است تمایلی افراطی و بیمار گونه دارند و به علت داشتن علاقه جنون آمیز از اذیت، آتش سوزی، آزار و آسیب حیوانات و کودکان کم سال لذت می برند. هیچ وقت به عواقب کار نمی اندیشند و در قبال کاری که انجام می دهند احساس مسئولیت نمی کنند. تهدید و تنبیه هیچ اثری بر آنان ندارد. اعمالی که انجام می دهند به خاطر لذت جویی آنی و بدون توجه به ارزش های آتی و دلواپسی است. کودکان بیش فعال نمی توانند خواسته های خود را به تعویق بیندازد، انگیزه ای برای تغییر رفتار خود ندارد و از تجربیات گذشته خود استفاده نمی کنند ولی برای گول زدن و استثمار دیگران توانایی قابل توجهی دارند. الکتروانسفالوگرام در این افراد اغلب غیر طبیعی است ولی حملات صرعی مشاهده نمی شود لذا بعضی از متخصصان سایکوپاتها را شخصیت های صرعی نامگذاری کرده اند.
مطالعات کروموزومی نشان داده است که بعضی از افراد به جای دو کروموزوم جنسی دارای سه کروموزوم جنسی به صورت (xyy) هستند. عده ای از متخصصان همین کروموزوم (y) اضافی را علت بروز بعضی از علائم سایکوپاتی می دانند. افراد مبتلا به سندرم (xyy) بلند قد دارای رفتارهای جنائی، تمایل زیاد به مزاحمت و تهاجم بدون توجه به عواقب آن و 2 درصد زندانیان را تشکیل می دهند. آستانه تحمل این افراد در مواجه با موقعیت های تحریکی و ناکام کننده کم است بهره هوشی آنان در حدود 10 واحد از میانگین جمعیت کمتر است. مطالعات اخیر وجود کروموزوم (y) اضافی و رابطه آن را با اختلالات رفتاری دائمی و شدید تاکید نکرده است.
به عوامل موثر در پیدایش اختلالات رفتاری در نوجوان و کودک اشاره کرد. در گروه اختلالات رفتاری همانطور که گذشت بیماریهای وجود دارد که فقط به چند نوع آن اشاره می کنیم.
تشخیص نقص توجه و بیش فعالی
یکی از مشکلات رفتاری کودکان نقص توجه آنان است و اکثر مولفین و متخصصین بیش فعالی عقیده دارند که ناراحتی اصلی کودکان بی قرار بی دقتی آنان است. تحقیقات نشان داده است که ارتباط بسیار زیاد بین کمبود توجه و بی قراری وجود دارد و اکثر روانپزشکان بی دقتی و بی قراری در کودکان را به جای هم به کار می برند. تحرک بیش از حد، محدودیت میدان توجه و اجبار درونی برای انجام کار( تکانشگری) سه خصیصه بیماری است و نکته مهم تشخیصی اینکه اولا باید مدت بروز علایم بیش فعالی کودکان از 6 ماه کمتر نباشد، در ثانی علایم بیش فعالی در کودکان قبل از 7 سالگی شروع شده باشد، ثالثا حداقل دو اختلال نقص توجه و بیش فعالی در دو موقعیت ( خانه، مدرسه، کلینیک،محل کار، اجتماع) وجود داشته باشد. رابعا اگر چه این اختلال در کارکرد تحصیلی، شغلی اجتماعی متناسب با رشد اثر می گذارد ولی نباید با اختلالات خلقی، اضطرابی، شخصیتی و یا حالت پسیکوز توأم باشد.
اگر چه کودکان به طور عادی تا اندازه ای بی قرارند ولی چنانچه بی قراری شدید و دائمی بوده و در رفتار کودک هماهنگی وجود نداشته باشد در این صورت بی قراری جنبه ی مرضی پیدا می کند. شیوع بیماری در پسران بیشتر و در کشور آمریکا تا چهار برابر بیشتر از کودکان در انگلستان گزارش می شود. اکثریت روانپزشکان عقیده دارند که اگرچه شروع بیماری قبل از 3 سالگی است ولی تشخیص بیماری در 7 سالگی که کودک به مدرسه می رود و احتیاج به آرامش، دقت و تمرکز حواس دارد انجام می گیرد. اکثر این کودکان از قوای درک و هوش طبیعی حتی بالاتر برخوردارند و خرابکاری های خود را بطور غیر مترقبه و ناگهانی انجام می دهند. مثالی در این مورد وضعیت کودکی است به نام جان که بیش از حد معمول ناراحت و بیقرار بوده است. این کودک لحظه ای آرام و قرار نداشت و اغلب به جای درب از پنجره وارد کلاس می شد. یک روز ظروف منزل را می شکند و مادرش ماوقع را به دبستان اطلاع می دهد. مشاوران راهنمایی مدرسه تصمیم می گیرند جان را به سالن تاتر و موسیقی راه ندهند و در ساعات ورزش او را به بازی نگیرند. همان روز اول درمی یابند که جان در این فاصله به سالن نقاشی رفته و تمام تابلوها را یا پاره کرده یا رنگ های مختلفی روی آنها مالیده و تعدادی عروسک را نیز پاره کرده است. وقتی جان به منزل برمی گردد مادرش برای تنبیه او را در قفس لباس حبس می کند. ساعاتی بعد وقتی به سراغش می رود می بیند که جان تمام لباس های او و پدرش را با آب دهان کثیف و بعضی را نیز پاره کرده است. به همین دلیل است که می گویند در افتادن با این کودکان آسان نیست.
درمورد بروز این حالات و ادامه آن عقیده براین است که هرقدر انسان از سلامت فکری بیشتری بهره مند باشد کمتر دچار بی قراری و خشم شدید می شود. در واقع این افراد بیمارند و بر اثر روبرو شدن با مشکلات یا وضعیتی که برخلاف تمایلاتشان باشد خیلی زود ناراحت و عصبی می شوند و رفتارهای بیمارگونه و ناهماهنگ از خود نشان می دهند. برای مطالعه در زمینه مشکلات اختلال بلع و عقب مانده ذهنی بر روی لینک لکیک کنید.
علائم بیش فعالی در کودکان در ماه های اول زندگی
ناپایداری در این کودکان از ماه های اول زندگی به صورت حساسیت به نور، صدا، حرارت، گریه زیاد و خواب کم، فرار از آغوش مادر، جیغ زدن، لگد زدن و حتی اختلال در گرفتن پستان مانند گرفتن و رد کردن پستان به فواصل کوتاه و با شدتی غیرعادی ظاهر می گردد. این کودکان در مقابل انضباطی که برایشان مقرر شده عکس العمل شدیدی نشان می دهند. ( کودک سرکش)
گودایناف محقق آمریکایی ضمن بررسی هایی تعیین کرده است که غالبا بیقراری در این کودکان باعث عدم تمرکز حواس و بی دقتی و حتی عقب ماندگی ذهنی به طور کاذب می گردد. در پسرها بیش فعالی 3 تا 5 برابر بیش از دختران است و با وضع جسمانی و ساختمانی بدنی کودک ارتباط دارد . این کودکان پر تحرک و در اعمال بی انضباطند، کمتر کاری را به پایان می رسانند حتی بارها از سر میز غذا بلند شده و غذای خود را نیمه کاره باقی می گذارند. رفتار و اعمال این کودکان ناگهانی صورت می گیرد. حواس پرتی، منفی گری، لجبازی، عدم ثبات عاطفی، هیجان پذیری از مشخصات این کودکان است. به تجربه ثابت شده است که در ساعات آخر روز یعنی عصرها و شب ها، ناراحتی و تحریک کودکان شدت می یابد و به همین دلیل خستگی جسمی و روانی را عامل موثری در بیقراری می دانند. در این کودکان نه تنها خجالت و ترس وجود ندارد بلکه یک نوع بی باکی خاص هم دیده می شود. تاخیر رشد زبانی، اختلال شناختی، تیک های گذرا حتی تیک ژیل توره، وسواس های مختلف به صورت حرکات تکراری اجباری، مشکلات تحصیلی، بی ملاحظه گی به رعایت قوانین( البته نه به طورعمدی) از خصوصیات دیگر این بیماری است که اکثرا همراه با 3 علامت اصلی دیده می شود.
خواب و خوراک معمولا عادی است، در منزل بسیار ناراحت و در مدرسه غیر قابل تحمل اند. در انجام دادن تکالیف تحصیلی نظم و ترتیب خاصی ندارند و به دشواری غذا می خوردند. به علاوه به راحتی نمی توان آنها را حمام کرد، لباس پوشاند و خواباند.
مطالعات نشان داده است که حداقل 33 درصد و حداکثر 80 درصد کودکان کم توجه ناتوانی در یادگیری دارند و ارتباط بسیار زیاد بین بی دقتی آنان و بی قراری وجود دارد. در 1994 سازمان روانپزشکان آمریکا در چهارمین تشخیص و آمار بیماری های روانی اختلال کمبود توجه و دقت در کودکان را با بیش فعالی، یا بدون بیش فعالی و در گروه سوم داشتن سابقه کمبود توجه با بیش فعالی و تکانشگری به طور مختلط را مورد بحث قرار داده است.
مرکز بیش فعالی در کودکان
کودکان بی قرار به علت حواس پرتی و هیجان پذیری از موضوعی به موضوع دیگر می پردازند و افکارشان مرتب به این طرف و آن طرف معطوف می شود. در مدرسه پیشرفتی ندارند و به علت ناتوانی در یادگیری اغلب از مدرسه فرار می کنند. یا به علت بی انضباطی از مدرسه اخراج می شوند. این افراد در سنین نوجوانی و جوانی از شغلی به شغل دیگر پرداخته و اغلب به الکل و مواد مخدر پناه می برند. پایان کار افراد بی قرار غالبا به صورت بیماری وسواس، مانیاک دپرسیو و اختلالات سایکوپاتیک ختم می شود. کودکان بی قرار اکثرا مورد تنبیه ، تهاجم، حبس، زندانی شدن، محروم شدن از غذا، لباس و سوءاستفاده های دیگران قرار می گیرند و در بعضی دیگر با بزرگ تر شدن و درمان صحیح و مداوم ممکن است علائم بیماری کمتر شده و کنترل شوند. مرکز تشخیص و درمان بیش فعالی در کودکان با استفاده از تکنیک های مختلف درمانی نظیر ماساژ درمانی، رفتاردرمانی، بازی درمانی و کاردرمانی ذهنی، اتاق تاریک در توجه بینایی، اتاق شنیداری در توجه شنیداری و… و بهره گیری از متخصصین مرکز تشخیص و درمان بیش فعالی به صورت تخصصی به درمان کودکان بیش فعال کمک می نمایند.
اکثر خرابکاری های این کودکان ناگهانی، شدید و برق آسا است و پس از خرابکاری کودک احساس گناه می کند و اظهار می دارد که کنترل خود را از دست داده بوده است. در حالی که در پسیکوزها احساس گناه و تقصیر مشاهده نمی شود. عقیده براین است که روش های تنبیهی، اعمال خلاف این کودکان را افزایش می دهد در حالی که بی اعتنایی نسبت به اهمیت خرابکاری ممکن است در تخفیف اعمال موثر باشد. این روش در کشور شوروی در مورد کودکان ناسازگار اجرا می شود. اغلب کودکان بیقرار تاریخچه خاصی دارند که در بعضی جنبه ها با یکدیگر مشترک است. در ذیل اهم این وجوه به اجمال بیان شده است:
در ایام کودکی اغلب دچار بیماریهای طولانی یا صعب العلاج بوده و مدتها در بیمارستان بستری بوده اند و با آنکه بیماری اصلی بهبود یافته است ولی آثار آن بصورت بیقراری باقی مانده و کودک به حال قبلی برگشت نکرده است.
این کودکان اغلب محصول زایمانی غیرطبیعی و دشوارند و یا آنکه مادر در طول دوران بارداری وضع روانی متعادلی نداشته است.
محیط خانوادگی کودک بیقرار آکنده از اعمال نادرست و تبعیض و زورگویی است و در این میان کودک برای غلبه بر ضعف خود در مقابل زورگوییها به فردی سرکش و یاغی تبدیل می شود.
عدم توجه به شخصیت کودک در محیط خانه و بی توجهی به خواسته های او و ایجاد عقده حقارت و حالات پرخاشگری باعث بی ثباتی و عدم تعادل روانی شده است. عقیده بر این است که در اقوام کودکان مبتلا به ناآرامی اعتیاد به الکل زیاد دیده می شود.
نسبت بیماری در دو قلوهای یکسان بیشتر از غیریکسان است( فرضیه ارث).
اگر این کودکان به حال خود رها شوند و مورد درمان قرار نگیرند در نوجوانی ممکن است آثار این بی ثباتی و ناپایداری به صورت مختلف در امور تحصیلی، شغلی، انتخاب همسر، تشکیل خانواده و امور زناشویی و اجتماعی آنان دیده شود. با وجود این اکثر روان پزشکان کودک عقیده دارند که کودک در سنین بلوغ و نوجوانی بی ثباتی و عدم تعادل روانی را از دست داده و به رفتارهای خود مسلط می شود. درباره بیقراری کودکان عده ای از روانپزشکان که زیگموند فروید در راس آنان قرار دارد عقیده دارند که مهر و محبت تنها غذای روحی و ضامن سعادت کودک است و چنانچه کودکی از مهر و محبت سیراب نگردد در مواجهه با ناکامیها و نامردی های گوناگون خود را مازاد و سرباز احساس می کند. روانپزشکان عقیده دارند جبر و زورگویی تارو پود حیات کودک و استعداد های فطری او را در هم می ریزد و برعکس عشق و محبت والدین و آموزگاران باعث تعادل رشد در سلسله اعصاب مرکزی در نتیجه در حالات روانی او می شود.
عده ای از متخصصان تعلیم و تربیت از جمله ژاک ژاک روسو عقیده دارند مهر و محبت نباید بیش از اندازه باشد. به گریه و زاری بی جهت کودک نباید توجه کرد و همچنین نباید او را در انجام اعمال خود آزاد گذاشت. هرچه بیشتر به کودک توجه کنید و با کوچکترین ناراحتی او دستپاچه شوید کودک خود را بیشتر قابل ترحم و دلسوزی می داند. خواهش ها و نیازهای کودک باید به طور غیرمستقیم برآورده شوند. به طوری که کودک کاملا مستقل پرورش یابد و برای رسیدن به هدف های متعالی آبدیده شود. نیچه فیلسوف آلمانی می گوید (رنج کشیدن اولین درس زندگی بشر است) کودک باید رنج کشیدن و تحمل درد و ناراحتی را تجربه کرده و بیاموزد و به اصطلاح در مقابله با مشکلات بد رفتاری پیشه نکند. (فرضیه های سایکوژنیک)
کودک عقب مانده و همچنین در کودکانی براثر ابتلا به انسفالیت و یا کودکانی که ضایعات مغزی مختصر دارند بیقراری شیوع بیشتری دارد و آن را ناشی از ضایعات مغزی می دانند (فرضیه اروکانیک). در حال حاضر ضایعات اورکانیک و اختلال عملکرد مغزی علت اصلی بیماری شناخته شده و فرضیه های سایکوژنیک دیگر قابل قبول نیست.
بیقراری ممکن است ارتباط زیادی با صرع داشته باشد به طور که 8 تا 10 درصد مبتلایان به صرع بیقراری شدید دارند. عقیده بر این است که تمام انواع صرع به استثنای صرع کوچک ممکن است باعث بروز این حالت بشوند. عده ای از متخصصان علت بیماری را به عدم هماهنگی مابین رشد دو نیمکره مغز در قشر و بافت های زیر قشری مغز و همچنین ضایعات عضوی و عروقی که در ناحیه فرونتال و پره فرونتال که در MRI مشخص می شود نسبت می دهند. ولی در بیماران علائم نورولوژیک خاص دیده نمی شود.
تشخیص بیماری در کودکان پایین تر از 5 – 4 سال بایستی با احتیاط داده شود چون در اکثر کودکان بیش فعال در این سنین کمبود توجه ظاهر نمی شود ولی با توجه به شرح حال و گزارش خانواده و مقایسه کودک با همسالان که از نظر سنی بهره هوشی، فرهنگ و جنسیت هم سطح هستند و آزاد گذاشتن کودک در کلینیک و ملاحظه رفتار و… شاید بتوان به تشخیص صحیحی رسید.
در تشخیص با عقب ماندگی ذهنی بخصوص فنیل کتون اوری که بیماران پر جنب و جوش، بیش فعال و مخرب هستند و رفتارهای غیرعادی و ناگهانی بدون مقدمه و تکانشگری دارند و نوار مغزی نیز در 80 درصد آنان غیرعادی است. وجود عقب ماندگی، داشتن موهای بور و روشن، اختلالات گفتاری و تاخیر کلی در مراحل رشد و بالاخره آزمایش خون و ادرار مشکلی را برای تشخیص باقی نمی گذارد.
قرار دادن کودک باهوش در محیط های گسل کننده و بدون انگیزه اکثرا باعث بیماری و ناآرامی کودک می شود و بقول معروف کودک در این محیطدوام نمی آورد که با تغییر محیط مسئله حل می شود.
تشنج با تب در دوران نوزادی و کودکی بخصوص 2 سال اول زندگی مسئله ای است که اکثرا با اختلالات آموزشی، کمبود دقت، بیقراری و نوار مغزی غیرعادی همراه است که کاملا اختصاصی با امواج و پاروکسیسم های اپی لپتی فرم و گاهی غیراختصاصی بصورت دیسریتمی منتشر مغزی است. بخصوص درمان این کودکان با فنوباربیتال بیقراری و شیطنت کودک را زیاد می کند. تعویض دارو و بررسی سوابق کودک، سیر و درمان بیماری تشخیص را مشخص می کند.
مصرف داروها بخصوص داروهای نورولپتیک اکثرا باعث بیقراری شدید، ناآرامی می شوند که نباید با بیش فعالی اشتباه شود.
تشخیص با اختلالات کرداری یا سلوک، لجبازی، نافرمانی، که با بیماری دارای علائم مشترکی هستند. در اختلال سلوکمشکلات رفتاری در حضور دیگران، مهمان ها و کلینیک خود را کمتر نشان می دهد و کودک در مطب آرام است و مشکلی ایجاد نمی کند و پزشک مجبور می شود با اطلاعاتی که از خانواده می گیرد به تشخیص برسد در صورتیکه کودک بیش فعال در مطب هم ناآرامی را نشان می دهد و نظم مطب را بهم می زند.
تخریب اموال که در اختلال سلوک دیده می شود کاملا عمدی است در صورتیکه در کودکان بیش فعال غیرعمدی و تصادفی است و اکثرا معذرت و عذرخواهی را بدنبال دارد. نکته دیگر اینکه اختلال کرداری و سلوک اکثرا از سنین 7 و 8 سالگی به بعد شروع می شود و ابتدا با مخالفت نافرمانی در منزل و اعضای خانواده شروع شده و بتدریج به سایر زمینه ها سرایت می کند و اکثرا نیز در سابقه خانوادگی اختلالات شخصیتی، بیماری های خلقی، ناهماهنگی در برخورد های خانوادگی و ازدواج به چشم می خورد. در صورتیکه همانطوری که گذشت سن شروع بیش فعالی همیشه از دوران شیرخوارگی یا کودکی است.
در اختلالات خلقی و بیماری های اضطرابی و افسردگی اکثرا ناآرامی یکی از مهمترین علائم بیماری است و با اختلال در تمرکز حواس و بیقراری روانی حرکتی همراه است و یا در حالت هیپومانیاک نوجوانان، تحریک پذیری، مشکلات رفتاری و بیقراری با انرژی زیاد ممکن است در تشخیص اشکال ایجاد کند ولی سیر بیماری، کنترل با دارو در ظرف چند روز مشکلی برای تشخیص نمی گذارد.
روش درمان این کودکان روان درمانی و دارودرمانی است. یکی از بهترین روش ها موظف کردن این کودکان به گزارش اعمال خلاف دیگران است. این عده معتقدند همین مراقبت کمتر به کودک فرصت شیطنت و خرابکاری می دهد. چون این کودکان انرژی زیادی دارند سعی می شود که در ساعات بیکاری با ورزش و سایر فعالیت ها به نحوی انرژی آنها مصرف شود. در درمان بیماری باید به نیازهای روانی، تحصیلی، محیط خانه و مدرسه توجه خاص داشت. به عبارت دیگر کودک، والدین، آموزگار و اولیاء مدرسه نیز در برنامه درمانی نقش دارند. باید وضعیت کودک در حضور کودک به والدین توضیح داده شود و برنامه متناسب با ذهنیت بیمار و خانواده تعیین گردد. این نظم شامل تشویق، تنبیه به موقع، جلوگیری از خسته شدن کودک تشویق به برنامه های ورزشی، بازی، استراحت و خواب به موقع جلوگیری از ماندن در فضای محدود بخصوص در داخل اتومبیل، دور کردن وسایل گران قیمت و شکستنی از دسترس کودک. تشویق در صورت پیشرفت در تحصیل و کنترل اعمال و رفتار. اگرچه بیشتر این کودکان ناتوانی یادگیری دارند و با قدری توجه و درمان قادر خواهند بود که در کلاس های معمولی تحصیل کنند. نکته ی قابل ذکر این که اولا در تمام موارد این بیماری علائم پر تحرکی یا پر جنبشی دیده نمی شود ثانیا این علائم با بزرگ شدن کودک تدریجا برطرف یا کم می شود.
از لحاظ دارویی باید توجه شود که آرام بخش ها در این کودکان اثر معکوس داشته و بیماری را تشدید می کند در حالی که داروهای محرک سلسله اعصاب مرکزی باعث کنترل آنها می شود این مسئله عوامل نوروشیمی و نوروفیزویولوژی سیستم عصبی مرکزی را به صورت ضایعات مختصر مغزی نیز توجیه می کند. با توجه به علائم بیماری و اثر امفتامین ها و ریتالین در بهبود بیمار به نظر می رسد که بیقراری و کمبود توجه این کودکان به علت اختلال نوروشیمیایی در عمل سیستم رتیکولر باشد. پس از درمان بیقراری، خرابکاری، هیجان پذیری از بین می رود ولی اختلالات دقت و یادگیری اکثرا باقی‌می ماند و به عبارت دیگر داروها در ناتوانی در یادگیری اثر چندانی ندارد.
تغذیه و بیش فعالی کودکان
غذا و نوشیدنی بر روی رفتار تاثیر می‌گذارد،اما اگر شما ( ADHD )هستید باید مواظب خودتان باشید. بعضی کودکان بیش فعال( ADHD ) نسبت به بعضی از غذاها و نوشیدنی ها حساس هستند،این افراد کنترل کمی روی عادات و رفتارهای غذایی خود دارند.
غذاها و نوشیدنی های مضر
گوجه فرنگی
پرتغال
آب پرتقال
نوشیدنی های گازدار
انگور
غذاهای پرکالری و انرژی دهنده
غذا های شیرین و شکلات
آیا فکر میکنید موارد بالا مورد علاقه شما هستند و بدن شما به مصرف کردن آنها عادت کرده است؟و شما فکر می کنید بدون اینها نمی توانید زندگی کنید؟موقعی که دوباره احساس بهتری می کنید،رفتارهای بد دوباره شروع می شود؟
غذا و نوشیدنی مفید برای کودکان بیش فعال
ماکارونی
موز
جوجه
سیب زمینی
بیشتر میوه های تازه
پنیر
ماست
غلات
آب (بهترین نوشیدنی است)
اگر کودک بیش فعال به خاطر مصرف دارو بی اشتها شده است،سعی کنید وقتی گرسنه هست غذا بخورد. مثل موقعی که دارو جذب شده و خوردن یک کاسه غلات قبل از اولین وعده داروی صبح می تواند برای بدن کودکان بیش فعال مفید باشد.
می توانید یک برنامه تنظیم کنید،در نظر بگیرید که چه غذایی برای کودک بیش فعال شما خوب است. آیا مقدار شکر و میزان انرژی و کالری موجود مثل (بستنی ، کنسرو نخود ، سس گوجه فرنگی ) باعث ایجاد مشکل برای کودک شما می گردد؟سلامتی بدن کودکان بیش فعال خیلی با ارزش است،بنابراین قبل از استفاده از این مواد به ترکیبات غذایی آنها توجه کنید.
سوالات متداول:
1-آیا مرکز دکتر صابر برای کودکان مبتلا به ADHD خدمات آنلاین هم ارائه می‌دهد؟
بله، مرکز دکتر صابر برای راحتی خانواده‌ها، خدمات آنلاین مانند مشاوره، گفتاردرمانی و آموزش والدین را نیز ارائه می‌دهد. این خدمات به ویژه برای خانواده‌هایی که دسترسی به مرکز برایشان دشوار است، بسیار مفید است.
2-چرا مرکز دکتر صابر به عنوان بهترین مرکز تشخیص ADHD در تهران شناخته می‌شود؟
مرکز دکتر صابر به دلیل استفاده از روش‌های علمی و به‌روز، تیم متخصص و مجرب، و رویکرد جامع در تشخیص و درمان ADHD، به عنوان یکی از بهترین مراکز تهران شناخته می‌شود. این مرکز با تمرکز بر نیازهای هر کودک، بهترین راهکارهای درمانی را ارائه می‌دهد.
