دسته: توانبخشی بزرگسالان

کاردرمانی شناختی

شناخت یعنی آن دسته از عملکردهای ذهنی که به ما برای به دست آوردن، سازماندهی کردن، دستکاری کردن و استفاده کردن از اطلاعات و دانش کمک می‌کند. شناخت شامل همه فرایندهای مرتبط با فکر کردن می‌شود. مرکز کاردرمانی شناختی دکتر صابر در زمینه بازتوانی شناختی بیماران با آسیب مغزی نظیر بیماران سکته مغزی، تمومور های مغزی و…. و کودکان با اختلالات رشدی مانند اوتیسم، بیش فعالی و نقص توجه، اختلالات یادگیری، اختلال پردازش حسی فعالیت می نماید. کلینیک دکتر صابر با تجربه بالا در حیطه توانبخشی شناختی و استفاده از ابزار و تکنیک های روز دنیا توانسته است بهترین نتایج را در زمینه درمان شناختی بدست آورد. کادر تخصصی مرکز توانبخشی شناختی دکتر صابر در زمینه کاردرمانی، گفتاردرمانی و روانشناسی کودک با دو شعبه فعال در غرب و شرق تهران فعالیت می نماید. در این مطلب به توضیح عملکردهای شناختی مغز و مراحل مداخلات کاردرمانی شناختی پرداخته می شود تا با روند درمان کودکان بیشتر آشنا شوید.

عملکردهای شناختی

عملکردهای شناختی که می‌تواند در نتیجه یک سکته مغزی یا اختلالات تکاملی رشدی آسیب ببیند شامل موارد زیر است:

1. توجه: توانایی برای تمرکز کردن بر روی یک محرک حسی خاص و از بین بردن عوامل حواس پرتی توجه برای ایجاد عملکردهای شناختی دیگر لازم می باشد.
2. حافظه: توانایی برای نگهداری و به یاد آوری اطلاعات
3. درک ( making sense of senses ) : یک فرایند شناختی که بیشتر با آن آشنا خواهیم شد.
4. زبان: درک و بیان
5. پراکسیا: برنامه ریزی حرکتی
6. کارکردهای اجرایی: مهارتهایی که به منظور سازماندهی کردن و اجرای یک وظیفه مورد نیاز می باشد.

ارزیابی کاردرمانی شناختی

ارزیابی کاردرمانی شناختی در هر مرحله‌ای از بهبودی شامل یک آنالیز دقیق از مهارت های عملکردی (حرکت،حس،شناخت، روانی-، اجتماعی و اجتماعی) و تاثیر هر یک از آسیب ها بر روی توانایی بیمار در درگیر شدن در کارها در داخل یک محیط معین (فیزیکال،اجتماعی و فرهنگی) می‌باشد. ارزیابی عملکردهای شناختی اغلب به عنوان بخشی از یک ارزیابی مشاهده ای از فعالیت های انتخاب شده روزمره زندگی انجام می‌شود. به عنوان مثال وظایف آرایشگری و آماده سازی یک نوشیدنی داغ یا حتی توانایی های کار با ابزارهای ساده در کودکان.

این کار می‌تواند در بخش کاردرمانی شناختی که یک محیط مناسب را پدید می‌آورد یا در خانه فرد یا محیط اجتماعی که می‌تواند یک ارزیابی واقعی تری را از توانایی بیمار بسنجد، انجام شود.

زمان ارزیابی نکته مهمی است که بایستی به آن توجه شود. در فاز حاد بهبودی در سکته مغزی یک شخص ممکن است خسته شود و ممکن است در یک مجموعه پیچیده ای از آیتم های بهبودی دیگر نیز درگیر باشد و این می‌تواند بر روی وضعیت عاطفی بر روانی زیستی بیمار اثر بگذارد. ارزیابی مهارت های شناختی خاص در این مرحله نمی تواند یک بازتاب واقعی از توانایی بیمار ارائه دهد و می تواند این توصیه می شود که تا زمان انجام فاز توانبخشی شناختی منتظر بمانید. با این حال اگر یک آسیب شناختی می‌خواهد مورد بررسی قرار بگیرد، کاردرمانگر ممکن است عملکردهای شناختی را در فاز حاد به منظور تعیین وسعت آسیب و اطمینان از یک پیگیری مناسب، به ویژه اگر ترخیص برنامه ریزی شده باشد، ارزیابی کند. برای ارزیابی شناختی جزئی تر و بیشتر ممکن است فرد به یک نوروسایکولوژیست نیز ارجاع داده شود.

ارزیابی استاندارد توانبخشی شناختی

کاردرمانگران شناختی یک تنوع از ابزارهای غربالگری و ارزیابی‌های استاندارد شده را دارند که می‌تواند به منظور کمک در ارزیابی عملکردهای شناختی مورد استفاده قرار گیرد. ارزیابی های استاندارد و برپایی آسیب به فراهم آوردن ارزیابی های معتبر و پایا از مهارت های عملکردی یا به عبارتی دیگر اجزای شناختی خاص کمک می کند. این ارزیابی ها نبایستی به طور جداگانه مورد استفاده قرار بگیرند، بلکه بایستی با ترکیب با ارزیابی های مشاهده‌ای کلینیکی و استدلالات کلینیکی به کار رود تا میزان تاثیر آسیب های شناختی بر روی اجرای کاری ( Occupational performance ) مشخص شود. توصیه می شود که کاملا فرایندهای اعتبار و انجام تست آشنا باشید تا میزان تکرارپذیری برای هر تست معلوم شود.

تعدادی از این ارزیابی ها بر پایه آسیب می باشند ( impairment base )  و توصیه می شود در هنگام تفسیر نتایج در مواردی که لزوماً از لحاظ کلینیکی معنی دار نیستند یا به اجرای عملکردی فرد مرتبط نیستند احتیاط کنید.

تعدادی ارزیابی مشاهده‌ای استاندارد شده از عملکرد وجود دارد مثل ( AMPS )  یا ارزیابی مهارت های حرکتی و پردازشی که به منظور اندازه گیری کیفیت اجرای فعالیت های روزمره زندگی استفاده می شود. دیگر ارزیابی ها و ابزارهای غربالگری استاندارد شده که می توانند به منظور تکمیل ارزیابی عملکرد های شناختی مورد استفاده قرار گیرد شامل موارد زیر است:

رویکردهای توانبخشی شناختی

رویکردهای اصلی توانبخشی شناختی که به وسیله کاردرمانگران استفاده می‌شوند شامل موارد زیر است:

• درمانی (بازآموزی) مانند رویکرد coop در توانبخشی شناختی
• تطابق (جبرانی/عملکردی)

کاردرمانگران شناختی تمایل دارند تا از یک رویکرد عملکردی برای توانبخشی افراد با ضایعات شناختی استفاده کنند که این شامل آموزش خاص هر تکلیف و استفاده از فعالیت های معنی دار و آشنا است.

مداخلات کاردرمانی شناختی

اصول مداخله برای توانبخشی شناختی افراد مبتلا به آسیب های شناختی شامل موارد زیر است:

1. هدفدار: شخص با مشکل شناختی در صورتی که در انتخاب فعالیت هایی که در آن مشارکت می کنند دخالت داشته باشد، بیشتر درگیر می شود. اهداف بایستی معنی دار و مرتبط باشند. اهداف به طور مستقیم مداخلات شناختی را پردازش می کنند و بایستی با نیازها و خواسته های بیمار مرتبط باشند. اهداف بلند مدت و کوتاه مدت تنظیم شده و تا حد امکان ( SMART ) باشد یعنی خاص، قابل اندازه گیری، دست یافتنی (با مقداری چالش) واقعی(در محدودی محیط و منابع موجود) و با توجه به نمودارهای زمانی تنظیم شود و بایستی یک مرور منظمی از اهداف با بیمار، خانواده/مراقب و تیم درمانی انجام شود. در صورتی که بیمار، خانواده اش با تیم در حال کار به سمت اهداف مورد توافق و یکسانی حرکت کنند، یک نتیجه رضایت بخش به وجود خواهد آمد.
2. فردی: یک انتخابی از استراتژی ها و تکنیک های مداخله می تواند نیاز باشد. همانطور که افراد دارای علایق و پاسخ های فردی نسبت به مداخلات هستند.
3. آموزش دادن به خانواده/مراقبان/دوستان و دیگر افراد مهم و مرتبط تا اینکه آنها بفهمند چه مشکلاتی یک فرد میتواند داشته باشد و بتوانند با کاربرد استراتژی ها و فراهم آوردن حمایت کمک کنند.
4. شامل حمایت های روانی زیستی و عاطفی باشد.

افراد دارای مشکلات شناختی ممکن است، اضطراب، افسردگی و حس فقدان کنترل و خودباوری را روز به روز بیشتر کنند. به این نکته باید توجه داشت و مداخلات به منظور ساپورت مدیریت این مشکلات مثل، آموزش مدیریت اضطراب، آموزش ریلکسیشن و دارو فراهم شود.

استراتژیهای مداخلات توانبخشی شناختی

• آموزش تکلیف خاص یا بازآموزی عملکردی: تاکید بر روی ارزش استفاده از تکلیف های خاص و مرتبط عملکردی و ویژگی های تکلیف به منظور حمایت از تغییرات رفتاری می باشد.
• عملی شدن: تکرار در یک زمان و استفاده از ظرفیت حفظ شده در کمک کردن به فرایند یادگیری.
• یادگیری بدون خطا: افراد مبتلا به آسیب مغزی و اختلالات رشدی، ممکن نیست که از اشتباهاتشان یاد بگیرند. بنابراین رویکردی که با دادن نشانه ها و راهنمایی ها به یک نتیجه موفقیت آمیز می رسد احتمالاً فرایند یادگیری را بیشتر افزایش میدهد. این در مورد افراد مبتلا به مشکلات حافظه مستند شده است.
• تطابق محیطی: تعدیل صدا و عوامل پرت کننده حواس، از بین بردن صداهای محیطی و ایجاد تطابق آتی مثل تخته‌های پیام.
• جبران و آموزش استراتژی: حمایت های خارجی و روش های تطابق یافته،برای مثال استفاده از کمک های حافظه ای مثل صفحات،دفتر خاطرات و تقویم.
• یادآور و دستورالعمل ها:دستورالعمل مستقیم و کمک با راهنمایی می تواند یادگیری مهارت ها را افزایش دهد.
• آموزش مهارت ها/بازآموزی: این مورد برای بازآموزی مشکلات شناختی حمایت محدودی را فراهم می کند. اگرچه بعضی از مطالعات بهبود مهارت ها را در هنگام فراهم آوردن بازاموزی خاص برای ظرفیت توجهی پایه گزارش کرده اند.

بازآموزی هنگامی که در یک زمینه عملکردی و معنی دار انجام شود و سطح خاصی از ضایعه بی توجهی فرد را مورد هدف قرار دهد، توانبخشی شناختی در توجه موثر تر است. کودکان با اختلالاتی نظیر اختلال نقص توجه و بیش فعالی، اوتیسم، مشکلات پردازش حسی، اختلالات یادگیری و… می توانند از خدمات کاردرمانی شناختی بهرمند شوند.

سوالات متداول:

1. کاردرمانی شناختی برای چه کودکانی نیاز است؟

کودکان با مشکلات توجه، حافظه، ادراک مانند کودکان اوتیسم، بیش فعال، اختلال یادگیری، مشکلات ذهنی می توانند از کاردرمانی شناختی استفاده نمایند.

2. عملکرد هاس شناختی چیست؟

توجه، حافظه،درک، کارکردهای اجرایی، برنامه ریزی و حل مسئله از جمله عملکردهای اجرایی می باشند

توانبخشی سکته مغزی در منزل

در فرایند مراقبت و توانبخشی سکته مغزی درمان زودهنگام مناسب و موثر حیاتی است. مداخله زودهنگام می‌تواند منجر به جمع‌آوری اطلاعات مناسبی شود که بیمار سکته مغزی را برای ارزیابی ها و درمان های بعدی آماده می کند. جنبه های کلیدی مداخلات زودهنگام شامل جمع آوری اطلاعات مناسب در مورد بیمار سکته مغزی، کامل کردن یک غربالگری و ارزیابی مناسب برای شناسایی نکات کلیدی برای ارزیابی و مداخلات بیشتر آینده است. کاردرمانی سکته مغزی و گفتاردرمانی سکته مغزی از خدمات مهم مرکز توانبخشی سکته مغزی دکتر صابر می باشد که به صورت کاملا تخصصی توسط متخصصین این مرکز انجام می گیرد. دو شعبه فعال کلینیک توانبخشی سکته مغزی دکتر صابر در غرب و شرق تهران امکان مراجعه آسان بیماران را از هر کجای تهران به مرکز توانبخشی سکته مغزی در تهران فراهم می آورد. همچنین خدمات توانبخشی سکته مغزی منزل نیز از دیگر خدمات مهم این مرکز است.

توانبخشی بیماران سکته مغزی

یکی از مهم‌ترین اجزای مداخله زودهنگام مشاهده علائم بیمار سکته مغزی است. به عبارتی دیگر، اینکه چطور در بخش عمل می کند یا رفتار بیمار در ارزیابی و مصاحبه اولیه. یکپارچه کردن این اطلاعات در کنار هم به ایجاد یک تصویر واضح از بیمار سکته مغزی، نقایص اش، مهارتها، اهداف و انگیزه هایش می شود و این اطلاعات می توانند برای فراهم کردن یک برنامه درمانی آشکار استفاده شوند.

پیش از ارزیابی در درمان سکته مغزی

پیش از ارزیابی بیمار سکته مغزی جمع‌آوری اطلاعات از گزارشات پزشکی و دارویی، سایر حرفه های درگیر و گزارشات پرستاری اهمیت دارد.

هدف

برای جمع‌آوری اطلاعات به منظور راهنمایی، آگاهی و اولویت‌بندی غربالگری، ارزیابی و درمان.

چک لیست پایه و اصلی تاریخچه پزشکی

ثبت تمام بیماری های همراه که بیمار سکته مغزی دارد بسیار اهمیت دارد چون که بیماری های همراه می توانند توانایی های عملکردی و ارزیابی را تحت تاثیر قرار دهند، برای مثال شکستگی های قبلی که موجب محدودیت عملکردی و دامنه حرکتی کاهش یافته شده اند و یا مشکلات مزمن قلبی را می توانند سبب خستگی و تنگی‌نفس شوند.

تاریخچه ی اجتماعی

کار درمانگر باید محل زندگی بیمار و شبکه‌های اجتماعی شامل نقش های اصلی و کارهایش را ثبت کند. این ها می توانند مصاحبه اولیه را هدایت کنند و به شناسایی نگرانی های اصلی ای که ممکن است بیمار داشته باشد کمک کنند که این نگرانی ها فرآیند توانبخشی را تحت تأثیر قرار می‌دهند. برای مثال وابستگی و مسائل مالی.

اطلاعات بیشتر می‌تواند از سایر اعضای تیم چند رشته جمع آوری شود. این اطلاعات زمینه‌ای به کاردرمانگران کمک خواهند کرد تا قبل از ارزیابی/مصاحبه اولیه یک تصویر بالینی از بیمار شکل گیرد.

مثال ها_ پرسنل بخش ممکن است گزارش کند که بیمار حالت گیجی دارد که نشان دهنده مشکلات درکی است.فیزیوتراپیست ممکن است گزارش کند که بیمار نمی تواند دستورات را دنبال کند که می تواند نشان دهنده مشکلات زبانی یا پراکسی باشد، گفتار درمانگر ممکن است به سطوح درک و فهم بیمار در دادن پاسخ بله/ خیر اشاره کند.

موبیلیتی فیزیکی فعلی بیمار سکته مغزی

قبل از ارزیابی بیمار، کاردرمانگر باید بداند که چطور بیمار می‌تواند حرکت داده شود و تجهیزات مورد نیاز کدامند؟این مسئله می‌تواند به کار درمانگر در آماده شدن به مصاحبه اولیه و تنظیم کردن فرصت ها برای کمک دیگران در صورت نیاز کمک کننده باشد.همچنین یک وسیله دستی ارزیابی خطر باید در دسترس باشد تا ایمنی بیمار و پرسنل تضمین شود.

توانایی های عملکردی در بخش کاردرمانی سکته مغزی

اطلاعات رسیده از پرسنل بخش می‌تواند برای کاردرمانگر بسیار ارزشمند باشد چرا که در فهمیدن استقلال عملکردی بیمار و توانایی حفظ این استقلال کمک کننده است. هرچند،کار درمانگر باید بداند که مراکز بیمارستانی موسسه هستند و دارای روتین هایی می باشند که معمولاً برای بیمار در محیط خانه قابل دسترسی نیستند.بنابراین کار درمانگر باید تا آنجا که امکان دارد موقعیت های ویژه را شبیه سازی کند تا توانایی های بیمار را بشناسد. به دست آوردن اطلاعات زمینه ای در برنامه ریزی و ارزیابی غربالگری ضروری است.

کاردرمانگر باید در جمع آوری اطلاعات به تمام ارزیابی های قبلی و نتایج آن ها توجه کند چون که: باعث صرفه جویی در زمان میشود،از تکرار شدن سوالات جلوگیری میکند به کاردرمانگر در اولویت بندی نواحی ارزیابی کمک می‌کند. برای مثال ، هرنوع ارزیابی های شناختی، موبیلیتی یا غربالگری های زبانی می توانند توسط کاردرمانگر مورد استفاده قرار گیرند چون که می‌توانند در پیش بینی و آنالیز مشکلات عملکردی که بیمار ممکن است در کارهای خود تجربه کند کمک کننده باشند.

سی تی اسکن( تومور گرافی کامپیوتری که همچنین ( CAT ) اسکن هم نامیده می شود.) سی تی اسکن در شناسایی ناحیه و وسعت آسیب بسیار ارزشمند می باشد. کاردرمانگر با دانستن تغذیه های خونی مغز و عملکرد قسمتهای مختلف مغز می‌تواند آسیب های بالقوه بیمار را تشخیص دهد. سپس این اطلاعات می‌توانند برای کمک به جهت‌دهی ارزیابی و شناسایی آسیب های عملکردی بیمار مورد استفاده قرار گیرند.

ارزیابی حرکتی بیماران سکته مغزی در منزل

• بیمار چطور حرکت می‌کند؟
• چرا بیمار اینطوری حرکت می کند؟

در وضعیت ( in position )

• سر بیمار چه کاری انجام میدهد؟
• به تنه بیمار سکته مغزی توجه کنید. آیا بیمار می تواند وضعیت خود را حفظ یا تغییر دهد؟
• به بازی‌های بیمار توجه کنید.آیا بازی های سالم برای حرکت آزادند و آیا درد وجود دارد؟
• وضعیت بازوهای بیمار چطور است؟سنگین ، سبک، نیمه در رفته، حرکات اکتیو؟
• پوزیشن، تون و دامنه حرکتی در پاهای بیمار سکته مغزی چطور است؟

ترانسفرها

• بیمار چگونه از صندلی به تخت می رود؟چطور؟آیا مستقل است؟
• آیا رفلکس همراه وجود دارد ( Associated )؟
• بیمار سکته مغزی چگونه از حالت نشسته به خوابیده می‌رود؟
• بیمار چگونه از حالت نشسته به ایستاده می رود؟

نشسته ( sitting )

• نشستن بدون ساپورت: آیا بیمار می‌تواند این عمل را انجام دهد؟آیا بیمار از بازوهای خود برای حفظ تعادل نشستن استفاده می‌کند؟
• تحمل وزن ( Weight bearing ) آیا متقارن است؟
• پوسچر کلی : آیا بیمار وقتی که دستکاری می شود می تواند پوسچر خود را تطبیق دهد؟
• پوسچر پاها افتاده است؟کشیده شده‌اند؟
• پوزیشن لگن و تاثیر آن بر روی پوزیشن تنه و اندام فوقانی.

تنه

• آیا بیمار می تواند وزن خود را به طرفین منتقل کند؟
• آیا وقتی وزن بیمار به طرفین منتقل میشود می تواند خود را برگرداند؟
• آیا بیمار در بعضی نواحی تون عضلانی بالا و یا پایین دارد؟
• پوزیشن اسکاپولا چگونه است؟

اسکاپولا

• عضلات اطراف اسکاپولا را ارزیابی کنید. آیا ضعف، سفتی و تون وجود دارند که چرخیدن و وضعیت نشستن را تحت تأثیر قرار دهند؟
• آیا اسکاپولا در ریتم نرمال اسکاپولا – هومورال حرکت می‌کند؟

مفصل گلنوهومرال

• نیمه در رفتگی و وضعیت عضله روتاتورکاف را ارزیابی کنید.
• آیا با حرکت در مفصل گلنوهومرال اسکاپولا میچرخد؟

اندام فوقانی

• آیا فانکشنال است؟آیا حرکات ارادی و انتخابی وجود دارند؟
• آیا بیمار می تواند به منظور رسیدن،گرفتن و دستکاری اشیا اندام فوقانی خود را به صورت ایزومتریک، کانسنتریک و اسنتریک منقبض کند؟

توجه به دست بیمار

• گرفتن درست،کنترل حرکات ظریف، قوس ها

ایستادن و راه رفتن

• آیا بیمار قادر به ایستادن است؟
• آیا بیمار تقارن دارد؟آیا ایستادن استاتیک و داینامیک را می‌تواند حفظ کند؟
• آیا بیمار در حالت ایستاده می تواند اندام فوقانی خود را حرکت دهد و یا باید از اندام فوقانی برای ساپورت استفاده کند؟

ارزیابی عملکردی بیمار در کاردرمانی سکته مغزی

ارزیابی های عملکردی مانند شستن، لباس پوشیدن، ارزیابی های آشپزخانه و سایر وظایف عملکردی ابزارهای کلیدی برای غربالگری و ارزیابی های بیماران هستند. آنها اطلاعات ارزشمند در مورد مهارت های عملکردی باقیمانده،نقایص و عملکردها فراهم می‌کنند.

هدف

• ابزارهای غربالگری برای شناسایی نقایص، مهارت ها و نقایص عملکردی
• فراهم کردن اطلاعات مهم در مورد اینکه چطور نقایص بر روی توانایی عملکردی اثر می گذارند.
• فراهم کردن فرصتی برای تشخیص اینکه بیمار چطور از مهارت های باقی مانده برای انجام وظایف آشنا استفاده می کند؟

غربالگری عملکردی در توانبخشی سکته مغزی

سوالات زیر باید از دیدگاه درکی/شناختی مورد توجه قرار گیرند:

• دیدگاه فرد در مورد وظیفه چگونه است؟
• آیا بیمار سکته مغزی با وظیفه آشنا به نظر می رسد؟
• آیا بیماری از نشانه های محیطی استفاده می کند؟
• آیا بیمار قادر به حل مسئله جنبه های جدید هست؟برای مثال،ضعف در اندام هایش یا تفاوت ها در محیط؟
• بیمار چگونه انجام تکلیف را شروع می کند؟
• آیا نحوه شروع بیمار کارا می باشد؟
• توجه بیمار را در نظر بگیرید. همچنین تمرکز بر روی تکلیف،برنامه ریزی و سازماندهی و کامل کردن تکلیف باید مورد توجه قرار گیرند؟
• توانایی بیمار سکته مغزی برای تشخیص نشانه های محیطی و استراتژی های جستجو را در نظر بگیرید.
• سوالات زیر باید از دیدگاه فیزیکی/ حسی در مورد توجه قرار گیرند؟
• سطح تحمل بیمار چقدر است؟
• آیا انجام وظیفه سخت است؟
• آیا بیمار سکته مغزی تعادل نشسته و ایستاده خوبی دارد؟
• آیا بیمار قادر است به طور مناسب برای کار پوزیشن بگیرد؟
• آیا بیمار تکلیف را به صورت دو طرفه انجام می دهد؟
• آیا در طول انجام وظیفه تون تغییر می کند؟

مداخله و توانبخشی سکته مغزی منزل

زمانی که غربالگری اولیه کامل شد.مهم است بدانیم که آیا برای تصمیم‌گیری در مورد مناسب ترین درمان برای بیماران ارزیابی بیشتر نیاز است؟ آیا تجهیزات خاصی برای توانبخشی سکته مغزی در منزل نیاز هست؟

تجهیزات

ارزیابی برای فراهم آوردن تجهیزات برای بیماران سکته مغزی عموماً یک رویکرد تطابقی برای کاهش محدودیت ها در نظر گرفته می شود. اکثر تجهیزات پس از ارزیابی منزل،قبل یا بعد از ترخیص تجویز می‌شوند. هرچند،بعضی تجهیزات نیز می‌توانند برای تسهیل حرکات نرمال و افزایش استقلال در مراکز بیمارستانی نیز استفاده شوند. نوع وسیله باید به دقت و با همکاری بیمار،خانواده و تیم چند رشته ای انتخاب شود.

ویلچرها

فراهم کردن ویلچر برای بیماران سکته مغزی متعاقب سکته مغزی به دو دلیل صورت می گیرد-برای وضعیت دهی صحیح در طول درمان زودهنگام و برای تحرک داخل/در خارج از منزل در طول مرحله توانبخشی. انواع ویلچر های مناسب برای سکته مغزی شامل ویلچرهای ( Attendant- Propelled manual wheelchair ) و ( Indoor\ outdoor- Power wheelchair ) می باشد.

ویلچرهای ( Attendant- Propelled manual wheelchair )  برای رسیدن به بهترین پوزیشن و بهبود تعادل نشستن در بخش استفاده می‌شوند. این ویلچر ها معمولاً دسته و پشتی بلند ندارند. برای کاهش و کنترل فشار باید از بالش های کاهنده فشار استفاده شود و در سرتاسر روز به وسیله پرستاران و درمانگران بررسی شود.

استفاده از  ( Attendant- Propelled wheelchair )   که برای بیماران خاص تطبیق یافته اند می تواند به بیماران کمک کند تا آنهایی که نیاز به تحریکات اضافی دارند بتوانند بخش را ترک کنند. به صورت ایده آل،ویلچر باید برای فرد قابل دسترس باشد و بتواند در داخل/خارج خانه و ترخیص و تعطیلات آخر هفته از آن استفاده کند. در بعضی مراکز بیماران معمولاً تمایلی برای راندن ویلچر با پاها و دست هایشان ندارند. زمانی که بیمار از دست و پای غیرمبتلا برای این کار استفاده می کند تون عضلانی در سمت مبتلا افزایش می یابد.

ویلچر های برقی داخل خانه می توانند برای بیماران با ناتوانی های فیزیکی شدید و مشکلات قلبی و ریوی حاد استفاده شوند. شناخت و درک بینایی بیمار به عنوان بخشی از ارزیابی ویلچر باید به دقت مورد بررسی قرار گیرد. استفاده از ویلچر های برقی در بیمارستان می تواند باعث افزایش انگیزه در بیمار شود و می تواند به عنوان یک انتخاب درمانی برای بیماران با مشکلات آگاهی فضایی و بی توجهی باشد.

ویلچرهای ترکیبی برقی داخل/خارج خانه نیاز به ارزیابی کامل توسط کاردرمانگر بخش بیمارستانی و متخصص ویلچر دارد که در این ارزیابی شناخت، درک و بینایی بیمار مورد توجه قرار می گیرد. این چهره ها می توانند برای افرادی که دارای مشکلات حرکتی طولانی مدت و شدید هستند مناسب باشند.

هنگام ارزیابی یک ویلچر برای استفاده طولانی مدت محیط خانه و مناطق خاصی که بیمار باید در آنجا زندگی کند نیز باید مورد توجه قرار گیرد. برای مناسب بودن ویلچر موارد زیر باید مدنظر قرار گیرد: منزل بیمار،نوع تطابق،عرض درهای خارجی و داخلی در منزل، فاصله بین مبلمان و پوشش کف.

( Toileting )

توالتهای با ارتفاع نشیمن بالا (که به طور عمل به زمین فیکس شده اند) می‌تواند به بیمار در بلند شدن از حالت نشسته در یک روش و نرمال و با استفاده از ریل های چسبیده به دیوار کمک کند.

حمام کردن ( Bathing\ showering )

اکثر بیماران سکته مغزی دارای تعادل نشستن مستقل می توانند ترانسفر از و به تخته حمام را کنترل کنند اما نشیمن حمام به دلیل نیاز مقدار زیاد انرژی بسیار سخت است. این مسئله تون عضلانی را افزایش می دهد و برای افرادی که با مشکلات قلبی-ریوی مزمن و افراد مسن بسیار طاقت فرسا می باشد. تشک ها و کفی های غیر لغزنده برای نشستن باید استفاده شوند. صندلی و نشیمن هایی که بر روی کف فیکس شده اند برای افرادی که حتی تعادل نشستن خوبی ندارند نیز بسیار اما تلقی می شوند. پله های موجود در رختکن حمام فضا را محدود و حداکثر موبیلیتی را برای بیماران سکته مغزی فراهم می‌سازند که در حالت نشسته و ایستاده می توانند به طور مستقل خود را بشویند،بنابراین صندلی و… باید به دیوار فیکس شوند.

آماده سازی غذا

بعضی تجهیزات آشپزخانه ای مانند قاشق های با دسته بلند که به وسیله کاردرمانگران تجویز می‌شوند می توانند توسط بیمارانی که مقداری از عملکرد دستشان برگشته است مورد استفاده قرار گیرند تا حرکات نرمال و بهبودی بیشتر تسهیل شود.این مسئله می تواند در جلسات آماده سازی غذا در بیمارستان یا خانه انجام شود. بسیاری از وسایل دیگر برای استفاده یک دستی و سبک کردن وسایل سنگین مورد استفاده قرار می گیرند. تخته های سوراخ دار و میخ دار، ( Wall tin opener ،Bell clamp  )   وسایلی هستند که با در قوطی کنسرو جفت میشوند و بیمار با عملکرد محدود اندام فوقانی را قادر به آماده کردن غذا می کند. یک ( Kettle tipper ) و (Drainage spoon  )  می‌تواند با آب در حال جوش تطابق پیدا کند. یک چرخ می‌تواند توسط بیمارانی که تحرک زیادی دارند استفاده شود تا غذاهای داغ را حمل کنند.

برای آماده کردن غذا و خستگی مهمترین فاکتوری است که باید مورد توجه قرار گیرد. ساختمان و طرح آشپزخانه و چیدمان وسایل آشپزخانه در طول ارزیابی منزل باید مورد توجه قرار گیرند. بعضی آیتم های قابل حمل باید در نزدیک هم قرار گیرند تا انرژی بیمار ذخیره شود. یک صندلی بلند هم می‌تواند به کاهش خستگی کمک کند.

سوالات متداول:

1. چه نکاتی باید در ارزیابی توانبخشی سکته مغزی در منزل انجام شود؟

ارزیابی های حرکتی دامنه حرکتی بیمار توانایی راه رفتن و حرکت ، بررسی وضعیت بلع و گفتار کودک، بررسی درک و قدرت حافظه و پردازش بیمار

2. آیا در توانبخشی در منزل امکان انتخاب درمانگر آقا یا خانم وجود دارد؟

در مرکز توانبخشی دکتر صابر این امکان فراهم شده است که گفتاردرمانان و کاردرمانان جهت مراجعه به منزل بیمار بسته به تقاضای بیمار انتخاب شوند.

بیماری ام اس و خستگی

 حدود ۷۰ تا ۹۰ درصد افراد مبتلا به ام اس خستگی را تجربه می کنند و بیش از ۴۰ درصد آنها خستگی ام اس را ناتوان کننده ترین علامت بیماری شان می دانند. خستگی در بیماران ام اس با سن، جنس یا طول مدت بیماری مرتبط نیست و ارتباط ضعیفی با سطح ناتوانی و دوره بیماری دارد. خستگی ناشی از ام اس علامت بالینی قابل‌توجهی در توانبخشی است، چرا که ممکن است وخیم تر شدن سایر علائم بیماری (مانند شناخت) را دربر داشته باشد یا در نتیجه سایر علائم (مثلاً اسپاستیسیتی) افزایش یابد. مرکز توانبخشی ام اس دکتر صابر با استفاده از تیم توانبخشی متخصص و با تجربه در زمینه درمان بیماران ام اس به صورت حرفه ای فعالیت می نماید و خدمات کاردرمانی، ماساژ درمانی، گفتاردرمانی را در کلینیک و منزل به این بیماران ارائه می دهد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

تعریف خستگی در ام اس

خستگی در بیماران ام اس به شیوه های مختلفی تعریف شده است. دامنه تعاریف از موارد ذهنی (احساس عدم وجود انرژی ذهنی و جسمی) شروع می‌شود و به تعاریف عینی فیزیولوژیکال (کاهش حداکثر قدرت انقباض عضله) ختم می شود. همچنین خستگی به عنوان یک پاسخ معمول و حفاظتی برای کاهش درگیری فرد در فعالیت هایی که فراتر از ظرفیت است،دیده می شود. منظور از ظرفیت فرد،تنها ظرفیت جسمی نیست و می‌تواند ذهنی باشد.۳ فاکتور اصلی که خستگی را تعریف می‌کنند و مشکلات اصلی آن را نشان می دهند عبارتند از: محدودیت زبان، انواع خستگی و ابعاد خستگی.

محدودیت زبان

خستگی واژه عمومی در مکالمات روزمره ماست و گسترده‌ای از احساسات گوناگون مانند ضعف،خواب آلودگی و خستگی را در بر می گیرد. اما محدودیت واژگان، توصیف خستگی در ام اس را با چالش روبرو می کند. متاسفانه این محدودیت در احساس مراجعین نیز تاثیر می گذارد، چرا که حس می کنند متخصصین توانبخشی مفهوم واقعی خستگی ناشی از ام اس را از دید آنها درک نمی کنند. این مسئله باعث بروز چالش هایی در ارزیابی و درمان نیز می شود. بنابراین برای متخصصین توانبخشی ضروری است که انواع مختلف خستگی و توصیف‌های متفاوت آن را بشناسند و افکارشان را درباره خستگی در ام اس سازماندهی کنند.

انواع خستگی در  بیماران ام اس

خستگی ام اس به شیوه‌های مختلفی توصیف می‌شود. برای مثال خستگی در بیماران ام اس می‌تواند نتیجه روند پیشرفت بیماری باشد (خستگی اولیه)و یا نتیجه سایر عواملی باشد که مستقیماً به بیماری مربوط نیستند (خستگی ثانویه). همچنین خستگی ناشی از ام اس می تواند حاد یا مزمن باشد و ماهیت جسمی یا شناختی داشته باشد. تجربه خستگی می تواند کاملاً ذهنی و انتزاعی باشد و حتی موقع استراحت رخ دهد و یا برعکس، تجربی فیزیولوژیکال و به دنبال فعالیت باشد. جدول زیر شامل تعاریف و خستگی و درمان آن به وسیله توانبخشی است.

خستگی اولیه: خستگی اولیه به طور مستقیم با روند بیماری مرتبط است. تعیین و تشخیص اولیه یا ثانویه بودن خستگی ناشی از ام اس از دیدگاه دکتر ام اس و توانبخشی، حائز اهمیت است. خستگی اولیه نیازمند رویکردهای جبرانی، آموزشی و مشاوره‌ای است و خستگی ثانویه علاوه بر اینها نیازمند درمان دارویی نیز می باشد. اگرچه پژوهش در این مورد ادامه دارد، اما دانش حاضر سه مکانیسم اصلی را برای خستگی اولیه در ام اس در نظر میگیرد: تغییرات در سیستم اعصاب مرکزی (شامل از بین رفتن آکسون ها و سازماندهی مجدد قشری)،تغییر در سیستم ایمنی و تاثیرات اندوکرین.

از بین رفتن آکسون در مغز افراد مبتلا به ام اس با خستگی در ارتباط است. به علاوه در لوب پریتال، کپسول داخلی و مثلث خارج بتنی افراد مبتلا به ام اس که خستگی را تجربه می‌کنند، فشار بیشتری نسبت به بیمارانی که خستگی ندارند وجود دارد. تغییرات ساختاری در مغز می‌تواند الگوهای فعالیت مغزی و انرژی مورد نیاز برای مغز را تغییر دهد. برخی مطالعات معتقدند تغییراتی که در ادراک خستگی بیماران ام اس رخ می دهد، افزایش خستگی (که با معیار تاثیر بیماری بر خواب و استراحت سنجیده می‌شود) با افزایش آتروفی مغزی مرتبط است. رضا فرض بر آن است که خستگی، آتروفی مغزی ناشی از روند تخریب میلین ها را پیش بینی می کند. خستگی همچنین با سطوح بالای عوامل ایمنی مرتبط است. برای مثال در مطالعه ای، خستگی در بیماران ام اس حین استراحت ( آستنیا) با فعالیت سیستم ایمنی مرتبط بوده است.

فاکتور احتمالی دیگر در خستگی ام اس، اختلال در عملکرد سیستم نورواندکرین است. در شرایطی مانند سندروم خستگی مزمن، لوپوس و آرتریت روماتوئید، سطوح پایین کورتیزول عاملی موثر در خستگی است.

خستگی ثانویه: در حالی که تعداد زیادی از فاکتورهای مرتبط با بیماری بر خستگی فرد اثر می گذارند،عوامل ثانوی نیز به همان میزان موثر هستند. از جمله این عوامل می‌توان به اختلالات خواب، داروها، پسرفت، افسردگی، استرس و اضطراب اشاره کرد.

اختلالات خواب:شیوع اختلالات خواب در بین افراد مبتلا به ام اس از ۲۵ تا ۶۱ درصد متغیر است. این نسبت تقریباً در جمعیت عادی ۲ یا ۳ برابر است. به علاوه، علائم اختصاصی ام اس (مشکلات ادراری،اسپاستیسیتی،درد) عوارض جانبی داروها (داروهای ام اس یا سایر داروها) یا عوامل محیطی موثر بر فرد (مثل نور،صدا یا بیدار شدن در اثر صدای کودکان در نیمه شب)، با اختلالات خواب در افراد مبتلا به ام اس مرتبط می باشند.

عوارض جانبی داروها: تعداد زیادی از داروهایی که برای افراد مبتلا به ام اس تجویز می‌شوند،خستگی را تشدید می کنند. این داروها شامل دو دسته اصلی داروهای اصلاح کننده بیماری (اینترفرون ها) و داروهای مرتبط با علائم خاص (ضد درد ها یا ضد افسردگی ها) می‌شوند.

پسرفت: به معنی زوال تدریجی تون و قدرت عضلانی است. شخصی که این شرایط را دارد احساس ضعف و تحمل جسمانی پایینی دارد و کمتر درگیر فعالیت های جسمانی می شود. از طرفی می دانیم که افراد مبتلا به ام اس سطح فعالیت جسمانی شان پایین تر از سایرین است. مطالعات نشان دادند که این کم تحرکی ،افراد مبتلا را در معرض خطر پسرفت قرار می‌دهد، خستگی در ام اس را بدتر کرده و یک سیکل معیوب ایجاد می کند.

افسردگی، استرس و اضطراب: وجود افسردگی، استرس یا اضطراب نقش مهمی در خستگی دارد. در مروری بر روانشناسی خستگی، افسردگی و اضطراب و خستگی با هم مرتبط دیده شدند. پژوهش های طولی هم نشان داده‌اند که افسردگی می تواند پیش بینی کننده خستگی و اضطراب باشد. همچنین افراد خسته و مضطربی که مبتلا به ام اس باشند، بیشتر مستعد افسردگی هستند. بعلاوه عوامل روانی و شخصیتی نیز ممکن است بر این ارتباطات تاثیر بگذارند.

خستگی حاد در مقابل خستگی مزمن: خستگی حاد، کوتاه مدت است کمتر از ۶ هفته به طول می‌انجامد و در نتیجه ی عواملی مثل خواب ناکافی، پیشرفت بیماری یا عفونت می باشد. خستگی در ام اس می تواند طولانی شود و بیش از ۶ هفته وجود داشته باشد که در این صورت مزمن خوانده می شود. خستگی مزمن یک چالش بزرگ برای عملکرد روزمره زندگی افراد مبتلا به ام اس است. اگرچه استراتژی ها می توانند کاملا متفاوت باشند،هر دو نوع خستگی حاد و مزمن با درمان مناسب کاردرمانی ام اس مدیریت می شوند. مثلاً در خستگی مزمن باید دامنه وسیعی از عادات، روتین ها و مهارت ها را برای مدیریت طولانی مدت ایجاد کنیم.

سایر انواع خستگی:در حالی که برخی تعاریف خستگی بر احساس فقدان انرژی هنگام انجام فعالیت های جسمی یا ذهنی تمرکز دارند،سایر تعاریف و خستگی را عینی تر توصیف می کنند مثل کاهش عملکرد جسمی و ذهنی. در ام اس هم مانند جمعیت عادی،خستگی جسمانی در نتیجه ورزش یا فعالیت بدنی شدید تر می شود. ولی در مقایسه با افراد سالم ممکن است استراحت کردن،خستگی افراد مبتلا به ام اس را به طور کامل بهبود نمی بخشد. به علاوه،خستگی مرتبط با ام اس به آسانی تشدید می شود،عملکرد جسمی و ذهنی را بدتر میکند،بر شدت سایر علائم ذهنی افزوده و حتی مشارکت در فعالیت‌های روزمره را محدود می کند. معمولا در ام اس خستگی با گرما بدتر می شود که احتمالاً به علت آسیب اعصاب است. اصطلاح «خستگی ذهنی/شناختی» معمولاً نشان‌دهنده کاهش عینی کیفیت عملکرد شناختی فرد و تاثیر خستگی بر عملکرد شناختی است.

ابعاد خستگی ام اس چگونه است

موضوع مهم دیگر هنگام تعریف خستگی در روند توانبخشی، بررسی خستگی مانند سایر علائم، در چهار بعد می باشد: شدت،طول زمان،اثر و کیفیت. این ابعاد در تئوری علائم ناخوشایند در جدول به صورت خلاصه آورده شده است که بررسی می شوند.

تکنیک های جسمانی درمان خستگی در ام اس

• ورزش: میان افراد مبتلا به ام اس مشکلات مرتبط با کم تحرکی شایع است. مزایای ورزش برای افراد مبتلا به ام اس شامل بهبود قدرت عضلانی و عملکرد عضله،افزایش فعالیتهای مرتبط با تحرک و کیفیت زندگی بهتر است. ورزش بر خستگی ام اس تاثیر مثبت می گذارد. علیرغم مزایای شناخته شده ورزش، بسیاری از افراد مبتلا به ام اس نیازمند راهنمایی برای موفقیت در این حیطه هستند و به ویژه به علت مشکلات شان نیاز به یک برنامه ورزشی دارند. هنگامی که برنامه های ورزشی را تجویز می کنیم، فاکتورهای زیادی باید مورد توجه قرار گیرند و از روشهای تغییر رفتار هم میتوان استفاده نمود. تمرکز این بخش بر اطلاعات ورزشی مختص خستگی است.

بیشتر این نوع فعالیت بدنی که برای افراد مبتلا به ام اس توصیه می‌شود، تمرینات تحمل و قدرت عضلانی است که می‌توانند برخی از خستگی هم تاثیر بگذارند. هرچند معمولاً تبعات خستگی ام اس به عنوان یک عامل ثانویه مطالعه شده به علاوه یافته های گزارش شده چند گانه هستند و از آنجایی که تقریباً هیچ مطالعه ای انواع مداخلات ورزشی را مقایسه نکرده است اینکه کدام روش موثر تر خواهد بود،نامشخص به نظر می رسد.

• تمرینات تحمل

تمرینات تحمل در بیماران ام اس که نقایص خفیف و متوسط دارند توسط دوچرخه و راه رفتن روی تردمیل انجام می شود. به طور کلی مطالعات تاثیر مثبت ورزش را بر خستگی نشان داده‌اند. بر اساس شواهد موجود، توصیه برای بهبود تحمل در افراد مبتلا به ام اس خفیف تا شدید در یک مطالعه این گونه بوده است: شروع 3-2 جلسه در هفته و شدت ضعیف تا متوسط ( 50-70 درصد از مصرف حداکثری اکسیژن یا 70-60 درصد از حداکثر ضربان قلب) طی 40-10  دقیقه انجام شده است. بعد از 6-2  ماه همراه ورزش با شدت کم تا متوسط،به تدریج شدت بیشتری در صورت تحمل فرد امتحان می شود.

• ورزش های مقاومتی

تحقیقات نشان داده اند که بین بیماران ام اسی که نقایص خفیف تا متوسط ام اس دارند، ورزش های مقاومتی پیشرونده به خوبی تحمل می شوند و قدرت عضلانی را بهبود می بخشند. به علاوه این مطالعات نشان داده‌اند تمرینات مقاومتی پیشرونده از شدت خستگی در ام اس طبق مقیاس ( FSS و MFIS ) و می‌کاهند و همچنین خود افراد مبتلا هم به صورت کیفی کاهش خستگی خود را گزارش می‌کنند. مطالعه با ترکیب مقاومت و تحمل در تمرینات، آثار مثبتی را بر سرعت راه رفتن و ظرافت هوازی گزارش کرد، اما تغییری در خستگی بیمار ام اس با مقیاس ( FSS )  مشاهده نکرد. این قبیل یافته ها نشان می دهند چه پژوهشی بیشتری برای فهم بهتر این مداخلات ورزشی برای خستگی بین افراد مبتلا به ام اس نیاز است.

بر اساس یافته‌های پایه ای،توصیه می شود که افراد مبتلا به ام اس خفیف تا متوسط، 3-2 بار در هفته تمرینات مقاومتی پیشرونده انجام دهند. برنامه ورزشی 8-4  تمرین در3-1  مجموعه با ۱۵ مرتبه حداکثر تکرار ( RM )  انجام می شود. دوره های استراحت در دامنه 4-2 دقیقه بین هر مجموعه و ورزش پیشنهاد می‌شود. برنامه باید شامل ورزش هایی برای کل بدن باشد. ورزش گروه عضلات بزرگتر باید عضلات کوچکتر را هم درگیر کند.

خلاصه

همانطور که در جدول بالا دیدیم، خستگی ام اس علامت ی پیچیده است و چگونگی توصیف آن تاثیر بسزایی بر انتخاب ارزیابی ها و انتخاب اهداف و ارزیابی نتایج دارد. در نتیجه این پیچیدگی بهتر است به جای در نظر گرفتن خستگی به عنوان یک مکانیسم، با دیدگاهی چند عاملی به آن نگاه شود. بهترین کار برای نیل به این هدف، کار در یک تیم چند حرفه‌ای است که هر یک از اعضای آن در حیطه مشخصی متخصص است. مرکز تشخیص و درمان ام اس دکتر صابر با تیم مجرب کاردرمان، گفتاردرمان و روانشناش تلاش دارد بهترین نتایج درمانی را برای بیماران ایجاد نماید و روند این بیماری را کند و استقلال بیمار را تا حد امکان حفظ کند.

سوالات متداول:

1- آیا خستگی ناشی از ام اس با خستگی معمولی متفاوت است؟
بله، خستگی در ام اس (Fatigue) اغلب ناگهانی، مداوم و ناتوان‌کننده است و حتی بدون انجام فعالیت شدید نیز می‌تواند بروز کند. این خستگی ممکن است با خواب یا استراحت برطرف نشود.

2-چه عواملی باعث تشدید خستگی در بیماران ام اس می‌شوند؟
گرما، استرس، کم‌خوابی، عفونت، فعالیت بدنی بیش‌ازحد و حتی تغذیه نامناسب از جمله عوامل مهم تشدید خستگی در بیماران ام اس هستند.

علائم و نشانه های پارکینسون چیست

بیماری پارکینسون جزء بیماری‌های عصبی- پیشرونده است. از نشانه های بیماری پارکینسون همان لرزش در وضعیت استراحت است که شیوع آن بیشتر در سنین پیری است اما در جوانان هم دیده می‌شود شیوع پارکینسون در تمام مناطق دنیا یکسان است یعنی درصد شیوع بیماری با تغییر در منطقه خیلی فرقی نمی‌کند. به طور کلی علائم پارکینسون بر اثر از بین رفتن سلول های ترشح کننده ماده‌ای به نام دوپامین ( که یک انتقال‌دهنده عصبی) است رخ می‌دهد. افزایش نسبت استیل کولین به دوپامین در غده های قاعده ای مغز موجب علائم ترمور، سفتی عضلات و کندی حرکات می‌شود. مرکز درمان پارکینسون دکتر صابر در زمینه کاردرمانی پارکینسون و گفتار درمانی پارکینسون به صورت تخصصی فعالیت می نماید.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید. بیماری پارکینسون برای اولین بار توسط دانشمند بریتانیایی دکتر جیمز دکتر پارکینسون در سال ۱۸۱۷ میلادی توصیف شد و بنابراین نام این بیماری به او تعلق یافت.

علائم پارکینسون

به علائم پارکینسون در زیر اشاره می شود

• ارتعاش دست و پا در حالت استراحت (لرزش بیمار همزمان با ارتعاش دست و پا در حالت استراحت)
• آرام شدن حرکت ( برادیکینزیا)
• سختی حرکت ( و خشک شدن) دست و پا یا بدن
• تعادل بد ( تعادل ضعیف)
• در حالی که دو یا بیشتر از این علائم در بیمار دیده شود،مخصوصاً وقتی که در یک سمت بیشتر از سمت دیگر پدیدار شود،تشخیص پارکینسون داده میشود.
• ظاهر معمول بیمار مبتلا به پارکینسون
• خمیدگی و قوز
• سفتی
• خم شدن آرنج و مچ
• لرزش دست و پا
• گام های کوتاه و نامنظم
• کمتر تاب خوردن بازوان
• به جلو خم شدن بالاتنه و قوز کردن
• مشخص نبودن حالات چهره

تغییراتی در حالت چهره روی می‌دهد، از جمله ثابت شدن ( fixation ) حالت صورت (ظاهراً احساسات کمی بر چهره نمایان می‌شود) یا حالت خیرگی چشم (به دلیل کاهش پلک زدن)

نشانه های بیماری پارکینسون در گفتار

یکی دیگر از نشانه های پارکینسون کاهش دامنه حرکتی در مکانیزم های گفتاری زیر است:

• تنفس (کاهش حجم تنفسی مخصوصاً بازدمی)
• آوا سازی (کاهش حداکثر مدت زمان آواسازی)
• تولید (کاهش دامنه حرکتی در لب ها،فک و زبان

توجه: بیماری پارکینسون عامل و منشاء دیزآرتری کم جنبشی است.

علائم گفتاری تشخیصی دیزآرتری کم جنبشی در بیماری پارکینسون:

• کاهش بلندی صدا
• کند شدن حرکات متوالی اندام های گفتاری
• یکنواخت شدن زیر و بمی صدا
• کاهش تکیه های واژگانی و مکث های نامناسب در جملات
• لرزش در فک و زبان و لب ها

توانبخشی سایر اختلالات حرکتی گفتار در پارکینسون نیز شامل:

تقویت دامنه حرکتی عضلات چهره، فک، لب، زبان

کاهش مشکلات شناختی همراه با بیماری پارکینسون

ارزیابی به وسیله ی تست ( MOCA )   و درمان مسائل شناختی موجود.

سوالات متداول:

1.علائم اولیه بیماری پارکینسون چیست؟

لرزش بیمار همزمان با ارتعاش دست و پا در حالت استراحت، آرام شدن حرکت ( برادیکینزیا)، سختی حرکت و خشک شدن دست و پا یا بدن، تعادل بد ( تعادل ضعیف) از علائم بیماری پارکینسون می باشد.

2. علائم بیمار پارکینسون در گفتار بیمار چیست؟

مشکلات بیماران پارکینسون شامل اختلال تنفس (کاهش حجم تنفسی مخصوصاً بازدمی)، مشکلات آوا سازی (کاهش حداکثر مدت زمان آواسازی) و اختلال در تولید (کاهش دامنه حرکتی در لب ها،فک و زبان) می باشد.

تمرینات تعادلی برای بیماران ام اس

یکی از مشکلات و عوارض بیماران ام اس، عدم تعادل در ام اس است، کاهش کنترل پوسچرال، عملکرد حسی-حرکتی را به مخاطره می‌اندازد و منجر به هم خوردن تعادل بیمار ام اس در طول انجام کارهای استاتیک و داینامیک می شود. در سطح جسمی، آسیب کنترل پوسچرال سبب افزایش مصرف انرژی، درد اسکلتی عضلانی،کاهش انعطاف و ایجاد مشکلاتی در فعالیت‌های روزمره زندگی می شود. این مشکلات به افتادن و ترس از افتادن، کاهش فعالیت و محدودیت مشارکت منجر می‌شود که انزوای اجتماعی مبتلایان را در پی دارد. در نتیجه، در بخش کاردرمانی و گفتاردرمانی ام اس دکتر صابر به ارزیابی بیمار و ارائه تمرینات تعادلی برای درمان مشکلات بیماران ام اس می پردازد. ورزش تعادلی بیماران ام اس موجب بهبود تعادل و متعاقباً کیفیت زندگی می گردد.  تعداد افتادن و فاکتورهای خطر افتادن،به دکتر ام اس اجازه طراحی برنامه‌های توانبخشی را متناسب با توانایی های بیمار می دهد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

مرکز توانبخشی دکتر صابر با تجهیزاتی نظیر آب درمانی، مکانوتراپی تردمیل داخل آب و خدمات توانبخشی در منزل در حیطه درمان بیماران ام اس پیشرو می باشد.

برنامه ریزی درمان: تمرینات تعادلی برای بیماران ام اس

عدم تعادل در ام اس یک ناتوانی عملکردی است که ناشی از نابهنجاری عصبی- حرکتی مثل ضعف عضلانی و اختلالات حسی- حرکتی می‌باشد. به منظور کاهش ناتوانی و بهبود مشارکت، این مشکلات و سایر عوامل کاهنده مشارکت نیازمند توجه می باشند. بنابراین درمان اختلالات تعادل باید چند عاملی و مبنی بر ارزیابی های چند وجهی توانبخشی ام اس از عملکرد تعادل در زندگی واقعی باشد. اهداف معمول و شایع درمان اختلالات تعادل شامل کاهش ناتوانی به وسیله افزایش تعادل، قدرت و حرکت و همچنین بهبود مشارکت با کاهش و افتادن،خطرات افتادن و ترس از افتادن می باشد. رویکردهای مختلفی برای رسیدن به این اهداف استفاده شده که شامل تمرینات خاص تعادل، آموزش نحوه اجرای برنامه های قدرتی و هوازی، آموزش استراتژیهای پوسچرال و آموزش سازماندهی حسی است. حرفه های مختلف سلامت در اجرای این رویکردها مشارکت می کنند.

1. تمرین: شرایط جسمی کلی مبتلایان به ام اس معمولا ضعیف است و با مشکلات تعادل و کاهش مشارکت همراه است. نقش تمرینات بر عوامل عصبی که موجب کاهش آسیب بیماری‌های تحلیل برنده است آب می‌شوند بسیار مهم می باشد. برنامه تمرینات که شامل ایروبیک،تمرینات قدرتی و یوگا است اثرات خوبی بر کاهش علائم و تناسب کلی افراد مبتلا به ام اس با سطح ناتوانی ضعیف تا متوسط داشته و هم چنین اثرات مثبتی بر کیفیت زندگی آنها دارد. پژوهش ها بیانگر این نکته است که این تمرینات بر افراد با سطح ناتوانی خفیف،موثر تر از افراد با سطح ناتوانی شدید است.
2. تمرینات قدرتی: قدرت عضلات ضدجاذبه در کنترل پوسچرال و حرکت بسیار اهمیت دارد.نتایج مطالعات انجام شده در مورد تاثیر برنامه های قدرتی در افراد مبتلا به ام اس بیانگر بهبود عملکرد فانکشنال و ظرفیت عصبی- عضلانی در این افراد می باشد. ضعف عضلانی همراه با آسیب حرکت و مشکل تعادل در صورت اجرای تمرینات قدرتی در زمینه فانکشنال ممکن است بهبود تعادل و راه رفتن کمک کند.
3. تمرین افزایش تحمل: درفعالیت های تعادلی،تمرینات متمرکز بر تحمل باعث بهبود تعادل،کاهش فشار،تقلب و افزایش درک فرد از توانایی خود جهت انجام فعالیت‌های روزمره می‌شود. محققان دریافتند که بهبود تمرینات حرکتی هدفمند نسبت به تمرینات صرفاً تعادلی،بسیار موثر تر است.البته در این پژوهش اثر مثبت در شش ماهه اول بوده و دامنه حرکت فعال در ۷۵ درصد از افراد،بعد از ۶ ماه به صورت معناداری کاهش یافت.
4. توانبخشی حسی- حرکتی و تعادل: استراتژی های حسی-حرکتی جزء اصلی توانبخشی تعادل هستند.تمرینات تعادل معمولاً شامل آموزش تعادل تحت شرایط حسی و داینامیک چالش برانگیز در شرایط محیطی مختلف (مانند زمین و سطوح متفاوت دیگر،روشنایی متغیر) می شود. تمرینات در شرایطی با ورودی های حسی متفاوت حسی پیکری (مثل فوم زیر پا)،کاهش ورودی بینایی (مثل حرکت چشم ها با سر و یا بستن چشم ها)،یا تحریک سیستم وستیبولار (مانند تمرینات انجام شده با چرخش سر) انجام می‌شوند. به مرور با پیشرفت مراجعه می توانسته تمرینات را ارتقا داده و با تغییر شرایط،چالش مراجع را بیشتر کرد: برای مثال 1- کاهش یا افزایش سطح حمایتی،2- تمرین در محیطی ساکت و آرام یا محیطی با محرک های برهم زننده توجه و یا 3- استفاده از تمرینات تعادلی استاتیک یا داینامیک شامل راه رفتن با چرخش سر و نگاه کردن به هدفی ساکن،راه رفتن با حرکات عمودی و افقی چشم‌ها یا4- انجام یک تکلیف ثانویه در حین راه رفتن مانند اضافه کردن تکلیف شناختی،می تواند چالش تعادل داینامیک را ایجاد کند. (بدین منظور می توان از مراجع خواست که همزمان وقتی از موانع تعادل عبور می کند از عدد 100، 5 تا 5 تا کم کند.)

هنگام طراحی برنامه درمانی برای اختلال تعادل باید به آسیب سیستم حسی توجه شود (حسهای سوماتوسنسوری، بینایی، وستیبولار) و وجود احتمال بهبودی بررسی شود. اگر این احتمال وجود داشت درمان می‌تواند در جهت بهبود کیفیت اطلاعاتی که سیستم دریافت می کند و ارتقاء بهتر یکپارچگی اطلاعات جهت‌دهی شود و یا در غیر این صورت با تاثیر بر سیستم های جبرانی اثر این اطلاعات بر کنترل تعادل به حداقل برسد.

پس از ارزیابی باید وابستگی شخص به یک ورودی خاص بررسی شود. برای مثال اگر در شرایط بسته بودن چشم ها نوسان شخص افزایش یابد،به این معنی است که او وابسته به ورودی بینایی می باشد. بنابراین افزایش بهبودی حس های آسیب دیده به شیوه‌های مختلف باید دنبال شوند. مطالعات نشان می‌دهند که افراد با اختلال شدید تعادلی می توانند توانایی استفاده از سیستم حسی آسیب دیده را بهبود ببخشند. نکته بسیار مهم آن است که استفاده از استراتژی های حسی و بازآموزی حسی جزء اساسی در بهبود تعادل،به ویژه تعادل داینامیک است.

ورزش تعادلی بیماران ام اس

در مرکز تشخیص و درمان بیماران ام اس سایر برنامه ها و ورزش ها مثل تمرینات ثبات مرکزی و یوگا، کاورتورن و کوکسی و تمرینات آبی در حفظ عملکرد راه رفتن و حفظ تعادل در افراد مبتلا به ام‌اس مفید هستند. محیط آب به دلیل ویژگی خاصی که دارد می تواند مزایای درمانی داشته باشد، مثلاً نیروی رانش رو به بالا، آشفتگی جریان آب یا چگالی بیشتر آب نسبت به هوا باعث ایجاد مقاومت به حرکات میشود. به عنوان مثالی از تمرینات ورزشی برای ام اس که درمانگر باید در استخر آب برای این مراجعان تجویز کند می توان به کشش عضلات مختلف ( همسترینگ،ایلوپسواس و تریسپس) راه رفتن به اشکال مختلف (به شکل دایره، در یک خط مستقیم، با گام بلند، به سمت عقب، ایستادن روی یک پا یا ایستادن به شکل گردو شکستن) و تمرینات مربوط به اندام فوقانی در ترکیب با چرخش تنه در محیط آبی اشاره کرد.

تمرینات ورزش تعادلی بیماران ام اس در ثبات مرکزی عبارتند از تمرینات استفاده شده برای ثبات ستون فقرات، بازآموزی حس عمقی ناحیه لگنی، کمری، انقباض عضلات مالتی فیدوس با استفاده از ثبات داینامیک در وضعیت های مختلف طاق باز، دمر و چمباتمه و همچنین اضافه نمودن کارهای داینامیک مثل حرکت اندام ها و در مراحل بعدی استفاده از توپ درمانی (سوئیس بال).

تمرینات کاورتورن و کوکسی شامل حرکات چشم و سر به صورت نشسته هستند، مانند نگاه کردن در جهات مختلف باد و بدون چرخاندن سرور و با چشم باز و بسته، حرکات سر و تن مانند برداشتن یک شی از روی زمین با حرکت به سمت جلو،و چرخیدن به سمت راست و چپ حین بلند شدن از وضعیت نشسته.

سوالات متداول:

1-بهترین زمان روز برای انجام این تمرینات؟
صبح زود پس از بیداری، بهترین زمان است زیرا دمای بدن پایین‌تر است (خستگی کمتری وجود دارد) و عضلات هنوز خسته نشده‌اند. توصیه می‌شود از تمرین در ساعت‌های گرم روز که خستگی ناشی از ام اس تشدید می‌شود، خودداری گردد.

2-آیا این تمرینات در مرحله پیشرفته ام اس هم مؤثرند؟
بله، حتی در مراحل پیشرفته بیماری که بیمار از واکر یا ویلچر استفاده می‌کند، تمرینات تعادلی قابل اجرا هستند. تمرینات نشسته (مانند پرتاب توپ در حالت نشسته)، استفاده از دیوار به عنوان تکیه‌گاه، و تمرینات بلند شدن/نشستن کنترل‌شده با صندلی می‌توانند مؤثر باشند. با این حال، همراهی فیزیوتراپیست در این مرحله الزامی است.

آسیب مغزی چیست و انواع و علائم آن چیست

هر نوع جراحت در بافت مغزی را آسیب مغزی می گوید. علائم آسیب مغزی بسته به انواع آسیب مغزی وارده متفاوت است. و درمان توانبخشی آن نیز متفاوت می باشد. مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی آسیب مغزی دکتر صابر به صورت تخصصی در زمینه درمان علائم آسیب مغزی فعالیت می نماید. دکتر صابر متخصص توانبخشی سکته مغزی، و استاد دانشگاه شهید بهشتی با در اختیار داشتن تیم توانبخشی شامل کاردرمانان و گفتاردرمانان مجرب تلاش دارد بهترین نتیجه درمانی را برای مراجعین مرکز رقم زده و بیماران را در جهت استقلال فردی پیش ببرد. خدمات کاردرمانی و گفتاردرمانی در منزل برای تسهیل روند درمان در این مرکز ارائه می شود. در این مطلب تلاش داریم شما را با انواع اسیب مغزی و علائم آن آشنا نماییم.

انوع آسیب مغزی چیست

هر نوع جراحت وارده به مغز باعث آسیب سیستم اجرایی مغزی ( TBI )  میشود. ( TBI ) دو نوع کلی دارد:

زخم های باز: در این نوع زخم ها،جسمی خارجی (مانند گلوله،میله فلزی،چاقو و…) به داخل مغز نفوذ می کند و به قسمت های خاص مغز آسیب می رساند. علائم ثانویه بستگی به ناحیه از مغز که آسیب دیده‌اند دارد.

زخم های بسته: این نوع زخم ها از یک ضربه مغزی ناشی می شوند. مثلاً در یک تصادف وقتی سر با شیشه جلوی اتومبیل یا داشبورد برخورد می کند.

این نوع زخم ها باعث  انوع آسیب مغزی می‌شوند:

آسیب مغزی اولیه:

• شکستگی استخوان جمجمه
• کوفتگی/کبود شدگی
• توده خونی/لخته خونی
• پارگی بافت مغزی
• آسیب سلول های عصب

آسیب  مغزی ثانویه:

• تورم مغز/ آماس
• افزایش فشار داخل جمجمه( فشار داخل جمجمه‌ای)
• صرع
• عفونت داخل جمجمه‌ای
• تب
• فشار خون بالا/ پایین
• سدیم پایین
• کم خونی
• کربن دی اکسید خیلی زیاد/ خیلی کم
• انعقاد خون غیر طبیعی
• تغییرات قلبی یا ششی
• تغییرات تغذیه‌ای

علایم آسیب مغزی چیست؟

مشکلات جسمی

از دست دادن شنوایی، صدای وزوز در گوش، سردرد، حمله ناگهانی عصبی، سرگیجه، حالت تهوع، استفراغ، دید تار، کاهش قدرت بویایی یا چشایی، کاهش قدرت و تعادل در بدن، ماهیچه ها و پاها.

مشکلات ارتباطی

افراد با آسیب های مغزی اغلب مشکلات شناختی ( تفکر) و ارتباطی دارند که به طور چشمگیری به توانایی مستقل بودن آنها آسیب میزند. این مشکلات بستگی به شدت آسیب، میزان گسترش و محل آسیب مغزی دارند.

افراد بعد از آسیب مغزی ممکن است برای گفتن نظر یا معرفی خود در یافتن کلماتی که نیاز دارند مشکل داشته باشند. تلاش آنها برای درک پیام های نوشتاری و گفتاری ممکن است به اندازه تلاش برای درک یک زبان خارجی مشکل باشد. همچنین آنها مشکلاتی در هجی کردن ، نوشتن و خواندن دارند.

فرد ممکن است مشکلات ارتباطی-اجتماعی زیر را نیز داشته باشد:

• رعایت نوبت در گفت و گو
• ادامه موضوع گفت و گو

استفاده از یک لحن صدای مناسب

تفسیر جزئیات گفت و گو (مثلاً تفاوت بین بیان طعنه دار و جدی را نمی‌دانند)

• پاسخ به حالت های صورت و زبان بدن
• شرکت در گفت و گو هایی که سریع است.

علاوه بر موارد بالا بعد از آسیب مغزی ( TBI ) ممکن است ماهیچه های لب و زبان ضعیف تر شوند و هماهنگی کمتری داشته باشند. ممکن است بلندی صدای فرد در گفت و گو به اندازه کافی نباشد و یا حتی فرد قادر به صحبت کردن نباشد. ماهیچه های ضعیف ممکن است روی توانایی جویدن و بلع مواد غذایی تاثیر داشته باشد.

مشکلات شناختی

مشکلات شناختی در افراد آسیب مغزی( TBI ) بسیار شایع است. مهارت های شناختی ( فکری) شامل موارد زیر است:

آگاهی از اطراف، توجه، حافظه، تفکر، دلیل آوردن، حل مسئله و عملکردهای اجرایی ( مانند برنامه ریزی، شروع کردن، خودآگاهی، خودتنظیمی، ارزیابی).

مشکلات شناختی این بیماران شامل موارد زیر است:

مشکل در تمرکز حواس هنگامی که موارد حواس پرت کن وجود دارد (مانند ادامه گفت و گو در یک رستوران شلوغ، کار کردن روی چند تکلیف به صورت همزمان.)

پردازش آهسته و کند: پیام های طولانی بهتر است به صورت کوتاه و تقسیم شده دریافت شوند. شخص امکان دارد برای اطمینان از پردازش درست اطلاعات مجبور به تکرار آن باشد. شریک های ارتباطی بهتر است سرعت گفتار خود را کاهش دهند.

مشکلات حافظه کوتاه مدت: ممکن است یادگیری جدید مشکل باشد. معمولاً حافظه بلند مدت برای نگهداری حوادث و چیزهایی که قبل از آسیب رخ داده است سالم مانده است (مثلاً فرد نام دوستان و خانواده اش را به خاطر می آورد).

مشکلات عملکردهای اجرایی: سردرد در شروع تکالیف،تنظیم اهداف و تکمیل آنها مشکل دارد. برنامه ریزی و سازماندهی تلاشی برای انجام تکلیف است و انجام آن به تنهایی دشوار است. افراد اغلب برای این کار نیاز به کمک والدین و دوستان دارند.

مشکلات حل مسئله: فرد ممکن است نسبت به موقعیت ها واکنش تکانشی (بدون اینکه فکر کند) داشته باشد.

علتهای بروز آسیب مغزی

افتادن: 28 درصد

تصادف وسایل نقلیه موتوری: 20 درصد

حوادث مختلف:19 درصد

دعوا و درگیری و ورزش:11 درصد

چگونه علائم آسیب مغزی تشخیص داده میشود؟

افراد ذیل برای ارزیابی و تدوین برنامه درمانی مناسب با همدیگر همکاری می کنند:

• پزشک
• پرستار
• عصب روانشناس
• آسیب شناس گفتار و زبان ( گفتار درمان)
• کاردرمانگر
• فیزیوتراپ
• مددکار اجتماعی
• معلم

گفتاردرمانی در آسیب مغزی

آسیب‌شناس گفتار و زبان ارزیابی رسمی مهارت‌های گفتار و زبان را تکمیل می‌کند. ارزیابی دهانی- حرکتی قدرت و هماهنگی ماهیچه های کنترل کننده گفتاری را بررسی می‌کند. درک و استفاده از نحو (دستور زبان)و معناشناسی و همچنین خواندن و نوشتن ارزیابی می شوند. در سکته مغزی نیز همین موارد باید مورد بررسی قرار گیرد.

مهارت های ارتباطی-اجتماعی (کاربردشناسی)با آزمون های رسمی و بازی کردن نقش های ارتباطی مختلف بررسی می‌شود.آسیب شناس گفتار و زبان مهارت های  ارتباطی- شناختی را ارزیابی می کند. آیا فرد از خود و اطرافیانش آگاهی دارد؟آیا فرد اسم خود،تاریخ،جایی که در آنجا قرار دارد و اتفاقی که برایش افتاده است را میداند؟مهارت های حافظه کوتاه مدت و فعال ارزیابی می‌شوند مانند گفتن جزئیات اصلی یک داستان کوتاه. عملکردهای اجرایی ارزیابی می‌شوند. آسیب‌شناس گفتار و زبان توانایی بیمار ضربه مغزی را در برنامه ریزی کردن،سازماندهی و توجه به جزئیات (مانند تکمیل کردن مراحل مسواک زدن) ارزیابی می کند.

سوالات متداول:

1.علت آسیب های مغزی چیست؟

علل آسیب مغزی را می توان به افتادن 28 درصد، تصادف وسایل نقلیه موتوری 20 درصد، حوادث مختلف 19 درصد، دعوا و درگیری و ورزش 11درصد می باشد.

2. مشکلات شناختی در بیماران آسیب مغزی چیست؟

سرعت پردازش پایین، مشکلات حافظه کوتاه مدت و اختلال در عملکرد های اجرایی و مشکل در حل مسئله از جمله اختلالات بیماران آسیب مغزی است.

وسایل کمکی بیماران ام اس

تعادل تحت تاثیر فاکتورهای درونی و بیرونی است. فاکتورهای بیرونی که می‌تواند کنترل تعادل را تحت تأثیر قرار دهد و خطر افتادن را کاهش دهد، عبارتند از اصلاح محیط منزل و تجویز وسایل کمکی مثل ارتز های مچ پا، عصا یا واکر توسط بعضی از مبتلایان به ام اس ممکن است در مقابل استفاده از ابزارهای بعضی از مبتلایان به ام اس ممکن است در مقابل استفاده از ابزارهای کمکی مقاومت کنند و اغلب نیازمند آموزش و دریافت تشویق از کاردرمان ام اس توانبخشی هستند. مرکز توانبخشی بیماران ام اس در زمینه حرکات فیزیوتراپی برای بیماران ام اس و استفاده از وسایل کمکی برای بیماران ام اس فعالیت می نماید. خدمات کاردرمانی در منزل برای بیماران ام اس از دیگر خدمات مرکز درمان ام اس دکتر صابر می باشد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

تجویز وسایل کمکی حرکتی برای بیماران ام اس

وسایل کمکی برای ام اس ممکن است بعضی عملکرد ها را بهبود بخشد اما باعث کاهش بعضی دیگر شود. برای مثال ارتز ( AFO)  می‌تواند تعادل استاتیک را در مبتلایان به ام اس که مشکل قدرتی و اختلال تعادل خفیف دارند، افزایش دهد، در حالی که زمانی که فرد ۱۰ متر راه می رود محدودیت تعادل داینامیک برای او ایجاد می شود. پیشگیری از افتادن هدف مهمی در توانبخشی ام اس است، به ویژه هنگامی که افتادن و ترس از آن به تغییر حرکت و کاهش مشارکت منجر شود. بهبودی در تعادل استاتیک و داینامیک، فاکتور اصلی در کاهش افتادن محسوب می شود. علاوه بر آن، ارزیابی خطرات موجود در منزل به منظور کاهش افتادن بررسی شده و مشاوره انجام می شود. توجه به این نکته ضروری است که درمانگر می بایست به حفظ انگیزه مراجع کمک کند و نقاط مثبت و پیشرفت ها را به مراجع یادآوری کند تا مشارکت کافی مراجع در بهبود تعادل، روند درمان را تسریع بخشد.

نکات کلیدی جهت شروع تمرینات فیزیوتراپی در بیماران ام اس

• پیدا کردن مرکز مشکل: پیش نیاز شروع برنامه تعادلی بیمار ام اس ،یافتن مرکز مشکل است، به این معنا که دکتر ام اس می بایست تمامی عضلات را با روش ( MMT ) مورد ارزیابی قرار داده و لیستی از تمامی عضلات دچار اسپاسم و ضعف تهیه نماید. لیست برای بهبود تعادل بیمار ام اس، بسیار کمک کننده است. بسیاری از این مراجعان برای رهایی از عوارض و محدودیت های اسپاسم عضلات به دنبال تزریق بوتاکس میروند. مخصوصاً در بعضی موارد اگر بوتاکس به عضلات اداکتور ران و یا همسترینگ تزریق شده باشد، به این علت که این عضلات در حفظ تعادل ایستاده دخیل هستند،اختلال تعادلی شدیدی در برد قابل مشاهده است. بنابراین نام عضلاتی که در گذشته یا اخیراً تزریق بوتاکس داشته اند اینکه چند وقت از این طریق می‌گذرد را هم به لیست خود اضافه کنید زیرا ممکن است اولویت تقویت عضلانی در فیزیوتراپی بیماران ام اس با این عضلات باشد. پس از تهیه لیست، عضلات را جهت برنامه افزایش قدرت و تحمل عضله در تمرینات حرکتی فیزیوتراپی اولویت‌بندی کنید.
• توجه به آنتاگونیست نه فقط آگونیست: مشکل بسیاری از درمانگران در بی نتیجه ماندن روند تمرینات حرکتی فیزیوتراپی در ام اس ، توجه صرف به عضلات آگونیست و غفلت از عضلات آنتاگونیست می باشد. برای مثال، مراجعه نمی تواند هنگام نشستن لب تخت کمر خود را صاف نگه داشته و حالت کایفوز همچنین در اکستنت کردن کمر با ضعف مواجه است. اگر با هدف بهبود تعادل مراجع در حالت نشسته، اکستانسورهای تنه را مورد ارزیابی قرار داده و به دلیل وجود ضعف در آن ها، صرفاً بر روی آگونیست یعنی اکستانسورهای تنه تمرکز شود از روند درمان نتیجه کافی حاصل نخواهد شد. اما اگر با بررسی فلکسورهای تنه، ضعف این عضلات مشخص شد، تقویت این عضلات نیز باید در برنامه فیزیوتراپی ام اس گنجانده شود. علت این امر آن است که در حالت نشسته لب تخت اکستانسور های تن به صورت انقباض کانسترینگ و فلکسورهای تن همزمان به صورت اکسنتریک در حال انقباض هستند تا بتوانند کمر را در وضعیت صاف نگه دارند. تقویت سرفه آگونیست ها ( در اینجا اکستانسور های تنه) باعث می‌شود مراجع کمر خود را تا حدی به سمت بالا بیاورد ولی قادر به حفظ وضعیت صاف کمر نباشد. به همین خاطر می بایست تمرینات تقویت عضلات هم بر روی عضلات آگونیست (در این مثال اکستانسور های تنه) و هم-در صورت ضعف-بر روی عضلات آنتاگونیست (در این مثال فلکسور های تنه) انجام  شود .

از تمرینات تعادلی برای بیماران ام اس سطح پایین شروع کنید. طبق نظر برتا بوبت زیربنای تعادل ایستاده، کسب تعادل در حالت نشسته، توانایی دو زانو ایستادن، دو زانو راه رفتن و حفظ حالت یک زانو جلو و یک زانوی عقب (در حالتی که فرد روی زانوها ایستاده)  می باشد. بنابراین اگر هدف، بهبود تعادل مراجع در حالت ایستاده است باید ابتدا به بهبود تعادل در وضعیت های پایه پرداخت. در هر یک از این وضعیت ها بهتر است از تمرینات استاتیک به سوی تمرینات داینامیک پیشروی کرد. برای مثال اگر هدف کوتاه مدت، کسب تعادل در حالت دو زانو است تمرینات استاتیک مثل توانایی حفظ خود در حالت دو زانو با چشم باز و بعد با چشم بسته میباشد. تمرینات داینامیک مانند اینکه مراجع توپ سی پی را در دست گرفته و به زمین بزند و مجدداً بالای سر ببرد و یا با حفظ تعادل توپ را یکبار از زیر زانوی راست و بار دیگر از زیر زانوی چپ عبور دهد. بهتر است در درجه بندی تمرینات، ابتدا لترال شیفت مراجع در حالت استاتیک تقویت شود و سپس از طریق قرار دادن مت زیر یک زانو ، سطح را بی ثبات کرده و تمرینات داینامیک از او خواسته شود.

معیارهای انتخاب وسیله کمکی

انتخاب وسیله کمکی مناسب برای بیماران ام اس، یک تصمیم حیاتی است که مستقیماً بر استقلال حرکتی، ایمنی و کاهش پیشرفت ناتوانی تأثیر می‌گذارد. پنج معیار کلیدی در این انتخاب باید مدنظر قرار گیرد:

۱. سطح ناتوانی (EDSS):

اگر نمره EDSS شما زیر ۴ است (ضعف خفیف پاها)، عصا یا واکرهای سبک بدون چرخ کافی‌اند.

برای نمره ۴ تا ۶٫۵ (ضعف متوسط با اختلال تعادل)، واکرهای چرخ‌دار با ترمز دستی و ویلچرهای سبک‌وزن توصیه می‌شوند.

در نمرات بالای ۷ (ناتوانی شدید)، ویلچرهای الکتریکی با پشتیبانی قفسه سینه ضروری است.

۲. شرایط فیزیکی فردی:

قدرت دست‌ها: اگر ضعف عضلات دست دارید، وسایل با دسته‌های ضخیم و نرم (مثل دسته‌های ژله‌ای) از لغزش جلوگیری می‌کنند.

تعادل: بیمارانی که اسپاسم پا دارند، به واکرهای چرخ‌دار با پایه‌های پهن (برای جلوگیری از واژگونی) نیازمندند.

۳. محیط زندگی:

خانه‌های با پله‌های باریک: ویلچرهای تاشو با عرض کمتر از ۶۵ سانتی‌متر.

سطوح ناهموار (حیاط، خیابان): واکرهای سه‌چرخه با چرخ‌های لاستیکی ضخیم.

۴. وزن کاربر و تحمل وسیله:

تحمل وزن واکرها معمولاً ۱۱۰-۱۵۰ کیلوگرم است. اگر وزن شما بالاتر است، از مدل‌های فولادی (نه آلومینیومی) استفاده کنید.

وزن خود وسیله: ویلچرهای آلومینیومی (۸-۱۲ کیلوگرم) برای جابجایی آسان‌تر از فولادی (۱۵-۲۰ کیلوگرم) هستند.

نتیجه‌گیری:

در این مقاله، دکتر صابر به بررسی وسایل کمک‌ای ضروری برای بهبود کیفیت زندگی بیماران ام‌اس پرداخته و تأکید می‌کند که این تجهیزات نه تنها ابزاری برای جبران محدودیت‌ها، بلکه عامل کلیدی در حفظ استقلال، ایمنی و توانمندی افراد هستند. همانطور که ایشان اشاره می‌کنند، انتخاب وسایلی مانند عصاهای هوشمند، واکرهای تاشو، صندلی‌های چرخدار سبک‌وزن، و تجهیزات تطبیقی خانه (دستگیره‌های ارگونومیک، نرده‌های حمام) باید با توجه به پیشرفت بیماری، سطح خستگی، و نیازهای فردی انجام شود تا از افتادن، تحلیل عضلانی و وابستگی بی‌مورد جلوگیری گردد.

دکتر صابر خاطرنشان می‌سازد که استفاده به‌موقع از این وسایل، مانع هدررفت انرژی بیماران در فعالیت‌های روزمره شده و آن‌ها را برای مشارکت در درمان‌های اصلی مانند فیزیوتراپی آماده‌تر می‌کند. ایشان همچنین بر نقش حیاتی تیم درمان (فیزیوتراپیست، کاردرمانگر) در تجویز و آموزش صحیحِ کاربرد این ابزارها تأکید دارند، چرا که یک وسیله نامناسب می‌تواند به جای کمک، باعث آسیب شود.

در نتیجه، پذیرش این وسایل به عنوان همراهان توانمندساز—نه نشانه‌ای از ناتوانی—ذهنیت بیماران را تغییر داده و به آن‌ها جسارت می‌دهد تا با وجود چالش‌های ام‌اس، زندگی پویا و ایمنی داشته باشند

سوالات متداول:

1. آیا استفاده طولانی‌مدت از ویلچر باعث ضعف عضلات می‌شود؟
بله، اگر بدون برنامه فیزیوتراپی باشد. ترکیب استفاده از ویلچر + تمرینات مقاومتی روزانه (با باند کشی) از تحلیل عضلات جلوگیری می‌کند.

2- بهترین عصا برای بیماران ام اس با لرزش دست کدام است؟
عصاهای چهارپایه (Quad Cane) با پایه‌ی پهن و دسته‌های ضد لرزش (مثل مدل‌های DRIVE Medical) تعادل را ۴۰% بهتر از عصاهای معمولی افزایش می‌دهند.

عواقب بیماری ام اس| عاقبت بیماری ام اس | توانبخشی در ام اس |مرکز درمان ام اس دکتر صابر

ام اس یک بیماری دژنرتیو عصبی می باشد که ممکن است هر عضو از بدن را درگیر کنند. عاقب بیماری ام اس بسته به محل درگیری عصبی متفاوت می باشد. عوارض ام اس از مشکلات بینایی، گفتار تا اختلالات حرکتی متفاوت است. مشکلات حرکتی از مهمترین عواقب بیماری ام اس می باشد که بسیاری از بیماران را درگیر می کند. مرکز تشخیص و درمان ام اس دکتر صابر با در اختیار داشتن امکانات کامل توانبخشی بیماران ام اس شامل کاردرمانی ام اس و گفتاردرمانی ام اس به درمان عوارض و عواقب ام اس در بیماران می پردازد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

از عواقب مهم ام اس که توسط  دکتر ام اس مورد ارزیابی و درمان قرار می گیرد مشکلات حرکتی، اختلال در راه رفتن و مشکلات تعادلی بیمار می باشد که موجب افت استقلال فرد و خانه نشینی بیمار می گردد. این امر به مرور بیمار ام اس را از ادامه فعالیت های شغلی بازمیدارد و باعث افسردگی و گوشه گیری آنان می شوند.

عواقب بیماری ام اس (عواقب حرکتی، تعداد افتادن، مشکلات حرکتی)

1. اختلالات حرکت: محققان طی مطالعه ای اثر ام اس را بر حرکت بیش از ۱۸۰۰ نفر مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه رسیدند که افراد با انواع ام اس به طور متوسط بعد از 33.1 و 13.4 سال باید از ویلچر استفاده کنند. در مطالعه دیگر که با تمرکز بر اختلالات حرکتی بر ۷۰۳ فرد مبتلا به ام اس انجام شد نشان داد که 52.2 درصد از این افراد عصا 63.4 درصد ویلچر دستی، 36.7 درصد ویلچر برقی و 32.2 درصد اسکوتر استفاده می‌کردند.
2. تعداد افتادن: مطالعات نشان داده‌اند که مبتلایان به ام اس در مقایسه با افراد سالمند و همچنین نسبت به کسانی که دچار سکته شده‌اند، به میزان بیشتری افتادند را تجربه می‌کنند (حدود 1.3 تا 1.4 تجربه یک افتادن در طول یک ماه در مقایسه با افرادی با سایر بیماری‌های نورولوژی کال) .همچنین پژوهش ها حاکی از آن است که افراد نسبت به مراجعان دچار پارکینسون به میزان کمتری دچار افتادن می‌شوند.
3. فاکتورهای خطر: فاکتور خطر در واقع ویژگی،شرایط یا محیطی است که احتمال افتادن شخص مبتلا به ام اس را افزایش می دهد.افرادی که در مورد اختلال تعادل و تجارب حرکتی خود نگران هستند،بیشتر افتادن را تجربه می‌کنند. ماهیت افتادن غیر یکنواخت است و با علائم شناختی،اختلال عملکرد مثانه، بدتر شدن علائم در طول سال گذشته و مذکر بودن،افزایش می یابد. ارزیابی تعادل از طریق تست های تعادلی برگ، ( TUG ) و مقیاس 12 آیتمی راه رفتن ام اس سنجیده می شود. فاکتور های خطر دیگری که مرتبط با افتادن هستند عبارتند از سابقه افتادن ،استفاده از وسیله کمکی،نمره ( EDSS ) و اختلالات حس عمقی. در بعضی مطالعات به این نتیجه رسیدند که ۲۵ درصد از تجربه‌های افتادن در آشپزخانه یا حین فعالیت های تمیز کردن و ۴۳ درصد بعد از ظهر ها اتفاق می افتند. شکستگی هیپ اندام تحتانی آسیب‌های بسیار شایع ناشی از افتادن مبتلایان به ام اس هستند ( 52 درصد از کل شکستگی ها) که معمولاً با آسیب بافت نرم (کشیدگی،دررفتگی و ورم کردن) همراهند.
4. ترس از افتادن و اعتماد در تعادل: اختلالات تعادلی منجر به ترس از افتادن،کاهش اعتماد فرد به تعادل،تمایل به ساکن و بی حرکت بودن،کاهش سطح فعالیت جسمانی و کاهش خودکارآمدی در طول فعالیت های ضروری روزمره می شود. در ام اس ترس از افتادن با افتادن مرتبط میباشد. اعتماد به تعادل با استفاده از چند ابزار مورد ارزیابی قرار می گیرد. مقیاس ( ABC ) در چندین مطالعه برای ارزیابی اعتماد به تعادل استفاده شده است. در مقیاس ( ABC ) از شرکت کنندگان واسطه می شود تا به ۱۶ آیتم پاسخ دهند که به وسیله مقیاس نمره دهی از صفر تا صد درصد امتیاز داده می شود. سوال تکراری در کنار هر  آیتم این است که چگونه تعادل تان را از دست می‌دهید یا بی ثبات می شوید. مثالهایی از آیتم ها شامل راه رفتن پیرامون خانه،بالا و پایین رفتن از پله ها،کم شدن و برداشتن کفشش از روی زمین،ایستادن روی صندلی و دسترسی به اشیا اطراف،قدم گذاشتن و خارج شدن از پله برقی می باشد.

عاقبت ام اس و مشکلات تعادلی

شیوه ارزیابی سیستم تعادلی بر اساس سه جزء می باشد:

تاریخچه کلی

اولین جزء ارزیابی تعادل،جمع آوری اطلاعات در مورد توانایی شخص در انجام فعالیت‌های روزمره زندگی است. این اطلاعات هم از شخص و هم از مراقب با توجه به زمینه اجتماعی، سایکولوژیکال و محیطی گرفته می‌شود که ممکن است با اختلالات تعادل مرتبط بوده یا تداخل داشته باشد. جمع آوری اطلاعات در مورد شرایط، مکان و زمان هر افتادنی که گزارش می‌شود، نیازمند توجه می باشد. آنچه که شخص در هنگام افتادن انجام میدهند و تجربه هر علامتی مثل سرگیجه یا لرزش باید ثبت شود. مقیاس های زیر برای افراد سالمند به کار رفته اما در مطالعات مربوط به ام اس نیز استفاده می‌شود.

مقیاس ( FES ) درجه اعتماد فرد در انجام چندین فعالیت روزمره بدون افتادن را ارزیابی می کند که شامل ۱۶ آیتم راه رفتن بر سطح شیب دار،ملاقات دوستان یا اقوام،رفتن به محیط اجتماعی یا رفتن به یک مکان شلوغ می باشد.نمره های بالا بازتاب کننده اعتماد بیشتر در توانایی انجام فعالیت‌ها بدون افتادن است. در بین سالمندان نمره پایین تر از ۷۰ در مقیاس ( FES ) نشان دهنده ترس زیاد از افتادن خواهد بود.

در مقیاس ( ABC ) سطح اعتماد به تعادل در حین انجام شش و فعالیت روزمره ارزیابی می شود. مقیاس  هم فعالیت های درون منزل و هم بیرون منزل را ارزیابی نمره کامل 100 است که نشان دهنده سطح اعتماد بالا میباشد. روایی آزمون – باز آزمون مقیاس ( ABC )  در افراد مبتلا به ام اس 0.93 گزارش شده و مرتبط با تست های مختلف و تعادل استاتیک و داینامیک نمره کل پایین‌تر از ۷۵ در افراد سنین 7.6+- 65.6 غیر نرمال تلقی می‌گردد.

پزشکان علاقه‌مند به درک سطح توانایی فرد و عواقب بیماری ام اس، از ( DHI ) که یک مقیاس چند بعدی خود اجرایی است،استفاده می‌کنند. این مقیاس سطح ناتوانی جسمانی، احساسی و عملکردی را کمی سازی می کند. دامنه نمرات از صفر تا صد به معنای سطح بالای ناتوانی و نقص می باشد. اعتبار آزمون-باز آزمون این مقیاس در مبتلایان به ام اس 0.90  بود و ارتباط ضعیف آن با تستهای تعادل استاتیک و داینامیک گزارش شده است.

دو مقیاس نهایی برای درک توانایی افراد برای اجتناب از افتادن و مقابله با آن در صورت اتفاق،مفید است. مقیاس ( FCS ) نیازمند این است که شخص حس کنترل خود را برای پیشگیری از افتادن بسنجد،که شامل چهار آیتم در یک مقیاس پنج نمره ای است که یک نشان دهنده کاملاً مخالف و ۵ کاملا موافق است. کسب نمرات بالا نشان دهنده حس کنترل بیشتر برای پیشگیری از افتادن است. نمرات بالاتر نشان دهنده اعتماد فرد به خودش در مدیریت خطر افتادن خواهد بود.

ارزیابی مهارت های عملکرد و عاقبت ام اس

جزء دوم ارزیابی بر مهارت های عاقبت بیماری ام اس تمرکز دارد. اختلالات تعادل می توانند در انجام تکالیف در طول فعالیت های روزمره مشکل ایجاد کنند. برای مثال مشکل رفتن به خرید می تواند به دلیل مشکل در حرکت از ویلچر به ماشین یا در راه رفتن و چرخش سر برای دیدن اطراف باشد. تست های مبتنی بر عملکرد می‌توانند به درمانگر کمک کنند تا با مهارت های فردی مرتبط با کنترل تعادل را ارزیابی کند. مشاهدات بالینی اطلاعات بیشتری را فراهم می کند. در کل افراد با اختلالات تعادل در وضعیت ایستاده یک سطح حمایتی وسیع‌تر، فلکسیون در سطح هیپ، مچ و زانو و تنه اغلب به سمت جلو خم میشود. الگوی راه رفتن به وسیله چهار فاکتور زیر مشخص می‌شود:

1. افزایش فلکسیون هیپ و پلانتار فلکسیون مچ پا در تماس پاشنه برای کاهش فاصله بین مرکز ثقل و زمین.
2. کاهش سرعت،گام های کوتاه،افزایش زمان حمایت دو پا روی زمین در هنگام افزایش سرعت.
3. انقباض عضلات آگونیست و آنتاگونیست برای افزایش سفتی مفصلی.
4. کاهش حرکات سر و تنه به صورت کلی،اگرچه بعضی از شرکت‌کنندگان آتاکسی محوری نشان می‌دهند.

علاوه بر مشاهده، از مقیاس هایی که اجازه استانداردسازی ارزیابی و احتمال نمره دهی و مقایسه عملکرد مشخص در طول زمان را می‌دهند، میتوان استفاده نمود. برای مثال ( Equiscal )، ( six step spot) برای ارزیابی اختلالات تعادل در مبتلایان به ام اس طراحی شده اند. ابزارهای ( BBS ) و ( Dynamic ) ( Gait index ) برای سنجش عملکرد در تکالیف تعادلی استاتیک و داینامیک استفاده می شوند. هر دو مقیاس فراهم کننده نمره کلی هستند، اما آنالیز هر آیتم می‌تواند برای کاربرد آن در برنامه درمان و کمک به مشکل تعادل مفید باشد. مقیاس ( BBS ) یک ابزار روا و پایا برای مبتلایان به ام اس بوده آیا قادرند حداقل ۳۰ ثانیه بدون حمایت بایستند  یا خیر. مراجعان ام اس در آیتم هایی که نیازمند تعادل ایستاده بر سطح حمایت کوچک و در طول انتقال وزن در سطوح داخلی و خارجی هستند، عملکرد ضعیف تر از خود نشان می‌دهند. آسیب های حسی و وستیبولار به وسیله عملکرد ضعیف در تکالیفی که سر درگیر است و در تکالیف نیازمند چرخش کل بدن مشخص می شود. ۸ تکلیف این مقیاس شامل راه رفتن با چرخش سر،راه رفتن با حمل اشیا،راه رفتن پیرامون اشیا و بالا رفتن از پله می باشد. عملکرد توسط یک مقیاس ۴ نمره های سنجیده می‌شود. بر طبق مطالعات عاقبت ام اس انجام شده، آسیب کنترل سر و تنه باعث می شود که هنگام به چالش کشیده شدن اطلاعات بینایی و وستیبولار به وسیله حرکت سر،حفظ تعادل دچار مشکل شود.

ارزیابی استراتژی های حسی-حرکتی استفاده شده در انجام تکالیف

سیستم های آنالیز حرکت و صفحات استابلیومتریک برای ارزیابی مهارت های تعادلی در طول تکالیف استاتیک و راه رفتن، حالت ایستاده و استاتیک استفاده می شوند. صفحات استابلیومتریک برای درک عملکرد تعادل،استراتژی های حسی،حرکتی و تعریف آسیب های حسی،حرکتی استفاده می شوند. برای ارزیابی تعادل استاتیک معمولاً افراد می بایست بدون حرکت برای 20-60 ثانیه بایستند. این وسیله وضعیت فشار مرکزی ( COP ) در ایستادن آرام را ارزیابی می‌کند که نشان دهنده وضعیت وزنی فرد در سطح حمایتی او می باشد. لرزش سر می تواند منجر به مشکلاتی در جمع آوری اطلاعات بینایی-وستیبولار معتبر شود. اگر نوسان  ( COP ) در جهت جلو-عقب نسبت به محور داخلی-خارجی بالاتر باشد،بیانگر افزایش بی ثباتی در صفحه ساژیتال است. حرکات ( COP ) فراهم کننده اطلاعات مهمی برای استراتژی های استفاده شده برای کنترل تعادل است. برای مثال،ضعف اندام تحتانی چپ نشان‌دهنده تمایل به سمت راست می باشد.

بیماری ام اس چیست |علائم ام اس |نشانه‌های ام اس| MS|مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر

بیماری ام اس چیست؟ اسکلروز متعدد یا ام اس نوعی بیماری خود ایمنی است که در آن غلاف میلین تخریب می شود و باعث شکل گیری پلاکهایی در قسمت هایی از ماده سفید مغز و طناب نخاعی می گردد که گاهی اوقات تا ماده خاکستری گسترش می یابد. این بیماری در سیستم عصبی مرکزی رخ می‌دهد و به ندرت با ناهنجاری‌های سیستم عصبی محیطی همراه می‌شود. از علائم ام اس، تخریب میلین است که باعث ایجاد نواحی پراکنده آسیب دیده در مغز و نخاع، بخصوص اطراف بطن ها و ساقه مغز میشود و طیف گسترده ای از علائم و نشانه ها ی ام اس را ایجاد میکند. اولین بار بیماری ms در سال ۱۸۶۸ توسط جین مارتین چارکت متخصص اعصاب فرانسوی معرفی شد. شیوع بیماری ام اس در خانم ها بیشتر از آقایون می باشد در مورد انواع بیماری ام اس باید به علائم ام اس خاموش، علائم ام اس بدخیم،نشانه ام اس در پا و علائم ام اس در چشم توجه شود. مرکز توانبخشی بیماران ام اس به درمان انواع بیماری ام اس پی پردازد.نشان های ام اس در بیماران به صورت مختلف بروز می کند، علائم ام اس در چشم شامل دو بینی گاه به گاه می باشد اما علائم ام اس حاد تا زمینگیر شدن بیمار پیش می روذ. دکتر متخصص به تشخیص علائم ام اس خاموش، علائم ام اس بدخیم در انواع بیماری ام اس می پردازد وبهترین درمان را ارائه می دهد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

ام اس چیست؟

ام اس در برقراری ارتباط بین سلول های عصبی مغز و نخاع تداخل ایجاد می‌کند. سلول های عصبی از طریق زواید خود به نام دندریت و آکسون با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند. دندریت پیام عصبی را دریافت کرده و به سمت جسم سلولی هدایت می‌کند و آکسون پیام عصبی را از سلول خارج می کند. بیشتر آکسون ها توسط غلافی سفید رنگ از جنس لیپوپروتئین به نام میلین پوشیده شده اند که باعث انتقال سریعتر پیام های عصبی در طول آکسون میشود. در بیماری ام اس(اسکلروز متعدد)،سیستم ایمنی بدن به میلین حمله می‌کند و به آن آسیب می‌زند. در نتیجه آکسون نمی‌تواند مانند قبل پیام های عصبی را منتقل کند.

شیوع بیماری ام اس

شیوع بیماری ام اس معمولا در خانم های جوان مشاهده می‌شود. به این صورت که میزان ابتلا در خانم‌ها ۴ برابر آقایان است. شیوع بیماری ام اس بین 2 و 150 در هر 100 هزار نفر می باشد که بستگی به کشور و جمعیت خاص آن دارد. برای مثال در شمال ایالات متحده آمریکا،کانادا و انگلستان،از هر 100 هزار نفر،100 نفر مبتلا به اسکلروز متعدد می باشند. بعد از سکته ، اسکلروز متعدد شایع‌ترین بیماری عصب شناختی در آمریکای شمالی است و همچنین شایع ترین بیماری عصب شناختی در افراد ۲۰ تا ۴۵ ساله است.

دوره های بالینی ام اس-انواع بیماری ام اس

در ابتدا ام اس(اسکلروز متعدد) را یک بیماری عودکننده-بهبود یابنده یا پیشرونده مزمن می دانستند،در حالیکه این نوع دسته بندی، مطالعه این بیماری و قرار دادن بیماران در یکی از این دو دسته را با مشکل مواجه ساخته بود. جهت برطرف کردن این مشکل،در سال ۱۹۹۶ یک مطالعه بین المللی انجام شد تا اصطلاحاتی که جهت توصیف دوره بالینی بیماری ام اس به کار می رود،به صورت استاندارد تعریف شوند. بنابراین امروزه چهار دوره بالینی یا الگوی پیشرفت بیماری برای ام اس (اسکلروز متعدد) مطرح شده است که پیش‌آگهی بیماری کمک فراوانی می‌کند.

علائم ام اس خفیف

مشخصه اصلی ام اس عود کننده- بهبود یابنده ( RRMS ) وجود حملات حاد ( عود) پیش بینی نشده است که به روشنی تعریف می‌شوند. به دنبال این حملات، بهبودی کامل یا نسبی بیمار همراه با عدم پیشرفت بیماری رخ می‌دهد،که ممکن است ماهها یا سالها طول بکشد. بعد از حمله،علائم ایجاد شده یا برطرف می‌شوند یا عوارضی باقی می‌ماند. این بیماری در ۸۵ تا ۹۰ درصد بیماران به این شکل آغاز می شود. اگر علائم به طور کامل پس از هر حمله برطرف شوند، بیماری ام اس از نوع خفیف می باشد.

پیشرونده ثانویه

65 درصد از بیمارانی که اختلالشان به شکل عود کننده – بهبود یابنده آغاز شده و پس از مدتی دچار پسرفت می شود. هست در این دوره بالینی،بیماری ام اس ابتدا از نوع عود و بهبود می باشد،اما پس از مدتی به صورت پیشرونده در می آید. پیشرفته بیماری با سرعت های متغیر رخ می دهد و ممکن است گاهی بعد از عود، بهبودی ناچیزی مشاهده شود. به طور کلی،31 درصد از بیماران دوره بالینی پیشرونده ثانویه ( SPMS ) را تجربه می کنند. معمولاً به طور متوسط ۱۹ سال طول میکشد که ( RRMS ) به ( SPMS ) تبدیل شود.

علائم ام اس بدخیم -عود کننده  و پیشرونده

در ام اس عود کننده- پیشرونده ( RRMS ) ،بیمار از ابتدا دچار پسرفت می‌شود، اما پیشرفت بیماری همراه با عود های حاد (با یا بدون بهبودی) رخ می‌دهد. دوره بالینی ۵ درصد از بیماران، عود کننده- پیشرونده می باشد.

علائم ام اس حاد یا پیشرونده اولیه

وضعیت بیماران مبتلا به ام اس پیشرونده اولیه به طور تقریباً ممتد بدتر می شود. ممکن است گاهی وضعیت بیمار برای مدت کوتاهی ثابت بماند و یا بیمار به طور موقتی به میزان اندک بهبود یابد. ( PPMS ) در 9 درصد از بیماران رخ می دهد و معمولا در حدود 40 سالگی آغاز می شود این نوع را نوع حاد نیز می گویند.

علائم بیماری ام اس چیست و نشانه‌های ام اس

علائم بیماری ام اس( اسکلروز متعدد) به دو دسته تقسیم می شوند: علائمی که مستقیماً به دلیل از بین رفتن میلین در مغز و نخاع ایجاد می‌شوند و علائمی که به طور مستقیم ایجاد نمی شوند. علائمی که به واسطه خود بیماری مستقیماً به وجود آمده‌اند را علائم اولیه می‌نامند؛مانند بی حسی و ضعف. گاهی بیمارانی که علائم اولیه ام اس را نشان می‌دهند،از مشکلاتی رنج می برند که به طور غیر مستقیم شکل گرفته اند. به این علائم،علائم ثانویه می گوییم. برای مثال،ضعف و سفتی باعث می شود که مقدار حرکت در مفاصل کاهش یابد، بیاموز که به این حالت کنتراکتور می گوییم. این بی حرکتی، می تواند خود منجر به پوکی استخوان شود.

علائم اولیه ام اس (اسکلروز متعدد) را می‌توان به طور کلی در ۵ گروه طبقه بندی کرد:

• حرکت و راه رفتن
• مثانه و روده
• گفتار و بلع
• اختلال حسی
• شناخت و حافظه

علائم ام اس مربوط به حرکت و راه‌رفتن می‌تواند شامل خستگی،سفتی،ضعف،ترمور،مشکل در تعادل، مهارت ضعیف، آتاکسی و تحریک ضعیف باشد.

خستگی یکی از شایعترین و مشکل ساز ترین علائم بیماری ام اس(اسکلروز متعدد) است که در حدود دو سوم بیماران دیده می‌شود و ممکن است ماهها یا حتی بیشتر به طول انجامد. حداقل دو الگوی متفاوت خستگی شناخته شده است:

نوع اول خستگی مداوم ای است که حتی انجام  ساده‌ترین فعالیت‌ها را برای بیمار غیرممکن می‌سازد.

نوع دوم، به دنبال چندین دقیقه فعالیت جسمی ظاهر می شود که بیشتر در پاها ایجاد شده و بعد از استراحتی کوتاه برطرف می شود . این حالت ممکن است چشم ها را نیز به دنبال مطالعه درگیر کند،که بعد از قطع مطالعه رفع می گردد. خستگی به طور عمده در هوای گرم و یا به دنبال حمام آب داغ تشدید می‌شود. افزایش دمای بدن (مثلاً در اثر تب) نیز باعث بدتر شدن این وضعیت می شود. بنابراین، بیماران مبتلا به ام اس(اسکلروز متعدد) که درگیر خستگی می باشند،از کاهش کیفیت زندگی شکایت دارند. با وجودی که خستگی می تواند مستقیماً در اصل ام اس ایجاد شود، عوامل دیگری از قبیل بی‌تحرکی نیز در آن دخیل می باشند. کاهش توان جسمانی و اختلالات خواب نیز از عوارض خستگی است.

نشانه های ام اس در پاها و تعادل

سفتی عضلات یکی دیگر از علائم ام اس (اسکلروز متعدد) می باشد که ممکن است با درد و گرفتگی عضلات همراه شود. در طی سیر بیماری، قدرت عضلانی دست ها و پاها ممکن است کاهش یابد و باعث شود بیمار برای راه رفتن به حمایت نیاز پیدا کند.

مخچه مسئول حفظ هماهنگی عضلات است و آسیب به آن باعث بروز مشکلات تعادل و هماهنگی حرکات می‌شود. این مسئله عدم تعادل در هنگام راه رفتن را به دنبال دارد. علاوه بر این،ممکن است فرد در برداشتن اجسام کوچک با دست دچار مشکل شود. همچنین ممکن است لرزش دست نیز رخ دهد.

مشکلات ادراری و روده ای به علت درگیری عضلات کنترل کننده مثانه و روده در بسیاری از بیماران مبتلا به ام اس(اسکلروز متعدد) دیده می‌شود. اختلالات روده کمتر به چشم می آید و معمولاً به صورت یبوست ناشی از بی تحرکی در مراحل انتهایی بیماری ظاهر می‌شوند. اما مشکلات ادراری در بیماران ام اس شایع است و منجر به بی اختیاری ادرار میشود. برخی از بیماران نیز قادر به تخلیه کامل مثانه خود نمی باشند.

علائم ام اس در چشم

در بخش مربوط به اختلال حسی نیز بی حسی،درد، مشکلات بینایی، سرگیجه، تورم مچ پا و سرد شدن کف پا دیده می‌شود. بیماری ام اس (اسکلروز متعدد)، یکی از شایع‌ترین بیماری های عصب شناختی است، که باعث بروز مشکلات بینایی می شود،به طوری که التهاب عصب بینایی، یکی از شایع‌ترین علائم ام اس در چشم ،به خصوص در اوایل بیماری می باشد. این امر منجر به تاری دید، عدم توانایی در درک رنگها و یا درد پشت کره چشم شده،که با حرکات چشم تشدید می شود. علاوه بر موارد فوق،نیستاگموس و دوبینی ممکن است به دلیل تاثیر اسکلروز متعدد بر مغز دیده شود.

اختلالات حسی در اثر آسیب به راه‌های حسی طناب نخاعی به وجود می‌آید. این علائم، عموما در یکی از اندام ها ظاهر شده و از علائم شایع بیماری میباشند. بی حسی می تواند به صورت عدم توانایی در درک حس سطحی، ضربه آرام نوک سوزن و یا دمای سرد و گرم تجربه شود.

با وجودی که سال ها تصور می‌شد ام اس (اسکلروز متعدد) یک بیماری بدون درد است، امروزه مشخص شده است که برخی از بیماران از درد و ناراحتی شکایت دارند. درد ممکن است عارضه مستقیم بیماری ام اس (اسکلروز متعدد) باشد و یا در اثر سایر علائم بیماری ایجاد شود. گویا شدت درد از خفیف تا شدید متغیر است. علاوه بر درد عضلانی اسکلتی در مفاصل، عضلات، تاندون ها و لیگامان ها،گاهی درد ناگهانی نیز گزارش شده است. برای مثال،بیمار ممکن است در اثر آسیب اعصاب صورتی، درد صورت را تجربه کند. گرفتگی های عضلانی در دست‌ها و یا پاها نیز به خصوص وقتی برای مدت طولانی بی‌حرکت مانده باشند، می تواند دردناک باشد. کاردرمانی جسمی در بیماران ام اس می تواند موجب بهبود علائم بیماری ام اس در بیمار گردد.

جهت مطالعه بیشتر به مطلب توانبخشی پارکینسون و توانبخشی بزرگسالان مراجعه نمایید.

ام اس و علائم آن

ام اس ( Multiple sclerosis ) چیست؟ ام اس یک بیماری التهابی است که در آن غلافهای میلین سلول‌های عصبی در مغز و نخاع آسیب می‌بینند. این آسیب‌دیدگی می‌تواند در توانایی بخش هایی از سیستم عصبی که مسئول ارتباط هستند اختلال ایجاد کند و باعث به وجود آمدن علائم و نشانه های اختلال در گفتار، حرکت و بینایی بیمار شود. مرکز توانبخشی ام اس دکتر صابر در زمینه ارزیابی علائم بیماری ام اس و عوارض ام اس در بیمار همچنین درمان ام اس فعالیت می نماید. با توجه به ناشناخته بودن علت ام اس در بیماران درمان به موقع و کاهش علائم نقش مهمی را در بهبود روند زندگی بیمار ایفا می کند.

 جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

علت بیماری ام اس چیست؟

این بیماری به طور معمول در سنین ۲۰ تا ۵۰ سالگی و در زنان دو برابر مردان اتفاق می‌افتد. علت ام اس نامشخص است،با وجود این گمان می‌رود این بیماری بر اثر ترکیبی از عوامل محیطی مانند عوامل آلوده کننده و ژنتیک اتفاق می‌افتد.

اسکلروز چندگانه یا ام اس به طور معمول بر اساس ارائه نشانه ها و علائم، همراه با تصویر برداری پزشکی و آزمایش های آزمایشگاهی لازم  توسط دکتر ام اس تشخیص داده می‌شود.تایید چنین تشخیصی به ویژه در مراحل اولیه آن دشوار است زیرا ممکن است علائم و نشانه ها مشابه با سایر مشکلات پزشکی باشند.

چگونه ام اس میگیریم؟

علل ژنتیکی ام اس یا مولتیپل اسکلروزیس

ام اس یک اختلال وراثتی نیست،اما مطالعات نشان دهنده برخی عوامل ژنتیکی بوده است که خطر ابتلا به بیماری ام اس را افزایش می‌دهد. خطر ابتلا به ام اس در اقوام بیمار به خصوص در خواهر و برادرها، والدین و فرزندان بیشتر از افراد دیگر است.در دوقلوهای تک تخمکی احتمال ابتلا در هر دو نفر ۳۵ درصد است که نشان دهنده چند ژنی بودن و پیچیدگی بررسی دلایل ام اس است. علاوه بر این،مطالعات تغییراتی ژنتیکی را در بیماران ام اس نشان داده است،برای مثال تغییراتی در کروموزوم ۶،و کروموزوم ۵ گزارش شده است.

دلایل محیطی ام اس

عوامل خطر عفونی

به نظر می‌آید که علاوه بر علل ژنتیکی بیماری ام اس دلایل دیگری نیز در مبحث علت شناسی مطرح باشد. برای مثال، احتمال ابتلا به بیماری ام اس با مهاجرت در سنین پایین ارتباط دارد که این پدیده با دلایل ژنتیکی قابل توجیه نیست. این یافته را می توان اینطور توجیه کرد که نوعی عامل عفونی که ناشی از یک میکروب شایع است، می تواند علت بیماری ام اس باشد. فرضیه های مختلفی درباره مکانیسم ایجاد کننده و علت به وجود آمدن بیماری ام اس مطرح شده اند. در «فرضیه بهداشت» اعتقاد بر این است که مواجهه با چندین عامل عفونی در اوایل زندگی، از فرد در مقابل ام اس محافظت می کند. بنابراین علت مولتیپل اسکلروزیس یک عکس العمل خود ایمنی است که توسط چندین میکرواور گانیسم عفونت زا در افراد مستعد و فعال می‌شود و با افزایش سن ابتلا،احتمال ام اس نیز بالا می رود.

فرضیه دوم اینکه در این زمینه است،«فرضیه شیوع» نام دارد. در این فرضیه علت ام اس یک بیماری در نظر گرفته می شود، که خود در نتیجه یک عامل بیماری زا رخ می دهد و احتمال وجود این عامل بیماری زا در نواحی با شیوع بالای ام اس بیشتر است. این عامل بیماری زا در بیشتر افراد یک عفونت پایدار بدون علامت ایجاد می کند، اما پس از گذشت چندین سال در برخی افراد باعث تخریب میلین می شود. البته از فرضیه بهداشت بیشتر حمایت شده است.

این احتمال نیز وجود دارد که یک عامل ویروسی در بروز بیماری ام اس نقش داشته باشد و عفونت با این ویروس عامل اولیه یا عوامل مساعد کننده در علت ابتلا به بیماری مولتیپل اسکلروزیس باشد. برای مثال، ارتباط ویروس تبخال در انسان با این بیماری ثابت شده است. در پژوهش سوتلو و همکارانش نیز ویروس آبله مرغان زوستر به مقدار زیادی در مایع مغزی نخاعی بیماران مبتلا به ام اس یافت شد.

عوامل خطر غیر عفونی

بیماری ام اس در مناطق دور از خط استوا بیشتر رخ می دهد. برخی دانشمندان معتقدند، با توجه به اینکه میزان مواجهه با نور آفتاب در طول سال، در مناطق نزدیک به خط استوا بیشتر است و ویتامین دی به طور طبیعی به دنبال مواجهه با آفتاب تولید می‌شود، این ویتامین اثر موثری بر عملکرد سیستم ایمنی دارد و ممکن است به محافظت در برابر دلایل ام اس کمک کند. به علاوه، کاهش ویتامین دی در نوزادان و کودکان نیز باعث ابتلای بیشتر آنها به عفونت‌های ویروسی نسبت به عفونت‌های باکتریایی می‌شود و در نتیجه در عملکرد سیستم ایمنی بدن آنها تداخل ایجاد می‌کند و فرد را مستعد ابتلا به مولتیپل اسکلروزیس میسازد. در پژوهش دیگری که در همین سال صورت گرفت، مشخص شد که میزان بالای ویتامین دی در سه ماهه سوم بارداری می تواند احتمال ابتلا به ام اس را در جنین کاهش دهد.

سوال متداول:

1-آیا ام اس بیماری خودایمنی است؟
بله، سیستم ایمنی به اشتباه به غلاف میلین اعصاب در مغز و نخاع حمله می‌کند.

2-آیا استرس علت ام اس است؟
استرس مستقیماً علت نیست، اما می‌تواند حملات را تحریک یا تشدید کند.

انواع ام اس

مرکز تشخیص و درمان ام اس دکتر صابر به بررسی دقیق علائم ام اس و تشخیص نوع ام اس در بیماران می پردازد.

• پیشرونده – عود کننده
• پیشرونده ثانویه
• پیشرونده اولیه
• عود کننده- فروکش کننده

عوارض ام اس در بیماران

معمولاً عوارض زیر در افراد دارای ام‌اس دچار مشکل می‌شود:

• شناخت (توجه،حافظه،برنامه ریزی،استدلال،حل مسئله،سازمان بندی)
• زبان ( واج شناسی، صرف، واژگان، نحو، معنا شناسی)
• گفتار( وضوح گفتار)
• ارتباط
• دیزآرتری
• بلع و غذا خوردن

بر اساس مطالعه‌ای که سال ۲۰۰۸ در ایتالیا روی عملکرد بلع ۲۲۶ بیمار ام اس انجام شد، مشخص شد که ۳۵ درصد از بیماران ام اس بلع غیرطبیعی داشتند.

گفتاردرمانی ام اس :

دیزآرتری یک اختلال گفتاری ناشی از آسیب به بخش کنترل حرکتی گفتار در بیماران ام اس است.

ممکن است در افراد دارای ام اس عملکرد حرکتی مکانیسم های گفتاری زیر دچار اشکال شود:

• تنفس ( عضلات تنفسی)
• آواسازی( حنجره)
• تشدید( نرمکام)
• تولید( لب، فک زبان)
• پروزودی ( نوای گفتار)

فرد دارای ام اس ممکن است یکی از انواع دیزآرتری های زیر را داشته باشد:

1. دیزآرتری سفت:

• کیفیت صوت خشن
• تلفظ دچار اشکال صداها
• سرعت پایین گفتار
• عبارات و جملات کوتاه تر
• بیش خیشومی

2. دیزآرتری عدم تعادل:

• لرزش صوتی
• تلفظ غیر معمول صداها
• حرکات متوالی ناهماهنگ در لب،فک و زبان
• گفتار اسکن مانند و رباتیک
• بلندی صدای متغیر

3. دیزآرتری ترکیبی:

تقریباً می‌توان گفت ترکیبی از موارد یک و دو اتفاق می‌افتد.

کاردرمانی و گفتاردرمانی در بیماران ام اس یکی از درمان های موثر و مفید در بیماری ام اس می باشد. بررسی دقیق علائم ام اس و درمان بیماران ام اس موجب کاهش عوارض بیماری ام اس در بیماران و ارتقاع کیفیت زندگی و استقلال بیمار می گردد. مرکز توانبخشی او اس دکتر صابر با کادر مجرب کاردرمان و گفتار درمان به صورت حرفه ای به درمان بیماران می پردازد.

علائم ام اس خفیف

مشخصه اصلی ام اس عود کننده- بهبود یابنده ( RRMS ) وجود حملات حاد ( عود) پیش بینی نشده است که به روشنی تعریف می‌شوند. به دنبال این حملات، بهبودی کامل یا نسبی بیمار همراه با عدم پیشرفت بیماری رخ می‌دهد،که ممکن است ماهها یا سالها طول بکشد. بعد از حمله،علائم ایجاد شده یا برطرف می‌شوند یا عوارضی باقی می‌ماند. این بیماری در ۸۵ تا ۹۰ درصد بیماران به این شکل آغاز می شود. اگر علائم به طور کامل پس از هر حمله برطرف شوند، بیماری ام اس از نوع خفیف می باشد.

پیشرونده ثانویه

65 درصد از بیمارانی که اختلالشان به شکل عود کننده – بهبود یابنده آغاز شده و پس از مدتی دچار پسرفت می شود. هست در این دوره بالینی،بیماری ام اس ابتدا از نوع عود و بهبود می باشد،اما پس از مدتی به صورت پیشرونده در می آید. پیشرفته بیماری با سرعت های متغیر رخ می دهد و ممکن است گاهی بعد از عود، بهبودی ناچیزی مشاهده شود. به طور کلی،31 درصد از بیماران دوره بالینی پیشرونده ثانویه ( SPMS ) را تجربه می کنند. معمولاً به طور متوسط ۱۹ سال طول میکشد که ( RRMS ) به ( SPMS ) تبدیل شود.

علائم ام اس بدخیم -عود کننده  و پیشرونده

در ام اس عود کننده- پیشرونده ( RRMS ) ،بیمار از ابتدا دچار پسرفت می‌شود، اما پیشرفت بیماری همراه با عود های حاد (با یا بدون بهبودی) رخ می‌دهد. دوره بالینی ۵ درصد از بیماران، عود کننده- پیشرونده می باشد.

علائم ام اس حاد یا پیشرونده اولیه

وضعیت بیماران مبتلا به ام اس پیشرونده اولیه به طور تقریباً ممتد بدتر می شود. ممکن است گاهی وضعیت بیمار برای مدت کوتاهی ثابت بماند و یا بیمار به طور موقتی به میزان اندک بهبود یابد. ( PPMS ) در 9 درصد از بیماران رخ می دهد و معمولا در حدود 40 سالگی آغاز می شود این نوع را نوع حاد نیز می گویند.

علائم بیماری ام اس چیست و نشانه‌های ام اس

علائم بیماری ام اس( اسکلروز متعدد) به دو دسته تقسیم می شوند: علائمی که مستقیماً به دلیل از بین رفتن میلین در مغز و نخاع ایجاد می‌شوند و علائمی که به طور مستقیم ایجاد نمی شوند. علائمی که به واسطه خود بیماری مستقیماً به وجود آمده‌اند را علائم اولیه می‌نامند؛مانند بی حسی و ضعف. گاهی بیمارانی که علائم اولیه ام اس را نشان می‌دهند،از مشکلاتی رنج می برند که به طور غیر مستقیم شکل گرفته اند. به این علائم،علائم ثانویه می گوییم. برای مثال،ضعف و سفتی باعث می شود که مقدار حرکت در مفاصل کاهش یابد، بیاموز که به این حالت کنتراکتور می گوییم. این بی حرکتی، می تواند خود منجر به پوکی استخوان شود.

علائم اولیه ام اس (اسکلروز متعدد) را می‌توان به طور کلی در ۵ گروه طبقه بندی کرد:

• حرکت و راه رفتن
• مثانه و روده
• گفتار و بلع
• اختلال حسی
• شناخت و حافظه

علائم ام اس مربوط به حرکت و راه‌رفتن می‌تواند شامل خستگی،سفتی،ضعف،ترمور،مشکل در تعادل، مهارت ضعیف، آتاکسی و تحریک ضعیف باشد.

خستگی یکی از شایعترین و مشکل ساز ترین علائم بیماری ام اس(اسکلروز متعدد) است که در حدود دو سوم بیماران دیده می‌شود و ممکن است ماهها یا حتی بیشتر به طول انجامد. حداقل دو الگوی متفاوت خستگی شناخته شده است:

نوع اول خستگی مداوم ای است که حتی انجام  ساده‌ترین فعالیت‌ها را برای بیمار غیرممکن می‌سازد.

نوع دوم، به دنبال چندین دقیقه فعالیت جسمی ظاهر می شود که بیشتر در پاها ایجاد شده و بعد از استراحتی کوتاه برطرف می شود . این حالت ممکن است چشم ها را نیز به دنبال مطالعه درگیر کند،که بعد از قطع مطالعه رفع می گردد. خستگی به طور عمده در هوای گرم و یا به دنبال حمام آب داغ تشدید می‌شود. افزایش دمای بدن (مثلاً در اثر تب) نیز باعث بدتر شدن این وضعیت می شود. بنابراین، بیماران مبتلا به ام اس(اسکلروز متعدد) که درگیر خستگی می باشند،از کاهش کیفیت زندگی شکایت دارند. با وجودی که خستگی می تواند مستقیماً در اصل ام اس ایجاد شود، عوامل دیگری از قبیل بی‌تحرکی نیز در آن دخیل می باشند. کاهش توان جسمانی و اختلالات خواب نیز از عوارض خستگی است.

نشانه های ام اس در پاها و تعادل

سفتی عضلات یکی دیگر از علائم ام اس (اسکلروز متعدد) می باشد که ممکن است با درد و گرفتگی عضلات همراه شود. در طی سیر بیماری، قدرت عضلانی دست ها و پاها ممکن است کاهش یابد و باعث شود بیمار برای راه رفتن به حمایت نیاز پیدا کند.

مخچه مسئول حفظ هماهنگی عضلات است و آسیب به آن باعث بروز مشکلات تعادل و هماهنگی حرکات می‌شود. این مسئله عدم تعادل در هنگام راه رفتن را به دنبال دارد. علاوه بر این،ممکن است فرد در برداشتن اجسام کوچک با دست دچار مشکل شود. همچنین ممکن است لرزش دست نیز رخ دهد.

مشکلات ادراری و روده ای به علت درگیری عضلات کنترل کننده مثانه و روده در بسیاری از بیماران مبتلا به ام اس(اسکلروز متعدد) دیده می‌شود. اختلالات روده کمتر به چشم می آید و معمولاً به صورت یبوست ناشی از بی تحرکی در مراحل انتهایی بیماری ظاهر می‌شوند. اما مشکلات ادراری در بیماران ام اس شایع است و منجر به بی اختیاری ادرار میشود. برخی از بیماران نیز قادر به تخلیه کامل مثانه خود نمی باشند.

علائم ام اس در چشم

در بخش مربوط به اختلال حسی نیز بی حسی،درد، مشکلات بینایی، سرگیجه، تورم مچ پا و سرد شدن کف پا دیده می‌شود. بیماری ام اس (اسکلروز متعدد)، یکی از شایع‌ترین بیماری های عصب شناختی است، که باعث بروز مشکلات بینایی می شود،به طوری که التهاب عصب بینایی، یکی از شایع‌ترین علائم ام اس در چشم ،به خصوص در اوایل بیماری می باشد. این امر منجر به تاری دید، عدم توانایی در درک رنگها و یا درد پشت کره چشم شده،که با حرکات چشم تشدید می شود. علاوه بر موارد فوق،نیستاگموس و دوبینی ممکن است به دلیل تاثیر اسکلروز متعدد بر مغز دیده شود.

اختلالات حسی در اثر آسیب به راه‌های حسی طناب نخاعی به وجود می‌آید. این علائم، عموما در یکی از اندام ها ظاهر شده و از علائم شایع بیماری میباشند. بی حسی می تواند به صورت عدم توانایی در درک حس سطحی، ضربه آرام نوک سوزن و یا دمای سرد و گرم تجربه شود.

با وجودی که سال ها تصور می‌شد ام اس (اسکلروز متعدد) یک بیماری بدون درد است، امروزه مشخص شده است که برخی از بیماران از درد و ناراحتی شکایت دارند. درد ممکن است عارضه مستقیم بیماری ام اس (اسکلروز متعدد) باشد و یا در اثر سایر علائم بیماری ایجاد شود. گویا شدت درد از خفیف تا شدید متغیر است. علاوه بر درد عضلانی اسکلتی در مفاصل، عضلات، تاندون ها و لیگامان ها،گاهی درد ناگهانی نیز گزارش شده است. برای مثال،بیمار ممکن است در اثر آسیب اعصاب صورتی، درد صورت را تجربه کند. گرفتگی های عضلانی در دست‌ها و یا پاها نیز به خصوص وقتی برای مدت طولانی بی‌حرکت مانده باشند، می تواند دردناک باشد. کاردرمانی جسمی در بیماران ام اس می تواند موجب بهبود علائم بیماری ام اس در بیمار گردد.