هر کودک با سرعت منحصر به فرد خود مسیر رشدش را طی می کند و محدوده رشد طبیعی بسیار وسیع می باشد. تشخیص نشانه های تاخیر در رشد می تواند به تشخیص به موقع و درمان آن کمک کند. کمتر از نیمی از کودکان مبتلا به اختلال که دچار تاخیر در رشد یا تاخیر در تکلم هستند، قبل از شروع سن مدرسه تشخیص داده می شوند. انواع مختلفی از تاخیر در رشد کودکان وجود دارد از جمله تاخیر در زبان و کلام، تاخیر در مهارت های حرکتی، تاخیر در مهارت های اجتماعی و… . یکی از علل شایع تاخیر در تکلم و درک پایین کودک در مسیر طبیعی رشد و تکامل کودک، اوتیسم می باشد که باید به سرعت شناسایی و درمان شود، البته علل دیگر نظیر مشکلات ژنتیکی، وراثتی و ساختاری نیز موجب تاخیر در تکلم کودک می شوند که باید بررسی و درمان گرددند. کلینیک تخصصی توانبخشی دکتر صابر، بهترین مرکز گفتاردرمانی اوتیسم در تهران، با استفاده از روش هایی همچون گفتاردرمانی اوتیسم، گفتاردرمانی برای درک پایین کودک ، رفتاردرمانی، کاردرمانی درکی حرکتی و… به درمان درک پایین کودک می پردازد.
آپراکسی غیرکلامی
آپراکسی دهانی غیر کلامی به مشکل در تقلید یا توالی قصدمند حرکات دهانی که ربطی به گفتار ندارد، اشاره دارد مثل درهم کشیدن لب ها یا لیس زدن لب ها. کودکان با این اختلالات اغلب در مهارت های تقلیدی آسیب دیده اند. برخی گفتاردرمانان برای درک پایین کودک معتقدند که آپراکسی یک اختلال در برنامه ریزی حرکتی است، آپراکسی یک درماندگی برای بسیاری از کودکان جهت رشد گفتار محسوب می شود اما هنوز در مورد آن بحث وجود دارد. آپراکسی در کودکان به آسیب در توانایی برنامه ریزی و اجرای حرکات در غیبت مشکلات حرکتی اشاره دارد. این اختلال در کودکان با مشکل در توالی صدا های گفتاری، گروه بندی و کاهش قابلیت فهم، خیشومی شدگی، موقعیت یابی های خاموش، خطا های غیر ثابت و غیر نرمال مرتبط است.
درک پایین کودک در زبان
علاوه بر مشکلات زبان بیانی، اغلب مشکلات زبان درکی هم در کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم وجود دارد. پیگیری جنبه های زبان درکی ممکن است به فهم درون داد زبانی و مقاصد ارتباطی کمک کند:
کاهش پاسخ به گفتار دیگران (نمی تواند به نام خودش واکنش نشان دهد)
پیگیری دستورات ساده
مشکل در، تفسیر سرنخ های غیر کلامی مثل ژست ها، حالات چهره ای و سرنخ های فرازبانی مثل تن صدا
مشکلات درک زبان در سطوح بعدی زبانی هم ادامه دارد. در واقع درک می تواند بیشتر از بیان در میان کودکان با اختلال که کلام دارند، آسیب دیده باشد. درک زبان مبهم (استعاره ای) شامل ضرب المثل، جوک، تشبیه و استعاره می تواند چالش بزرگی برای کودکان مبتلا به اوتیسم باشد زیرا در این اشکال، ارتباط خیلی کمی بین شکل و معنا یشان وجود دارد. این کودکان در پذیرش این که کلمه ای می تواند معانی چندگانه ای داشته باشند، دچار مشکل اند.
راهنمایی هایی برای ارزیابی اوتیسم و درک پایین کودک
برای کودکان مبتلا به اوتیسم که در مرحله قبل از قصدمندی یا پیش زبانی هستند، گفتاردرمانی می تواند استفاده کودک از پاسخ های غیر زبانی مثل توجه به شیء اشاره شده و پیروی از دستورات مستقیم ساده را بررسی کند.
در مرحله کلمات ابتدایی، کودک باید سوالات Wh و ترکیب کلمات را متوجه شود.
در مرحله ترکیب کلمه و جمله کودک باید گفته ها را با تکیه کمتر بر استراتژی های پاسخ غیر کلامی متوجه شود.
در سطح زبانی، گفتاردرمانی برای درک پایین کودک باید توانایی کودک را در تفسیر و یکپارچه سازی سرنخ های غیر کلامی مثل ژست و بیانات چهره ای و سرنخ های فرازبانی مثل تن صدا ارزیابی کند.
پائول پیشنهاد می کند که پیگیری حیطه ها برای ارزیابی درک کودکان در مرحله زبانی پیشرفته برای کودکان دارای کلام و اوتیسم سطح بالا، شامل موارد زیر باشد:
-فهم زبان غیر مستقیم شامل اصطلاحات، جوک، استعاره و کلمات با معانی چندگانه
-فهم زبانی که شامل اطلاعات ارجاع شده است علاوه بر آن چـه کـه بـه صـورت صریح بیان می شود
در حالی که ممکن است عموم مردم گفتار درمانی را با لکنت زبان و اختلالات گفتاری مرتبط بدانند، گفتار درمانگران به کودکان و بزرگسالان کمک می کنند تا مهارت ارتباط خود را بهبود بخشند. گفتار درمانی کودکان و بزرگسالان برای بهبود مهارت ارتباط شامل انواع روش های درمانی برای بهبود ارتباطات عملکردی در محیط های گوناگون اجتماعی می باشد. گفتار درمانگر می تواند به اشخاص در هر سنی که باشند، از کودک گرفته تا بزرگسال، که در مهارت های ارتباط با مشکلاتی مواجه هستند، کمک کند. برخی روش های گفتار درمانی که برای بهبود مهارت ارتباط استفاده می شود عبارت اند از: آموزش ویدیویی، مکالمات نقش آفرینی، ایفای نقش و… . گفتار درمانی معمولا نقش بسیار مهمی در کمک به کودکان و بزرگسالانی که در مهارت ارتباط مشکل دارند، ایفا می کند. روش هایی که یک گفتار درمانگر استفاده می کند دقیقاً با کودک یا بزرگسال و چالش های خاص آن ها سازگاری دارد. رضایت مراجعه کنندگان به کلینیک گفتاردرمانی دکتر صابر، بهترین مرکز گفتاردرمانی در تهران، تجربه همیشگی ما را در ارائه بهترین خدمات گفتار درمانی برای بهبود مهارت ارتباط کودکان و بزرگسالان نشان می دهد.
در درمان اختلالات در مهارت ارتباط برای حل مشکلات مربوط به ارتباط استون چندین روش را شرح داده است. او پی برد که ارتباطات کارآمد با مهارت ارتباط آزاد و احترام به باور ها و احساسات مشخص می شود. نقش ها و قوانین باید روشن، انعطاف پذیر و متناسب با نیاز ها و توانمندی های شرکت کنندگان در ارتباط باشند. در صورت لزوم، این قبیل ارتباطات را می توان متناسب با نیاز افراد، تغيير داد. استون، شش مفهوم زیر را درباره ارتباط شرح داده است:
1) شرکت کنندگان در مهارت ارتباط، لازم و ملزوم یکدیگرند. (به عنوان مثال بیمار و درمانگر از یکدیگر تأثیر می پذیرند).
2) روند تعامل توسط تمام اعضای شرکت کننده در یک تعامل شکل می گیرد و تداوم پیدا می کند (به عنوان مثال، هر شخص در جلسه درمان روی تمام گروه تأثیر می گذارد).
3) ارتباط دارای قوانینی است که، این قوانین را رفتار ها و نقش های افراد تعیین می کند. (به عنوان مثال، هر شخص دارای این اندیشه است که او از دیگر اعضای گروه انتظار دارد تا در گروه رفتار خاصی داشته باشند).
4) در یک ارتباط پایدار، تغییر یا نقص قانون، تنشزا است. (به عنوان مثال، ثبات در تعاملات، مانع از ایجاد اضطراب می شود زیرا هر کس می داند که از او چه انتظاری دارند. استون پی برد که اشخاص دارای مهارت ارتباط درون فردی و بین فردی قوی، آسان تر از اشخاص دارای مهارت ارتباط محدود در این جنبه ها می توانند خود را در یک ارتباط تغییر دهند).
5) در یک ارتباط، افراد درباره ماهیت مهارت ارتباط و همچنین درباره رخداد ها و فعالیت ها به گفتگو می پردازند. استون بر این باور است که، رفتار ها نشان می دهند که افراد در گروه درباره ارتباط چه احساسی دارند و معتقد است که با بیان کردن می توان درباره ماهیت ارتباط نیز به گفتگو پرداخت).
6) مهارت ارتباط با افراد بیشتری هم صورت می گیرد و از آن ها تأثیر می پذیرد. (به عنوان مثال، استون پی برد که افراد بیشتری که روی ارتباط بالینی تأثیر می گذارند عبارت اند از: افراد خانواده، مدارس، ادارات و سایر کلینیک ها).
گفتار درمان ها را تشویق می کنیم تا بدانند که، ارتباط در درمان به کیفیت مهارت ارتباط بین فردی و درون فردی ارایه شده از سوی اعضای گروه بستگی دارد. هنگامی که برقراری ارتباط بین اعضای گروه با مشکل رو به رو شود به گفتار درمان بستگی دارد تا برای ارایه ی تعاملات درمانی مؤثر به نفع تمامی بیماران پویایی های برقراری ارتباط را ارزیابی نماید و آن را در جهت دیگری به کار بیندازد. گاهی وقت ها لازم است تا برای ایجاد و یا ایجاد دوباره تعاملات درمانی مؤثر، رفتار درمانی صورت گیرد. در چنین موارد گفتار درمان ها را تشویق می کنیم تا برای افزایش موافقت و کاهش مقاومت، شگرد های درمانی دیگری را جستجو کند. صرف نظر از توجه به شگرد هایی که برای افزایش و تداوم مهارت ارتباط در درمان ضروری به نظر می رسند، گفتار درمان ها باید به یاد داشته باشد ،که دلیل اصلی توجه به پویایی های ارتباط در درمان این است که، پیشرفت در درمان را به حداکثر افزایش دهیم.
معرفی بیمار به گفتار درمان دیگر برای انجام گفتار درمانی
غالباً،گفتار درمانگر پی می برد که ضرورت دارد تا بیمار را به سایر متخصصان (پزشکی، آموزشی، روان شناسی و غیره) معرفی کند. گه گاهی آن گونه که انتظار می رود درمان به پیش نمی رود و گفتار درمانگر باید علل کُندی پیشرفت مناسب را کشف نماید. در سایر موارد طبق آنچه که انتظار می رود بیمار پیشرفت می کند و زمان آن میرسد تا احتمالات مربوط به آنچه را که پیشتر شناسایی شده بود کشف نماییم و یا به آن اضافه کنیم ولی به دلیل این که در آغاز روی نیازهای مهارت ارتباط تأكيد زيادی صورت گرفته بود، این کار را به تعویق می اندازیم. در هر یک از این دو مورد، گفتار درمانگر باید احتمال معرفی بیمار را برای او شرح دهد و سپس به منظور موجه جلوه دادن معرفی بیمار با متخصص مربوطه تماس بگیرد. به عنوان مثال، چنانچه بیماری پس از ۴-۳ ماه کار با گفتار درمانگر، به متخصص کاردرمانگر معرفی شده باشد، علت این معرفی باید برای بیمار شرح داده شود و به طور مناسب پیگیری شود تا اطمینان حاصل گردد که این معرفی هم درست بوده و هم به نفع بیمار بوده است. این کار حائز اهمیت است به ویژه اگر در خلال معرفی و یا پس از معرفی بیمار به سایر متخصصان ضرورت داشته باشد که گفتار درمانی مهارت ارتباط ادامه پیدا کند. شیپ لی و مک آفی نمونه ای از معرفی را برای معاینه پزشکی به منظور ارزیابی حنجره و یا آسیب حنجره ارایه داده اند. بنابراین گفتار درمانگر می تواند از این معرفی به منظور ارجاع بیماران خود به سایر متخصصان استفاده کند. به عنوان مثال، شیپلی و مک آفی، برگه ای از معرفی نامه درست کرده اند که شامل موارد زیر است:
1) عنوان برگه
2) اطلاعات اجتماعی مربوط به بیمار
3)سلام و احوال پرسی برای دریافت کننده معرفی نامه
4) اطلاعاتی در این باره که گفتار درمانگر چه وقت و چرا بیمار را مورد ارزیابی قرار داده است
5) توضیح وضعیت مهارت ارتباط بیمار در خلال ارزیابی
6) یافته های به دست آمده از ارزیابی گفتار درمانگر
7) توضیحی درباره نخستین برنامه های درمانی بیمار
8) تقاضا از متخصص مربوطه به منظور ارزیابی بیمار
9) پیوست نمودن برگه ای که متخصص مربوطه پس از دریافت معرفی نامه گفتار درمانگر باید آن را تکمیل نماید
10) تقاضا از متخصص مربوطه که پس از تکمیل برگه پیوست، آن را به گفتار درمانگر برگرداند
۱۱) سپاس گزاری از متخصص دریافت کننده معرفی نامه
12) نام و نام خانوادگی، آدرس، شماره تلفن و امضای گفتار درمانگر معرفی کننده
با استفاده از این مؤلفه ها گفتار درمانگر برای انجام گفتار درمانی باید بتواند معرفی نامه کاملاً مناسبی را برای تقاضای کمک از سایر متخصصان پزشکی، آموزشی و نظایر این ها، طرح ریزی نماید. همان گونه که پیشتر گفته شد گفتار درمانگر باید آمادگی داشته باشد تا براساس تمام ارجاعاتی که به سایر متخصصان انجام داده است، برنامه درمانی مناسبی را جهت رفع نیاز های بیمار فراهم نماید.
چه لکنت زبان فرد در نتیجه یک پیش زمینه وراثتی ایجاد شده باشد یا یک آسیب مغزی اولیه یا دیگر آسیب ها، به نظر می رسد که احتمالاً ساختار ها و عملکرد ها در سیستم عصبی مرکزی مغز آن دسته از افرادی که لکنت زبان می کنند، متفاوت یا « نابهنجار» است. در واقع، ساختار ها و عملکرد های مغز پلی بین سبب شناسی اختلال و رفتار هستند. به بیان دیگر، یک پیش زمینه ژنتیک، آسیب، ضربه، یا برخی دلایل ناشناخته ممکن است در نتیجه ساختار ها و یا عملکرد های مغز اینجاد شوند که پردازش عصبی طبیعی برای گفتار و زبان را به تأخیر می اندازد یا مختل می کند. این تأخیر یا اختلال ممکن است موجب تکرار ها، یا کشیده گویی ها و یا قفل هایی شود که اختلال را ترسیم می کنند. رضایت مراجعه کنندگان به کلینیک گفتادرمانی دکتر صابر، بهترین مرکز گفتاردرمانی لکنت زبان در تهران، با استفاده از روش های مفید گفتاردرمانی برای درمان لکنت زبان کودکان همچون گفتاردرمانی در منزل، گفتاردرمانی کودکان، گفتاردرمانی انلاین و… به درمان کودکان مبتلا به لکنت زبان می پردازد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
چگونگی عملکرد مغز در لکنت زبان
جستوجو برای چگونگی تفاوت این ساختار ها و عملکرد های مغز در افرادی که لکنت زبان می کنند، حداقل از زمان آزمایشات لی ادوارد تراویس در دانشگاه آیووا در دهه 1930، در جریان است . در بخش های بعد مطالعات ساختار و عملکرد مغز را در بخش های جداگانه ای مرور خواهم کرد. هرچند بدیهی است که آن ها برهم تأثیر دارند. بحث ساختارها و عملکرد ها را با صحبت کردن در مورد این که چگونه ممکن است ساختار مغز به وسیله لکنت زبان تغییر کرده باشد و چگونه ممکن است درمان عملکرد مغز را تغییر داده باشد، پیگیری خواهم کرد.
تفاوت های ساختار مغز در لکنت زبان
در مقایسه با جستوجو برای عملکرد نابهنجار در مغز افرادی که لکنت زبان می کنند، تقریباً به تازگی تحقیق بر روی تفاوت های ساختاری واقعی در مغز آن ها آغاز شده است. چندین مطالعه بین سال های 2000 تا 2007 با اندازه گیری شکل، اندازه و چگالی مناطق گفتار و زبان، آناتومی مغز بزرگسالانی که لکنت زبان می کردند را بررسی کردند. یافته ها پیشنهاد کردند که مناطق حسی، طرح ریزی و حرکتی در نیمکره چپ این افراد به شکل متفاوتی در مقایسه با افراد غیر لکنتی رشد یافته است. برای مثال نشان داده شده است، مسیر های ماده سفید، که اطلاعات را از مراکز حسی که ممکن است بازنمایی های واج شناختی صدا ها را ذخیره کنند و به مناطق اجرای حرکتی نیمکره چپ منتقل کنند، تراکم کمتری از آنچه در گویندگان طبیعی است دارند، در حالی که مشخص شده است این مسیر ها در نیمکره راست افرادی که لکنت زبان می کنند متراکم تر می باشند. به نظر می رسد که نیمکره راست برخی عملکرد های معمول نیمکره چپ را برعهده گرفته است. در سال 2008 محققان تصویربرداری عصبی، تکنیک هایی را ایجاد کردند که جهت استفاده برای کودکان امنیت کافی را داشتند. در آن سال، دوگروه از محققان ، مطالعاتی از کودکان سن مدرسه که درسال های پیش از مدرسه شان لکنت زبان کرده بودند را منتشر کردند. یک مطالعه در کودکانی که از لکنت زبان بهبود یافته بودند در مقایسه با کودکانی که بهبود نیافته بودند( و یک گروه کنترل) نشان داد که هم لکنتی های بهبود یافته و هم تثبیت شده، حجم ماده خاکستری اطراف ناحیه بروکایشان، و هم چنین نواحی لب گیچگاهی به صورت دوطرفه که ممکن است مربوط به درک شنیداری گفتار باشد، کاهش یافته بود. گروهی که لکنت زبان شان تثبیت شده بود نیز تراکم کمتر مسیر های ماده سفید متصل کننده بازنمایی های واج شناختی صداها به نواحی اجرایی حرکتی گفتار را نشان دادند، همین نقایص در لکنتی های بزرگسال نیز مشخص شده بود که پیشتر توضیح داده شد. دوباره این یافته ها در مطالعه دیگر از کودکانی که کمی بزرگ تر بودند در همان سال گزارش شد که پیشنهاد داد این ناهنجاری ساختاری در نیمکره چپ ممکن است عامل مهمی در لکنت زبان باشد. یافته های سال 2008 از دو گروه ذکر شده در بالا توسط سیکووسکی، فاکس، اینگهام، و روبین تکرار شد که با استفاده از تکنولوژی وسیع تر تصویربرداری مغز بود، آن ها اشاره کردند که اصلی ترین تفاوت بین لکنتی ها و غیرلکنتی ها در مسیر های رشته ای نیمکره چپ است که بین قشر آهیانه تحتانی( یکپارچگی حسی) با قشر پیشانی شکمی( طرح ریزی حرکتی ) ارتباط برقرار می کند. همانطور که در مطالعات قبلی نویسندگان دریافتند، در افرادی که لکنت زبان می کنند در مقایسه با غیرلکنتی ها، فیبر های عصبی مشخص کارآیی لازم برای انتقال تکانه ها در جریان جهت دار گره های عصبی را ندارند. بنابراین، انتقال، سرعتی که باید داشته باشد را ندارد. مسیر فیبری مورد سؤال، فاسیکولوس طولی فوقانی است، عملکرد آن ایجاد یکپارچگی حسی – حرکتی برای گفتار است.
تفاوت های عملکرد مغز در لکنت زبان
تحقیق برروی تفاوت های عملکری تاریخچه طولانی دارد که در دهه 1920 با آن چه امروز تکنولوژی ساده ای به نظر می آید، آغاز شده است. به شکل قابل توجهی، اکثر مطالعات جدید که از تکنولوژی مدرن استفاده می کنند، بسیاری از یافته های قدیمی را تأیید کرده اند. در اصل، مطالعات قدیمی و جدید هر دو نشان داده اند افرادی که لکنت زبان می کنند[ درحین گفتار روان و گفتار با لکنت زبان] در نیمکره راست شان فعالیت بیشتری نسبت به نیمکره چپ شان دارند. این برعکس الگوی نشان داده شده توسط افراد روان گروه کنترل می باشد که فعالیت قابل ملاحظه ای در نیمکره چپ و فعالیت کمتری در نیمکره راست، حین گفتار نشان دادند. فعالیت دیده شده در نیمکره راست لکنتی ها اغلب در همان نواحی ای می باشد که همولوگ( موازی) با نواحی بیشتر فعال در نیمکره چپ گویندگان روان هستند. مطالعات تصویربرداری عصبی همچنین تعداد زیادی از کم کاری های ساختار های نیمکره چپ را مشخص کردند که معمولا ً برای گفتار فعال هستند، مانند مناطق اطراف مسیر های ماده سفید که به نظر می رسد اطلاعات را از مناطق حسی وبازنمایی صدا به مناطق اجرای حرکتی منتقل می کنند. مطالعات لکنت زبانی ها بعد از درمان، به طور گسترده نقض پرکاری نیمکره راست و کم کاری نیمکره چپ را که به تازگی توضیح داده شد، مشخص کردند. نتیجه هردو مطالعات درمانی کوتاه مدت و بلندمدت با استفاده از تصویربرداری مغز پیشنهاد دادند که نواحی از نیمکره چپ که قبلاً کم کار شده بودند اکنون دوباره فعال شده اند و مناطق نیمکره راست اکنون به طور طبیعی کمکار شده اند.
سوالات متداول:
1-چگونه میتوان لکنت ناشی از مشکلات مغزی را تشخیص داد؟
تشخیص با استفاده از ارزیابیهای گفتاردرمانی، تصویربرداری مغزی (مانند fMRI یا EEG) و معاینات نورولوژیکی توسط متخصص انجام میشود.
2-آیا کودکان مبتلا به لکنت مغزی به درمان متفاوتی نیاز دارند؟
بله، در کودکان به دلیل انعطاف‌پذیری عصبی بالا، مداخلات زودهنگام مانند تحریک مغزی غیرتهاجمی و بازی‌های کلامی میتواند نتایج بهتری داشته باشد.
لکنت زبان در دوقلو ها مخصوصا پسر ها بیشتر از کودکان دیگر اتفاق می افتد. به جز دوقلو هایی که پیش از ۳۳ هفته متولد شده اند یا دچار آسیب مغزی شده اند، اختلالات زبان در دوقلو ها به طور معمول خفیف است. دوقلو زایی با میزان بیشتری از نارسایی و عوارض زایمان همراه است که هر دو، جز عوامل خطر برای اختلالات زبانی می باشند. بعضی از دوقلو ها بین خود نوعی زبان خصوصی ایجاد می کنند که مانع رشد طبیعی زبان شان می شود. شدت لکنت زبان در دوقلوها اختلالی است که شامل مشکلات مکرر و قابل توجه در روان بودن و سلیسی گفتار می شود. رابطه میان ژنتیک و لکنت زبان در دوقلوها بیان می کند که در برخی از دوقلوها لکنت زبان تبدیل به یک اختلال مزمن می شود که تا بزرگسالی نیز ادامه پیدا می کند. کلینیک گفتاردرمانی لکنت دکتر صابر با جمعی از متخصصین گفتاردرمانی حرفه ای در جهت درمان لکنت زبان کودکان، عالی ترین خدمات را خدمت مراجعه کنندگان عزیز در دو منطقه غرب و شرق تهران ارائه می دهد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
لکنت زبان در دوقلو ها و وراثت
انتقال ژنتیکی لکنت زبان هم چنین می تواند با مقایسه وقوع لکنت در دوقلو های غیر همسان و همسان مورد بررسی قرار گیرد. دوقلو های همسان ( که به آن ها دوقلو های تک تخمکی نیز گفته می شود) ژن های کاملاً یکسانی دارند. در دوقلو های غیرهمسان( دو تخمکی)، همانند هر دو خواهر یا برادر دیگری، تنها 25 درصد ژن های آن ها یکسان است، شباهت های بیشتر در صفات دوقلو های همسان در مقایسه با صفات دوقلو های غیرهمسان به طورکل وابسته به وراثت می باشد. بسیاری از مطالعات لکنت زبان در دوقلو ها، دو یافته عمده را آشکار می سازند. یکی از آن ها این است که در مقایسه با دوقلو های غیرهمسان، که جنسیت شان نیز یکی است، دوقلو های همسان تطابق بیشتری را نشان می دهند( اگر یکی از دوقلو ها لکنت زبان داشته باشد، دیگری نیز خواهد داشت.) دومین مورد این است که با وجود سازش بیشتر در بین دوقلو های همسان، هنوز دوقلو های همسان زیادی وجود دارند که یکی از دوقلو ها لکنت زبان دارد و دیگری لکنت زبان ندارد( ناسازگاری)، این دو یافته پیشنهاد می دهند که ژن ها به تنهایی عمل نمی کنند، محیط باید با ژن ها برای ایجاد رفتار مورد پرسش تعامل کند، و حتی در دوقلو ها، محیط آن ها( هم قبل از تولد و هم بعد از تولد) ممکن است آنطور که به صورت سطحی به نظر می آید مشابه نباشد.
لکنت زبان و فرزند خواندگی
یکی از قدرتمند ترین روش ها برای بررسی مشارکت نسبی ژن ها و محیط در لکنت زبان، در نظر گرفتن خانواده لکنتی هایی است که بلافاصله پس از تولد به فرزند خواندگی انتخاب شده اند. وقوع بیشتر لکنت زبان در بین خویشاوندان زیستی لکنتی های به فرزندخواندگی انتخاب شده از نقش بیشتر لکنت زبان در بین خویشاوندان پذیرفته شده از نقش بیشتر محیط حمایت خواهد کرد. مطالعات اندکی که انجام شده اند نتایج شان را ترکیب کردند اما یک مطالعه که هم خانواده های زیستی و هم پذیرفته شده را بررسی کرده، دریافته است که هرچند هم انتقال موروثی و هم محیط در وقوع لکنت نقش دارند اما انتقال موروثی تا حدودی نقش پررنگ تری دارد.
لکنت زبان در دوقلو ها و بررسی ژن ها
انسان ها بین 25000 تا 35000 ژن متفاوت دارند. ژن ها بخش هایی از DNA هستند که صفات گوناگون فرد را مشخص می کنند. DNA دربرگیرنده« کتابی راهنما» است که به بدن می گوید چگونه مواد شیمیایی گوناگون که تعیین کننده ویژگی هایی همچون وزن فرد، قد، رنگ چشم، آسیب پذیری احساسی، توانایی ورزشی، و هرچیز دیگر که تحت تأثیر انتقال موروثی هستتند را بسازد زنجیره ای بسیار بلند DNA( که شامل ژن های بسیاری هستند) در ساختار های کوچک کرم مانندی پیچیده می شوند که کروموزوم ها نامیده می شوند. تقریباً هر سلولی در بدن شامل 23 جفت کروموزم است- یک عضو از هر جفت از سوی پدر فرد و یکی از سوی مادر است. ممکن است برخی صفت ها بیشتر توسط ژن های مادر تعیین شوند و برخی دیگر بیشتر توسط ژن های پدر، برخی صفت ها توسط یک ژن تعیین می شوند، برخی دیگر توسط عمل چند ژن با یکدیگر. جست و جو برای ژن ها مرتبط با لکنت زبان با نگاه کردن به کروموزوم ها در بسیاری از افراد خویشاوند انجام می شود، برخی از آن ها که لکنت زبان دارند و برخی که لکنت زبان ندارند. بنابراین، کروموزوم های زیادی در افراد خویشاوند تماماً یکسان خواهند بود، اما اگر ژنتیک یک عامل در لکنت زبان است، گروهی از خویشاوندان که لکنت زبان دارند یک یا چند کروموزوم بیشتر خواهند داشت که با گروهی از خویشاوندان که لکنت زبان ندارند متفاوت خواهند بود.
بررسی رابطه لکنت زبان و ژنتیک
گفتاردرمانان لکنت زبان، خانواده ها و جوامع را با تمرکز زیاد بر روی افرادی که لکنت زبان دارند، در نظر می گیرند و هفت کروموزوم مختلف را شناسایی کرده اند که به نظر می رسد با لکنت زبان در ارتباط هستند. یکی از کروموزوم ها نشان داده است که سه بخش ژنتیکی را انتقال می دهد که یکی از آن ها با کنترل حرکتی و تنظیم احساسی مرتبط است. کروموزوم ها و ژن های بسیار متفاوتی یافت شده که با لکنت زبان در ارتباط هستند و دال بر این موضوع هستند که اصلیت لکنت زبان ممکن است تا چه حد متنوع و پیچیده باشد. ممکن است عوامل بسیار متفاوتی باعث لکنت زبان شوند و این عوامل با سایر عوامل برای ایجاد یک پایه عصب شناختی برای لکنت زبان تعامل می کنند. برای مثال، نقایص نوروفیزیولوژیک ممکن است باعث ایجاد مشکلات و تأخیرهایی در کنترل حرکتی گفتار، پردازش حسی، طرح ریزی و اجرای زبانی، و یا آسیب پذیری احساسی شوند. ترکیب این مشکلات ممکن است باعث ایجاد تکرار ها، کشیده گویی ها و قفل هایی شود که در کودکان هنگامی ظاهر می شوند که آن ها گفتار و زبان را در سراسیمگی بین رشد و شکوفایی بیش از حد گفتاری و صحبت کردن های نامفهوم رشد می دهند و از سوی دیگر، محیط طبیعی کودک یک خانواده معمولی است. هنگامی که با والدین درباره علم ژنتیک در لکنت زبان صحبت می کنید، آگاه باشید که ممکن است والدین احساسات مختلفی درباره احتمال این که کودک شان یک پیش زمینه ای برای لکنت زبان داشتن را به ارث برده باشد، داشته باشند. از یک سو ممکن است این موضوع به آن ها کمک کند تا بفهمند که شیوه والدینی آن ها باعث لکنت زبان نشده است، از سوی دیگر ممکن است والدین به خاطر انتقال ژن هایی که ممکن است باعث لکنت زبان شده باشند، احساس گناه کنند درهر حالت برای آن ها مهم است بدانند که تغییرات ژنتیکی نه کاملاً خوب هستند و نه کاملاً بد، چارلز داروین نابغه را به یاد داشته باشید، ژن هایی که زمینه را برای لکنت زبان یک کودک مهیا می سازند ممکن است استعداد های بسیار مفید یا حتی فوقالعاده ای را نیز انتقال دهند.
سوالات متداول:
1-آیا احتمال بروز لکنت زبان در دوقلوها بیشتر از سایر افراد است؟
مطالعات نشان میدهد دوقلوهای همسان (تک‌زیگوت) نسبت به دوقلوهای غیرهمسان یا افراد عادی، احتمال بیشتری برای تجربه لکنت زبان دارند. این موضوع نقش عوامل ژنتیکی را در ایجاد لکنت پررنگ میکند، هرچند محیط مشترک زندگی نیز میتواند تأثیرگذار باشد.
2-آیا درمان لکنت در دوقلوها متفاوت از افراد عادی است؟
خیر، روشهای درمانی مانند گفتاردرمانی، تمرینات روان‌سازی کلام، و مداخلات شناختی-رفتاری برای دوقلوها نیز مشابه دیگران است. اما ممکن است نیاز به جلسات جداگانه یا مشترک بسته به شرایط عاطفی آنها باشد.
هنگامی که گفتاردرمانان آماده می شوند تا در حوزه های مختلف درمان با بیماران کار کنند، مهم است که مفاهیم بنیادی مربوط به نظریه ی یادگیری را که روی توانایی های بیمار در دستیابی به موفقیت ها در روند درمان تأثیر میگذارند، به یاد داشته باشند. گفتاردرمان ها را تشویق میکنیم تا با ایجاد شرایط مناسب یادگیری، به موفقیت بیمار کمک کنند. چنانچه گفتاردرمانی، پیشرفت ها، انتظارات، و یا سایر جنبه های مهم جلسه ی درمان را به طور نامناسب طرحریزی نماید، موفقیت های بیمار در دستیابی به هدف ها در درمان، به طور چشمگیری کاهش پیدا می کند. به عنوان مثال، اگر در مراحل اولیه ی درمان، شالوده های مناسبی برای تداوم پیشرفت بیمار پایه گذاری نشوند، در مراحل بعدی درمان، بیمار به پیشرفت رضایت بخشی دست نخواهد یافت. مرکز گفتاردرمانی و کاردرمانی دکتر صابر در زمینه آموزش گفتاردرمانان خود به صورت تخصصی و استفاده از نیروی گفتاردرمانی با مهارت و درمان بیماران با اختلال کلامی و انجام خدمات گفتار درمانی در منزل پیشرو می باشد.
طرح جلسات گفتاردرمانی با مهارت درمانگر
با طرح ریزی جلسه های درمانی، گفتاردرمان با مهارت باید آسودگی خاطر پیدا کنند که، به چند مفهوم بنیادی مربوط به توجه و تمرکز، پیوستگی با یادگیری قبلی، مراحل فراگیری مهارت، مهارت، حفظ و تداوم، و تعمیم مهارت ها، توجه مناسب نشان داده باشند. موارد زیر به این منظور طراحی شده اند تا به گفتاردرمان با مهارت کمک کنند که، نیاز های بیمار را برای یادگیری مرتب و منظم و خردمندانه، به طور مناسب مورد توجه قرار دهند:
1) یادگیری از موارد عینی به سمت موارد ذهنی به پیش می رود. اشیاء واقعی (کتاب، ماشین، کفش)، عینیت از تصاویر هستند، تصاویر (عکسها) عینیت از نقاشی ها هستند، نقاشی ها عینیت از واژه ها هستند، و واژه ها کمترین عینیت را دارند و بیش از همه ی موارد، ذهنی اند. هنگامی که تلاش می کنیم تا واژه ی کتاب و یا مفهوم کتاب را آموزش دهیم، اگر در هنگام آموزش مفهوم کتاب، واقعاً کتاب را به بیمار نشان دهیم بیمار مفهوم کتاب را راحت تر یاد می گیرد. البته، دیر یا زود، گفتاردرمان با مهارت از بیمار انتظار دارد تا واژه ی کتاب را درک کند و آن را به طور ذهنی در گفتار مورد استفاده قرار دهد.
2) یادگیری از موارد عمومی به سمت موارد اختصاصی به پیش می رود. به عنوان مثال، کودک در حال رشد، مفهوم «سگ» را به عنوان حیوانی فرا می گیرد که چهار پا و پشمالو است. هنگامی که مفهوم سگ را فرا گرفت هر حیوان چهار پا و پشمالو به معنی سگ است (تعمیم)، تا این که واژه ای مربوط به حیوانات خاص، مثل: اسب، گاو، و شیر را یاد بگیرد.
3) یادگیری از موارد ساده به سمت موارد پیچیده به پیش می رود. به عنوان مثال، کودکِ در حال رشد، همخوان های ساده را پیش از همخوان های مرکب فرا می گیرد. در مورد مفهوم حمل و نقل، کودک واژه ی ماشین را پیش از واژه ی بالون گازی یاد می گیرد، مگر این که یک پایه ی تجربی، شدیداً روی یادگیری او اثر گذاشته باشد. مثلاً وقتی که پدر و یا مادر کودک با بالون گازی کار کند و او آن ها را همراهی کرده باشد. در چنین موردی، ممکن است کودک واژه ی بالون گازی را پیش از واژهی ماشین یاد بگیرد.
4) برای یادگیری، توجه و تمرکز الزامی است. برای جلب توجه بیمار، به محرک های جدید نیازمندیم؛ با حفظ و تداوم علاقه به اشخاص، اشیاء، واژه ها، رخدادها، و نظایر این ها، تمرکز بیمار برانگیخته می شود.
5) برای کودکِ در حال رشد، مدت زمان توجه، برحسب دقیقه، تقریباً برابر است با سن کودک به سال، مثلاً، گستره ی توجه برای یک کودک 3 ساله، تقریباً برابر 3 دقیقه، و یک کودک 4 ساله تقریباً برابر 4 دقیقه است، گفتاردرمان با مهارت باید جلسه های درمانی را متناسب با گسترده ی توجه احتمالی بیمار طراحی نمایند. در مورد جوانان و بزرگسالان، انتظار وقوع توجه به صورت «چند منحنی یا چند موج» است، یعنی، در چند دقیقه ی اول میزان توجه و مشارکت در کار بالا است، و در چند دقیقه ی بعد، میزان توجه، تمرکز، و مشارکت به طور چشمگیری کاهش پیدا می کند. بنابر این، در اثر تمرکزِ مجدّد، چرخه، یا موج، خودش تکرار می شود، ولی این بار حدّ نصاب اولیه ی یادگیری آنچنان بالا نمی رود که در آغاز فعالیت یادگیری بالا رفته بود. به دلیل ماهیت توجه تمرکز در طول زمان، گفتاردرمانان را تشویق می کنیم تا فعالیت های گوناگونی را طراحی و برنامه ریزی نمایند که با انجام آن ها در یک جلسه ی درمانی، به همان هدفی که مدنظرشان است برسند.
6) اطلاعات جدید زمانی به بهترین وجه پردازش و به یاد سپرده می شوند که، اختصاصی و سازمان یافته باشند، و پیرامون اطلاعات قبلی شکل گرفته باشند. گفته هایی مثل: «این کارت ها امروز مال تو است، ببینم چند تا از آن ها را درست تلفظ می کنی؟» به بیمار کمک می کند تا تجربیات درمانی را اختصاصی و خصوصی کند.علایم گرافیکی یا شناختی. بازنمایی تصویری و یا عینی یک مفهوم، به این منظور طراحی می شوند تا به فراگیر، علایم بینایی مربوط به اطلاعات را که شیوه های مؤثری برای سازمان بندی کردن اطلاعات می باشند، ارایه دهند. یکی از نشانه های گرافیکی قدیمی آشنا برای افراد بزرگسال آمریکا، هِرم وزارت کشاورزی و خوارو بار آمریکاست، که بخش غلات و حبوبات در قسمت پایین هرم، و بخش شکر و دانه های روغنی در قسمت بالای هرم بازنمایی شده است. نمونه ای از یک گرافیک یا سازمان دهندهی شناختی برای کودکان کم سن و سال، درباره ی یادگیری کار جدید، قطار است، که سه بخش از آن را باید به یاد داشته باشد. 1) موتور 2) واگن 3) خدمه.
7) بسیاری از مربیان گفتاردرمانی و پژوهشگران، برای یادگیری، روی تکرار تکیه می کنند. اگر چه شواهد روشنی درباره ی تعداد تکرار های لازم برای یادگیری جدید در گفتار و زبان وجود ندارد، ولی گفتاردرمانان با مهارت را تشویق می کنیم تا فرصت هایی در اختیار بیماران قرار دهند که، تا آنجا که می توانند در خلال جلسه ی درمان تکرار کنند.
8) رابطه ی دوستانه، بخش مهمی از یادگیری، و عنصر اساسی برای یادگیری کارآمد به حساب می آید. نشان دادن علاقه ی صادقانه، توجهِ مثبت، و اهمیت بخشیدن به بیمار، به ایجاد رابطه ی دوستانه با بیمار کمک می کند. پژوهشگران متعددی یادآوری کرده اند که، رابطه ی دوستانه روی یادگیری تأثیر می گذارد. گفتاردرمان با مهارت را تشویق می کنیم تا ایجاد رابطه ی دوستانه با بیماران را به عنوان نخستین گام تمامی جلسه های درمانی، تمرین کنند.
آنچه را که شرح داده ایم، مفاهیم جامع و کامل از نظریه ی یادگیری نیستند که روی درمان گفتار و زبان تأثیر می گذراند. بهتر است بگوییم که، تعدد زیادی از سایر پنداره ای مربوط به نظریه ی یادگیری، کاربرد مستقیمی برای پیشرفت بیمار در درمان دارند. گفتاردرمان با مهارت را تشویق می کنیم تا در صدد دستیابی به آگاهی بیشتری در مورد شیوه ی یادگیری بیماران باشند، و آن اطلاعات را در درمانی که متناسب با بیماران طراحی می کنند دخالت دهند، تا به طور مثبت روی پیشرفت بیمار در گفتاردرمانی تأثیر بگذارند. مرکز گفتاردرمانی و کاردرمانی دکتر صابر با دو شعبه فعال در تهران و در اختیار داشتن کادر با تجربه و مهارت بالا تلاش می کند بهترین نتیجه درمانی را برای بیماران ایجاد نماید و روند درمان را کوتاه تر کند.
سوالات متداول:
1-نشانه‌های نیاز فوری به گفتاردرمانی چیست؟
اگر کودک تا ۳ سالگی جملات ۳ کلمه‌ای نمی‌سازد، تا ۴ سالگی صداها را جا به جا میکند (مثلاً «تاب» را «بات» میگوید)، یا تا ۶ سالگی در بیان خواسته‌هایش دچار لکنت شدید میشود، ارزیابی ضروری است.
2- گفتاردرمانی کودکان چه تفاوتی با بزرگسالان دارد؟
گفتاردرمانی کودکان بر بازی‌محوری و رشد طبیعی مهارت‌ها تمرکز میکند. درمانگر از اسباب‌بازی، قصه‌گویی و فعالیت‌های حرکتی برای جلب توجه کودک استفاده میکند. درحالی‌که درمان بزرگسالان مبتنی بر تمرینات ساختاریافته و جبران آسیبهای عصبی است.
ناروانی گفتار یا ناروانی کلام به حالتی گفته می شود که کودک در سرعت گفتار خود دچار مشکل می شود و به همین علت تکرار کلمات یا تکرار در هجای اول کلمه در گفتار این کودکان دیده می شود. یکی از نکات مهم در گفتاردرمانی ناروانی گفتار تشخیص دقیق ناروانی کلام از لکنت زبان است. گفتاردرمان متخصص لکنت با بررسی دقیق روانی کلام در کودک و ارزیابی آیتم های ناروانی گفتار در کودکان به تشخیص مناسب می رسد و سپس طرح درمانی تخصصی برای کودک اجرا می گردد. مرکز درمان لکنت زبان کودکان در غرب و شرق تهران با کادر متخصص گفتاردرمانی و با تجربه خود و با استفاده از تجهیزات پیشرفته مرکز در زمینه تشخیص و درمان مشکلات ناروانی گفتار در کودکان به صورت تخصصی فعالیت می نماید. خدمات گفتاردرمانی در منزل در کنار تجهیزات مرکز روند درمان کودکان را تسریع می بخشد.
تعریف ناروانی گفتار
درآغاز، به جای لکنت، روانی را تعریف میکنم تا نشان دهم که چه اجزایی باید در جریان گفتار وجود داشته باشند تا گوینده ای روان در نظر گرفته شود. روانی، فعالیتی تعادلی و شگفت انگیز است. شکی نیست که همه، گاهی اوقات هنگام صحبت کردن، دچار خطاها و لغزش های گفتاری میشوند. تعریف کردن روانی سخت است. در واقع بیشتر محققین اختلالات گفتاری برروی مفهوم متضاد آن یعنی ناروانی تمرکز کرده اند.( من از واژه ناروانی هم به معنای لکنت و هم به معنای درنگ های طبیعی استفاده میکنم تا صحبت از درنگ هایی که میتوانند طبیعی و یا غیرطبیعی باشند، آسانتر شود). یکی از اولین محققین روانی، فریدا گلدمن- ایسلر نشان داد که گفتار طبیعی با درنگ هایی همراه است(گلدمن – ایسلر1968). سایر محققین این موضوع را تصدیق کردند و مطالعه در مورد گفتار روان را به مقایسه آن با گفتار ناروان بسط دادنند. برای مثال دالتونها و هاردکستل( 1977)، گفتار روان و ناروان را براساس تفاوت در متغیرهای آمده در جدول زیر از یکدیگر متمایز کردند. وجود آهنگ و تکیه در این لیست ممکن است غیرطبیعی به نظر آید. میتوان گفت که گویندگانی که با استفاده از گفتار یکنواخت(مونوتون)، لکنت را کاهش میدهند، واقعاً روان نیستند. ما در این مورد بحث خواهیم کرد که در این گونه افراد، نه روانی گفتار، بلکه طبیعی بودن گفتار است که تحت تأثیر قرار گرفته است. هرچند هر دو این موارد، مورد علاقه درمانگری خواهد بود که جهت کمک به مراجعان بر روی همه جنبه های ارتباط کار میکنند.
متغییرهای روانی گفتار
متغیرهای اصلی جهت تمایز بین گفتار روان و ناروان در گفتاردرمانی: پیشنهاد شد توسط دالتون و هارد کستل(1977)
1. وجود صداهای اضافه، مانند تکرارها، کشیده گویها، به میان اندازی ها و بازبینی ها
اگر گوینده ای بگوید: « من – من- من!!!! احتیاج دارم که آه داشته باشم آه، خوب، من- من- من باید م م م م م م ماشینم را تعمیر کنم» . او ناروان است.
2. موقعیت و بسامد( میزان وقوع) مکثها
اگر گوینده ای بگوید: « هر وقت یادم هست که چترم را بیاورم(مکث)، هرگز باران نمی بارد»، او روان است. اما اگر بگوید:« هروقت( مکث) یادم هست که( مکث) چترم را( مکث) بیاورم، هرگز( مکث) باران نمیبارد»، او ناروان است.
3. الگوی ریتمیک گفتار
زبان انگلیسی معمولاً با هجاهای تکیه دار در فاصله های تقریباً برابر صحبت میشود؛ در کل، هجاهای تکیه دار پس از چند هجای بدون تکیه می آیند. وقتی انحرافات مشخصی از این الگو رخ دهد، همانند زمانی که گوینده ای تمامی هجاها را به طور برابر تکیه گذاری میکند، گوینده ناروان است.
4. آهنگ و تکیه
اگر گوینده ای آهنگ و تکیه را تغییر ندهد و بنابراین مونوتون باشد، میتوان او را ناروان خواند، آهنگها و الگوهای تکیه غیرطبیعی را نیز میتوان ناروائی در نظر گرفت.
5. سرعت کلی
اگرگوینده ای سرعت بسیار آرامی در گفتار داشته باشد یا یه طور متوالی سرعتش کم و زیاد شود، میشود او را ناروان فرض کرد.
استارک ودر( 1987، 1980) چنین پیشنهاد داد که بسیاری از متغیرهایی که روانی را معین میکنند، جنبه های زمانی تولید گفتار را منعکس میکنند. متغیرهایی همانند مکث، ریتم، آهنگ، تکیه و سرعت، تشکیل دهنده جنبه های زمانی تولید گفتار هستند که براساس زمان و میزان سرعت حرکت ساختارهای گفتاری کنترل میشوند. بنابراین کنترل زمانی حرکات این ساختارها روانی ما را تعیین میکند.
استارک ودر همچنین اشاره کرده است که نه تنها جریان صدا، بلکه سرعت جریان اطلاعات نیز جنبه مهمی از روانی است. بنابراین گوینده ای که بدون درنگ و تأمل صحبت میکند اما در انتقال اطلاعات به شیوه ای به جا و منظم مشکل دارد، ممکن است گوینده روانی در نظر گرفته نشود.
در توصیف استارک ودر( 1987) از روانی، میزان تلاشی که گوینده برای صحبت کردن به کار می گیرد، نیز، دخیل است. منظور از تلاش، مقدار تقلای ذهنی و فیزیکی است که گوینده هنگام صحبت کردن به کار می بندد. ارزیابی کردن این موضوع سخت است اما شنوندگان، اینگونه قضاوتها را میتوانند به شکل قابل اطمینانی انجام دهند. علاوه برا این ، تلاش های ذهنی و فیزیکی، در تصور اینکه یک فرد لکنتی بودن چه حسی دارد، احتمالاً نقش مهمی دارند.
گفتاردرمانی
در اصل روانی میتواند، جریان بدون تلاش و تقلای گفتار در نظر گرفته شود. بنابراین گوینده ای که در اصل روانی میتواند جریان بدون تلاش و تقلای گفتار در نظر گرفته شود. بنابراین گوینده ای که توسط گفتاردرمان « روان» قضاوت میشود به نظر میرسد موقع صحبت کردن تلاش بسیار کمی به کار می بندد. هرچند که تعیین اجزای چنین جریان گفتار ظاهراً بدون تلاشی دشوار است. با تحقیق دقیقتر پیرامون گفتاردرمانی ناروانی گفتار میتوان به این نتیجه رسید که افزایش تلاش و تقلا باعث میشود( شنونده) چنین قضاوت کند که فرد( گوینده) در حال لکنت کردن است. اما، وجود سایر عوامل همچون ریتم غیرمعمول یا سرعت کم جریان اطلاعات، احتمالاً این قضاوت را موجب میشود که اگرچه فرد، یک گوینده ناروان است. اما با این وجود لکنتی نیست. ما در مورد جنبه های روانی، در مبحث ارتباط اجزای روانی- مثل سرعت و طبیعی بودن- با رویکردهای درمانی مختلف دوباره صحبت خواهم کرد. اما در حیطه گفتاردرمانی ناروانی گفتار باید اشاره شود هر یک از متغییر های روانی گفتار در فرد دچار آسیب باشند نیازمند مداخلات جداگانه ای در زمینه گفتاردرمانی می باشد.
مرکز گفتاردرمانی دکتر صابر خدمات گفتاردرمانی کودکان در حیطه ناروانی گفتار را به صورت تخصصی در مرکز گفتاردرمانی و همچنین به صورت خدمات گفتاردرمانی در منزل برای کودکان ارائه می نماید. بررسی دقیق روند گفتار کودک توسط تست های استاندارد و تشخیص دقیق نوع اختلال و شدت ناروانی گفتار در کودکان به طرح برنامه درمانی متناسب با نیازهای کودک می پردازد. مشاوره والدین و توضیح روند درمان و آموزش نحوه برخورد با مشکلات گفتاری کودکان از دیگر خدمات مرکز گفتاردرمانی دکتر صابر در زمینه گفتاردرمانی کودکان می باشد.
لکنت زبان یکی از اختلالات گفتاری دوران کودکی می باشد که شیوع آن در جوامع و سنین مختلف متفاوت است. به طور میانگین شیوع لکنت زبان در کودکان را حدود یک درصد تخمین زده اند اما این میزان در کودکان دختر و پسر یکسان نمی باشد و شیوع لکنت در پسرها تقریبا چهار برار دختران است. سن شیوع لکنت زبان به عوامل مختلفی نظیر ژنتیک جامعه طول زمان لکنت و … بستگی دارد. مرکز گفتاردرمانی لکنت زبان در زمینه تشخیص و درمان لکنت زبان در کودکان به صورت تخصصی فعالیت می نماید و با استفاده از تجربه و دانش گفتاردرمانان خود در کنار تجهیزات پیشرفته و روز دنیا در زمینه درمان لکنت زبان در کودکان پیشرو می باشد. دو شعبه فعال در غرب و شرق تهران موجب دسترسی آسان مراجعین به خدمات توانبخشی کودکان در زمینه بهبود لکنت زبان گردیده است.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
لکنت زبان و سن شروع لکنت
بیایید ابتدا این سؤال را مورد ملاحظه قرار دهیم که کودکان هنگامیکه شروع به لکنت کردن میکنند ، به طور میانگین چه سنی دارند . دراولین مطالعات (برای مثال ، میلیسن و جانسون ، 1936) محققین یکسال یا بیشتر پس از اینکه شروع لکنت اتفاق افتاده بود از والدین میخواستند تا سن شروع لکنت در کودکشان را بهیاد بیاورند. سن میانگین شروع ، برگرفته از 9مطالعه مربوط به قبل از سال 1990 بلاداستین و راتنر (2008) خلاصه شده است ، تقریبا 4سال است. پس ازسال 1990 ، با راهنمایی ایهود یایری و همکارانش در دانشگاه ایلینویز ، محققین مراقب بودند تا با والدین کودکانیکه درفاصله 12ماه از مصاحبه والدین شروع به لکنت کرده بودند ، مصاحبه کنند. بلاداستین و راتنر (2008) شش مطالعه انجامشده پس از سال 1990 راکه در آنها با والدین در فاصله کمتری از شروع لکنت نسبت به مطالعات قبلی ، مصاحبه شده بود ، فهرست کردند. سن میانگین شروع دراین مطالعات جدیدتر حدود 8/2 سال است ، بنابراین ، یا مطالعات جدیدتر تصویر دقیقتری از سن شروع میدهند یا سن شروع کمتر شده است یاهردو. اتفاق نظر کنونی براین است که شروع لکنت معمولا قبل از 3سالگی اتفاق میافتد و بیشتر شروعها بین سن 2 و 5/3 سالگی اتفاق میافتد. برخی از کودکان بزرگتر – تاحدود 12سالگی – ممکن است شروع به لکنت کنند اما اینها موارد نادرتری هستند . شروع لکنت در نوجوان و بزرگسالان احتمالا شکلی متفاوت از ناروانی – سایکوژنیک یا نوروژنیک – میباشد.
بررسی شیوع لکنت زبان در کودکان
واژۀ« شیوع» برای نشان دادن میزان گستردگی یک اختلال گفتاری استفاده میشود. اطلاعاتی در مورد سن شیوع لکنت زبان به ما میگوید که هم اکنون چند نفر با چه بازه سنی لکنت می کنند. دستیابی به اطلاعت دقیق و به روز درباره سن شیوع لکنت زبان، مشکل میباشد. تحقیقات گذشته شامل مطالعاتی است که تفاوتهای بسیاری در روش شناسی دارند که این تفاوتها میتوانند باعث تفاوتهای گسترده ای در تخمین های شیوع شوند. برای مثال، شیوع لکنت احتمالاً به طور قابل ملاحظه ای همراه با سن تغییر مییابد و همه مطالعات، لکنت را در گروه های سنی یکسان بررسی نکرده اند. علاوه بر این، ممکن است تعاریف لکنت از مطالعه ای به مطالعه دیگری متفاوت باشند. برخی مطالعات ممکن است اشخاص ناروان نسبتا طبیعی را در نظر بگیرند، ممکن است سایرین آنها را در نظر نگیرند.
بیچمن، نایر، کلگ و پاتل با استفاده از یک نمونه گویا، شیوع اختلالات گفتار و زبان را در کودکان مهدکودکی ارزیابی کردند. آنها کودکانی که در غربالگری ابتدایی رد شده بودند را دوباره به همراه یک نمونه تصادفی از کودکانی که قبول شده بودند، بررسی کردند. شیوع لکنت زبان در این نمونه از کودکان مهدکودک 4/2 درصد بود. هرچند این تنها یافته از یک مطالعه است، دقتی که با آن اطلاعات جمع آوری شده بودند، اعتبار آن را افزایش میدهد. بلاداستین و راتنر( 2008) نتایج 44 مطالعه در کودکان سن مدرسه ی ایالات متحده، اروپا، آفریقا، استرالیا و هند غربی را بازبینی و خلاصه کردند. این مطالعات نشان میداد که شیوع لکنت در سال های مدرسه حدود 1 درصد است . اندروز، هادینات، کرایگ، هاوی، فیر و نیلسون به همین نتیجه رسیدند- که حدود 1 درصد از کودکان مدرسه ای سراسر دنیا در هر دوره زمانی احتمال دارد که لکنتی باشند. اگر شیوع 4/2 درصدی گفته شده در بالا بین کودکان مهدکودکی معتبر باشد، باید تعداد قابل توجهی از بهبودی ها بین مهدکودک و سطوح بالاتر اتفاق بیافتد.
مشخص است که اطلاعات پایایی از شیوع لکنت زبان در بزرگسالان وجود ندارد. هرچند، هم اندروز و همکارانش و هم بلاداستین و راتنر(2008) اشاره کردند که شیوع لکنت زبان پس از بلوغ کمتر است. اگر این چنین باشد، شیوع برای بزرگسالان میبایست کمتر از 1 درصد باشد.
بروز لکنت زبان در کودکان
بروز لکنت فهرستی است از تعداد افرادی که در یک زمان در زندگیشان لکنت کرده اند. همانند اطلاعات در مورد شیوع، تخمین های به روز نیز صریح و واضح نیستند چرا که محققان مختلف از تعاریف متفاوت لکنت و روشهای متفاوت برای به دست آوردن اطلاعاتشان، استفاده کردهاند. برخی محققان تنها لکنتی را که شش ماه یا بیشتر به طول بیانجامد را گزارش میکنند و نمیخواهند که دوره های کوتاهتر ناوانی را شامل کنند.سایر محققین هر رفتار گفتاری را که افراد مطلع یا والیدن لکنت در نظر بگیرند، گزارش میکنند. تخمین های بروز، زمانی که گزارشهای افراد مطلع و والدین در نظر گرفته میشوند بالای 15 درصد هستند. تخمینی که کودکانی که تنها برای یک دوره کوتاه لکنت کرده اند را شامل میشود( بلاداستین وراتنر 2008) زمانی که تنها مواردی از لکنت که بیشتر از 6 ماه طول کشیده اند در نظر گرفته شوند، درصد بروز به نظر 5 میباشد( اندروز و همکاران، 1983) فکرمیکنم تخمین دوم ممکن است، اختلال مزمنی را که ما آن را لکنت می نامیم به طور دقیقتری منعکس کند اما تخمین اول نشان می دهد که درک ناروانی طبیعی و لکنت زبان آغازن تا چه میزان میتواند به هم نزدیک باشد.
گزارشی که توسط مانسون(2000) از تمام کودکان متولد شده در جزیره دنیش در یورن هولم ارائه شده، پیشنهاد بروز 5 درصد را حمایت میکند. این جمعیت تک ژنی و پایدار است که یک مطالعه با دقت و طولانی مدت را کاملاً ممکن میکند. از 1042 کودک متولد شده در جزیره در سالهای 1991،1990 ، 98 درصد برای اختلالات گفتار و زبان در سن 3 سالگی غربالگری شدند. کودکان برای 9 سال تحت پیگیری بودند و بعد مشخص شد که 19/5 درصد از کودکان دوره ای از لکنت زبان را تجربه کرده اند.
تخمین های بروز چیز دیگری درباره ماهیت لکنت زبان به ما میگوید. تفاوت بین بروز( 5 درصد) و شیوع(1درصد از کودکان مدرسهرو و کمتر در بزرگسالان) اشاره بر این دارد که بیشتر افرادی که در دوره ای از زندگیشان لکنت میکنند از آن بهبود مییابند و میدانیم که شیوع پس از بلوغ کاهش مییابد. بنابراین درمان به تنهایی برای بهبودی این چنینی مسئول نیست. برخی جنبه های رشد یا بلوغ در کنار درمان به بسیاری از افراد اجازه بهبودی از لکنت را میدهند.
سوالات متداول:
1-نقش والدین در کاهش شیوع لکنت زبان چیست؟
والدین باید با حفظ آرامش، گفتار کودک را قطع نکنند، ارتباط چشمی مناسب داشته باشند و از فشار برای تصحیح گفتار بپرهیزند. مرکز گفتاردرمانی دکتر صابر دوره‌های آموزشی ویژه والدین برای مدیریت این شرایط برگزار میکند.
2-آیا احتمال بازگشت لکنت پس از درمان وجود دارد؟
در موارد نادر، استرس شدید یا تغییرات بزرگ زندگی ممکن است باعث عود موقت شود. پیگیری دوره‌ای در کلینیک‌هایی مانند مرکز دکتر صابر این خطر را کاهش میدهد.
هر روزه در گفتاردرمانی کودکان با نوزادان نارس یا نوزادانی مواجه می شویم که با مشکلات بلع و تغذیه دست و پنجه نرم می کنند. والدینی که در شیر دادن به نوزادان خود دچار مشکل هستند و از عدم توانایی نوزاد در بلع یا مکیدن شیر شکایت می کنند. مرکز گفتاردرمانی کودکان در حیطه گفتاردرمانی، درمان مشکلات بلع و آموزش نحوه شیر دادن نوزاد به والدین فعالیت می نمایند. در این مطلب به نکاتی اشاره می شود که به مادران کمک می کند روش های بهتری برای تغذیه و شیر دادن به نوزادان خود انتخاب نمایند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
اولین تغذیه و نحوه شیر دادن نوزاد
نوزادتان همین حالا به دنیا آمده و اگر وضع مناسبی داشته باشد همسر یا پرستارتان او را روی شکمتان قرار داده است. اگر حال و حوصله مناسبی دارید، میتوانید بلافاصله به فرزندتان شیر بدهید ولی نباید احساس کنید که مجبورید این کار را در همان لحظه انجام دهید. کمی صبر کنید تا هر دو شما تحمل این کار را داشته باشید حتی اگر شما آماده باشید نوزادتان ممکن است آماده نباشد. دلواپس نباشید. واقعاً عجلهای در کارنیست. احتمالا در ساعتهای اولیۀبعداززایمانهردوی شما به خواب میروید سپس هر دو بیدار میشوید و آماده دست و پنجه نرم کردن بااین تجربه جدید خواهید بود.
هنگامی که نوزادتان آمادگی این اولین شیر خوردن را داشته باشد، شروع و آزمایش کنید. بر اساس گفته جین راش، قابله،«نوزادِ تازه متولد شده گرسنه است و میل دارد غذا بخورد او را زیر سینه خود قراردهید. پستان را خواهد مکید این کار نتیجه خواهد داد، چرا که نه؟»
نحوه شیر دادن نوزاد
چنانچه بخواهید مطابق یکی از دو حالت معمول به نوزاد خود شیر بدهید ، روی تخت بنشینید بلوز خود را بالا بکشید و بالشی در دامان خود قرار دهید. دقت کنید که پشت و آرنج خود را روی تکیه گاهی قرار دهید؛ به این منظور احتمالاً به بالش یا کوسن دیگری نیاز خواهید داشت. محل و حالت خود را کاملاً مناسب و راحت کنید. چنانچه سینه های بزرگی دارید یک حوله کوچک یا پارچه دیگری را لوله کنید و زیر سینه ای که میخواهید از آن شیر دهید بگذارید تا وزن پستان بر آن قرار گیرد، سپس از پرستار بخواهید نوزاد را در اختیار شما قرار دهد.
قدم به قدم
قنداق یا پتوی دور نوزاد را باز کنید و بلوز او را بالا بزنید تا هنگام شیردادن، پوست او با پوست بدن شما تماس داشته باشد. در حالی که دست خود را زیر سر نوزاد قرار دادهاید او را بگردانید و زیر سینۀ خود قرار دهید. سپس انگشت شست و اشاره دست دیگر خود را به صورت نیم دایره و به صورت کُرَوی زیر پستان قرار دهید. نوزاد را به سینه نزدیک کنید (به طرف نوزاد خم نشوید، زیرا مسلماً در دراز مدت موجب کمر درد شما میشود)، نوک پستان را بلند کنید و دقت کنید با دستتان دور نوکپستان را نپوشانید. با نوک پستان لبهای نوزاد را قلقلک دهید و فرصت دهید تا نوزاد کاملاً دهانش را باز کند. سرش را به سینه بچسبانید و پستان را تا حد ممکن در دهان او فرو کنید. چنانچه این عمل را به سرعت انجام ندهید، ممکن است تنها نوک سینه در دهان نوزاد قرار گیرد، در این صورت با انگشتان خود دهان نوزاد را باز، نوزاد را از سینه جدا و این روند را دوباره تکرار کنید.
به محض شروع به مکیدن موقعیت نوزاد را بررسی کنید. دهان او باید حداقل یک سوم حلقۀقهوهایدورنوکپستانرابپوشاندوقورتدادنهاینوزادرابشنوید.نگرانقرارگرفتن سینه روی بینی او نباشید زیرا در صورت وجود مشکل در تنفس کردن نوزاد تكان تكان خواهد خورد. هنگامی که احساس کردید نوزاد یک پستان را خالی کرده است که در آن حالت دیگر صدای قورت دادن را نخواهید شنید یا حرکت آروارهها و لپهای او را مشاهده نخواهید کرد او را زیر سینه دیگر قرار دهید. این مدت ممکن است از پنج تا بیست دقیقه یا حتی طولانیتر باشد، هنگام تعویض پستان، کودک را وادار کنید که آروغ بزند.
نوزاد را از هر دو پستان تغذیه کنید و حداقل در یک هفته اولیه، روزانه هشت بار این کار را انجام دهید. از اینکه احتمالاً هنوز شیر ندارید نگران نباشید، ترشح شیر چند روزی به طول میانجامد. در این مرحله شیر دادنهای مکرر موجب برقراری جریان مناسبی از شیر خواهد شد. (نوزادان مادرانی که دورۀ حاملگی را کامل کرده باشند روزها قادر به تحمل بیغذایی هستند تا هر دو مادر و نوزاد، بتوانند چگونگی تغذیه صحیح از پستان را بیاموزند. شاید بد نباشد هنگام اصرار پرستارها برای تغذیه نوزاد با شیر خشک یا حداقل یک بطری آب این امر را به آنها تذکردهید.)
در اولین شیردهی و نیز در طول چند روز بعدی نوزاد از ماده زردرنگی به نام آغوز تغذیه میشود. آغوز مملو از پادتنهاست و در مقابل عفونتها و ویروسها از نوزاد محافظت میکند. همچنین به صورت یک ملین عمل میکند و موجب تخلیه مدفوع قیر مانند تیره رنگی میشود کهقبل از تولد در دستگاه گوارش نوزاد جمع شده است.
تغذیه نوزاد با شیر مادر در همین روزهای اولیه موجب ترشح پرولاکتین میشود که موجب ایجاد آرامش در مادر و همچنین تحریک ترشح شیر و نیز ترشح هورمون دیگری به نام اوکسی توسین میگردد. اوکسی توسین موجب انقباضهای ماهیچههای کیسههای شیری و در نتیجه جاری شدن شیر در مجاری شیر و نیز انقباض رحم و در نتیجهموجب تسریع شفای بعد از زایمان میشود.
نتیجه گیری:
شیر دادن به کودک یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های روزمره والدین است که تأثیر مستقیمی بر رشد جسمی، روحی و عاطفی نوزاد دارد. استفاده از روشهای صحیح شیر دادن، چه به صورت شیر مادر و چه شیر خشک، نه تنها نیازهای تغذیه‌ای نوزاد را تأمین میکند بلکه ارتباط عاطفی والد و کودک را تقویت می‌نماید. رعایت نکات بهداشتی هنگام آماده‌سازی شیر خشک، انتخاب بطری مناسب، رعایت زمان‌بندی منظم برای تغذیه و رعایت وضعیت صحیح کودک هنگام شیر دادن از جمله موارد کلیدی هستند. همچنین توجه به علائم گرسنگی و سیر شدن نوزاد باعث میشود کودک احساس امنیت و آرامش بیشتری داشته باشد و از تجربه شیر خوردن لذت ببرد. والدین باید از توصیه‌های متخصصان و پزشکان کودک بهره بگیرند و در صورت بروز مشکلات مانند رفلاکس، حساسیت به شیر یا مشکلات مکیدن، فوراً به مشاوره تخصصی مراجعه کنند. در نهایت، شیر دادن به کودک فقط یک نیاز فیزیکی نیست، بلکه فرصتی ارزشمند برای برقراری ارتباط، رشد اعتماد به نفس و ایجاد عادات سالم غذایی در آینده است. رعایت این اصول ساده و علمی، سلامت و شادی کودک را تضمین میکند و والدین را نیز در مسیر تربیت موفق همراهی می‌نماید.
سوالات متدوال:
1-چه تفاوتی بین شیر مادر و شیر خشک وجود دارد؟
شیر مادر حاوی تمام مواد مغذی، آنتی‌بادی‌ها و ترکیبات ایمنی است و برای رشد کودک بسیار مناسب است. شیر خشک جایگزین خوبی برای مواقعی است که شیر مادر کافی نیست یا کودک نیاز ویژه‌ای دارد، اما فاقد آنتی‌بادی‌های طبیعی است.
2-چگونه وضعیت صحیح کودک هنگام شیر دادن باشد؟
کودک باید در زاویه ۴۵ درجه روی بازوی والد قرار گیرد و سر و گردن او در راستای بدنش باشد. این حالت مانع خفگی، رفلاکس و مشکلات گوارشی میشود.
حرف نزدن کودک یا دیر به حرف آمدن کودکان همیشه یکی از دقدقه های مهم والدین می باشد. هر روز در گفتاردرمانی کودکان با مادران نگرانی رو به رو می شویم که از روند رشد گفتار کودک خود نگران بوده و از حرف نزدن کودک شکایت می کنند. نکته قابل اهمیت در این میان ارزیابی دقیق گفتاردرمانی برای پیدا کردن دلیل حرف نزدن کودک می باشد. ارزیابی گفتار شامل حجم تنفسی آواسازی، ارزیابی دهانی حرکتی و دیگر ارزیابی های گفتاری می باشد. مرکز گفتاردرمانی دکتر صابر در زمینه ارزیابی و درمان مشکلات گفتار و زبان کودکان فعالیت می نمایند. متخصصین گفتاردرمان مرکز با تجربه بالا در حیطه کودکان در بهبود گفتار و تولید گفتار کودکان به صورت حرفه ای فعالیت می نمایند.
دلیل حرف نزدن کودک و ارزیابی آواسازی
یکی از علل به حرف نیامدن کودک و حرف نزدن کودک اختلال در آواسازی است. کودکی که مشکل در تنفس دارد و عملکرد تنفسی و آواسازی کودک دچار مشکل است در تولید گفتار با مشکل روبه رو می شود.
ارزیابی عملکرد تنفس و آواسازی
در انجام این ارزیابی گفتاردرمانگر مجددا باید تعیین کند که آیا عملکردهای تنفس و آواسازی حداقل کفایت لازم برای حمایت پایه ای از گفتار و زبان را دارند یا نه. برای ارزیابی عملکرد تنفس از کودک خواسته میشود یک صدای کشیده را تولید کند. علت دشواری تحمل این تکلیف در کودکان کم سن ممکن است بیشتر به دلایل رشدی باشد تا عدم حمایت تنفس مناسب برای گفتار. اگر به نظر برسد که کودک قادر به تولید واکۀکشیدهنیست میتوان از او خواست وانمود کند یک خواننده است و یک نت موسیقی طولانی را در یک آواز آشنا میکشد، یا وانمود کند سوت قطاری است که از یک تونل طولانی عبور میکند کودکی که بتواندآواسازی را به مدت حداقل ۵ ثانیه بکشد، میتوان قضاوت کرد که ظرفیت تنفسی مناسبی برای گفتار دارد.
جدول آزمون شمارش زمانی فلچر برای سرعت هجایی دیادوکوکاینتیک
نام: تاریخ تولد: سن: آزمونگر: تاریخ:
هنجارهای سنی ( به ثانیه) تعداد ثانیه ها تکرارها هجا
13
12
11
10
9
8
7
6
20
3/3
4/3
6/3
7/3
4
2/4
8/4
8/4
–
20
^p
3/3
5/3
6/3
8/3
1/4
4/4
9/4
9/4
–
20
^t
7/3
9/3
4
3/4
6/4
8/4
3/5
5/5
–
20
^k
6/3
7/3
4
2/4
6/4
9/4
4/5
5/5
–
20
^f
5/3
7/3
8/3
2/4
5/4
6/4
3/5
2/5
–
20
^l
6/0
6/0
6/0
7/0
7/0
7/0
0/1
0/1 انحراف معیار در هجاها
2/4
7/4
8/4
5/5
9/5
2/6
6/7
3/7
–
15
P ^ t ^
2/4
7/4
8/4
5/5
9/5
2/6
6/7
9/7
–
15
P ^ k ^
1/5
5/5
8/5
4/6
6/6
2/7
8
8/7
–
15
l ^ t ^
3/1
3/1
3/1
6/1
6/1
6/1
0/2
0/2 انحراف معیار در هجاها
7/5
4/6
5/6
1/7
7/7
3/8
10
3/10
–
10
p ^ t ^ k ^
5/1
5/1
5/1
2
2
2
8/2
8/2 انحراف معیار در هجاها
ارزیابی گفتاردرمانی و دلیل حرف نزدن کودک
ارزیابی گفتاردرمانی و بررسی دلیل حرف نزدن کودک، عملکرد آواسازی سه جزء دارد: بلندی، ارتفاع و کیفیت. با درخواست از کودک برای تولید گفتاری که خیلی بلند و سپس خیلی آهسته است میتوان توانایی کنترل بلندی را ارزیابی کرد. وادار کردن کودک به این که وانمود کند در یک کلیسا یا کتابخانه است، میتواند به گفتار آهسته کمک کند. درخواست از او برای این که وانمود کند دوستش را از وسط خیابان صدا میزند یا برای تشویق یک تیم ورزشی مورد علاقهاش فریاد میزند، باعث گفتاری بلند خواهد شد. برای بررسی گستره زیر و بمی، میتوان از کودک خواست با تقلید از درمانگر وانمود کند یک موش جیغ جیغو و یک خرس غرغرو است، یا همراه درمانگر تصور کند که آژیر میکشد و تغییرات زیر و بمی را در ناله آژیر نشان میدهد. در هر فعالیت گفتاری مانند تکلیف جملهای ون دمارک میتوان در مورد کیفیت صوت قضاوت کرد.
ارزیابی دهانی – حرکتی
برای اکثریت کودکانی که مورد ارزیابیهای زبانی قرار میگیرند نتایج ارزیابی ساختمان و عملکرد دهانی – حرکتی جالب توجه نیست، به این معنی که نشانهای وجود ندارد مبنی بر این که هر کدام از جنبههای مکانیزم گفتار در تولید زبان دخیل هستند. باز هم آسیب شناس گفتار و زبان باید آگاه باشد که چنین مشکلاتی گهگاه رخ میدهند و در این صورت باید از نظر پزشکی، جراحی یا رفتاری مورد توجه قرار گیرند تا بیشترین پتانسیل ارتباطی کودک به دست آید.
در بعضی از کودکان، نقایص دهانی – حرکتی از رشد گفتار جلوگیری میکنند، در این گونه موارد، شیوهای جایگزین از برقراری ارتباط مانند یک ترکیب کننده گفتاری کامپیوتری قابل حمل یا یک تخته برقراریارتباط حرفی، نمادین یا تصویری توصیه میشود. اکثر این کودکانبه دلیل شرایطی مانند فلج مغزی یا دیزارتری شدید، از نظر جسمی معلول هستند. برای کودکان مبتلا به آسیبهای دهانی – حرکتی خفیفتر، ارزیابی حرکتی گفتار به شناسایی تواناییها و نیازهای دهانی- حرکتی کمک میکند که میتوانند در یک برنامه مداخلهایمورد توجه باشند.
همچنین مهم است به خاطر بسپاریم که آسیب شناس گفتار و زبان یا گفتاردرمانی برای حرف نزدن کودک معمولاً تنها متخصصی است که مکانیزم دهانی را معاینه میکند. مثلاً ما نمیتوانیم فرض کنیم که پزشک متخصص اطفال قبل از این که کودک را ارجاع دهد این کار را انجام بدهد. متخصصان اطفال و دیگر تخصصهای پزشکی نقایص ساختاری درشت را ثبت میکنند و ممکن است علائمی از یک شکاف کام زیر مخاط یا یکپارچگی عملکردی مکانیزم را مدنظر قرار ندهند. این معاینه، کار آسیب شناس گفتار وزبان است و بعید است که شخص دیگری، معاینهای انجام داده باشد. مگر این که کودک دچار نقایص دهانی صورتی یا سندرم باشد. حتی اگر تنها ۱ نفر از هر ۱۰۰ کودکی که مبتلا به نقایص زبان معرفی میشوند؛ مشکلات دهانی – حرکتی داشته باشد. مسئولیت ما است کهبه عنوان درمانگر آن یک کودک را شناسایی کنیم.
متخصص گفتاردرمانی برای دیر حرف زدن کودکان
زبان درکی عبارت است از درک گفتار و یا نوشتار (شنیده شده یا دیده شده). درک زبان عبارت است از: توانش و آگاهی پنهانِ کاربرِ زبان دربارهی قوانین حاکم بر زبان . حسهای اصلی یادگیری برای درک زبان عبارتند از : بینایی، شنوایی، لمسی و حس حرکت، که پس از تولد نوزاد، باید کاملاً سالم و قابل استفاده باشند. در حقیقت، این نویسندگان نشان داده اند که تواناییهای نوزاد برای نگاه کردن و تعقیبِ (تعقیب بینایی) محرک بینایی، حاکی از سالم بودن عملکرد دستگاه عصبی مرکزی، دریافت حسی، و دستگاه حرکتی او برای گفتار است. نوزادان از همان بدوِ تولد، برای درک زبان، اطلاعاتی را که در محیط اطرافشان مورد استفاده قرار میگیرند جذب میکنند. و این تحوّل را در سر تا سر زندگی بزرگسالیشان به نحو مطلوبی ادامه میدهند. مشکلات رشدی گفتار و دیر حرف زدن کودک توسط دکتر برای دیر حرف زدن کودکان بررسی و درمان می شود. گفتاردرمانی با تشخیص علت دیر حرف زدن کودک و درمان علل آن در پیشرفت مهارت های گفتار و زبان کودکان موثر می باشد. مرکز گفتاردرمانی دکتر صابر در زمینه گفتاردرمانی کودکان فعالیت می نماید. با استفاده از مهارتهای درک برقراری ارتباط، کودک درک خود را نسبت به دیدگاهها، اندیشه ها، مفاهیم، دستور زبان، معانیِ آهنگ گفتار، و استفاده ی مناسب از زبان در موقعیت های مختلف گسترش میدهد. از دیگر خدمات مرکز گفتاردرمانی در منزل برای دیر حرف زدن کودکان است.
در نهایت، حرف نزدن کودک میتواند دلایل متعددی داشته باشد، از تأخیرهای طبیعی رشد گرفته تا مشکلات جدی‌تر مانند اوتیسم، کم‌شنوایی یا اختلالات گفتاری. تشخیص زودهنگام و مداخله‌ی به‌موقع از طریق گفتاردرمانی میتواند تأثیر چشمگیری در بهبود مهارتهای زبانی کودک داشته باشد. گفتاردرمانی با استفاده از روشهای علمی و تمرین‌های هدفمند، به کودک کمک میکند تا مهارتهای ارتباطی خود را تقویت کرده و با دنیای اطراف تعامل بهتری داشته باشد. اگر کودکتان در صحبت کردن تأخیر دارد، مراجعه به متخصص گفتاردرمانی و دریافت راهکارهای مناسب، میتواند مسیر پیشرفت او را هموارتر کند.
تأخیر در گفتار کودکان: علل و نشانه‌ها
یکی از شیرین‌ترین لحظات زندگی والدین شنیدن اولین کلمات کودک است. با این حال، برخی کودکان در رشد گفتار با تأخیر روبه‌رو میشوند. آمار نشان میدهد که از هر پنج کودک، یک نفر مهارتهای گفتاری را دیرتر از همسالان خود کسب میکند. خوشبختانه، با مداخله به‌موقع و گفتاردرمانی مناسب، بسیاری از این کودکان به سطح طبیعی میرسند.
تعریف تأخیر گفتار: وقتی کودک در زمان مشخص به milestones گفتاری نرسد، دچار تأخیر گفتاری محسوب میشود. این توانایی شامل تولید صداها و کلماتی است که برای دیگران قابل فهم باشد.
مراحل مهم رشد گفتار: از چهار ماهگی با صداهای غان‌وغون آغاز میشود و در یک‌سالگی کودک میتواند پدر و مادر را با کلمه صدا بزند. در ۱۸ ماهگی حدود سه کلمه، در دو سالگی جملات دوکلمه‌ای، و در سه‌سالگی گفتاری نسبتاً قابل فهم خواهد داشت. در پنج‌سالگی کودک قادر است مکالمه رفت‌وبرگشتی داشته باشد. البته این مراحل انعطاف‌پذیرند و در کودکان مختلف متفاوت رخ میدهند.
علل اصلی تأخیر گفتار: ۱. مشکلات حرکتی دهان (آپراکسی یا دیس‌آرتری): وقتی مغز یا عضلات صورت توانایی کافی برای هماهنگی حرکات زبان، لب و فک ندارند. ۲. مشکلات شنوایی: کودک در صورت نشنیدن صحیح صداها نمی‌تواند تلفظ درست بیاموزد. عفونت‌های مکرر گوش یا اختلال پردازش شنوایی (APD) نیز در این زمینه نقش دارند. ۳. اختلال طیف اوتیسم (ASD): بسیاری از کودکان دارای اوتیسم در رشد مهارتهای گفتاری تأخیر دارند و ممکن است علائم اولیه ارتباط غیرکلامی مانند اشاره کردن را نشان ندهند. ۴. ناتوانی ذهنی: این کودکان اغلب در تولید و ترکیب کلمات و جملات با مشکل روبه‌رو هستند.
به طور کلی، شناسایی زودهنگام و مراجعه به متخصص گفتاردرمانی میتواند به بهبود قابل توجه روند رشد گفتار کودک کمک کند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
سوالات متداول:
1- آیا کودکانی که دیر حرف میزنند در آینده مشکل گفتاری خواهند داشت؟
نمیشود به صورت قطعی گفت. بسیاری از کودکانی که دیر حرف میزنند، با کمک گفتاردرمانی و حمایت خانواده، به سرعت پیشرفت میکنند و در آینده مشکلی در گفتار نخواهند داشت. اما تشخیص و درمان به موقع بسیار مهم است.
2- آیا حرف نزدن کودک میتواند نشانهای از اوتیسم باشد؟
بله، یکی از علائم اوتیسم میتواند تاخیر در گفتار یا عدم تمایل به برقراری ارتباط کلامی باشد. اگر کودک شما علاوه بر حرف نزدن، در برقراری ارتباط چشمی یا تعامل اجتماعی نیز مشکل دارد، بهتر است برای ارزیابی به متخصص مراجعه کنید.
مرکز گفتاردرمانی کودکان دکتر صابر در زمینه گفتاردرمانی برای کودکان با مشکلات تاخیر گفتار و لکنت زبان همچنین در زمینه گفتاردرمانی برای حرف زدن کودک به صورت تخصصی مشغول به فعالیت می باشد. تجهیزات پیشرفته مرکز نظیر اتاق شنیداری و گفتاردرمانی تخصصی حسی و… در کنار خدمات گفتاردرمانی در منزل به درمان مشکلات گفتار و زبان کودکان می پردازد. کاردرمانی ذهنی نیز یکی دیگر از خدمات مرکز توانبخشی دکتر صابر می باشد که در کنار گفتاردرمانی کودک به بهبود مهارت های ذهنی کودک در جهت تسهیل بهبود روند گفتار آنان می پردازد. دو شعبه فعال مرکز گفتاردرمانی و کاردرمانی دکتر صابر در غرب و شرق تهران با استفاده از تجربه بالای گفتاردرمانان خود و تجهیزات پیشرفته مرکز به درمان تخصصی کودکان می پردازد.
کارکردهای نخستین ذهنی: کارکردهای نخستین به فرایندهای ذهنی مانند توجه، ادراک، حافظه و تفکر اشاره دارد. این کارکردهای ذهنی در سالهای آغاز عمر به طور طبیعی وجود دارند و در انسان و حیوان یافت میشوند. ویژگی مهم این کارکردها غیرارادی بودن و ناآگاهانه بودن آنهاست. به طور مثال: حافظه در شکل اولیه اش عبارت است از شکل گیری خود بخودی یک تداعی بین دو رویداد که با هم رخ میدهند. گربه صدای بازکردن در قوطی غذا را با غذا تداعی میکند. یا توجه در شکل نخستین خود، یک حرکت خودبخودی و غیرارادی است. مثلاً هم انسان و هم حیوان پس از شنیدن یک صدای شدید، بدون اراده بسوی آن توجه میکنند.
کارکردهای عالی ذهنی: مثل استدلال منطقی، توجه انتخابی، و زبان که ویژهی انسانند و بر پایهی کارکردهای نخستین و از طریق تعامل بین فرد و زمینهی اجتماعی او تکامل مییابند. هر کارکرد عالی ذهنی در ابتدا یک کارکرد اجتماعی است.
تفاوت کارکردهای عالی ذهنی با کارکردهای نخستین ذهنی در موارد زیر مشهود است:
زیر کنترل انسانی قرار دارند و با اراده ی او انجام میشوند؛
خاستگاه اجتماعی دارند؛
به کمک ابزارهای روانشناختی رخ میدهند.
قانون کلی رشدفرهنگی – اجتماعی در نظریه ی ویگوتسکی
هر کارکرد عالی ذهنی، پیش از آنکه به صورت یک فرایند روانشناختی در شخص رخ دهد، ابتدا در یک سطح اجتماعی وجود دارد. ویگوتسکی این موضوع را به عنوان انتقال از سطح بین ذهنی به درون ذهنی توصیف کرده و رشد تدریجی کارکردهای عالی ذهنی از طریق تعامل اجتماعی را درونی سازی نام نهاده است. برای مثال توانایی تفکر انتقادی میتواند از تعامل اجتماعی مانند پرسش و پاسخ به روش سقراطی ایجاد شود.
گفتار خود محورانه:
گفتار خود محورانه از دید ویگوتسکی، چگونگی تبدیل تعامل یا روابط اجتماعی به کارکردهای ذهنی را نشان میدهد. ویگوتسکی این نوع گفتار کودک را بر اساس مفهوم درونی سازی توضیح میدهد و میگوید گفتار خود محورانه گفتار اجتماعی است که جریان درونی سازی به سوی گفتار درونی را نشان میدهد.
مراحل رشد زبان از دیدگاه ویگوتسکی در گفتاردرمانی کودکان
گفتار اجتماعی یا گفتار بیرونی: پیش از سه سالگی ظاهر میشود و نقش آن کنترل رفتار دیگران است. مثلاً وقتی کودک به مادرش میگوید “شیر میخواهم” از این طریق به کنترل رفتار دیگران اقدام میکند.
گفتار خود محورانه بین ۳ تا ۷ سالگی رخ میدهد. این نوع گفتار، مرحلهی انتقالی گفتار بیرونی به گفتار درونی است. در این مرحله کودکان غالباً برای کنترل رفتارشان با خودشان حرف میزنند. مثلاً هنگام انجام کاری، آنچه را که انجام میدهند به زبان میآورند. نقش گفتار خود محورانه کنترل و هدایت رفتار خود است. ویگوتسکی از گفتار خصوصی به جای گفتار خود محورانه استفاده میکرد. پژوهشها نشان میدهد وقتی که کودکان با تکالیف دشوار سروکار دارند یا زمانی که اشتباهات زیادی مرتکب میشوند. از گفتار خصوصی بیشتر استفاده میکنند.
گفتار درونی: پس از ۷ سالگی ظاهر میشود. گفتار درونی با خود سخن گفتن به طور بیصداست. گفتار درونی به اندیشه و رفتار انسان جهت میدهد و در همه کارکردهای عالی ذهنی وجود دارد.
تفکر و زبان
در نظریهی ویگوتسکی، تفکر و زبان در کودکان بصورت دو فعالیت مستقل از هم شروع میشوند. در ابتدا تفکر پیش زبانی یا تفکر بدون زبان، و زبان پیش عقلی یا گفتار بدون تفکر وجود دارند. کوشش کودکان در ماههای اولزندگی برای حل کردن مسائلی مانند دستیابی به اشیا و باز کردن در، موردی از تفکر بدون زبان است؛ و یا غان وغون کردن کودک با هدف جلب توجه یا خوشحال کردن بزرگسالان موردی از زبان بدون تفکر است.
در حدود ۲ سالگی منحنیهای مجزای تفکر پیش زبانی و زبان پیش عقلی به هم میرسند در نتیجه تفکر زبانی و زبان عقلانی میشود. در فاصله ۲ تا ۷ سالگی، زبان هم نقش درونی (هدایت و جهتدهی به تفکر) و همنقش بیرونی (انتقال نتایج تفکر به دیگران) را ایفا میکند.
خود نظم دهی: یعنی توانایی اندیشیدن و حل کردن مسائل بدون کمک دیگران و به کنترل فرد بر فرایندهایشناختیاش (تفکر، حافظه و …) گفته میشود. این فرایند سه مرحله دارد:
نخست کودک یاد میگیرد که اعمال و صداها دارای معنیاند. برای مثال کودک میآموزد که دست درازکردن او بسوی یک شئ برای دیگران این گونه معنی میدهد که او آن شی را میخواهد.
انجام تمرین: کودک حرکاتی را که باعث جلب توجه دیگران میشود تمرین میکند و نیز برای تسلط بر زبانبا دیگران به گفتگو میپردازد.
استفاده از نمادها (سمبل) برای تفکر و حل مسئله بدون کمک دیگران: در این مرحله کودکان خود نظمدهنده یا خود سامانگر میشوند.
منطقه ی تقریبی رشد
منطقهی تقریبی رشد در نظریه ویگوتسکی اهمیت تعامل اجتماعی را در رشد و یادگیری نشان میدهد. ویگوتسکی میگوید کودکانی که به تنهایی از عهده ی انجام پارهای از تکالیف یادگیری بر نمیآیند به کمک بزرگسالان یا دوستان بالغتر و آگاهتر از خود، انجام آن کارها را یاد میگیرند. توانایی کودک در حل مسائل بطور مستقل (آنچه که در نظر پیاژه است) معرف سطح کنونی رشد او، و توانایی اش در حل مسائل به کمک دیگران نشان دهندهی سطح رشد بالقوهی اوست. منظور از منطقهی تقریبی رشد، تفاوت بین سطح کنونی یا سطح رشد واقعی کودک و سطح رشد بالقوه ی اوست. به عبارت سادهتر منطقهی تقریبی رشد به دامنهای از تکالیف گفته میشود که کودک به تنهایی از عهدهی انجام آنها بر نمیآید اما به کمک بزرگسالان یا دوستان بالغ تر از خود قادر است آنها را انجام دهد. فرض کنید سن عقلی در کودک با یک آزمون هوشی، ۸ سال تعیین شده است؛ از نظر ویگوتسکی ما نمیتوانیم کارمان را در همین جا متوقف کنیم، ما ادامه میدهیم تا مشخص شود چگونه هر یک از این کودکان تلاش خواهند نمود، مسائلی را که برای کودکان بزرگتر طراحی شده حل کنند. ما به هر کودک با توضیح دادن، پرسیدن سؤالاتهدایت شونده و معرفی عناصر اصلی راه حل کمک میکنیم. با این کمک یکی از این کودکان مشکلات را در سطح یک کودک دوازده ساله و دیگری در سطح یک کودک ۹ ساله حل میکند. به این تفاوت بین سنین عقلی کودکان و سطح عملکردی که آنها از طریق همکاری با یک بزرگسال بدست میآورند ناحیهی تقریبی رشد گفته میشود. رشد شناختی زمانی به حداکثر میرسد که در منطقه ی تقریبی رشد، تعامل اجتماعی صورت پذیرد. بعضی مربیان به لحظه ای که یک کودک یا گروهی از کودکان در آستانه آمادگی برای یادگیری یک مفهوم قرار دارند لحظه ی آموزش پذیر گفته اند.
تکیه گاه سازی
تکالیفی که در منطقه ی تقریبی رشد قرار دارند هنوز از سوی کودک آموخته نشده اند و اگر بزرگترها کودک را یاری دهند از عهده ی انجام آن تکالیف و یادگیری آنها برخواهد آمد. برونر کمک و راهنمایی دیگران را تکیه گاه سازی نامیده است. در تکیه گاه سازی ابتدا معلم یا شخص دیگری که یادگیرنده را یاری میدهد سهم عمده ای از مسئولیت را به عهده میگیرد اما به تدریج که یادگیری پیش میرود مسئولیت به یادگیرنده واگذار میشود.
ویگوتسکی اعتقاد داشت آزمونهای هوش عملکرد مستقل کودک را میسنجد، یعنی سطح رشد فعلی او. به باور ویگوتسکی، آنچه کودکان به کمک دیگران میتوانند انجام دهند بیشتر معرف توانایی واقعی آنان است تا آنچه به تنهایی از عهده اش بر میآیند. بنابراین برای شناسایی رشد کودکان، باید هم سطح رشد فعلی و هم سطح رشد بالقوه ی آنان را شناخت.
کاربردهای آموزشی نظریه ی ویگوتسکی در گفتاردرمانی کودکان
۱. بر اهمیت زبان تأکید زیادی شده است. پس مدارس باید زبان را یک موضوع محوری تلقی کنند و معلمان در آموزش زبان جدیت بیشتری به خرج دهند.
بر مسائل فرهنگی و اجتماعی تأکید زیادی دارد. پس لازم است مطالب درسی در یک بافت فرهنگی اجتماعی آموزش داده شوند و در تمام مراحل تحصیلی، مسائل فرهنگی و اجتماعی از نظر دور نمانند.
طبق مفهوم منطقهی تقریبی رشد، معلم باید در آموزش موضوعات مختلف به دانش آموزان پیشاپیش رشد ذهنی آنان حرکت کند (مسائلقدری فراتر از سطح تواناییهای فعلی آنان باشد).
معلمان کودکان را به حرف زدن با خود تشویق کنند زیرا با خود سخن گفتن، کودکان را در هدایت و کنترل اندیشیدن یاری میدهد.
