دسته: کاردرمانی

تاخیر رشدی چیست؟

تاخیر رشدی چیزی بیش از یک «کندی رشدی»یا «عقب افتادن رشدی»است. تاخیر رشدی یا تاخیر حرکتی به این معنا است که کودک شما دائما در رشد و ایجاد مهارت هایی که کودکان هم سن او دارند،عقب است. به عنوان مثال،کودکی که تا ۴ ماهگی غلت نمی‌زند،ممکن است فقط کمی در همین مهارت عقب باشد. اما اگر همین کودک در کنترل سر نیز مشکل داشته و یا قادر نباشد زمانی که روی شکم خوابیده، خودش را روی دستانش به بالا بکشد، در بیش از یک مهارت حرکتی تاخیر داشته است. مجموعه این علائم نشان دهنده تاخیر رشدی است. اگر شما متوجه این وضعیت در کودک خود شده اید،بدانید که روش های مختلفی برای کمک به او وجود دارد. مرکز کاردرمانی اختلال رشدی و گفتار درمانی دکتر صابر با در اختیار داشتن امکانات روز دنیا به درمان تاخیر رشدی کودکان می پردازد. امکانات پیشرفته مرکز دکتر صابر در حیطه بهبود مهارت های حرکتی و ذهنی کودکان با تاخیر حرکتی بسیار موثر می باشد.

اختلالات تکاملی چیست؟

مهارت های حرکتی کودکان طبق جدول زمان بندی دقیق و از پیش تعیین شده رشد نمی کند. به عنوان مثال، بعضی از کودکان در 9 ماهگی شروع به راه رفتن می کنند. این در حالی است که کودکان دیگر ممکن است تا 15 ماهگی قدم از قدم برنداشته و بعد شروع به راه رفتن کنند. اما باید گفت که هر دو دسته این کودکان در دامنه رشد طبیعی قرار دارند. بنابراین تفاوت های کوچک در زمان شروع به انجام یک مهارت توسط کودک، معمولاً عامل نگران کننده نیستند.

تفاوت بین تاخیر رشدی کودکان و ناتوانی رشدی

گاهی اوقات پزشکان و کاردرمانگران این دو اصطلاح را به جای یکدیگر به کار می‌برند. اولاً این دو اصطلاح معادل هم نیستند. ثانیاً گاهی اوقات تشخیص تاخیر رشدی کودک،ناتوانی رشدی و دلایل شکل‌گیری آنها مشکل است. ناتوانی های رشدی به مواردی اطلاق می‌شود که کودک علی‌رغم این که می تواند پیشرفت بکند، از یک حدی بزرگتر نشده و رشد نمی کند. این شکل از ناتوانایی ها شبیه ناتوانایی های یادگیری نبوده اما می توانند در یادگیری کودک تاثیر منفی بگذارند. بعضی از بیماری هایی که می توانند موجب ناتوانایی رشدی شوند عبارتند از: سندروم داون، سندروم انگلمن، اوتیسم، طیف اختلالات جنین الکلی و آسیب مغزی.

تاخیر رشدی کودک به دنبال علل کوتاه مدت ایجاد می‌شود،مانند تحقیر گفتاری به دنبال فقدان شنوایی ناشی از عفونت‌های گوش و یا تأخیر جسمی در اثر بستری شدن طولانی مدت. تاخیر رشدی کودکان همچنین می تواند ناشی از علائم اولیه مشکل در یادگیری یا توجه باشد. با وجود اینکه همیشه علت به وجود آورنده تاخیر رشدی کودک مشکل نیست، اما با مداخله زودهنگام غالباً کودکان دارای تاخیر به رشد مطلوب خود می‌رسند. بعضی از این کودکان زمانی که به سن مدرسه می‌رسند، هنوز هم در مهارت‌های خاصی دچار تاخیر هستند. در این گونه مواقع، این کودکان واجد شرایط دریافت خدمات آموزش استثنایی می‌شوند.

اگر کودک با سرعتی که مورد انتظار کاردرمانگر است پیشرفت نکرد، درمانگر مجدداً او را مورد ارزیابی قرار می‌دهد تا درک بهتری از شرایط پیش آمده به دست آورد. پس از ارزیابی‌های به عمل آمده، درمانگر نوع و میزان مداخله لازم برای رفع مشکل  تاخیر تکاملی پیش آمده را ممکن است تغییر دهد.

5 حوزه رشد مهارت و شایعترین تاخیر تکاملی

تاخیر رشدی کودک می‌تواند در یک یا چند حوزه رخ دهد. تاخیر عمومی، زمانی رخ می دهد که کودک حداقل در دو حوزه زیر دچار تاخیر گردد. مهارت های کودک در ۵ حوزه رشد می‌کنند:

مهارت های شناختی (تفکر): این مهارت موجب تفکر،یادگیری و توانایی حل مسئله در کودک می شود. در نوزادان،رشدی مهارت با میزان کنجکاوی او سنجیده می‌شود. اینکه کودک چطور دنیای اطراف خود را با چشم ها،گوش ها و دستان خویش را کشف می‌کند. در کودکان نوپا، این مهارت شامل یادگیری شمردن،نام رنگ ها و یادگیری واژگان جدید است.

مهارت های اجتماعی و هیجانی:این مهارت ها موجب می شوند که کودک از توانایی برقراری ارتباط با دیگر افراد برخوردار شود. این مهارت ها شامل توانایی بیان و کنترل احساسات نیز می شود. در نوزادان، لبخند زدن به دیگران و صدا درآوردن برای برقراری ارتباط از مصادیق این مهارت است. در کودکان نوپا و پیش‌دبستانی، این مهارت به صورت کمک گرفتن از دیگران، نشان دادن احساسات و بیان آن،و نیز مشارکت کردن با دیگران خود را نشان می‌دهد.

مهارت های گفتار و زبان: این مهارت در قالب توانایی استفاده و فهم زبان خود را نشان می‌دهد. در نوزادان به صورت غان و غون بروز پیدا می کند. در کودکان بزرگتر، این مهارت خود را در قالب فهم زبان و ادای درست و صحیح کلمات (به نحوی که قابل فهم برای دیگران باشد) بروز می دهد.

مهارت های حرکتی ظریف و درشت:این مهارت ها به توانایی استفاده از عضلات کوچک دست برای انجام دادن حرکات ظریف انگشتان دست و عضلات بزرگ بدن برای انجام دادن حرکت درشت و بزرگ دست،پا و تنه اطلاق می شوند. نوزادان معمولاً از مهارت های حرکتی ظریف برای گرفتن اشیای کوچک استفاده می‌کنند.کودکان نوپا و پیش‌دبستانی از مهارت های حرکتی ظریف برای گرفتن لوازم و اسباب مورد نیاز،کار با اشیای کوچک و نقاشی بهره می‌گیرند. نوزادان مهارت های حرکتی درشت را در قالب نشستن،غلت زدن و راه افتادن بروز می دهند. مهارت های حرکتی درشت کودکان بزرگتر شامل پریدن،دویدن و بالا رفتن از پله است.

فعالیت های روزمره زندگی: توانایی انجام کارها و تکالیف روزانه مربوط به این دسته از مهارتها است. در کودکان این مهارت ها شامل غذا خوردن،لباس پوشیدن،شستشوی خود و حمام کردن است.

عوامل ایجاد کننده تاخیر رشدی در کودکان

علت مشخصی برای تاخیر رشدی وجود ندارد اما بعضی از عوامل،خطر ابتلای به آن را افزایش می دهند:

1. مشکلات حین تولد: تولد نارس (پیش از موعد)،وزن کم زمان تولد،و نرسیدن اکسیژن کافی در هنگام تولد.
2. عوامل محیطی: سمیت با فلزات سنگین مثل سرب،تغذیه ناکافی و نادرست،مصرف الکل و دارو پیش از تولد،مشکلات خانوادگی و تروما(مثلاً ضربه به سر نوزاد)
3. دیگر مشکلات پزشکی: عفونت مزمن گوش،مشکلات بینایی،و بیماری،عوارض و آسیب هایی که اثرات عمیق و طولانی مدت روی فعالیت‌های روزمره کودک می گذارد.

گاهی اوقات، والدین نگران این موضوع می شوند ( و گاها به اشتباه خود را ملامت می کنند) که ناخواسته در ایجاد تاخیر رشدی در کودک خود سهیم بوده‌اند. این کار اصلاً صحیح نبوده و کمکی به حل مشکل نمی کند. به عنوان مثال،آموزش بیش از یک زبان به کودک موجب مشکل گفتاری نمی‌شود. حال اگر یک مادر این عامل را سبب تاخیر گفتاری کودک خود دانست،بهتر است درمانگر موضوع را برای او توضیح داده و روی روش‌های درمانی و مداخله‌ای خود تمرکز کند.

درمان تاخیر رشدی و مشکلات یادگیری و توجه

در بچه های کوچکتر، هر گونه تاخیر در رشد می تواند به عنوان اولین علامت اختلال در یادگیری و توجه کودک تلقی شود. به عنوان مثال،تاخیر گفتار و زبان ممکن است نشان‌دهنده مشکل یادگیری یا اختلال ارتباطی در کودک باشد. البته تا زمانی که کودک به مدرسه نرود، نمی‌توان همیشه به سادگی به این تاخیر رشدی کودک و مسائل توجه و یادگیری او ارتباط منطقی پیدا کرد. در مدرسه معلم این عملکرد کودک را در دروس ریاضی،خواندن و دیکته ارزیابی می‌کنند. آنها همچنین می توانند درباره توجه و تمرکز کودک در سر کلاس قضاوت کنند. در مدرسه نقاط ضعف و قوت کودک با آزمون های رسمی مشخص می‌شود.با انجام این آزمون ها میتوان مهارت کودک را با همکلاسی هایش مقایسه نمود. در این مقایسه ها،تفکر و توانایی حل مسئله کودک آشکار می‌گردد. در نهایت تمام این کارها مشخص می کند که کودک در یادگیری و توجه اختلال دارد یا خیر.

تاخیر تکاملی- تاخیر در گفتار

تاخیر تکاملی در گفتار یکی از موارد تاخیر رشدی است که باید به صورت تخصصی تشخیص و مورد بررسی قرار گیرد. کودکان در سن دو تا دو و نیم سالگی توانایی بیان کلمات را پیدا کرده و جملات دو کلمه ای بیان می کنند. اگر کودک در سن سه سالگی هنوز توانایی بیان درخواست هایش را ندارد به نام خود عکس العمل نشان نمی دهد یا دستورات کلامی شما را متوجه نمی شود حتما باید مورد بررسی دقیق گفتاردرمانی قرار گرفته و درمان به موقع برای این کودکان آغاز گردد. درمان توانبخشی شامل کاردرمانی و گفتردرمانی در اختلالات تکاملی موجب بهبود توانایی های کودک و تسریع روند رشد گفتار و حرکتی در کودکان می گردد.

در پایان این که اگر در مورد رشد کودک خود نگران هستید،حتماً با پزشک تاخیر رشدی (فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان) یا کاردرمانگر مجرب مشورت کنید تا کودک را با تست تشخیصی ارزیابی کرده و در صورت لزوم مداخله زودهنگام را شروع نماید.

سوالات متداول:

1.چه مهارت هایی در کودکان با تاخیر رشدی دچار مشکل می شود؟

پنج حوظه رشد که کودکان می توانند تاخیر رشدی را در خود نشان دهند شامل مهارت های شناختی، اجتماعی، حرکتی درشت و ظریف، زبان و گفتار می باشد.

2. چه درمان هایی برای کودکان با تاخیر رشدی وجود دارد؟

بهترین درمان برای کودکان با تاخیر رشدی درمان های توانبخشی، شامل کاردرمانی، گفتاردرمانی و روانشناسی می باشد که به کودک کمک می نماید مراحل رشد را به صورت مناسب طی کند و تاخیر حرکتی و ذهنی خود را جبران نماید.

بهترین کاردرمانی برای بزرگسالان در تهران

تاثیر آسیب های حرکتی بر روی بیمار می تواند مخرب باشد و نقش کاردرمانگر بزرگسالان در درمان این مشکلات حیاتی می باشد.در اینجا بر روی فاز توانبخشی بزرگسالان و درمان مشکلات حرکتی متمرکز می شویم و یک موردی از کارهای انجام شده در مراکز کلینیکی را ارائه می‌دهیم، مرکز کاردرمانی بزرگسال دکتر صابر در دو شعبه غرب و شرق تهران در زمینه کاردرمانی برای بیماران بزرگسال فعالیت می نماید. تیم توانبخشی بزرگسال 38 نفره دکتر صابر شامل کادرمانی بزرگسال، گفتار درمانی بزرگسال و روانشناسی با تجربه در حیطه اختلالات نورولوژیک و ارتوپدیک و سالمندی به ارائه خدمات توانبخشی تخصصی می پردازند. همچنین کلینیک دکتر صابر به ارائه خدمات کاردرمانی در منزل و گفتار درمانی در منزل مشغول می باشد.

کاردرمانی بزرگسالان شامل:

کاردرمانی بیماران پارکینسون

کاردرمانی بیماران ام اس

کاردرمانی بیماران ضایعه نخاعی

کاردرمانی بیماران ضربه مغزی و سکته مغزی

کاردرمانی بیماران تومور مغزی، نخاعی

کاردرمانی بیماران دمانس و آلزایمر

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

گفتاردرمانی و کاردرمانی برای بزرگسالان

ابعاد اصلی مداخلات توانبخشی به منظور مجهز نمودن کاردرمانگران با این ایده که به ارزیابی و مداخله آسیب های حرکتی آشنا شوند، بیان شده است. این نکته مهم است که بدانیم هیچ رویکردی به عنوان موثرترین رویکرد در بازیابی کنترل حرکتی پس از سکته اثبات نشده است. با این حال مداخلات مشخص شده در گروه خاصی از بیماران مبتلا به سکته مغزی در اینجا آورده شده است و دو چالش کلینیکی مهم را که معمولاً مشاهده می‌شوند تحت پوشش قرار داده است، در پایان راه های پرهیز از عوارض ثانویه را که ممکن است اتفاق بیفتد بررسی می‌کنیم.

ارزیابی در توانبخشی بزرگسالان

ارزیابی و آنالیز مشکلات بیمار برای مداخله ضروری می باشد. هیچ روش ارزیابی توانبخشی رسمی وجود ندارد. یک ایده،ساختن یک تصویر از بیمار بزرگسال به عنوان انسانی کامل و نحوه حرکت او می باشد. این کار از طریق مشاهده و هندلینگ دست یافتنی است. ارزیابی توانبخشی بزرگسالان،اطلاعاتی را به عنوان پایه برای مداخله و برای تنظیم اهداف کوتاه مدت و بلند مدت در کنار اعضای دیگر تیم ها فراهم می آورد.ارزیابی کاردرمانی جسمی بزرگسالان از آسیب های حرکتی به منظور درک اثر آسیب بر روی وظایف عملکردی و برای تعیین یک طرح مداخله ای مناسب و مبتنی بر شواهد ضروری می باشد. به منظور پرهیز از ارزیابی های چندگانه و برای ارتقاء کار تیمی در جهت اهداف مشترک ارزیابی همراه با یک فیزیوتراپ انجام می شود. این روشی معمول در تعدادی از واحدها و تیم های اجتماعی می باشد.

رویکردی که در ادامه برای ارزیابی کاردرمانی آمده است، بیشتر در بیمارستان و در فاز حاد توانبخشی انجام میشود، اما این اصول می تواند برای بیماران در هر شرایطی به کار رود. در مراحل حاد توانبخشی،بیمار ممکن است در هنگام اولین ارزیابی بر روی تخت باشد که این می تواند یک نقطه شروع خوب برای مشاهده بیمار از طریق همه وضعیت های پایه ی درازکشیدن،نشستن،ایستادن،جابجایی و راه رفتن باشد. کاردرمانگر می‌تواند اثرات ناشی از مشکلات حرکتی را در محدوده فعالیت های دیگر روزمره زندگی از قبیل شستن و لباس پوشیدن نیز ارزیابی کند. این همچنین به کاردرمانگر کمک می‌کند تا ایمن ترین روش هندلینگ را ارزیابی کند.

این بخش بر روی ارزیابی های عملی که وابسته به مهارت‌های مشاهده‌ای ( استفاده از  ارزیابی های استاندارد) ، متمرکز می‌شود. در طول ارزیابی سوالات زیر باید پرسیده شود،و نتایج مشاهدات باید به طور مناسب ثبت شود.

بیمار بزرگسال چطور حرکت می کند؟

• آیا بیمار با زحمت و تلاش حرکت می کند؟
• آیا حرکات از هم گسیخته و یا روان هستند؟
• آیا واکنش های همراه ( Associated reaction ) وجود دارند؟
• آیا بیمار اصلاً می تواند حرکت کند؟
• حرکات با حالت طبیعی چه تفاوتی دارند؟
• فرایند سالمندی و پوسچرهای ناراحت کننده را مورد توجه قرار دهید.

در کاردرمانی بزرگسال چرا بیمار با این روش خاص حرکت می‌کند؟

• آیا به علت مشکلات تون می باشد؟بالا،پایین،نوسان دار
• آیا به علت واکنش های همراه می باشد؟اندام فوقانی و اندام تحتانی.
• آیا مشکلات مرتبط با مکانیسم اساسی تعادل می باشد؟
• آیا مشکلات حسی منجر به فیدبک ضعیف شده است؟ (فقدان حسی عمقی،فقدان آگاهی لمسی)
• آیا فقدان حرکات فعال و انتخابی وجود دارد؟
• آیا مشکلات/ درکی وجود دارد؟(آپرکسیا، غفلت/ بی توجهی)

تحرک در تخت ( Bed mobility )

قبل از شروع، بعضی اصول کاربردی و کلی را در نظر بگیرید. با پرستار بررسی کنید که آیا بیمار برای ارزیابی مناسب می باشد و قادر است تا به طور فعال در جلسه ارزیابی شرکت کند؟ آیا میتوان رضایت بیمار را جلب کرد؟ آیا بیمار میتواند دستورالعمل ها را دنبال کند؟ بیماران را از خطر های اطراف تخت مثل گیره ها یا لوله های غذا آگاه کنید.

ارزیابی را با بررسی کردن بیمار بر روی تخت در وضعیت ( Supine ) آغاز کنید: (خوابیده به پشت)

• آیا بیمار میتواند سرش را به راحتی از یک طرف به طرف دیگر حرکت دهد؟
• آیا سر بیمار به یک سمت نسبت به سمت دیگر بیش از حد چرخیده است؟(چه سمتی)
• آیا بیمار بر روی تخت صاف است یا به حالت خم شده قرار دارد و آیا یک سمت بدن در مقایسه با سمت دیگر خیلی فعال است؟
• آیا بازوی ضعیف تر در یک وضعیت راحت نگه داشته می‌شود و یا آن در زیر بدن گیر کرده است؟
• زمانی که شما می‌خواهید بیمار بازو یا پای ضعیف‌تر را حرکت دهد آیا در اینجا حرکتی وجود دارد یا نه؟
• اگر در اینجا فقط کمی حرکت یا اصلا حرکتی وجود ندارد،با رضایت بیمار به آرامی بازو و پا را جابه جا کنید.آیا تون عضلانی را سفت،نرم،پایین و یا بالا احساس می کنید؟یا آیا وقتی که مفاصل را حرکت می دهید مقاومتی را احساس می کنید طوری که این مقاومت ارادی نباشد؟(یعنی تون بالا) . اکثر بیماران مبتلا به سکته مغزی در مراحل اولیه تون پایین دارند که می‌تواند به سرعت تغییر کند.

در ادامه مشاهدات اولیه از بیمار بخواهید که از یک سمت به سمت دیگری غلت بزند. اگر بیمار برای غلتیدن نیاز به کمک دارد همیشه این اطمینان را بدهید که فرد دیگری برای کمک وجود دارد. اگر بیمار نیاز به کمک قابل توجهی دارد به جز در مواردی که بیمار می تواند از تکنیکهای هندلینگ درمانی بهره ببرد، غلتیدن را ادامه ندهید و صفحه های لغزنده ( Sliding Sheets ) را به منظور وضعیت دهی بیمارستان بر روی یک سمت استفاده کنید.

نشستن ( Sitting )

در این مرحله کاردرمانگر باید اطلاعات کافی را در مورد تصمیم گیری راجع به نشستن بیمار بر روی لبه تخت داشته باشد. ارزیابی اولیه نشستن می تواند با قرار گرفتن بیمار روی یک ( Plinth ) انجام شود. اطمینان بدهید که افراد کافی برای تامین امنیت بیمار وجود دارد.

• توانایی بیمار را برای نشستن بدون حمایت در یک وضعیت استاتیک با حفظ تعادل مشاهده کنید.
• تعادل داینامیک نشستن را بررسی کنید: بیمار می تواند به سمت جلو و پهلو ( Reach ) کند؟
• مشاهده کنید آیا بیمار بر روی یک باسن بیشتر از باسن دیگر نشسته است؟
• آیا تنه متقارن است؟
• آیا اسکاپولاهای دو سمت هم راستا میباشند؟
• شانه سمت درگیر را ازنظر نیمه دررفتگی بررسی کنید.
• در این پوزیشن مشاهده کنید،آیا تغییری در تون دست یا پای درگیر وجود دارد؟

آیا بیمار با سمت سالم خود بیش از حد فعالیت می کند؟ آیا بیمار به نظر می‌رسد خودش را بر روی سمت درگیر (Pushing)   کرده است؟ اگر اینگونه است بخش سندروم پوشه را در ادامه ببینید.

به خاطر داشته باشید که اگر بیمار بر روی یک ( Plinth ) نشسته و ارزیابی شده است باید همچنین در حالت نشسته بر روی لبه تخت خود نیز ارزیابی شود. بیماران در بیمارستان ممکن است به منظور تسکین فشار، تشک های جریان هوا را بر روی تخت خود داشته باشند که این می تواند نشستن را برای بیماران سخت کند. با این حال،حتی یک تشک منظم نیز می‌تواند تعادل در نشستن را در مقایسه با استحکام ( Plinth ) تحت تاثیر قرار دهد.

جابجایی ( Transfers )

ارزیابی جابجایی شامل ارزیابی حرکت بیمار از ( Supine ) به ( Sitting ) ،تخت به صندلی و صندلی به کمد یا توالت است.ارزیابی انجام می‌شود تا مشخص شود که بیمار چطور از یک سطح به سطح دیگر حرکت می کند (با چه میزان کارایی و ایمنی).این نکته نیز مهم می باشد که بیمار برای انجام کار به چه میزان کمکی نیاز دارد.همچنین درمانگر باید میزان توانایی بیماران را در هنگام تسهیل جابجایی بداند. اگر ارزیابی جابجایی برای فردی انجام می شود که نیاز آشکارا به کمک دارد،ضروری است که فرد دیگر و ترجیحاً یک درمانگر با تجربه نیز حضور داشته باشد. در هنگام ارزیابی جابجایی موارد زیر را در نظر بگیرید:

• کمترین سطح کمک مورد نیاز به بیمار تا اینکه بتواند جابجایی را به طور عمل انجام دهد چه می باشد؟
• آیا بیمار می‌تواند به هر دو سمت سالم و درگیر جابه‌جا شود؟

بیمار باید در شرایط گوناگون ارزیابی شود،جابجایی از یک ویلچر به یک ( Plinth ) یک ارزیابی رضایت بخش نیست. مطمئن شوید که جابجایی ها در محیط مورد نیاز بیمار که در زندگی روزمره با آن سر و کار دارد ارزیابی می شوند. ارزیابی جابجایی ها و تعادل در نشستن می تواند توصیه ها و اطلاعاتی را که ممکن است برای درمان گر در رابطه با هندلینگ بیمار مورد نیاز باشد،فراهم آورد. به عنوان مثال،این ارزیابی‌ها تعیین می کند که آیا برای بیمار یک ( Stand hoist ) به جای ( Full hoist ) مناسب است یا نه؟

همچنین ارزیابی ها مشخص می کنند که آیا بیماران می‌توانند به طور عمل به یک توالت به جای کمد جا به جا شوند. بعضی از بیماران می‌توانند به طور امن با کمک یک شخص دیگر جابجا شوند اما نمی توانند تعادل در نشستن را به طور ایمن بر روی توالت حفظ کنند و بنابراین ممکن است نیاز به جابه جایی با یک کمک داشته باشند. همچنین ارزیابی ها تعیین می کند که آیا بیمار می تواند در هنگام استفاده از توالت به تنهایی و به طور ایمن بلند شود.

ایستادن ( Standing )

ارزیابی می کند که بیمار برای ایستادن در سطوح گوناگون به چه مقدار تسهیلات نیاز دارد و راستای بیمار را در هنگام ایستادن مشاهده می کند.

موارد زیر را در نظر بگیرید:

• آیا بیمار روی پای درگیر نیز ایستاده یا فقط بر روی پای سالم ایستاده است؟
• آیا بیمار می‌تواند به طور ایمن در یک پوزیشن استاتیک بایستد؟
• بیمار چگونه در حالت ایستاده ( Reach ) می کند و در همان حال تعادل و ایمنی را حفظ می‌کند؟
• چه مدت بیمار می تواند بایستد؟

راه رفتن ( Walking )

اگر بیمار قادر به راه رفتن است:

• بیمار چه مسافتی را میتواند راه برود؟
• بیمار با ایمنی راه میرود؟

اگر بیمار برای راه رفتن نیاز به کمک دارند،با یک متخصص توانبخشی بر روی مناسب‌ترین روش کمک رسانی به بیمار به توافق برسید. ارزیابی راه رفتن باید در محیط های گوناگون که با بیمار مرتبط می باشد انجام شود. مثلاً در محیط های باز،اتاق های پر سر و صدا و سطوح یکنواخت و غیر یکنواخت. در اجتماع، ارزیابی راه رفتن باید شامل  رفتن به فروشگاه،اداره پست،رستوران و… باشد.

فعالیت های روزمره زندگی ( ADL ) در توانبخشی در منزل

اگرچه ارزیابی در پوسچرهای مختلف مهم می باشد، مرسوم ترین ارزیابی مشکلات حرکتی از دیدگاه کاردرمانی در منزل بیشتر در حوزه تکالیف فانکشنال می باشد. در مراحل اولیه بهبودی این تکالیف می‌توانند شامل شستن،لباس پوشیدن، آرایش کردن، غذا خوردن و یا فعالیت های ساده آشپزی باشد. در مراحل بعد تر بهبودی، می تواند شامل خرید کردن و رفتن به سر کار باشد.

در پایان ارزیابی،کاردرمانگر باید قادر باشد تا آسیب های کنترل حرکتی را شناسایی کند و بتواند این آسیب ها را به سطح استقلال بیمار در فعالیت های روزمره زندگی ارتباط دهد.

ارزیابی های استاندارد شده در کاردرمانی در بزرگسال

ارزیابی های استاندارد شده در کارهای کلینیکی به منظور شناسایی و تعیین میزان مشکلات استفاده می‌شوند. همچنین این ارزیابی‌ها می‌توانند به عنوان معیار بازدهی نیز استفاده شوند.

توصیه می‌کند که همه بیماران باید برای آسیب های حرکتی ارزیابی شوند و یک رویکرد استاندارد شده به منظور تعیین میزان آسیب استفاده شود. ارزیابی های استاندارد گوناگونی موجود می باشد.بحث بلند مدتی در رابطه با اینکه چه ارزیابی بهتر است وجود داشته است،وجود دارد و اغلب ارزیابی انتخاب شده وابسته به سلیقه و اولویت درمانگر است. در هنگام استفاده از یک ارزیابی استاندارد،فهمیدن آن چیزی که باید ارزیابی شود خیلی مهم است. نتایج چنین ارزیابی هایی باید برای طرح ریزی مداخلات و تنظیم اهداف مفید باشد. دو نوع تست وجود دارد که معمولاً انتخاب می‌شوند: فعالیت های عمومی روزمره زندگی و تست های عملکردی حرکتی خاص. ( Barthel Index ) را به عنوان یک فعالیت عمومی روزمره زندگی و ( peg test ) را به عنوان تست های عملکردی حرکتی خاص پیشنهاد می‌کند.تعداد دیگری از تستها نیز موجود می‌باشد که در  ارزیابی فهرست شده‌اند.

مدیریت اصول و مداخلات کاردرمانی در بزرگسالی

پس از انجام ارزیابی اولیه،کاردرمانگر نیاز به ترکیب کردن مشکلات شناسایی شده به یک طرح درمان دارد. اگرچه کاردرمانگران در هنگام طرح ‌ریزی مداخله در کار کلینیکی همه بخش های دارای مشکل را در نظر می گیرند، مسئله شناخت و درک.

درمانگر باید تمام شواهد را در هنگام طرح ریزی درمان در نظر بگیرد. شواهد موجود را بازنگری کرده است و پیشنهاداتی را که مرتبط با آسیب های حرکتی و تاثیرگذار بر روی کار کاردرمانی با میباشد.در بخش ۶.۴۶  بیان کرده است، هر فردی که در هر بخشی از فعالیت‌های شخصی است محدودیتی دارد،باید از کاردرمانگر ای که راهنمایی می دهد و عضو یک تیم تخصصی می باشد،مداخله ای را برای مشکلات شناسایی شده دریافت کند.

مداخلات خاصی که باید پیشنهاد شود (بر اساس نیاز) شامل:

• فرصت برای عملی کردن فعالیتها در طبیعی ترین مراکز ممکن (شبیه خانه)
• ارزیابی،تهیه و آموزش تست استفاده از تجهیزات و تطابق آتی که استقلال با ایمنی را افزایش می‌دهد.
• آموزش خانواده و مراقبان در کمک به بیمار.

بخش ۶.۴۷ در ارتباط با بسط دادن فعالیت های روزمره زندگی است. بخش مرتبط دیگر برای درمان حرکتی،بخش ۶.۱۶ می باشد که مربوط به آموزش دادن خاص تکلیف می باشد و بیان می کند:

باید به منظور بهبود فعالیت های روزمره زندگی و تحرک استفاده شود:

• بلند شدن و نشستن
• سرعت و تحمل راه رفتن

این راهنمایی ها نشان می دهد که طرح درمان باید شامل تکالیف کاری و به ویژه تکالیف مراقبت شخصی باشد،با این حال این راهنمایی‌ها در مورد جزئیات و نحوه چگونگی این کار اشاره‌ای نمی‌کند. اصل ارزیابی در سطح آسیب،برای درک کردن اینکه چه جز عملکردی یک تکلیف درگیر است،می باشد. بنابراین می‌توان توضیح داد چرا بیماران برای کامل کردن یک تکلیف عملکردی ناتوان هستند مثلاً تون  پایین بازوی درگیر بیمار، لباس پوشیدن بیمار را تحت تاثیر قرار می دهد.

اهداف درمانی مداخلات کاردرمانی در منزل

اهداف اصلی مداخلات کاردرمانی در منزل با توجه به مشکلات حرکتی شامل موارد زیر است:

• ارتقاء بهبود حرکتی در طبیعی ترین یا موثر ترین راه به منظور افزایش استقلال عملکردی به وسیله فعالیت های درجه بندی شده کاری روزمره زندگی با استفاده از یک رویکرد باز آموزی (درمانی).
• پیشگیری از عوارض ثانویه مثل درد شانه یا تورم در دست.
• به حداکثر رساندن استقلال بیمار در فعالیت‌های روزمره زندگی به وسیله استفاده از یک رویکرد تطابقی (جبرانی/عملکردی)،در هنگامی که احساس می شود رویکرد بازآموزی (درمانی) عملی یا دست یافتنی نمیباشد.
• آموزش دادن تکنیک های ایمن به مراقبان برای هندلینگ و انجام ارزیابی ها بر پایه سطح عملکردی بیماران و نیاز به تجهیزات،به منظور آماده سازی برای ترخیص یا به عنوان توانبخشی مستمر در اجتماع.

سوالات متداول:

1- آیا کاردرمانی در بزرگسالان در درمان سکته مغزی مؤثر است؟
بله. تمرینات شناختی، حرکتی و مهارتی در کاردرمانی می‌توانند به بازآموزی مسیرهای مغزی، بازیابی عملکرد اندام آسیب‌دیده و بهبود گفتار و بلع پس از سکته کمک کنند.

2- فرایند کاردرمانی برای بزرگسالان چگونه آغاز می‌شود؟
ابتدا ارزیابی جامع انجام می‌شود؛ شامل بررسی حرکتی، شناختی، روانی و اجتماعی. سپس بر اساس نتایج، برنامه درمانی شخصی‌سازی شده طراحی می‌شود که به‌صورت منظم در جلسات اجرا می‌گردد.

کاردرمانی در اختلالات یادگیری| کاردرمانی حرکتی در اختلال یادگیری| کلینیک دکتر صابر

کاردرمانی در اختلال یادگیری در زمینه حرکتی مشابه همان فعالیت هایی است که در برنامه های تربیت بدنی متعارف یا انطباقی استفاده می شود. فعالیت های حرکتی بخشی مفید در برنامه درمانی دوره اول کودکی در اختلالات یادگیری است. کاردرمان حرکتی جزء اعضای ارزشمند گروه است و مسئولیت برنامه رشد حرکتی کودکان دچار اختلالات یادگیری را به عهده دارد. راهبرد های درمانی در این بخش به سه قلمرو تقسیم می شود: مهارت های حرکتی درشت، رشد آگاهی و تصویر بدنی و مهارت های حرکتی ظریف. مشکلات حرکتی کودکان اختلال یادگیری در مرکز کاردرمانی دکتر صابر با استفاده از ابزار های پیشرفته روز دنیا و تکنیک های تخصصی کاردرمانان و گفتار درمانان کلینیک اختلال دکتر صابر مورد ارزیابی دقیق و درمان قرار می گیرد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

بخش های مختلف کاردرمانی در اختلالات یادگیری

کاردرمانی در اختلالات یادگیری شامل قسمت های متنوعی است که بسته به تشخیص دکتر اختلال یادگیری برای کودکان مورد استفاده قرار می گیرد. در زیر به آن اشاره می شود.

بخش کاردرمانی حرکتی در اختلال یادگیری

بخش کاردرمانی ذهنی در اختلال یادگیری

بخش یکپارچگی حسی در اختلال یادگیری و سنسوری روم

بخش توجه شنیداری در کاردرمانی اختلالات یادگیری

اتاق تاریک و تقویت مهارت های بینایی

فعالیت هایی برای کمک به مشکلات حرکتی در کودکان اختلال یادگیری

فعالیت های حرکتی درشت با توانایی حرکت دادن بخش های مختلف بدن ارتباط دارد. مقصود از این فعالیت ها نرم تر و کاراتر کردن حرکات بدنی و افزایش حس جهت یابی فضایی و هشیاری بدنی در کودک است. فعالیت هایی مثل راه رفتن، پرتاب کردن و گرفتن و سایر فعالیت های حرکتی مشابه جزو فعالیت های حرکتی درشت محسوب می شوند.

فعالیت های مربوط به اختلال حرکتی کودکان

1. راه رفتن به جلو، به عقب و به طرفین: دانش آموزان روی مسیری مستقیم یا منحنی، که روی زمین مشخص شده است، برای رسیدن به مقصدی مشخص راه می روند. مسیر ممکن است پهن یا باریک باشد، اما مسیر باریک تر تکلیف دشوارتری است. راه رفتن روی مسیر باریک به صورتی که همواره پاشنه پا جلو پنجه پای دیگر قرار گیرد مشکل تر از راه رفتن در فضایی پهن است. آهسته گام برداشتن دشوارتر از دویدن است. راه رفتن بدون کفش و جوراب مشکل تر از راه رفتن با کفش است. کودک اختلال یادگیری همزمان همه با هم به عقب و به طرفین راه می روند.
2. انوع گوناگون: کودکان اختلال یادگیری با دست های بالا گرفته در حالت های مختلف راه می روند، ضمن راه رفتن چیزهایی را تحمل می کنند، اشیایی نظیر توپ را در طول مسیر در سبدهایی می اندازند یا چشم ها را به بخش های مختلف اتاق می دوزند.
3. راه رفتن مثل حیوانات: کودکان اختلال یادگیری راه رفتن حیوانات مختلف را تقلید می کنند: راه رفتن فیلی ( از کمر به طرف جلو خم می شوند و دست ها را به طرف پایین آویزان می کنند و درحال نوسان از یک سمت به سمت دیگر گام های بزرگ بر می دارند)، جهش خرگوشی ( دست ها را روی زمین قرار می دهند، پاها را از زانو خم می کنند و با حرکتی جهشی هر دو پا را با هم بین دست ها قرار می دهند)، راه رفتن خرچنگی ( خزیدن به جلو و به عقب، درحالی که شکم رو به هواست)، راه رفتن اردکی ( با زانوهای خم و دست ها روی زانو راه می روند)، و راه رفتن کرمی ( با دست ها و پاها روی زمین قدم های کوچک بر می دارند، اول با پاها، سپس با دستها).
4. جاپاها: با گذاشتن اشیایی روی زمین مشخص می کنیم که قرار است پای راست و پای چپ را کجا بگذاریم. می توان از رنگ ها یا حروفی مثل ( ر) و (چ) برای این کار استفاده کرد. دانش آموز با گذاشتن پا در هر جا پای مشخص شده مسیر را طی می کند.
5. بازی با جعبه: دو جعبه ( به اندازه جعبه کفش) یکی در پشت و یکی در جلو کودک با اختلال یادگیری قرار داده می شود. کودک با هر دو پا وارد جعبه جلویی می شود، جعبه عقبی را به جلو خود منتقل می کند و قدم در آن می گذارد.  کودک اختلال یادگیری می تواند برای حرکت دادن جعبه ها هم از دست و هم از پاهای خود به طور متناوب استفاده کند.کودک باید به همین ترتیب مسیر را تا خط تعیین شده طی کند.
6. راه رفتن روی خط: روی زمین خطوطی رنگی رسم می شود. خط ها ممکن است منحنی، زاویه دار یا حلزونی باشد. می توان طنابی روی زمین به شکل های مختلف قرار داد تا کودک اختلال یادگیری از کنار طناب راه بروند.
7. راه رفتن روی نردبان: نردبانی را بصورت خوابیده روی زمین قرار می دهند. کودکان اختلال یادگیری بین پله های نردبان به جلو و به عقب راه می روند و سپس با جستن از میان پله ها مسیر را طی می کنند.

فعالیت های پرتاب کردن و گرفتن

1. پرتاب کردن: از بادکنک، اسفنج مرطوب، بالشتک نرم، توپ های پنبه ای یا پشمی و توپ لاستیکی در اندازه های مختلف می توان برای پرتاب اشیاء به طرف نشانه ها، کاردرمان یا افراد دیگر سود جست.
2. گرفتن: کسب مهارت در گرفتن مشکل تر از پرتاب کردن است. برای تمرین گرفتن کودک اختلال یادگیری می تواند اشیای فوق ، را که کاردرمان به سویش پرتاب می کند، بگیرد.
3. توپ بازی: انواع بازی های با توپ به رشد هماهنگی حرکتی کمک می کند. والیبال با بادکنک، بازی های همراه با غلتاندن توپ، توپ زدن روی زمین و توپ زدن روی دیوار نمونه هایی از این بازی هاست.
4. بازی با تیوپ: از تویی لاستیک های کهنه می توان برای بازی های غلتاندن و گرفتن استفاده کرد.
5. توپ پارچه ای: اگر برای کودکان اختلال یادگیری پرتاب کردن و گرفتن توپ لاستیکی خیلی دشوار باشد، می توان از توپ پارچه ای استفاده کرد. توپ های پارچه ای را می توان با استفاده از تکه های لباس یا لباس های زیر و جوراب های نایلونی غیر قابل استفاده درست کرد.

فعالیت های حرکتی درشت در درمان مشکلات حرکتی در اختلال یادگیری

1. فعالیت های چوب تعادل: در برنامه آموزشی کودکان اختلال یادگیری معمولا از چوب تعادل استفاده می شود. چوب تعادل تخته مسطحی است که می توان از الوارهای دو در چهار برید. عرض ان را می توان متفاوت گرفت، در عرض باریک تر فعالیت مشکل تر است. می توان از تخته ای 5/2 تا 5/3 متری که عرض یک طرف آن 61 سانتی متر و طرف دیگر 122 سانتی متر باشد استفاده کرد. دو انتهای این تخته را با استفاده از بست هایی می توان داخل پایه های دیوار محکم کرد تا از واژگون شدن تخته جلو گیری به عمل آید. تخته را می توان از سطح پهن یا باریک آن تنظیم کرد و از آن استفاده نمود.

کودکان از یک طرف به طرف دیگر تخته با گام های طبیعی یا قدم های پشت سر هم ( پاشنه یک پا جلو و پنجه پای قبلی) راه می روند. با پاهای برهنه تکلیف دشوارتر از زمانی است که کفش به پا باشد. افزون بر این کودکان می توانند ضمن حفظ تعادل عقب عقب بروند، یا از پهلو از یک طرف به طرف دیگر تخته بروند.

تغییرات پیچیده تر را می توان با افزون فعالیت هایی نظیر چرخیدن، برداشتن اشیای روی تخته، با زانو راه رفتن، انداختن اشیایی نظیر توپ و بالشتک در سبدهایی ضمن حرکت از یک طرف به طرف دیگر تخته، تکرار دستور العمل هایی یا نوشتن آنها ضمن عبور از روی تخته، یا راه رفتن با چشم های بسته یا با چشم دوختن به یک شی ایجاد کرد.

2. تخته اسکیت: کودک اختلال یادگیری در حال خوابیده روی شکم، زانو می زنند و ایستاده اسکیت می کنند، سطح زمین را می توان صاف یا همراه با پستی و بلندی در نظر گرفت.
3. ایستادن: کودکان مبتلا به اختلال یادگیری دو زانو روی زمین می نشینند. به آنها گفته می شود برخیزند و دوباره بنشینند. این ورزش را می توان به شیوه های متفاوتی اجرا کرد. به طور مثال با یا بدون استفاده از دست ها، با چشم های بسته و با چشم های باز.
4. عروسک خیمه شب بازی: کودکان در حالی که دست ها را بالای سر گرفته اند و دست می زنند و می پرند، پاها را به فاصله زیاد از یکدیگر باز می گذارند. برای ایجاد تنوع در این فعالیت، کودکان اختلال یادگیری می توانند ربع دور و یک دور کامل بچرخند، یا به طرف چپ، راست، شمال یا جنوب بپرند.
5. لی لی کردن: کودکان اختلال یادگیری یک بار جداگانه با هر یک از پاها لی لی می کنند. می توان الگوهای موزونی نظیر: چپ، چپ، راست، راست، یا چپ، چپ، راست، یا راست، راست، چپ را بکار برد.
6. بالا و پایین پریدن: دانش اموزان روی تور آکروبات، تخت خواب فنری یا یک تیوپ بزرگ لاستیک کامیون بالا و پایین می پرند.
7. پریدن: یکی از کار های دشوار برای کودکان اختلال یادگیری که از نظر هماهنگی حرکتی ضعیف اند، پریدن توام با توازن، تعادل، حرکت بدن و هماهنگی است. بسیاری از کودکان برای یادگیری پریدن نیاز یه کمک دارند.
8. بازی با حلقه: از حلقه هایی در اندازه های مختلف، مثل هولاهوپ، می توان برای رشد مهارت های حرکتی سود جست. به کودکان گفته می شود حلقه را دور بازی ها، ساق ها و کمر بچرخانند، توپ را در داخل حلقه بالا و پایین بزنند، بالشتک ها را به داخل حلقه پرتاب کنند، با به داخل حلقه ها وارد و از انها خارج شوند.
9. طناب بازی: از یک طناب بلند می توان برای رزش های مختلفی سود جست. به کودک اختلال یادگیری گفته می شود طناب را دور اعضایی مشخص از بدن ( نظیر زانو، قوزک و ران) خود قرار دهد تا تصویری بدنی از خود را بیاموزد. همچنین می توان از دانش آموز خواست که طبق درخواست طناب را در اطراف صندلی ها، زیر میز، یا کنار آباژور بگذارد، از روی آن به عقب و جلو یا طرفین بپرد، یا با طناب شکل ها، حروف و اعدادی بسازد.

یکپارچگی حسی در کودکان بیش فعال

مشکلات یکپارچگی حسی در کودکان بیش فعال از عوارض اختلال بیش فعالی است که در بسیاری از کودکان با اختلال بیش فعالی مشاهده می شود. مشکلات حسی در کودکان بیش فعال و نقص توجه شامل اختلال پردازش حسی در ادراک بینایی، اختلالات در حس عمقی، حس وستیبولار و مشکلات تمییز شنیداری می باشد. یکی از بهترین روش های درمان مشکل حسی در کودکان استفاده از تکنیک های یکپارچگی حسی و مدالیته های تعدیل حسی می باشد. سنسوری روم، ماساژ درمانی، کاردرمانی اتاق تاریک و کاردرمانی شنیداری از امکانات پیشرفته مرکز توانبخشی دکتر صابر می باشد که در درمان اختلال پردازش حسی و مشکلات حسی کودکان بیش فعال موثر می باشد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

بیش فعالی کودکان و مشکلات حس بینایی در کودکان

مهارت های بینایی،در عملکرد فضایی (مسیر و فاصله حرکات را تشخیص میدهد)،در بازخورد،کنترل حرکت (حرکاتی که احتیاج به تعقیب بینایی دارند)،یادگیری و تقلید حرکات بسیار نقش دارد. بیش فعالی کودکان باعث کاهش مهارت‌های بینایی می گردد،بسیاری از کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی و نقص توجه در مهارت‌های بینایی شامل تشخیص موقعیت فضایی شکل،ثبات شکل،تشخیص شکل در زمینه،تکمیل شکل،محل شناسی،تعقیب بینایی و غیره مشکل دارند.مشکلات حسی کودکان بیش فعال حتی در مهارت تعقیب بینایی نیز ضعیف تر از سایر کودکان عمل می کنند تعقیب بینایی افقی این کودکان تفاوت معناداری با سایر کودکان ندارد ولی تعقیب بینایی در مسیر عمودی آنها بسیار ضعیف تر از سایر کودکان می باشد. مشکلات این کودکان در مهارت‌های بینایی سبب می‌شوداین اختلال بر میزان و کیفیت تحصیل کودکان تاثیر گذار باشد و باعث افت تحصیلی کودکان ۷ الی ۸ ساله در زمینه های خواندن،نوشتن،صدا کشی و ریاضی می شود.

اختلال پردازش حسی در حس حرکت (حس کاینستزیا)

با استفاده از این حس می توان موقعیت اندام و مفاصل را به صورت لحظه ای مشخص کرد و بدون آنکه به اندام فکر کنیم می توان دامنه مفاصل را برای انجام فعالیت ها تنظیم کنیم.این حس در کودکان بیش فعال نسبت به کودکان عادی ضعف‌هایی دارد و این کودکان مهارت لازم را در این زمینه نشان نمی‌دهند،در حالی که این حس یکی از فاکتورهای لازم برای مهارت حرکتی می باشد. همین علت موجب خطا های حرکتی در کودک می شود.

اختلال توجه شنیداری و مشکلات حسی کودکان بیش فعال

یکی از مشکلات شایع در کودکان بیش فعال نقص در توجه شنیداری و مشکلات تمییز شنیداری می باشد. اغلب والدین بیان می کنند که کودک به صورت مناسب به درخواست های کلامی والدین عکس العمل نشان نمی دهد به صورتی که انگار صدای والدین را نمی شنود. باید توجه نمود این کودکان مشکل شنوایی ندارند اما به علت اختلال در توجه شنیداری به درستی به محرک های شنیداری پاسخ نمی دهند. دکتر بیش فعالی کودک باید این مورد را برای خانواده توضیح دهد.

اختلال یکپارچگی حسی در کودکان بیش فعال

یکی از مهارت‌های حسی که نشان دهنده تکامل حس لمس است و با افزایش سن کودک رشد میکند تشخیص مکان دقیق نقطه لمس شده است که در انجام فعالیت‌های روزمره و کاری بسیار سودمند است و باعث افزایش مهارت حرکتی و بهبود انجام فعالیت می گردد،متاسفانه کودکان بیش فعال در این زمینه نیز ضعف دارند و مهارت آنها در سطح پایین تری نسبت به گروه همسالان طبیعی است در واقع این مهارت مطابق با سن آنها رشد نکرده و توانایی آنها در سطح کودکان کم سن تری که مهارت های حرکتی یکسانی دارند،می باشد. این ضعف را این کودکان هم و بدون استفاده از بینایی نسبت به کودکان هم سن طبیعی نشان می دهند که نشان دهنده مشکلات یکپارچگی حسی در کودک بیش فعال می باشد.

جهت یابی مکانی لمس معمولاً از یک چارچوب خارجی روابط فضایی بینایی استفاده می شود به عنوان مثال زمانی که دست ها با یکدیگر تقاطع داده یا انگشتان در یکدیگر گره شده اند در برخی موارد تشخیص مکان لمس در دست چپ و راست جابجا میشود،کودکان با اختلال بیش فعالی و نقص توجه در زمینه ی این چهارچوب ضعف آشکار ای نشان می دهند.

اختلال بیش فعالی و مهارت های حرکتی همراه تعادل

مهارت های تعادلی در کودکان مبتلا به بیش فعالی به صورت معناداری پایین تر از کودکان عادی است همچنین سرعت و میزان یادگیری مهارت های حرکتی همراه تعادل در کودکان بیش فعال و در کودکانی که احتمال دارد مبتلا باشند نسبت به کودکان عادی پایین تر است و این کودکان علیرغم سرعت پایین یادگیری مهارت های ذکر شده،همانند کودکان عادی توانایی حفظ و نگهداری مهارت حرکتی-تعادلی آموخته شده را دارند.فرهنگ در کاهش یادگیری مهارت های حرکتی همراه تعادل در کودکان بیش فعال در شرایط یکسان بی‌تأثیر است. مهارتهای تعادلی بسیار بر روی میزان شرکت در فعالیت های جسمی تفریحی تاثیر مثبت دارد.این کودکان در حفظ وضعیت ایستاده نسبت به کودکان عادی به خصوص در تحریکات رو به عقب ضعف دارند و توانایی ثابت ماندن در یک موقعیت را ندارند. این عدم ثبات باعث ضعف در حفظ وضعیت اقامتی به عنوان یک فاکتور اساسی می گردد،لذا در مداخلات درمانی تقویت حفظ حالت ایستاده باید مد نظر گرفته شود.

این کودکان در انجام فعالیت های روزمره زندگی از قبیل: پوشیدن لباس،تغذیه،رعایت مسائل بهداشتی،و غیره بسیار ضعیف عمل می کنند و با مشکلات بسیاری همراه هستند.

فعالیت‌های خانگی برای تنظیم حس در کودکان بیش‌فعال

والدین عزیز، خانه می‌تواند به فضایی امن و تأثیرگذار برای کمک به تنظیم سیستم حسی کودک بیش‌فعال شما تبدیل شود. این فعالیت‌ها نه‌تنها ساده و کم‌هزینه هستند، بلکه با تداوم اجرا می‌توانند تمرکز، خواب و تعادل هیجانی فرزندتان را بهبود بخشند. دکتر مهدی صابر، متخصص یکپارچگی حسی، معتقد است:

«کلید موفقیت، تبدیل این تمرین‌ها به بخشی از بازی روزانه است، نه یک وظیفه اجباری.»

۴ فعالیت ساده و مؤثر در خانه:

-پیچیدن در پتو را امتحان کنید: پتوی نسبتاً سنگین را دور شانه‌های کودک بپیچید یا هنگام تماشای کارتون، بالشتکی روی پاهایش قرار دهید. این فشار ملایم مانند آغوش گرم عمل می‌کند و سیستم عصبی را آرام می‌سازد. بسیاری از والدین گزارش داده‌اند که پس از ۱۰ دقیقه از این فعالیت، بی‌قراری کودک کاهش چشمگیری یافته است.

-راه رفتن با پای برهنه بر سطوح مختلف، یکی از بهترین تمرین‌هاست. مسیری ساده با تکه‌های فرش، سینی شن نرم، برگ‌های مصنوعی یا سطوح سرد کاشی ایجاد کنید. هر قدم، پیام‌های حسی جدیدی به مغز می‌فرستد و به تدریج حساسیت لمسی کودک را تنظیم می‌کند. دکتر صابر توصیه می‌کند: «این مسیر را کنار دیوار اتاق خواب ایجاد کنید تا هر صبح پیش از مدرسه، چند گام روی آن راه برود.»

-بازی غافل‌گیری لمسی را فراموش نکنید: جعبه‌ای از مواد بی‌خطر مانند برنج خام، دکمه‌های درشت، پنبه یا حبوبات پخته آماده کنید و داخل آن اشیایی مثل مهره‌های رنگی پنهان نمایید. از کودک بخواهید با چشمان بسته آن‌ها را پیدا کند. این کار نه‌تنها مهارت‌های لامسه را تقویت می‌کند، بلکه یاد می‌گیرد بدون دیدن روی محرک‌ها تمرکز کند.

-فعالیت‌های کششی و مقاومتی ساده‌ترین راه تخلیه انرژی است: از فرزندتان بخواهید سبد لباس‌های شسته شده را به اتاق خواب بکشد، با طناب پارچه‌ای طناب‌کشی بازی کند، یا با فشار دادن دیوار با کف دست‌ها «مجسمه» شود. این حرکات سنگین به عضلات و مفاصل فشار وارد می‌کنند و پیام‌های آرام‌بخشی به سیستم عصبی می‌فرستند.

سوالات متداول:

1-چگونه تفاوت بین “بی‌توجهی ناشی از ADHD” و “اجتناب حسی” را تشخیص دهیم؟
اگر کودک فقط در محیط‌های شلوغ (مثل مهمانی یا بازار) تمرکز خود را از دست می‌دهد و به صداها/بوهای خاص واکنش شدید نشان می‌دهد، احتمالاً اجتناب حسی مطرح است. در حالی که بی‌توجهی ADHD در همه محیط‌ها دیده می‌شود. ارزیابی متخصص می‌تواند الگوی واکنش‌ها را تحلیل کند.

2-آیا تحریک‌پذیری حسی می‌تواند باعث تشدید بیش‌فعالی شود؟
قطعاً. وقتی سیستم عصبی کودک از محرک‌های محیطی (مثل چراغ‌های روشن، صداهای پس‌زمینه) سردرگم می‌شود، مغز برای محافظت خود وارد وضعیت “جنگ یا گریز” می‌شود. این حالت باعث افزایش بی‌قراری، پرخاشگری یا رفتارهای تکانشی می‌گردد که علائم ADHD را تشدید می‌کند.

بهترین مرکز کاردرمانی در تهران

دیر راه رفتن کودکان

اختلال هماهنگی رشدی یکی از علت دیر راه رفتن کودکان یا تاخیر در راه افتادن در کودکان به حساب می آید. در واقع علت تاخیر در راه رفتادن کودک ناشی از عدم رشد مناسب  و عدم کارایی فیزیولوژیک مناسب بسیاری از قسمت های مغز است. همیشه برای والدین این سوال مطرح می شود که دیر راه افتادن کودک نشانه چیست؟ علل مختلفی برای دیر راه رفتن نوزاد وجود دارد ولی نکته مهم درمان دیر راه رفتن کودکان می باشد. درمان به موقع و تخصصی تاخیر در راه رفتن کودک از ایجاد مشکلات اسکلتی و عضلانی در آنان جلوگیری می کند. کلینیک کاردرمانی جسمی دکتر صابر در زمینه بهبود تاخیر حرکتی و درمان تاخیر راه افتادن کودکان با در اختیار داشتن تجهیزات روز دنیا و کاردرمانان مجرب جزو مراکز کاردرمانی کودکان شناخته شده در تهران می باشد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

علت دیر در راه افتادن کودک

کودکان یا تاخیر در راه رفتن علیرغم اینکه در مهارتهای حرکتی مشکل دارند در عملکردهای اجرایی (مهارت حرکتی به همراه شناخت)نیز دچار مشکل می باشند بدین معنی که این کودکان قادر به انجام چند رفتار حرکتی پشت سر هم که احتیاج به شناخت و تفکر کردن و هوشیاری (از هر لحاظ به عنوان نمونه زمانبندی) دارد و منجر به یک عملکرد اجرایی می‌شود،مشکل دارند. در واقع عملکرد اجرایی فراتر از یک دستور ساده بوده و دستوری است که احتیاج به رفتار حرکتی به همراه شناخت و هوشیاری (تفکر کردن) دارد. نقص در عملکرد اجرایی در برخی منابع به عنوان یک اختلال جداگانه بررسی می شود و در اکثر منابع به عنوان اختلال هماهنگی رشدی در نظر گرفته می‌شود و برخی پیشنهاد می‌کنند به عنوان یک زیر گروه از اختلال هماهنگی رشدی در نظر گرفته شود.

سرعت عمل و زمان عکس العمل در کودکان با تاخیر در راه رفتن

سرعت عمل و سرعت پاسخ به محرکات گوناگون حسی (بینایی و فضایی،شنوایی،لمسی) در کودکان با اختلال هماهنگی رشدی نسبت به کودکان عادی کاهش یافته است. این کودکان نسبت به این محرکات حسی بسیار دیر تر پاسخ می‌دهند به نحوی که در برخی موارد به علت کندی عکس العمل زمان پاسخ را از دست می‌دهند، واکنش ها نسبت به نوع تحریک حسی متفاوت است،کودکان با تاخیر در راه رفتن به محرک های بینایی دیرتر و با سرعت پایین تری نسبت به کودکان عادی پاسخ می‌دهند. سرعت تشخیص هدف و سرعت انتقال شناخت به حرکت در کودکان با تاخیر در راه افتادن به کندی صورت می گیرد.

سرعت کودکانی که دیر راه می افتند در انجام فعالیت هایی که احتیاج به انتقال بین دو نیمکره مغز دارند،بسیار پایین می باشد به عنوان مثال ضربه زدن به توپ یا پدال،از پای راست به پای چپ با سرعت کمتری در این کودکان صورت می‌گیرد در کل در انجام حرکات و فعالیت ها با دو نیمه بدن به صورت متناوب مشکل دارند.

به نظر می رسد سرعت پایین کودکان در عکس العمل و انجام فعالیت ناشی از نقص در شبکه توجه شکمی در مغز و مکانیسم کنترل مهاری (مکانیسمی که موجب توقف یک حرکت و انجام یک حرکت دیگر در اندام میشود) باشد. انجام مداخلات تمرینی کاردرمانی جسمی در بهبود علائم بالا مفید است.

اختلال در زمان‌بندی انطباق در کودکانی که تاخیر در راه رفتن

دریافت به موقع و دقیق محرک و پاسخ مناسب حرکتی در زمان مناسب را زمان بندی انطباق یا توانایی رهگیری می گویند،کودکان با تاخیر در راه رفتن در زمان بندی انطباق یا رهگیری اشیا هنگام استفاده از اشیا و ابزار مشکل دارند این ضعف باعث می شود این کودکان در فعالیتهای نظیر گرفتن یا ضربه زدن به توپ بیس بال مشکل داشته باشند.

کاردرمانی جسمی و وضعیت قامتی (پوسچر) بدن

این افراد در حفظ یا ایجاد وضعیت های مناسب بدن نظیر ایستادن صاف و کشیده و نشستن مناسب مشکل دارند،استفاده از دستورات زبانی جهت اصلاح وضعیت بدن نظیر وضعیت دست به سینه ایستادن در این کودکان برخلاف کودکان عادی کافی نیست و این کودکان احتیاج به راهنمایی های حسی- لمسی بینایی نیز دارند ضعف این کودکان جهت ایجاد و حفظ وضعیت های قامتی مناسب می‌تواند ناشی از عدم رشد مناسب مدل های داخلی آگاهی بدن،نقص خود حرکتی مدل داخلی (یعنی این کودکان مدل های) و نقص در زمان بندی فعال شدن ماهیچه های قامتی (پوسچرال)باشد که خود می تواند ضعف تعادل این کودکان را وخیم‌تر نیز کند.

کودکان که دیر را رفتند زمانی که فیدبک های بینایی یا جسمی-حسی دریافت می کنند و مشغول پاسخ دادن به آنها می شوند،(به عبارت دیگر زمانی که فعالیتی که احتیاج به این فیدبک ها دارد انجام می دهند) در حفظ پوسچر یا قامت خود بسیار مشکل دارند و معمولاً وضعیت قامتی یا پوسچر آنها از وضعیت عادی خارج میشود. نقص وضعیت قامتی در این کودکان از لحاظ عصب‌شناسی ناشی از ضعف کنترل اعصاب سوپرااسپاینال در حفظ وضعیت در لرزش ها و ضعف اعصاب محیطی یا کاهش بازخوردهای نخاعی است در حفظ درهم و برهم شدن.

تاخیر در راه افتادن و ذخیره انرژی

به طور میانگین میزان ذخیره انرژی که تاثیرش را در خستگی زودرس در انجام فعالیت های حرکتی و ورزشی نشان می‌دهد در کودکان با تاخیر در راه رفتن نسبت به همسالان خود کمتر است.

اختلال هماهنگی رشدی و درمان دیر راه رفتن کودکان

نحوه دویدن،راه رفتن و تند راه رفتن این کودکان در مقایسه با کودکان عادی نقص هایی دارد،سرعت راه رفتن،تند راه رفتن و دویدن در این کودکان نسبت به سایرین کمتر است و از نظر بیومکانیک،(کینماتیک و کینتیک) نحوه و میزان انقباض عضلات متفاوت می باشد. عضلات مچ پای کودکان با اختلال هماهنگی رشدی در حین دویدن و راه رفتن نسبت به کودکان عادی به خصوص در مرحله بلند شدن پا از روی زمین قدرت کمتری تولید می کنند در حالی که عضلات خم کننده ران آنها در مقایسه با کودکان عادی قدرت بیشتری تولید می کنند. احتمالاً به همین دلیل است که برخی از کودکان مبتلا به این اختلال پاشنه را زیاد از روی زمین بلند نمی کنند. بنابراین یکی از مداخلات مورد نظر در کاردرمانی جسمی باید تقویت عضلات مچ پا باشد و شاید به همین دلیل این کودکان اکثرا حین راه رفتن پای خود را روی زمین میکشند یا نزدیک سطح زمین نگه می دارند.

از نظر حرکت شناسی در کل راه رفتن این کودکان دو تفاوت عمده با کودکان عادی دارد که عبارتند از: تغییرات زیاد در محل قرار دادن پاها و دیگری بالا و پایین رفتن زیاد و سریع مرکز ثقل حین راه رفتن، الگوی راه رفتن در این کودکان را می‌توان به صورت باز گذاشتن زیاد پاها،طولانی بودن زمانی که پاها هر دو روی زمین هستند و طولانی بودن زمان گامها یا استراید (زمانی که یک پا حین راه رفتن به زمین میخورد تا زمانی که همان پا دوباره به زمین میخورد) و تغییرات زیاد و خارج از استاندارد انحرافات رو به داخل و خارج پاها حین راه رفتن،توصیف کرد. همچنین سکندری خوردن زیاد و زمین خوردن زیاد در کودکانی که دیر راه افتادن، ناشی از تغییرات زیاد و سریع مرکز ثقل حین راه رفتن در این کودکان می باشد در حالی که مرکز ثقل در کودکان عادی به صورت یک موج سینوسی با شیب ملایم آرام بالا و پایین می‌شود.

یکی دیگر از علائمی که حتی با بهبود مهارت های حرکتی در بزرگسالی نیز ممکن است با این کودکان همراه باشد راه رفتن غیر قرینه است و نحوه گام برداشتن در پای چپ و راست تفاوتهایی با یکدیگر دارند، نزدیک یک سوم این کودکان به صورت غیر قرینه راه می روند،مجموعه علائم فوق باعث شده راه رفتن این کودکان کمی شبیه به راه رفتن کودکان مبتلا به بیماری نادر ارلی آنس آتاکسی باشد که باید با یکدیگر تشخیص افتراقی داده شوند. البته با توجه به سن شروع این بیماری،سه تا ۲۰ سالگی و علائم آسیب ساختاری در ام آر آی آن ها،تشخیص افتراقی بسیار آسان خواهد بود. بهترین و موثر ترین درمان در این کودکان توانبخشی مستمر همراه با استفاده از کفش طبی مناسب می باشد. کاردرمانی جسمی کلینیک دکتر صابر در زمینه بهبود روند رشد کودکان و راه افتادن کودک بسیار قابل اهمیت است.

سوالات متداول:

1- چه زمانی راه‌افتادن کودک دیر محسوب می‌شود؟
اگر کودک تا ۱۸ ماهگی بدون کمک شروع به راه رفتن نکند، این وضعیت معمولاً به‌عنوان تاخیر در راه رفتن در نظر گرفته شده و نیازمند ارزیابی تخصصی است

2- علائم اولیه تاخیر راه رفتن چیست؟
اگر کودک تا ۹ ماهگی نتواند بدون حمایت بنشیند، تا ۱۲ ماهگی با کمک نتواند بایستد یا بین ۱۶ تا ۲۳ ماهگی شروع بهراه رفتن مستقل نکند، اینها نشانه‌های هشدار اولیه به حساب می‌آیند

آگاهی بدنی و تصویر بدنی در کودکان اوتیسم

یکی از مشکلات کودکان طیف اوتیسم و کودکان با اختلالات یکپارچگی حسی همچنین کودکان با تشخیص بیش فعالی و نقص توجه و عقب ماندگی ذهنی مشکلات آگاهی بدنی و تصویر بدنی است. از علائم مشکلات آگاهی بدنی در کودکان می توان به عدم توانایی کودک در استفاده از اندام ها به صورت گروهی در غالب فعالیت هایی نظیر پوشیدن لباس، شنا کردن، دوچرخه سواری و فعالیت هایست که نیاز به هماهنگی حرکتی دارند می باشد. ممکن است کودکی را دیده‌باشید که در پارک مدام در حال دویدن به اطراف و لمس کردن اشیاء یا افراد دیگر است. در این حالت کودک به علت عدم آگاهی بدنی( body awareness) به صورت مداوم تلاش می کند با حرکت دادن اندام هایش به وضعیتی برسد که احساس آرامش کند. مرکز کاردرمانی دکتر صابر در زمینه اختلالات یکپارچگی حسی مجهز به تکنولوژی های پیشرفته ای می باشد و در بخش سنسوری روم به اصلاح طرح واره بدنی در کودکان می پردازد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

آگاهی بدنی چیست

در کودکان ASD آگاهی بدنی و تصویر بدنی که ابزار مورد نیاز برای درک محیط می باشد به وسیله اطلاعات حاصل از حواس و حرکات بدن به درستی شکل نمی گیرد و همین امر باعث می شود کودک اوتیسم یا کودکان با اختلال یکپارچگی حسی دنیا را همانند یک کودک عادی درک نکند. کاردرمانی ذهنی و کاردرمانی حسی در ایجاد آگاهی بدنی و اصلاح تصویر بدنی در کودکان موثر می باشد در ادامه به ارائه تمرینات کاردرمانی جسمی در زمینه آگاهی بدنی پرداخته می شود. کاردرمانی یکپارچگی حسی نقش مهمی را در درمان مشکلات آگاهی بدنی و تصویر بدنی در کودکان ایفا می کند.

علائم ضعف آگاهی بدنی در اوتیسم

آگاهی بدنی (Body Awareness) به درک فرد از موقعیت و حرکات بدن خود در فضا اشاره دارد. در کودکان اوتیسم، این مهارت اغلب دچار اختلال است که می‌تواند بر تعادل، هماهنگی حرکتی و حتی تعاملات اجتماعی تأثیر بگذارد.

علائم رایج ضعف آگاهی بدنی در کودکان اوتیسم:

-برخوردهای مکرر با اشیا یا افراد:

کودک ممکن است به دلیل درک نادرست از فضای اطراف، مدام با دیوار، مبلمان یا دیگران برخورد کند.

-ناتوانی در تقلید حرکات:

مشکل در کپی کردن حرکات ساده مانند دست زدن یا پریدن، که نشان‌دهنده ضعف در ارتباط بین مغز و بدن است.

-وضعیت بدنی نامناسب:

نشستن یا ایستادن به شکل غیرعادی (مثلاً خمیده یا با فشار زیاد روی یک پا).

-مشکلات تعادلی:

زمین خوردن مکرر، ترس از ارتفاع یا مشکل در راه رفتن روی سطوح ناهموار.

-واکنش‌های نامتناسب به لمس:

حساسیت بیش‌ازحد یا بی‌تفاوتی به تماس فیزیکی (مثلاً متوجه نشدن خراش روی پوست).

-دشواری در انجام حرکات ظریف:

مشکل در بستن دکمه، استفاده از قیچی یا نگه داشتن مداد به شکل صحیح.

چرا این علائم مهم هستند؟
ضعف آگاهی بدنی می‌تواند منجر به اضطراب، اجتناب از فعالیت‌های حرکتی و حتی تأخیر در گفتار شود. کاردرمانی و تمرینات یکپارچگی حسی می‌توانند به بهبود این مهارت کمک کنند.

کاردرمانی در آگاهی بدنی و تصویر بدنی در کودکان اوتیسم

منظور از این فعالیت ها کمک به ایجاد تصاویر صحیح از مکان و عملکرد اعضای بدن است.

1. اشاره کردن به اعضای بدن: کودک با مشکلات تصویر بدنی با نام بردن از اعضای گوناگون مثل بینی،بازوی راست،قوزک چپ و غیره به آن عضو اشاره می‌کنند. این کار با چشم بسته دشوارتر است.افزون بر این می توان پس از دراز کشیدن کودک روی زمین از او خواست که اعضای گوناگون بدن خود را لمس کند. این فعالیت چنانچه طی الگوی آهنگین-به طور مثال،با استفاده از میزانه شمار ( مترونوم) – انجام شود، دشوارتر است.
2. آدم مصنوعی: با مقوا آدمی مصنوعی ساخته می‌شود که اعضای بدنش با چسب و بست طوری به هم وصل شده است که در جهت های مختلف می‌توان با حرکتشان در آورد. کودک با اختلال آگاهی بدنی طبق درخواستی که از آنها می شود اعضای گوناگون آدم مصنوعی را حرکت می دهند و جهت حرکات بدن خود را با آن هماهنگ می‌کنند.
3. بازی «سیمون می گه»: این بازی با چشم‌های باز یا بسته صورت می‌گیرد ( سیمون می گه پای راست بالا و …) .
4. پازل: پازل هایی از مردم،حیوانات،اشیا و جز آن را می‌توان برای نشان دادن حالتهای کنشی بدن برید.
5. چی جا افتاده؟ از تصاویری استفاده می‌شود که اعضای از بدن آن در جای خود نیست. کودک یا می‌گویند چی جا افتاده یا عضو جا افتاده را نقاشی می‌کنند.
6. نقاشی به اندازه واقعی و طبیعی: دانش آموزان روی ورقه های بزرگ کاغذ دراز میکشند و معلم دور آنها را خط می کشد. دانش‌آموزان با اضافه کردن جزئیات صورت و بدن و رنگ کردن لباس ها آنها را تکمیل می کنند.                                                                                                                                                            

تمرینات آگاهی بدنی در کاردرمانی جسمی

1. آگاهی از اجزای بدن از طریق لمس کردن: چشم‌های کودک اوتیسم بسته است. به اعضای گوناگون بدن او دست زده می شود و از او سوال می شود که کدام قسمت از بدن لمس شد.
2. بازی ها: بازیهایی نظیر « ورق بازی» ، «تقلید ادا و اطوار» و « آیا تاکنون یک زن جوان دیده ای؟» به رشد مفاهیم چپ ، راست و تصویر بدن کمک می کند.
3. نمایش صامت: کودک با اجرای نمایش صامت در نقش فردی با حرف های خاص مثلا راننده‌ای را که اتوبوس می راند،پلیسی را که عبور و مرور وسایل نقلیه را کنترل می‌کند،پستچی یا آشپزی را نشان می‌دهند.
4. اجرای دستور ها: به کودک با مشکلات آگاهی بدنی گفته می‌شود که دست چپ را روی گوش راست و دست راست را روی شانه چپ بگذارد. درخواست بعدی ممکن است گذاشتن دست راست جلو دست چپ یا چرخیدن به راست،راه رفتن با جفت پا و چرخیدن به چپ باشد.
5. چرخنده: ردیف هایی از دایره های رنگی روی زمین،پارچه ای مشمعی یا ورقه ای پلاستیکی آماده کنید.با ساختن کارت های دستورالعمل و دادن آن به کودک از او بخواهید پای چپ را روی دایره سبز و پای راست را روی دایره قرمز قرار دهد و…
6. تخمین: کودک تعداد قدم هایی را که باید بردارند تا به هدفی برسند،تخمین می‌زنند.
7. آب درمانی در کودکان اوتیسم: انجام دادن حرکت هایی در استخر یا دریاچه امکان رها شدن از نیروی جاذبه زمین را فراهم می‌کند. یادگیری برخی از فعالیت‌ها در آب آسانتر است،زیرا آب امکان کنترل بیشتری را فراهم می‌آورد و فعالیت‌ها را می‌توان با سرعت کمتری انجام داد. افزون بر این شنا فعالیت عالی برای تقویت عملکرد حرکتی عمومی است.
8. سنسوری روم: با انجام تمرینات مختلف حرکتی و دریافت فیدبک های حسی بینایی، شنیداری، حس عمقی و لامسه به کودک کمک می شود درک درستی از بدن و اعضای آن بدست آورد.
9. بیوفیدبک: توسط این دستگاه حرکات کودک شبیه سازی می شود و با توجه به مانیتور کودک می تواند حرکاتش را مشاهده و اصلاح کند تا به هدف نهایی بازی دست یابد

ارتباط آگاهی بدنی با رفتارهای کلیشه‌ای در اوتیسم

رفتارهای تکراری و کلیشه‌ای مانند تکان دادن دست‌ها یا چرخیدن، از نشانه‌های شایع در کودکان اوتیسم است که اغلب با اختلال در آگاهی بدنی مرتبط هستند. این رفتارها ممکن است راهکاری برای جبران مشکلات پردازش حسی یا تنظیم اضطراب باشد.

نقش آگاهی بدنی در شکل‌گیری رفتارهای کلیشه‌ای

پاسخ به اختلالات حسی:
کودکانی که درک ضعیفی از موقعیت بدن خود دارند، ممکن است از حرکات تکراری مانند اکولالیا اوتیسم (تکرار کلمات یا صداها) برای ایجاد ورودی حسی قابل پیش‌بینی استفاده کنند.

تنظیم هیجانی:
حرکات یکنواخت (مثل تاب خوردن) به برخی کودکان کمک می‌کند تا با محیط بیش‌ازحد تحریک‌کننده کنار بیایند.

مشکل در برنامه‌ریزی حرکتی:
ضعف در آگاهی بدنی می‌تواند منجر به “گیرکردن” کودک در الگوهای حرکتی تکراری شود.

راهکارهای کاهش رفتارهای کلیشه‌ای با بهبود آگاهی بدنی

-فعالیت‌های مقاومتی: استفاده از توپ‌های درمانی یا کش‌های ورزشی

-تمرینات تعادلی: راه رفتن روی تخته‌های تعادل

-بازی‌های تقلیدی: تقلید حرکات حیوانات یا شخصیت‌ها

سوالات متداول:

1-چگونه بفهمم کودک من مشکل آگاهی بدنی دارد؟
علائم شامل برخورد مکرر با اشیا، وضعیت بدنی نامناسب، مشکلات تعادلی، مشکل در تقلید حرکات و واکنش‌های غیرعادی به لمس است. همچنین ممکن است در انجام حرکات ظریف مثل بستن دکمه مشکل داشته باشد.

2-چه بازی‌هایی برای بهبود آگاهی بدنی مفید هستند؟
بازی‌هایی مثل “لیلی”، “مسیرهای تعادلی”، “پانتومیم” (تقلید حرکات)، بازی با توپ‌های بزرگ و استفاده از تاب‌های درمانی بسیار مؤثرند. بازی‌های لمسی مثل شن‌بازی نیز کمک‌کننده است.

تمرینات هماهنگی چشم و دست

مرکز توانبخشی پایا در شرق تهران و کلینیک توانبخشی غرب تهران دکتر صابر در زمینه فواید هماهنگی چشم و دست و تست هماهنگی چشم و دست در بخش کاردرمانی دست و کاردرمانی ذهنی به تقویت و مهارت های هماهنگی چشم و دست کودکان می پردازد.با توجه به اهمیت هماهنگی چشم و دست در کودکان، تیم توانبخشی متخصص در مرکز کاردرمانی دست کودکان دکتر صابر با همکاری روانشناسان کودک و بازی درمان کودکان در زمینه تقویت مهارت های حرکتی ظریف و درشت دست در کودکان فعالیت می نکایند. در این مقاله به ارائه تمرینات هماهنگی چشم و دست کودکان پرداخته می شود.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

اهمیت تعریف هماهنگی چشم و دست در کودکان

فعالیت های حرکتی دست در تعریف هماهنگی چشم و دست در کودکان شامل:

1. فعالیت های هماهنگی حرکتی چشم و دست

2. فعالیتهای با تخته و گچ  تدریس کرد.

تمرینات هماهنگ کننده چشم و دست در کودکان

1. ردگیری: دانش آموزان خط ها،تصویر ها ،طرح ها،حروف یا تعدادی را که روی کاغذ،پلاستیک یا با استفاده از شابلون رسم شده است ردگیری می کنند. با فلش های راهنما،نشانه های رنگی و اعداد می توان به دانش آموزان کمک کرد تا با انگشت ها به ردگیری بپردازد و هماهنگی چشم و دست را تقویت نماید.
2. تنظیم مقدار آب: دانش آموزان آب را از ظرفی داخل سطل‌های مدرج تا سطح مشخصی می ریزند و حمل می کنند. مقادیر کمتر و اندازه گیریهای جزئی‌تر تکلیف را دشوارتر می‌کند. رنگ کردن آب فعالیت را جذاب‌تر می‌کند.
3. بریدن با قیچی: از دیگر موارد تقویت ماهرت های هماهنگی چشم و دست ، فعالیت هایی در زمینه بریدن است که متناسب با سطح رشد کودک باشد انتخاب می شود.ساده ترین اینکارها بریدن در خط های مستقیمی است که نزدیک لبه کاغذ رسم شده است. کار دشوار تر بریدن خط مستقیمی است که در وسط کاغذ کشیده شده است. الحاق موقت تکه های مقوا به کاغذ کودک با مشکلات هماهنگی چشم و دست را در بریدن خط با قیچی راهنمایی می کند. دانش آموزان می توانند شکل های هندسی معینی نظیر مربع،مستطیل و مثلث ببرند. با رسم خطوط به رنگ های مختلف معلم می‌تواند تغییراتی در دستورالعمل بریدن ایجاد کند. کودک با مهارت های هماهنگی چشم و دست، می توانند خطوط منحنی و دایره ای، سپس تصاویر و سرانجام الگوهایی را که با نقطه چین و خطوط کمرنگ رسم شده است،ببرند.
4. استفاده از شابلون یا نمونه سازی: دانش‌آموزان دور انواع شکل های هندسی را خط می کشند. می‌توان صفحات نمونه‌ای از مقوا،چوب،پلاستیک یا جعبه های فوم ساخت. دو نوع نمونه سازی عبارت است از، استفاده از شکل بریده شده سه بعدی و استفاده از جای خالی شکل ها روی صفحه بریده شده.
5. بستن با باند: از قطعه مقوایی که با سوراخ کن یا تخته ای میخ دار سوراخهای در آن ایجاد شده است می توان برای این فعالیت سود جست. با سوراخ کردن می‌توان طرح یا تصویری را روی صفحه ایجاد کرد و کودک با مشکلات هماهنگی چشم و دست با رد کردن یک بند کفش بلند،نخ خیاطی طنابی نازک از میان سوراخ ها،طرح را می‌بافند یا می دوزند.
6. فعالیت هایی با مداد و کاغذ: کتابهای رنگ کردنی،کتابهای آمادگی،کتاب هایی با طرح های نقطه چین و کتاب‌های کودکستانی کارهایی خوب برای تمرین با کاغذ و مداد است که حرکات ظریف امکان رشد هماهنگی چشم و دست را فراهم می آورد.
7. یه قل دو قل: بازی یه قل دو قل به رشد هماهنگی چشم و دست،حرکت های موزون و حرکت های ظریف انگشت و دست کمک می کند.
8. گیره های لباس: گیره های لباس را می توان به بند یا جعبه‌ای وصل کرد. برای انجام دادن این فعالیت می توان زمان تعیین کرد و سپس تعداد گیره هایی را که دانش آموز در زمانی مشخص وصل کرده است،شمرد.
9. نسخه برداری از طرح ها: از دیگر تمرینات هماهنگی چشم و دست می توان به کشیدن طرح با نگاه کردن به طرحی هندسی روی کاغذ اشاره کرد.

فعالیت گچ و تخته در کاردرمانی ذهنی

انجام دادن فعالیت هایی با گچ روی تخته به کودک کمک می کند تا برای تکلیف مداد و کاغذی آماده شود. هنگام کار با گچ روی تخته در کاردرمانی ذهنی،عضلات بزرگ شانه و بازو منعطف تر از حرکت فشرده،محدود و ریز انگشتان به کار می افتد و تقویت می شود که غالباً به بهبود کارآمدی کودک در تکالیف با مداد و کاغذ منتهی می شود.

1. نقطه چین: دانش آموز با کشیدن خط‌های با گچ نقطه‌ای روی تخته را به هم وصل می کند.نقطه ها را می توان در حالت ها و تعداد گوناگون رسم کرد و کودک با مشکلات هماهنگی چشم و دست باید با توجه به طرح نقطه ها را به هم وصل کند.
2. دایره ها: دانش آموزان دایره های بزرگی را با یک دست و با دو دست،در جهت عقربه های ساعت و خلاف جهت عقربه‌های ساعت روی تخته می کشند و تمرین می‌کنند.
3. شکل های هندسی: دانش آموزان فعالیت هایی مشابه فعالیت هایی که در مورد دایره ها توصیف شد،منتها این بار با ترسیم خط (افقی،عمودی،مایل)؛،مثلث،مربع،آره مستطیل و لوزی انجام می‌دهد.در ابتدا دانش آموز می تواند الگو های بریده شده این شکلها را روی تخته بگذارد و با گچ دور آنها را خط بکشد،سپس می تواند شکل ها را از روی الگو ها نسخه برداری کند.
4. حروف و اعداد: نوشتن حروف و اعداد با گچ روی تخته کودک را برای نوشتن روی کاغذ آماده می‌کند.

نقش بازی‌های حرکتی در بهبود هماهنگی چشم و دست

بازی‌های حرکتی نه‌تنها باعث نشاط و فعالیت فیزیکی کودک می‌شوند، بلکه فرصت مناسبی برای تقویت هماهنگی چشم و دست نیز فراهم می‌کنند. بازی‌هایی مانند «هدف‌گیری با حلقه»، «پرتاب توپ به سبد»، یا حتی بازی‌های کامپیوتری واکنشی، مهارت‌های بینایی حرکتی کودک را تقویت می‌کنند. بازی‌های تعادلی که نیاز به دقت در حرکت دارند، مانند راه‌رفتن روی خط مستقیم یا نگه‌داشتن شیء تعادلی، به کودک کمک می‌کنند تا چشم و دست خود را به‌صورت هم‌زمان هماهنگ کند. این بازی‌ها هم در منزل و هم در جلسات کاردرمانی قابل اجرا هستند. نکته مهم این است که کودک را به فعالیت‌هایی تشویق کنیم که چالش‌برانگیز باشند اما او را دلسرد نکنند.

سوالات متداول:

1- از چه سنی باید تمرینات هماهنگی را شروع کرد؟
از سنین پیش‌دبستانی (۳-۴ سالگی) به بعد می‌توان تمرینات ساده را آغاز کرد. اما حتی در سنین پایین‌تر نیز بازی‌های هدفمند می‌توانند موثر باشند.

2- آیا همه کودکان نیاز به تقویت این مهارت دارند؟
در واقع همه کودکان از این تمرینات بهره‌مند می‌شوند اما کودکانی با تأخیر رشدی یا مشکلات یادگیری بیشتر نیازمند تمرین هستند.

وسواس و حساسیت به لباس پوشیدن در کودکان

بسیاری از کودکان،نوجوانان و بزرگسالان به سبب حساسیت لمسی و بعضی مواقع دیداری،بویایی و یا سایر حساسیت ها،در مورد لباس پوشیدن علایق و تنفر های شدیدی دارند. والدین ممکن است در ابتدا پی ببرند که هر زمان که پوشک او را عوض میکنند،بچه دچار بحران می شود. این ممکن است به سبب تغییرات ناگهانی در وضعیت سر و بدن در حین قرار دادن او روی میز تعویض پوشک،به سبب طریقه بغل کردن و جابجا کردنش،یا به سبب حس پودر،کرم یا خود پوشک باشد. بعدها ممکن است بافت های خاص، درز دوخت، جنس های خاص، رنگ ها و طراحی های خاصی باشد که کودک نمی تواند تحملشان کند. این کودکان دارای حساسیت لمسی یا اختلال پردازش حسی می باشند. کاردرمانی حسی در این زمینه می تواند کمک کننده باشد. تمرینات کاردرمانی حسی در مرکز کاردرمانی دکتر صابر با ایجاد تجربیات حسی متفاوت در اتاق تعدیل حسی و اتاق سنسوری روم کمک می کند این حساسیت های حسی کاهش یافته و تعدیل شود. همچنین از طریق بازی درمانی حسی به درمان وسواس لباس پوشیدن در کودکان و روبه رو شدن کودک با وسواسش کمک می شود.

علائم وسواس لباس پوشیدن و حساسیت لباس پوشیدن در کودکان

در برخی موارد ممکن است مدتی طولانی به طول بیانجامد تا کودک چیزی پیدا کند که موقع پوشیدن حس مناسبی به او بدهد. یک کودک ممکن است بر پوشیدن تنها یکی دو مدل تیشرت اصرار بورزد. دیگری ممکن است فقط بخواهد رنگ آبی بپوشد. لباس پوشاندن به کودکان با وسواس لباس پوشیدن در صبح می تواند برای والدین و کودکان تبدیل به یک کابوس شود و خلق همه را قبل از کار و مدرسه خراب کند.

کودک با وسواس لباس پوشیدن که تمام روز فکرش روی فشاری است که دوخت جوراب روی انگشتان پایش،وسر آستین هایش روی مچ دستانش وارد می آورد،ممکن است در تمرکز این کار کلاسی دچار مشکل شود. در وسط یک طوفان برفی،کودکی با وسواس لباس پوشیدن ممکن است نتواند پوشیدن کلاه،دستکش و چکمه زمستانی را تحمل کند. در تابستان،کودکی ممکن است اصرار کند که بلوز آستین بلند و شلوار بپوشد. یک نوجوان با حساسیت به لباس پوشیدن ممکن است از پوشیدن شلوار گرمکن گشاد «احمقانه» اش خجالت بکشد و نتواند شلوار جین آبی را که هر بچه باحالی درمدرسه می پوشد،بپوشد چراکه شلوار جین باعث می‌شود احساس فشرده شدن،ساییده شدن و کلاستروفوبیا (ترس فشرده شدن در جای تنگ) کند.دختری که نمی تواند مثل دوستانش لباسهای کوتاه تزیین دار بپوشد چرا که آنقدر قلقلکش می دهد که بقیه فکر می‌کنند عجیب غریب است از نمونه های اختلال پردازش حسی است.

درمان وسواس لباس پوشیدن در کودکان

قابل درک است که بسیاری از والدین از اینکه مطابق خواسته فرزندشان لباس خریداری کنند ناامید می شوند. خصوصاً ممکن است فامیلهای شوهر (یا زن) در اینجا بی محبتی کنند و پدر یا مادر را به خاطر اینکه آنقدر «احمقانه» لی لی  به لالای کودک می‌گذارد سرزنش کنند . با وجود اینکه مشکل پسندی در انتخاب لباس ممکن است جنبه رفتاری داشته باشد،این می تواند کمک برای والدین باشد که یادآوری کنیم کودکان دارای مشکلات حسی اغلب به سبب تفاوت های عصبی شناختی شان در این زمینه مشکل دارند. و مشابه بسیاری از اختلالات پردازش حسی دیگر،این مسئله با گذشت زمان و با کمک یک کاردرمانگر که می تواند در عین تطبیق با نیازهای کودک،حساسیت لمسی او را کاهش دهد،بهتر می شود.

قابل پیش بینی بودن،کمک کننده است. بگذارید کودک با وسواس لباس پوشیدن چیزی را که می‌خواهد بپوشد،شب قبلش انتخاب کند. اگر کودک با برنامه های دیدنی،مثل تقویم و منوی غذا،بهتر می فهمد،یک برنامه لباس بسازید. اگر والد یک تیشرت قابل قبول پیدا کرد،چند تا بخرد. اگر کودک با حساسیت لباس پوشیدن به رنگ خاصی علاقه دارد،بگذارید لباسهایش را از آن رنگ انتخاب کند. سعی کنید با اضافه کردن راه راه،طرح خال خال،یا طرح های دیگری که رنگ های اضافه هم دارند،کمی تنوع ایجاد کنید. از مشاوره کاردرمانی حسی برای انتخاب لباس ها و برنامه روزانه لباس پوشیدن استفاده کنید.

 کاردرمانی حسی و درمان حساسیت لباس پوشیدن در کودکان

در ادامه تعداد راهکارهای بیشتری برای لباس پوشیدن آورده شده است:

• لباس های نو را چندین بار بشویید تا آهار آن که سبب به خشک و ناراحت کننده بودن لباس می شود از بین برود. این کار همچنین باعث می شود آفت کش های باقی مانده در لباس هایی که از خارج وارد کشور شده اند از بین بروند. می توانید خرید لباس هایی که قبلاً چندین بار شسته شده اند هم در نظر داشته باشید. آنها را می توانید در فروشگاه های دسته دوم لباس تهیه کنید.
• اگر کودک به مواد شیمیایی و رنگ ها حساس است،تنها از لباس هایی که با الیاف طبیعی تهیه شده اند استفاده کنید،که به طور کلی نرم تر و راحت ترند.
• از خرید لباسهای که با مواد ضد حریق تلفیق شده اند اجتناب کنید که مطالعات کم کم در حال اثبات این هستند که این مواد سمی هستند و در هورمون ها مداخله ایجاد می کنند.
• از نرم کننده ها اجتناب کنید چرا که مقادیر اندکی مواد شیمیایی بالقوه خطرناک دارد که می تواند سبب مشکلات تنفسی و خارش پوست شود. موارد امنیتی را رعایت کنید تا جایی که می‌توانید از مواد طبیعی شخصی و خانگی استفاده کنید.                                                                                                                                                              
• والدین می‌توانند در ساعات فراغت کودک را هم با خود به خرید ببرند یا این که همراه هم به صورت آنلاین خرید کنند.این سبب می شود که کودک با اختلال پردازش حسی روی اتفاقی که قرار است روی بدنش بیفتد احساس کنترل بیشتری داشته باشد.
• محرک های لباس ها را از بین ببرید یا از خرید آن ها اجتناب کنید،مثلاً برچسب،مارک،نخ های خارش زا،پارچه‌ی کشی،ساق کشی،کش کمر،یقه تنگ و یقه اسکی،و گلدوزی.به والدین بیاموزید که انگشتانش آن را در امتداد خطوط دوخت حرکت دهند تا مناطق خارش زا،و حساسیت زا را پیدا کنند. اگر امکان اجتناب از حساسیت‌زا ها وجود ندارد (کودک مجبور است نوع یونیفورم خاص بپوشد یا از نوعی پیراهن که آزارش می‌دهد خوشش می آید.) والدین می توانند قسمت آزاردهنده را با چسب های مخصوص بپوشانند. این یک راه حل دائمی نیست اما تا چند دوره شست‌وشو باقی می‌ماند.
• با یک کاردرمانگر حسی مشورت کنید تا تکنیک های حساسیت زدایی را فراگیرید،مثلاً فشار عمقی و فشار مفصلی قبل از پوشاندن لباس.
• پوست خشک و پوست پوسته را  بتراشید و قبل از پوشاندن لباس از مرطوب کننده های با کیفیت به بدن کودک بمالید،خصوصا در زمستان و آب و هوای خشک.
• برخی والدین و کاردرمانگران از اضافه کردن اسید های چرب ضروری مثل روغن ماهی به رژیم کودک نتایج خوبی دریافت کرده‌اند،از جمله بهبود خلق و کاهش حساسیت به لباس.
• انتخاب های مختلف را مورد بررسی قرار دهید مثلاً جورابهای بدون خط دوخت،یا پوشیدن جوراب به صورت پشت و رو،جوراب شلواری نرم،ساق،و تاب‌های زیر لباس،انواع دیگر لباس مثلاً به جای جین،شلوار گرمکن نرم یاساق چسب از جنس دنیم.

لباسهای مناسب در کودکان اختلال پردازش حسی

در حال حاضر چندین شرکت وجود دارند که در زمینه لباس‌های حسی فعالیت می کنند،از جمله:

• ( com ) ( EZ Socks )  : این جوراب ها برای کودکان و بزرگسالان،حلقه ای برای گرفتن و کشیدن راحت دارند که یادگیری نحوه ی پوشیدن جوراب را برای کودکان آسان می کند. همچنین برای نوجوانان و بزرگسالانی که دارای محدودیت عملکرد ظریف در دست،دامنه تحرک کم،ضعف در هماهنگی و غیره هستند نیز مفید است.
• ( Com ) ( Fun and Function ) : دسته‌ای از بلوزهای آستین بلند و آستین کوتاه   آرامش و فشار ملایم فراهم می آورند می توان آنها را به تنهایی یا زیر لباس های دیگر پوشید.
• ( Com ) ( Hanna Andersson ) : لباس و زیرپوش های نرم با کیفیت بالا برای نوزادان،کودکان و زنان. چندین نوع زیرپوش حسی برای دختران و پسران که کش آزاردهنده هم ندارند.
• ( Com ) ( smartknit kids ): جورابهای کشی بدون خط دوخت برای کودکان،نوجوانان و بزرگسالان که رطوبت را جذب میکند. همچنین زیرپوش های کشی بدون خط دوخت برای دختران و پسران،و به علاوه،سینه بندها و تاپ های فشاری بدون خط دوخت. این شرکت همچنین برای کودکانی که ارتزهای ( AFO ) و ( KAFO ) می پوشند،جوراب های بدون خط دوخت تولید می کند.                                                                                                                                                                                   
• ( Net ) ( Soft Clothing ) : تاپ،شلوار (از جمله شلوار های دنیم مصنوعی) ،بلوز-دامن،کت و کاپشن های نرم و بدون مارک،برای دختران و پسران. جوراب های پلی استر بسیار نرم و بدون خط دوخت. زیر پوش های بافت طبیعی بدون خط دوخت برای پسران و دختران.
• ( Com ) ( Teres Kids ) : لباس های پارچه ای صد در صد طبیعی آمریکایی،بدون مارک،باخت دوخطی از بیرون لباس که هوشمندانه به صورت مسطح درآمده است،شامل بلوزهای آستین بلند و آستین کوتاه،بلوز-دامن،ساق،و شلوار برای دختران و پسران.

والدین می توانند به راحتی لباسهای حس – پسند در فروشگاهها بیابند،از جمله زیرپوش های نرم بدون دوخت،بدون مارک لباسهای دخترانه نرم مانند جوراب شلواری های نخی. برخی کودکان و نوجوانان فشار جذبی لباس های ورزشی ( Under Armour ) ،لباس های دوچرخه سواری ( Lycra ) ،و جوراب شلواری ،تاپ ها را دوست دارند. با انجام تکنیک های ماساژ عمقی و تحریکات لمسی طبقه بندی شده در کاردرمانی حسی می توان به مرور وضعیت حسی کودک را تعدیل نمود.

سوالات متداول:

1.علائم مشکل حسی یا وسواس در لباس پوشیدن کودکان چیست؟

بعضی از کودکان در انتخاب و پوشیدن لباس های مختلف دچار مشکل هستند. علائمی نظیر  پرهیز از پوشیدن لباس با بافت های خاص، درز دوخت، جنس های خاص، رنگ ها و طراحی های خاصی باشد را نیم پوشد یا وقتی لباس جدیدی به تن می کند بی قراری دارد، برچسب های پشت یقه یا کش شلوار را تحمل نمی کند.

2.چه تمریناتی به کاهش حساسیت لمسی در این کودکان کمک می کند؟

تمرینات حساسیت زدایی لمسی مانند ماساژ بدن با روغن های مخصوص، ماساژهای عمقی، لمس بدن با بافت های مختلف، تمرینات حسی با شن، خمیر، استفاده از ویبراتور ، استفاده از باند کشی بخشی از تمریناتی است که در مرکز کاردرمانی حسی دکتر صابر انجام می شود.