درمان لکنت زبان و نوک زبانی حرف زدن کودک در مرکز گفتار درمانی لکنت زبان
مرکز گفتاردرمانی کودکاندکتر صابر به تشخیص علایم لکنت زبان در کودکان و درمان نوک زبانیحرف زدن و لکنت زبان در کودکان به صورت تخصصی توسط گفتاردرمانی پیشرفته مرکز می پردازد. مشکلات نوک زبانی حرف زدن و علائم لکنت زبان در کودکان جزو اختلالات ناروانی طبیعی گفتار کودکان به حساب می آید. این ناروانی گفتار موجب اعتماد به نفس پایین و مشکلات رفتاری در کودک مبتلا به لکنت زبان یا نوک زبانی حرف زدن می شود. با درمان لکنت زبان به کودک کمک می شود زندگی نرمالی را تجربه کند. گفتار درمانی در منزلاز دیگر خدمات درمان لکنت زبان و درمان نوک زبانی حرف زدن در کودک می باشد.
علائم لکنت زبان در کودکان- تشخیص لکنت زبان
تکرار صدا های منفرد،هجاها،کلمات یا عبارات هنگام تلاش برای برقراری ارتباط از علائم لکنت زبان است.
شروع دیر هنگام گفتار و زبان از دیگر موارد تشخیص لکنت زبان است.
انتظارات و توقعات غیر منطقی اعضای خانواده در زمینه رشد و تکامل گفتار و زبان.
برچسب زدن فرد به خودش به عنوان لکنتی.
مراجع با لکنت زبان شیوه گفتار خود را نوعی نقص در زبان اجتماعی یا حرفه ای تلقی می کند.
به کارگیری گفته‌های نامشخص،بریده بریده و سریع با عبارات و کلمات غالباً در یکدیگر اقدام شده بدون وجود ترس،پیش بینی،یادر که مشکل (پریده گویی) از علایم لکنت زبان است.
اهداف گفتار درمانی در لکنت زبان و نوک زبانی حرف زدن کودک
ایجاد و گسترش گفتار مکالمه ای در کودک با لکنت زبان یا نوک زبانی حرف زدن که حداقل در ۹۵ درصد موارد ناروانی گفتار نداشته باشد.
در گفتار درمانی لکنت زبان حفظ روانی از طریق کاربرد دائمی راهکارهای خود-کنترلی در درمان لکنت زبان موثر است.
تقویت و ترغیب گفتار روان در موقعیت های روزمره توسط خانواده و سایر بستگان نزدیک فرد مبتلا به لکنت زبان یا نوک زبانی حرف زدن
نکات قابل توجه گفتاردرمانی لکنت زبان و گفتار درمانی در درمان نوک زبانی حرف زدن کودک
یک ارزیابی کامل گفتار-زبان با تمرکز خاص روی روانی گفتار ترتیب دهید،انواع ناروانی گفتار و نیز بسامد وقوع و شدت این ناروانی گفتار را در خواندن و مکالمه ارزیابی کنید،رفتارهای تقلایی در لکنت زبان را یادداشت نمایید (برای مثال پلک زدن, تنش سر و گردن).
اگر کودک با اختلال ناروانی طبیعی گفتار دانش آموز است،یک جلسه تفسیر اطلاعات با افراد مرتبط ترتیب دهید تا یافته‌های ارزیابی به بحث گذاشته شده و برنامه مداخله ای جهت درمان نوک زبانی حرف زدن ارائه شود.
با کودک مبتلا به لکنت زبان انواع ناروانی های گفتار او را به بحث بگذارید( مانند کشیده گویی کلمات،تکرار آواها،کلمات یا عبارات،به میان اندازی،استفاده از کلمات شکسته). نوع ناروانی گفتارش را تقلید کنید و رفتارهای مختلفی که با ناروانی طبیعی گفتار ایجاد می شوند را برایش شرح دهید.
از کودک با اختلال ناروانی گفتار بخواهید تا موقعیت هایی را که در آنها لکنت زبان او زیاد میشود (مثل صحبت کردن با غریبه ها یا صحبت کردن با تلفن) و یا کم میشود یا اصلا وجود ندارد (مثل گفت و گو با دوستان نزدیک) توصیف میکند،از او بپرسید که آیا در موقعیت های گفتاری حساس اضطراب یا شرم و خجالت دارد.
سلسله مراتبی از موقعیتهای گفتاری مربوط به کودک با اختلال ناروانی طبیعی گفتار تهیه کنید،آنها را به ترتیب از کمترین شدت لکنت زبان یا نوک زبانی حرف زدن تا بیشترین شدت تنظیم نمایید.
به کودک با اختلال ناروانی گفتار شیوه های آرمیدگی پیشرونده عمیق عضلانی و تنفسی را آموزش دهید تا او تمایز بین حالت تنش عضلانی و آرامش را متوجه شود.
کودک با اختلال نوک زبانی حرف زدن را به سمت تمرینات تجسم کنترل شده،هدایت نمایید. هنگام تجسم موقعیت های گفتاری،سلسله مراتب ساده ترین تا سخت ترین موقعیت را رعایت نمایید،از او بخواهید که گفتار روان را در هر یک از سطوح مجسم کند.
موقعیت هایی را که از فهرست سلسله مراتب اضطراب کودک با اختلال ناروانی طبیعی گفتار انتخاب کرده‌اید به نمایش بگذارید،به تدریج مشکل را اضافه کنید،از او بخواهید تا میزان آرامش خود را در آن موقعیت بررسی نماید،حداقل به ۹۵ درصد روانی در هر سطح دست پیدا کنید.
کودک مبتلا به لکنت زبان را در موقعیت های واقعی زندگی خارج از کلینیک گفتار درمانی همراهی نمایید،با موقعیت هایی که در آن روانی به سهولت ایجاد میشود،شروع کنید (برای مثال صحبت کردن با دوستان) و سپس به سمت موقعیتهای مشکل پیش بروید (مثلاً صحبت کردن کودک مبتلا به نوک زبانی حرف زدن با فروشنده یا تماس تلفنی) از اطمینان آفرینی،رهنمودهای آرامبخش و تقویت موفقیت‌ها استفاده نمایید.
به کودک با اختلال ناروانی طبیعی گفتار بیاموزید که دم عمیق و بازدم آهسته انجام بدهد،و مسیر هوا را باز و بدون تنش نگه دارد و این کار را چندین بار تکرار کند.
جریان هوای کنترل شده را به کار بگیرید،از کودک مبتلا به لکنت زبان بخواهید که چند بار به آرامی صدای را آوا سازی نماید
آوا سازی با شروع راحت را به کار بگیرید،از کودک با اختلال ناروانی گفتار بخواهید که هجا ها و کلماتی را که با واکه ها شروع می شوند ادا کند،سپس این کار را تا بیان عبارات کوتاه توسعه دهید.
انواع مختلف ناروانی طبیعی گفتار را الگو دهید و از کودک با اختلال گفتار نوک زبانی حرف زدن بخواهید که آنها را تقلید کند،از کودک با مشکل نوک زبانی حرف زدن بخواهید که متن های کوتاه را بخواند و تعمدا روی کلمات مشخصی ،مکث نماید و سپس کلمه هدف را به صورت روان ادا کند. (من سا-سا-سا- سالاد می خواهم).
در گفتار درمانی لکنت زبان به کودک آموزش دهید تا جایگاه تولیدی مربوط به لب ها و زبان را به آرامی ایجاد کند تا شدت فشار در تولید همخوان های انفجاری در موقعیت آغازین کلمات کمتر شود،تمرینات تولیدی گفتار درمانی در لکنت زبان را که منجر به تماس خفیف اندام های گویایی در جایگاه های تولید می شود،به کار بگیرید.
لکنت زبان ارادی و تماس خفیف اندامهای تولیدی را به کار ببرید،به کودک با اختلال ناروانی گفتار بیاموزید که به سهولت و با سرعت کم رویی هجاهای لکنت شده روش واگویی را به کار بگیرد (تو-تو- تو- توپ) زمانی که کودک مبتلا به لکنت زبان روی روش واگویی تسلط پیدا کرد،تمرین را به سطح عبارت و جمله توسعه دهید،به کودک با اختلال گفتار نوک زبانی حرف زدن بیاموزید که روش واگویی را در حالت محاوره وقتی که مشکل را پیش بینی می کند،به کار بگیرید.
به کودک با اختلال ناروانی طبیعی گفتار روش های خود – بازبینی را بیاموزید تا از این طریق تعیین نماید کدام علائم جسمانی (نظیر تنش عضلانی یا علائم غیر ارادی) لحظه شروع احتمالی لکنت زبان یا نوک زبانی حرف زدن را نشان می دهند.
نشانه هایی که منجر به پیش‌بینی میشوند را به کار بگیرید،به کودک مبتلا به لکنت زبان بیاموزید هنگامی که لکنتش را پیش بینی می کند (قبل از کلمه پیش بینی شده) سرعت گفتارش را کاهش دهد،شروع راحت را به کار بگیرد یا روی کلمه هدف واگویی کند،و سپس ناروانی گفتار کنترل شده را در کلمات بعدی به کار گیرد تا سرعت گفتار به حالت طبیعی برگردد.
به کودک با اختلال گفتار نوک زبانی حرف زدن روش رهایی اصلاحی را بیاموزید به این طریق که کلمه لکنت شده را در همان ابتدا متوقف کرده و سپس بقیه آن را با کاهش سرعت ناروانی گفتار ادا کند و بدون مکث کلمه را کامل کند ( غَ- غذا) .
به کودک با اختلال ناروانی گفتار بیاموزید که بعد از کلمه لکنت شده مکث کند و رفتارهای ناروانی اش را تحلیل کند،تصمیم بگیرد که چه تغییراتی ایجاد کند،سپس کلمه را با تغییرات مناسب تکرار کند (ناروانی: غَ – غَ – غَ غذا مکث : آرامش، اجرای روش حذف: غذا ) .
در درمان نوک زبانی حرف زدن بیاموزید که سرعت گفتارش را به سطحی که در آن مشکل اتفاق نمی افتد برساند و این کار را با خواندن متون با سرعت 60 کلمه در دقیقه انجام دهد،به تدریج تعداد کلمات در دقیقه را افزایش دهد،روانی را در هر سطحی حفظ کند تا به ۱۲۰ تا ۱۵۰ کلمه در دقیقه برسد.
در درمان لکنت زبان از کودک بخواهید که متن را برعکس (به سمت عقب) بخواند تا برون ده کلامی با سرعت کم را حس نماید،از او بخواهید که متن را به جلو بخواند و سرعت کند گفتارش را حفظ نماید.
بعد از تنظیم مترونوم در سرعت پایین،گفتاری با سرعت یک هجا در هر ضربه را الگو بدهید،از کودک با اختلال ناروانی گفتار بخواهید که تقلید کند. در حین انجام تمرین گفتار درمانی لکنت زبان به تدریج سرعت مترونوم را افزایش دهید،وقتی که به سرعت قابل قبول بدون لکنت زبان رسید،مترونوم را به این ترتیب حذف کنید که در ابتدا گفتار با یک ضربه (تیک) مترونوم آغاز شود و سپس آن را خاموش کنید،کودک مبتلا به لکنت زبان را ترغیب نمایید که گفتار را با همان سرعت ادامه بدهد. در مراحل آخر،قبل از شروع گفتار،سرعت را با مترونوم تثبیت نمایید،آن را خاموش کنید،و از او بخواهید که با همان سرعت صحبت کند.
از کودک با اختلال ناروانی گفتار بخواهید که فهرستی از تک کلمات را بخواند،اگر روی کلمه لکنت کرد،او را متوقف کنید،تولید صحیح کلمه را الگو بدهید،از کودک با لکنت زبان بخواهید که آن را روان بگوید و سپس ادامه بدهد،این روش را ادامه دهید،به تدریج طول گفته ها را افزایش دهید تا 90 الی 95 درصد روانی را به دست آورد.
در گفتار درمانی در ناروانی گفتار بعد از ایجاد الگوی گفتار آهسته با تولید اغراق‌آمیز،از کودک مبتلا به بخواهید که از این الگو در زمانی که متون کوتاه خوانده می شود و در زمان کاربرد گفتار خود انگیخته تقلید کند،روی یک نظام علامتی به توافق برسید برای مثال،بالا بردن دست که در زمان غیر قابل قبول شدن سرعت و وضوح گفتار به او نشان دهد که باید سرعت را کم کند و با دقت بیشتری صحبت کند.
به منظور آموزش کودک مبتلا به لکنت زبان جهت ایجاد مکث های اغراق آمیز بین عبارات و جملات در خواندن و گفتار خود انگیخته،از الگو دادن و تمرین گفتاردرمانی لکنت زبان استفاده نمایید،یک نظام علامتی را برای نشان دادن زمانی که مکث او کافی نیست به کار بگیرید.
در گفتار درمانی ناروانی گفتار الگو دادن و تمرین رفتاری را برای آموزش کودک با اختلال نوک زبانی حرف زدن به کار بگیرید تا با تاکید بیشتری روی هجا هایی که به طور طبیعی غیر موکد هستند، صحبت کند،جهت تفهیم آن که هنگام خواندن یا گفت و گو باید تاکید بیشتری بر هجاها داشته باشد از یک نظام علامتی استفاده کنید.
در جلسات گفتاردرمانی ناروانی گفتار از طریق ثبت موقعیت های گفتاری و ترسیم نمودار ناروانی گفتار که اتفاق می‌افتد،کودک مبتلا به لکنت زبان را تشویق نمایید تا مهارت های خود کنترلی را بسط و توسعه دهد،آنچه را که در دفتر روزانه قید میشود،تحلیل نمایید تا شیوه های انطباقی که در آینده باید به کار گرفته شود،تشخیص داده شوند.
به خانواده کودک با اختلال ناروانی گفتار و سایر بستگان نزدیک آموزش دهید که انقطاع روانی را تشخیص بدهند و گفتار روان را از طریق همراهی کردن،الگو دادن و تقویت گفتار مناسب ترغب نمایند.
کودک مبتلا به لکنت زبان را در گردش های خارج از کلینیک گفتاردرمانی همراهی کنید تا اطمینان حاصل نمایید او گفتار روان را به موقعیت های روزمره انتقال داده و راهکارهای خود کنترلی را دائماً استفاده می کند.
در تشخیص لکنت زبان و درمان لکنت زبان همچنین درمان نوک زبانی حرف زدن، گفتاردرمانی در ناروانی گفتار موثر است.
با توجه به عدم وجود راه قطعی درمان اوتیسمهمیشه درمان های مکمل برای اوتیسم مطرح بوده است. پژوهشگران بر این باورند که با وجود علاقهٔ والدین به طب جایگزین و درمان های مکمل، تاکنون هیچ درمان جایگزین گفتار درمانی اوتیسم و کاردرمانی اوتیسم نشده است.با توجه به منشا بیماری اوتیسم و ناشناخته بودن علت اوتیسم، اکسیژن درمانی در اوتیسم، سم زدایی در اوتیسم، استفاده از اسید چرب در درمان اوتیسم، دارو امگا 3 در درمان اوتیسم و … مطرح می باشد که تأثیر آن به طور قطع ثابت شده باشد، اما در نهایت برخی درمانهای جایگزین به شکلی پذیرفته میشود. دکتر صابر متخصص در درمان کودکان اوتیسم در مرکز توانبخشی اوتیسم توصیه هایی را برای والدین مطرح می کنند. نخست آگاهی لازم را در زمینه بیماری اوتیسم و شدت اوتیسم در فرزند خود بالا ببرید، در گام دوم درمان های توانبخشی را به صورت جدی پیگیری کنید، سوم اینکه در مورد درمان های نوین و هزینه و میزان اثر گزاری آنها تحقیق کنید و با متخصصان مربوطه صحبت کنید. در آخر در صورت تمایل یک درمان مکمل را پیگیری نمایید.
سم زدایی در اوتیسم
داده های معتبر قابل توجهی برای اینکه جیوه علت اوتیسم باشد وجود ندارد. با این حال بسیاری از والدین به امید اینکه جیوه و سایر فلزات از بدن کودک شان بیرون بکشند آنها را در معرض سم زدایی قرار می‌دهند. هیچ مطالعه کنترل شده ای در مورد سم زدایی در اوتیسم وجود ندارد که از این فرض که سم زدایی منجر به بهبود عملکردهای کودکان دارای اوتیسم میشود، حمایت کند. به علاوه مطالعات نشان داده است که ساکسیمر محبوب ترین عامل سم زدایی خوراکی خود باعث صدمات مغزی می شود. این یک داستان فاجعه بار است چرا که والدین با این باور که ساکسیمر هیچ عارضه جانبی ندارد به مصرف ساکسیمر برای فرزندان شان ادامه می دهند. دیان استانگل و همکارانش در سال ۲۰۰۷ با بررسی فواید و مضرات ساکسیمر در سم زدایی سرب در موش ها به این باور پایان دادند. آنها در مطالعه شان به جای جیوه از سرب استفاده کردند. چرا که باور عمومی بر آن است که کودکان به طور مداوم در معرض سطوح پایین سرب می باشند و لازم است به واسطه مسمومیت با سرب سم زدایی شوند. استانگل دو گروه تشکیل داد. یک گروه موش هایی که در معرض مسمومیت سرب قرار داشتن و گروهی که مسمومیت با سرب نداشتند. سپس برای هر دو گروه ساکسیمر تجویز گردید. در گروه دارای مسومیت هرچقدر ساکسیمر مسمومیت زدایی می کرد وضعیت یادگیری موش های مسموم تیز بهتر می‌شد و به سطح طبیعی نزدیک تر می‌شد. این مشاهده با این فرضیه که سرب باعث کاهش عملکرد مغز میشود همسو است و جای تعجب ندارد. اما محققان از کشف دیگری متعجب شدند. آنها مشاهده کردند که نمرات تست هوش موش‌های گروه غیر مسموم که ساکسیمر استفاده کرده بودند، افت کرده است. پس از مصرف ساکسیمر کارایی مغزی آنان به سطح عملکرد موش های مسموم پیش از درمان افت کرده بود. به نظر می رسد که اگر ساکسیمر ، سربی در مغز پیدا نکند، خود سلول‌های مغزی را مورد حمله قرار می دهد. در نتیجه این پژوهش موسسه سلامت ملی آمریکا به خاطر خطر ضایعات مغزی ناشی از مصرف ساکسیمر پروژه درمان کودکان اوتیسم با ساکسیمر را متوقف کرد. حتی اگر این ادعا که جیوه علت اوتیسم است و سم زدایی در اوتیسم به درمان آن کمک میکند. درست باشد (هرچند در حال حاضر شواهد بسیار کمی در حمایت از آن وجود دارد) باز با نقطه عطفی مواجه خواهیم بود که از یک سوی آن خطر مسمومیت با جیوه و در سوی دیگر آن خطر صدمات مغزی ناشی از خود ساکسیمر قرار دارد. اگر سطح جیوه کودک به حد کافی بالا نباشد، ساکسیمر به جای جیوه به خود مغز حمله ور خواهد شد. هنوز هیچ کس نمی داند این نقطه عطف کجاست؟! آیا شما حاضر چنین قماری بکنید؟
اکسیژن درمانی با فشار بالا در اوتیسم
طرفداران درمان اوتیسم با اکسیژن درمانی فشار بالا بر این باورند که اگر کم خوب است بیشتر بهتر است ! متاسفانه این ضرب المثل در مورد اکسیژن درمانی در اوتیسم صدق می کند. تصور کنید جلوی یک شومینه گرم لم داده اید کسی بیاید و بگوید تو که جلوی آتش انقدر کیف می کنی میخوای تو بگذرم تو آتش بیشتر کیف کنی! ارائه اکسیژن اضافی به مغز همینطور است! اکسیژن درمانی در اوتیسم در بافت‌ها از دو راه ممکن است :
افزایش میزان اکسیژن، در هوایی که فرد تنفس میکند هوا تقریبا ۲۱ درصد اکسیژن دارد و این مقدار میتواند به ۲۵، ۳۰ تا ۱۰۰ درصد افزایش یابد.
افزایش فشار، اکسیژن درمانی پرفشار عبارت است از اکسیژن در فشار اتمسفریک بالاتر از حد نرمال. حاصل هر دو روش افزایش سطح اکسیژن در بافت‌های بدن هایپر اکسیا میباشد هایپر اکسیا در موارد محدود پزشکی مثل کمک به عضلات قلبی پس از یک حمله قلبی یا ترمیم زخم ها استفاده می شود اما عموما هایپراکسیا ایده خوبی نیست چراکه:
باعث افزایش استرس اکسیداسیونی می شود.
موش هایی که در معرض سطوح بالای اکسیژن درمانی قرار می‌گیرند، سطح بالای اکسیژن از طریق استرس اکسیداسیونی منجر به بروز صدمات مغزی در آنها میشود.
یکی از هر ۱۵ کودک دارای اوتیسم دارای اختلال میتوکندری می باشد که خود با استرس‌های اکسیداسیونی همراه است. لذا اگر این کودکان اوتیسم در معرض اکسیژن درمانی با فشار بالا قرار بگیرند احتمالا صدمات شان دوچندان خواهد شد.
هایپر اکسیا باعث برانگیختن مرگ سلول ها از طریق فرآیند خزان سلولی آپوپتوز می شود.
هایپر اکسیا باعث بروز تغییرات در مغز می شود که مرتبط با بیماری آلزایمر می باشد.
وحشتناک خواهد بود که ۱۰ ، ۲۰ یا ۳۰ سال دیگر بفهمیم اکسیژن درمانی با فشار بالا در کودکان اوتیسم منجر به بیماری آلزایمر میشود! تاریخ علم پزشکی مملو از موارد مشابه می باشد. با همه آنچه در مورد خطرات اکسیژن درمانی با فشار بالا می دانیم عجیب است که باز برخی از درمانگران و والدین از این روش برای درمان اوتیسم حمایت میکنند. در اولین مطالعه تصادفی ۶۲ کودک تحت درمان اکسیژن درمانی با فشار بالا و روش پلاسبو (اتاق دارای هوای نسبتا متراکم) قرار گرفتند.
محققان برای بررسی نتایج درمان از سه مقیاس آتک ، آ ب س ، سی جی ای استفاده کردند. نتایج مطالعه نشانگر تفاوت‌هایی بین نتایج درمانی حاصل از دو روش، به نفع روش درمان با اکسیژن فشار بالا بود. این تفاوت ها مربوط به یکی از چهار خرده مقیاس آ ب س، یکی از پنج خرده مقیاس آتک و سه تا از هشت خرده مقیاس سی جی آی ای بود. اما همین فواید محدود نیز با هم سازگار نمی باشد . برای مثال در حالی که بر اساس سی جی ای به دنبال استفاده از اکسیژن با فشار بالا، تماس چشمی و زبان ادراکی شرکت کنندگان بهتر شده بود آگاهی اجتماعی، تعامل اجتماعی و گفتار شرکت کنندگان تغییر نکرده بود!
اسیدهای چرب امگا ۳ در درمان اوتیسم
اسیدهای چرب امگا ۳ که بیشتر در روغن ماهی یافت می شود آنتی اکسیدان هستند. آنتی اکسیدان ها برای کاهش استرس های اکسیداسیونی ضروری می باشند بر اساس برخی گزارش ها نشانگر های بیوشیمیایی مبین افزایش استرس اکسیداسیونی در بیماری‌های رشدی – عصبی شامل عقب ذهنی، سندروم رت، اسکیزوفرنی اضطراب و اوتیسم دیده می‌شو.د بنابراین منطقی خواهد بود که اگر فرض کنیم که هر چیزی که باعث کاهش استرس اکسیداسیونی بشود برای درمان این بیماری‌ها مفید خواهد بود. گزارش‌های زیادی از پژوهش‌هایی درمورد منشا اوتیسم نشان میدهد. اسیدهای چرب امگا ۳ برای درمان بیماری‌های مختلف مفید است چاپ شده است. دست کم دو آزمایش پلاسبو – کنترل وجود دارد که نشان میدهد مصرف این اسیدهای چرب باعث بهبود رفتار کودکان اوتیسم میشود. حدس زده میشود که این بهبودی ناشی از کاهش استرس اکسیداسیونی میباشد. ممکن هم هست که مصرف اسیدهای چرب امگا ۳ به صورت مستقیم بر انتقال عصبی اثر گذار باشد.
برخی متخصصان با مفید بودن دارو امگا ۳ موافق نیستند. در حال حاضر داده های کافی برای اینکه به طور قطعی بگوییم اسید های چرب امگا ۳ در درمان اختلالات رشدی کارآمد است. در اختیار نداریم. همچنین هنوز نمی‌دانیم که آیا مصرف مقادیر زیاد دارو امگا ۳ برای اوتیسم در دراز مدت در کودکان ایمن هست یا نه؟ با این وجود بر خلاف روشهای سم زدایی، رژیم غذایی فاقد گلوتن و کازئین و درمان با اکسیژن فشار بالا آزمونهای مربوط به علیت و اثربخشی احتمالی در مورد اسیدهای چرب امگا ۳ انجام شده است. هنگامی که هم آرزومند موضوعی هستید و هم باید آن را به طور سالم نقد کنید تصمیم گیری و مدیریت رفتار کار دشواری است. این کار مثل آن است که بخواهید همزمان با یک دست روی سرتان ضربه بزنید و با دست دیگرتان شکمتان را بمالید! هنگام ارزیابی و تصمیم گیری در مورد روشهای درمانی مورد استفاده برای فرزندتان دقیقاً در چنین حالتی هستید. هنگامی که قرار است در مورد انتخاب یک روش درمانی به ویژه از انواع بیومدیکال آن تصمیم بگیرید، ابتدا همه مدارک و شواهد علمی مربوط به آن را چک کنید. اجازه ندهید امید و آرزوهایی که برای فرزندتان دارید منطق تان را کور کند. در مورد عوارض آن بپرسید ، ببینید آیا چه کسی غیر از ذینفعان مالی آن روش، نیز استفاده از آن را توصیه می کند؟ اجازه ندهید هیجانات تان به جای شما تصمیم بگیرند. هیچ درمانی وجود ندارد که هم قدرتمند باشد و هم عاری هز عوارض و کاملاً ایمن باشد! تاریخ پزشکی مملو از این درمان هاست که عوارض غیر منتظره ای به بار آورده است. شما موظف نیستید با این امید که شاید فرزندتان با احتمال یک در میلیون خوب شود، هر روش درمانی را روی فرزندتان امتحان کنید. بلکه کار شما این است که تصمیم بگیرید کدام روش ایمن است و با یک احتمال منطقی به فرزندتان کمک خواهد کرد.
با توجه به منشا بیماری اوتیسم کاردرمانی اوتیسم و گفتار درمانی اوتیسم از روش های درمان اوتیسم می باشد که با توجه به بی خطر بودن آن ها و نتایج علمی موجود به نظر می رسد بهترین درمان کودکان اوتیسم باشد.
کلینیک گفتار درمانی و کاردرمانی در اختلالات یادگیری دکتر صابر با سابقه بالغ بر 15 سال در زمینه درمان کودکان اختلال یادگیری به بررسی دقیق مشکلات گفتاری در اختلال یادگیری و درمان مشکلات کلامی کودکان اختلال یادگیری در کنار کاردرمانی توجهی و ذهنی کودکان اختلال یادگیری می پردازد. بهترین مرکز درمان اختلالات گفتاری در کودکان اختلال یادگیری در دو شعبه غرب و شرق تهران به صورت تخصصی به گفتاردرمانیاختلال یادگیری و کاردرمانی اختلال یادگیری توسط گفتار درمانان مرکز درمان مشکلات گفتاری کودکان می پردازد. از دیگر امکانات مرکز گفتار درمانی در منزل می باشد.
مشکلات گفتاری در اختلال یادگیری- اختلال کلامی کودکان
کم بودن واژگان بیانی در کودکان اختلال یادگیری به میزان قابل توجهی زیر هنجارهای رشدی قابل انتظار برای کودکان عادی ۲ تا ۵ سال.
وجود مشکل دائمی و قابل توجه در درک ساختار های اصلی نحوی در حین مکالمه در گفتار کودکان اختلال یادگیری
وجود مشکل دائمی و قابل توجه در تولید ساختار های اصلی نحوی در مکالمات گفتاری کودکان با اختلالات یادگیری
وجود نقص مشخص اختلالات گفتار در کودکان اختلال یادگیری در درک ویژگی های صرفی.
وجود نقص مشخص در تولید ویژگی های صرفی گفتار کودکان اختلال یادگیری
وجود مشکلات کلامی اختلال یادگیری و دائمی در کاربرد عملکرد های ارتباطی زبان .
وجود نقایص زبانی که به میزان قابل توجه در برقراری ارتباط کودک اختلال یادگیری در خانه،پیش دبستان و جامعه تاثیر سوء بگذارد.
اهداف گفتار درمانی در اختلالات یادگیری- درمان مشکلات گفتاری کودکان
ایجاد و افزایش مجموعه واژگان دریافتی و بیانی توسط گفتار درمانی اختلال یادگیری متناسب با سن،لهجه و انتظارات فرهنگی در بافت های ارتباطی گوناگون.
ایجاد و افزایش درک و بیان ساختار های نحوی اصلی متناسب با سن لهجه (گویش) و انتظارات فرهنگی در درمان اختلال یادگیری
ایجاد و افزایش درک و بیان ساختار های صرفی متناسب با سن،گویش (لهجه) و انتظارات فرهنگی در مکالمات.
استفاده از مهارت های کاربردی زبان متناسب با سن،گویش و انتظارات فرهنگی در زمینه های ارتباطی مختلف در درمان مشکلات گفتاری کودکان.
تثبیت انتظارات منطقی والدین نسبت به مهارت های زبانی کودک و مشکلات کلامی کودکان اختلال یادگیری.
موارد قابل توجه در درمان مشکلات کلامی کودکان اختلال یادگیری
آزمون های زبانی هنجار را جهت تعیین نقاط قوت و ضعف زبان دریافتی و بیانی کودکان اختلال یادگیری به کار ببرید. و رشد زبانی او را نسبت به هنجارهای تکاملی،فرهنگی و گویشی بسنجید.
آزمون های معیار-کودک اختلال یادگیری را به کار بگیرید،مشکلات گفتاری کودکان اختلال یادگیری را که به عنوان نقاط ضعف در آزمون های زبانی هنجار مشخص شده‌اند تعیین نمایید و به این وسیله اهداف ویژه کوتاه مدت و بلند مدت را برای درمان اختلالات یادگیری مشخص نمایید.
درحال بازی و تعامل کودک با اختلالات یادگیری با اسباب بازی هایش یک نمونه زبانی که تولید محاوره ای وی را نشان می دهد به صورت ویدیویی یا صوتی ضبط نمایید و نوار را با هدف بررسی مهارت های زبانی و تحلیل نمایید.
یک حد پایه قابل اندازه گیری و مشکلات کلامی کودک اختلال یادگیری را قبل از شروع درمان ایجاد نمایید.
مهارت های دهانی-حرکتی کودکان اختلال یادگیری را از طریق مشاهده اولیه ساختار های قابل دید صورت،لب ها،دندان ها،زبان،سخت کام و نرم کام او ارزیابی کنید و سپس چگونگی بکار بردن ساختار های خاص را که برای تولید گفتار و زبان لازم هستند ارزیابی کنید (برای مثال, حرکت،قدرت و بسته شدن لبها،قدرت،جلو آمدن،عقب رفتن و حرکت به طرفین زبان،یا حرکت نرم کام زمانیکه واج ( a ) تولید می شود).
یک آزمون غربالگری شنوایی تون خالص در فرکانسهای 500،1000، 2000 ،4000 هرتز را در شدت ۲۰ دسی بل برای درمان کودکان اختلال یادگیری اجرا کنید.
در صورتی که نتایج غربالگری شنیداری کودکان با اختلالات یادگیری نیاز به ارزیابی بیشتر را نشان دهد کودک اختلالات یادگیری را به یک شنوایی شناس ارجاع دهید تا ارزیابی کاملی روی او انجام شود.
از والدین بخواهید که اطلاعاتی را در زمینه شاخص‌های رشدی و مشکلات گفتاری کودک اختلال یادگیری،وضعیت فعلی پزشکی و تاریخچه آن،مداخلات تخصصی قبلی،تلاش های ارتباطی در موقعیت های مختلف،و ملاحظات خانوادگی و اجتماعی مرتبط جمع‌آوری کنند .
والدین یک ارزیابی پزشکی برای کودک اختلال یادگیری در نظر بگیرند که توسط متخصص اطفال یا گوش،حلق و بینی انجام شود تا هر علت جسمانی برای اختلالات گفتاری در کودکان وجود دارد مشخص شود.
والدین یک ارزیابی شناختی را برای کودک اختلال یادگیری در سال های ابتدایی در نظر بگیرند که توسط روانشناس آموزشی جهت تعیین تاخیر رشد شناختی انجام شود.
جهت تعیین اختلال گفتاری کودکان اختلالات یادگیری برای دریافت خدمات و نیز ایجاد و افزایش راهکارهای مداخله ای مشارکتی با والدین ملاقات نمایید.
بر حسب نیازهای فردی کودک اختلال یادگیری،مناسب ترین شیوه های عمومی درمانی را برای وی تعیین نمایید (درمانگر محور،کودک اختلالات یادگیری محور،والدین محور،یا مجموعه‌ای از این موارد).
بر اساس سن کودکان اختلالات یادگیری،مهارت های واجی،وضوح گفتار،گویش و یا نیازهای ارتباطی آموزشی و اجتماعی کودکان اختلالات یادگیری،واژگان خاص،ساختارهای جمله/کلمه و یا موقعیت های کاربردی ارتباط را به عنوان اهدافی برای درمان مشکلات کلامی کودکان اختلال یادگیری انتخاب نمایید.
برای والدین کودکان اختلالات یادگیری ارتباط بین رشد و تکامل زبان و سن،رشد گفتار،وضعیت شناختی و جسمانی را توسط گفتار درمانی در اختلال یادگیری شرح دهید.
منابع و مطالب مفیدی در مورد رشد زبان و اختلالات گفتاری در کودکان برای والدین تهیه نمایید.
به منظور حمایت غیر رسمی از والدین یا تسهیل حضور ایشان در یک گروه حمایت محلی،ایشان را به سایر خانواده های کودکان مبتلا به اختلالات گفتاری معرفی کنید،والدین را به گروه حمایتی ارجاع دهید.
با والدین کودکان اختلال یادگیری موارد مهمی را که ممکن است به تقویت تلاش های موفقیت آمیز ارتباطی کودک بیانجامد کشف کنید (برای مثال،تقویت کننده‌های برونی،مانند غذا و ژتونهای خریدنی،یا تشویق کلامی و تقویت کننده های درونی،مثل دریافت یک پاسخ فوری به درخواست کلامی که کودک اختلال یادگیری به صورت واضح ادا کرده است.)
در درمان اختلال گفتاری کودکان روی کاربرد گفته‌های دو کلمه ای توسط کودک اختلالات یادگیری متمرکز شوید (برای مثال در مواردی نظیر فاعل-فعل،فعل- مفعول، فاعل-مفعول،یا عبارت ملکی) و این کار را از طریق انتخاب یک اسباب بازی که کودک اختلال یادگیری خیلی به آن علاقه‌مند است انجام دهید (برای مثال،یک بازی ماهیگیری که جایزه آن یک ماهی باشد یا مایع حباب ساز) در ابتدا ساختارهایی را الگو بدهید که ارتباطات معنایی با دو کلمه ای ها را نشان میدهد (برای مثال ماهی بگیر, ماهی بیشتر, یا حباب بزرگ) سپس از کودک بخواهید که الگوی شما را تقلید کند و در نهایت،منتظر بمانید تا کودک ادامه عمل را از طریق گفتن عبارت دو کلمه ای درخواست کند (برای مثال, بخواهید که کودک قبل از فوت کردن برای حباب های بیشتر عبارت حباب بیشتر را بگوید).
یکی دیگر از روش های درمان مشکلات گفتاری کودکان اختلال یادگیری، آموزش تشخیص تصاویر اسامی را که می شنود در یک کتابچه تصویری ساده یا روی یک تخته که دارای کلمات هدف است،نشان بدهد و آنها را نام ببرد.
بعد از درست کردن کتابچه تصویری مربوط به اشیای روزانه کودک اختلال یادگیری نظیر تخت خوابش،صندلی اش،اسباب بازی هایش،کتابهایش، ظرف غذایش،وان حمامش،از او سوالاتی بپرسید که برای پاسخگویی به آنها از فعل استفاده کند (برای مثال،تختخواب تو برای چیست؟ ،من در آن می خوابم).
در درمان اختلال یادگیری روی واژگان مربوط به مفاهیم پایه با تمرکز روی کلمات مکانی ( مثل رو، پایین، زیر، بالا) کلمات اشاره (نظیر این و آن) و کلمات زمانی (مثل بعد، قبل) تمرین کنید،به این صورت که از کودک اختلال یادگیری بخواهید زمانی که با یک خانه اسباب بازی و اثاثیه و افراد داخل آن یا دیگر اسباب بازی های مشابه که قابل دستکاری هستند،بازی میکند،عباراتی نظیر (توی خانه) ، ( بیرون خانه) ، (روی تاپ) یا (دور صندلی) را تقلید کند.
در حالی که اشیای مختلف را بر اساس رنگ،شکل و جنس طبقه بندی می کنید،به کودک اختلال یادگیری آموزش دهید که واژگان توصیفی را جهت درمان مشکلات کلامی کودکان ادا کند ( برای مثال،این ها قرمز هستند، گرد است، یا نرم است).
به کودک اختلال یادگیری آموزش دهید از میان تصاویر مربوط به جفت واژگان کمینه نظیر سر و در یا سبز و سبزی (که در آنها تکواژ ه های وابسته خاصی برجسته شده اند) تصویر کلمه شنیده شده را انتخاب نمایند.
برای نشان دادن صحیح یا نادرست بودن کاربرد تکواژهای وابسته از کودک اختلال یادگیری بخواهید در گقتاردرمانی اختلال یادگیری که دستش را بالا ببرد،صورت خندان یا ناراحت را نشان دهد،یا مکعب ها را داخل کاسه بیندازد.
فعالیت تکمیل جمله را به کار ببرید تا به کودک اختلال یادگیری بیاموزید که کلمات را با تکواژ های وابسته مناسب تولید کند و این کار را با استفاده از بازی با اشیا یا نگاه کردن به تصاویری که به درستی تکواژ های وابسته را نشان می‌دهند با ۸۰ درصد صحت انجام دهد. این روش در مرکز درمان اختلال گفتاری کودکان انجام می شود.
گفته های طولانی تر را الگو بدهید،به این صورت که هنگام اشتغال به فعالیت های خلاق نظیر بازی با اسباب بازی های مورد علاقه،بیسکویت درست کردن،یا خواندن کتاب و بلافاصله بعد از اینکه او گفته کوتاه را به کار می‌برد،گفته او را با افزودن دو تا سه کلمه مناسب تکرار نمایید و در جلسات مرکز درمان اختلال یادگیری از او بخواهید که از این گفته طولانی‌تر تقلید نماید.
به کودک اختلال یادگیری بیاموزید که تصویر صحیح را بعد از گوش کردن به جملاتی که ضمایر صحیح را در حالت مفعولی و فاعلی در تقابل قرار می دهند،نشان بدهد (برای مثال،او بعد از آنها آمد.)
به کودکان اختلالات یادگیری بیاموزید چه ضمایر را به نسبت ۸ مورد از ۱۰ مورد درست ادا کنند و این کار را زمانی انجام بدهند که روی عکس های خانوادگی به وابستگان یا دوستان در جلسات گفتار درمانی در اختلال یادگیری اشاره می کنند (برای مثال،او خواهر من است،او همسایه من است).
از کودک اختلال یادگیری پرسش هایی در مورد اعمال مربوط به فعالیت‌های روزمره آشنا بپرسید (مثلاً آیا الان داری می پری؟) این پرسش ها شامل خطاهای تعمدی نیز باشد(برای مثال زمانی که در حال پریدن است،بپرسید آیا داری می دوی؟).
از کودک با اختلالات یادگیری بخواهید که در مورد اعمالش در طی فعالیت های روزمره آشنا توضیح بدهد (برای مثال خوردن پفک،بازی با مکعب ها،ماشین ها،سایر اسباب بازی ها یا مشغول شدن به سایر فعالیتهایی از این نوع.)
تصاویر یا اجرای واقعی افعال را به کار ببرید. از کودک با مشکلات کلامی اختلال یادگیری بخواهید که آن عمل را انجام بدهد و سپس از او بپرسید که در حال حاضر چه میکند،قبل از آن چه کرده است یا بعد از آن چه خواهد کرد تا کودک با اختلالات یادگیری از زمان افعال به صورت گذشته،حال و آینده استفاده نماید.
از کودک اختلال یادگیری بخواهید که تصویر درستی را که نشان دهنده یک عبارت دارای حرف اضافه،عبارتی منفی یا گفت های پیچیده است انتخاب کند.
در درمان اختلال گفتاری کودکان ،از کودک اختلال یادگیری بخواهید که به دقت نگاه کند و سپس عبارات دارای حروف اضافه مختلف را که عمل شما را شرح می دهد تولید کند (برای مثال،گذاشتن یک عروسک در تخت خواب،رانندگی کردن با یک ماشین دور یک مسیر،یا انداختن توپ در سبد بسکتبال.)
از کودک اختلال یادگیری بخواهید که عبارات را تکرار کرده و کامل کند (برای مثال،من به رستوران رفتم و… دیدم،من به باغ وحش رفتم و… دیدم،من به پارک رفتم و… دیدم، یا من به باغ رفتم و… دیدم)و سپس در نوبت‌های بعدی درمان مشکلات گفتاری، عبارات تکمیلی بیشتری به آن بیفزایید ( برای مثال،من به باغ وحش رفتم و میمون ها و شیرها و ببر ها را دیدم.) تا کودک اختلال یادگیری به استفاده از جملات پیچیده با عبارات موصولی ترغیب شود .
به کودکان اختلالات یادگیری بیاموزید که از دیگران درمورد احساساتشان یا اعمالشان سوال کنند. و این کار را از طریق کمک رسانی،او انجام بدهید.(برای مثال از مریم بپرس چی دوست دارد؟ یا چرا از محمد نمی پرسی که چه کار می کند؟ .)
یک خانه اسباب بازی و عروسک هایی که سنین مختلفی را نشان می‌دهند در درمان اختلال گفتاری کودکان به کار بگیرید. در حالی که نقش های مختلف را در بازی درمانی اجرا می کنید،شیوه های مناسب و غیر مناسب را برای مطرح کردن درخواست و پاسخ دادن به آن نشان بدهید،از کودکان اختلال یادگیری بخواهید که پاسخ ها و درخواست های مناسب را تکرار کنند.
موضوعی را که بسیار مورد علاقه کودک با اختلالات یادگیری باشد انتخاب کرده و متناسب با سنش را تشویق کنید تا مکالمه را برای ۳ تا ۵ نوبت ادامه بدهد،سخن رساندن او به صورت منفی و مثبت را فراهم سازید تا به او بیاموزید که روی همان موضوع بماند.
از عروسک های دستی (پاپت) یا معمولی در درمان مشکلات گفتاری کودکان اختلال یادگیری استفاده کنید. فعالیت های روزمره ارتباطی آشنا را که برای کودک اختلال یادگیری واقعی هستند،به صورت نقش ایفا کنید و نشان دهید که چه طور به طور مناسب درخواست میکنند،نظر می‌دهند،اعتراض،مخالفت و تهدید میکنند و سپس نقش را به او برگردانید و از کودک با اختلالات یادگیری بخواهید که اعمال گفتاری مختلف را به طور شایسته به صورت نقش ایفا کند.
در زمان انجام فعالیت های روزمره یا تکالیف درمان مشکلات کلامی که نیازمند دستورات خاص می باشد،زیر لب یا با صدای بسیار آهسته صحبت کنید،سپس با استفاده از سخن رساندن به او ( مثل عبارت،از من بپرس چی گفتم ) کودک اختلال یادگیری را ترغیب نمایید که وضوح بیشتر گفتار را درخواست نماید تا به این وسیله به او عبارات خاصی که برای درخواست وضوح از دیگران به کار می رود و متناسب با سن اوست را بیاموزید (برای مثال،چی گفتی؟) .
در زمان انجام فعالیت هادر مرکز درمان اختلال گفتاری کودکان،خطاهای آشکار و تعمدی ایجاد کنید (برای مثال،قرار دادن قطعات یک پازل چوبی به صورتی اشتباه)و سپس به کودک اختلال یادگیری بیاموزید که سوالاتی متناسب با سن جهت وضوح خطاهای محتوایی بپرسد.
حوادث و اعمال زندگی واقعی نظیر جشن تولد یا رفتن به رستوران را در گفتار درمانی اختلال یادگیری نمایش دهید و سپس از کودک اختلال یادگیری بخواهید که به طور صحیح آنچه را که انجام داده است در دو تا سه عبارت پشت سر هم ادا کند.
تصاویر یا عکس هایی را که دو تا سه مورد را به صورت متوالی نشان بدهد و مربوط به وقایع آشنا باشد،به کار ببرید و از کودکان اختلالات یادگیری بخواهید که آنها را در یک توالی مناسب قرار بدهند و سپس داستانش را بگویند.
از کتابهای مصور داستانی متناسب با سن کودک استفاده کنید،از کودک اختلال یادگیری بخواهید که شخصیت ها و وقایع داستان را خلاصه گویی،پیش بینی یا بررسی نماید.
سوالات متداول:
1.گفتاردرمانی چه کمکی به کودکان با اختلال یادگیری می کند؟
بهبود تعدا واژگان بیانی در کودکان ، بهبود در درک ساختار های اصلی نحوی در حین مکالمه در گفتار کودکان اختلال یادگیری و درک ویژگی های صرفی. بهبود مهارت های کاربردی عملکرد های ارتباطی زبان .
2. اختلال یادگیری درمان می شود؟
کودکان با مشکلات اختلال یادگیری به جز آموزش های رایج تحصیلی نیازمند درمان های پایه ای تری نظر کاردرمانی و گفتاردرمانی هستند تا مهارت های اجرایی مغز آنان نظیر حافظه، توجه، درک مطلب، سرعت پردازش، ادراک بینایی و… در آنها پیشرفت کرده و در صورت درمان صحیح بهبودی در این کودکان حاصل می شود.
کاردرمانی در حرکات ظریف و درشت کودکان اختلال یادگیری
مهارت های حرکتی ظریف و هماهنگی در مهارت های حرکتی درشت در کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری دچار ضعف و آسیب بوده و همین امر باعث ضعف در حرکات ریز انگشتان، درک بینایی ضعیف و کندی در نوشتار و مشکلات زمینه ای دیگر می شود. تقویت مهارت های حرکتی کودکان در کاردرمانی دست اختلالات یادگیری موجب بهبود توانایی های دستی کودکان می گردد، مرکز کاردرمانی کودکاندکتر صابر در دو شعبه غرب و شرق تهران به تقویت مهارت های ظریف دست در کودکان و رشد هماهنگی مهارت های درشت کودکان می پردازد. کاردرمانی در منزل از دیگر خدمات مرکز کاردرمانی در اختلالات یادگیری است. از امکانات مرتبط مرکز کاردرمانی درکی حرکتی، کاردرمانی جسمی ، کاردرمانی دست، اتاق توجه دیداری، کاردرمانی حسی و… می باشد.
رشد مهارت های حرکتی درشت و ظریف:
مهارت های حرکتی درشت عضلات بزرگ گردن،تنه،بازوها و پاها را به حرکت در می آورد. رشد حرکتی درشت شامل کنترل وضع اندام، راه رفتن،دویدن،گرفتن و پریدن است. برای ارائه محرک جهت رشد حرکتی درشت،کودکان به محیط های بی خطر عاری از موانع و نیز به تشویق های والدین و معلم ها نیاز دارند.
مهارت های حرکتی ظریف شامل عضلات کوچک است. هماهنگی حرکتی ظریف هماهنگی دست ها و انگشت ها و چالاکی حرکات عضلات زبان و گفتار را در بر می گیرد. کودکان وقتی یاد بگیرند اشیای کوچکی نظیر دانه های تسبیح یا تکه های غذا را بر دارند،چیزهایی را با قیچی ببرند،مداد شمعی و مداد را در دست بگیرند و از آن استفاده کنند و با قاشق و چنگال غذا بخورند مهارت های حرکتی ظریف را کسب کرده اند. آنها به فرصت‌های زیادی برای ساختمان سازی با مکعب ها،بازی با اسباب بازی های کوچک،به نخ کشیدن مهره ها،بستن دکمه و پیچیدن و کوبیدن اشیا نیاز دارند.
یادگیری حرکات ریز و درشت از طریق بازی:
کودکان از طریق فعالیت های طبیعی برای بازی کردن فرصت‌های زیادی برای تقویت مهارت های حرکتی درشت و ظریف دارند. عضلات کوچک در زمین بازی هنگام دراز کردن دست بسوی چیزی، گرفتن آن، دویدن، ایستادن یا کشیدن چیزی به حرکت در می آید. در محیط طبیعی بازی کودک هنگام بازی با اسباب بازی یا خاک رس یا نقاشی کردن مهارت های ریز انگشتیو درشت خود را رشد می دهد. بازی مسابقه ای که شکل گیری خود پنداشت،روابط اجتماعی و کسب مقبولیت در نظر همسالان کمک می کند. مهارتهای حرکتی درشت نظیر دوچرخه سواری، بازی های مسابقه ای و رقص علامت پدید آمدن رشد مهارتهای حرکتی در سطوح گوناگون است. ناتوانی در اجرای تا حد معقولی ماهرانه این فعالیت ها ممکن است زنجیره‌ای از شکست‌ها را در پی داشته باشد.
گاهی دانش‌آموزان دچار اختلالات یادگیری از طریق برنامه های تربیت بدنی انطباقی آموزش حرکتی و تربیت بدنی می‌بینند. این برنامه‌ها متناسب با نیازهای دانش آموزان دچار اختلال یادگیری تعدیل پیدا کرده‌اند. کمک به دانش آموزان دچار اختلال یادگیری ضمن آنکه به آنها می آموزد از فواید تمرین های جسمانی،هیجانی،اجتماعی،تفریحی و بازی های اوقات فراغت مانند سایر کودکان تا حد امکان برخوردار شوند،می تواند گام مهمی در ادغام آنها از نظر عادی سازی زندگی تحصیلی باشد.
بازی های پر جنب و جوش به دانش‌آموزان دچار اختلالات یادگیری کمک میکند تا با برنامه های یادگیری کلاس درس همگانی سازگار شوند. به طور مثال،فراخنای توجه دانش آموز را میتوان از طریق بازی ها و فعالیتهایی حرکتی درشت که مستلزم توانایی توجه فزاینده اند،گسترش داد. یادگیری حروف الفبا را می توان به صورت فعالیت حرکتی درشت درآورد، برای این کار می توان شکل حروف را در اندازه های بزرگ از طنابی برید و روی زمین بازی قرار داد و بازی هایی را ترتیب داد که دانش آموز بتواند روی حروف بدود یا راه برود. افزون بر این فعالیت های حرکتی درشت که کل بدن را درگیر می کند نیز ممکن است به تمرکز توجه کودک بیش فعالی کمک کند.
نظریه ادراکی-حرکتی در کاردرمانی حرکات ظریف
نظریه ادراکی حرکتی اختلالات یادگیری را یکی از پیشگامان اختلالات یادگیری نیوول کفارت تدوین کرد. نظریه ادراکی حرکتی معتقد است کودکانی که رشد ادراکی حرکتی بهنجار دارند مفهومی سه بعدی و یکپارچه از جهان در ذهن خود تشکیل می دهند،جهان ادراکی حرکتی باثبات ای که تا قبل از ۶ سالگی،سنی که با تکلیف تحصیلی مواجه شوند،در ذهن آنها شکل می گیرد.
در مقابل،عده‌ای از کودکان دچار اختلالات یادگیری،رشد حرکتی درشت و ظریف نابهنجار نیز دارند. آنها مجبورند با جهان ادراکی-حرکتی ناپایدار و غیر منسجمی دست و پنجه نرم کنند. برای حل و فصل مواد درسی نمادین،کودکان باید یاد بگیرند به طور دقیق تری به مشاهده فضا و زمان بپردازند و سپس این مشاهده ها را با اشیا و رویدادها مرتبط سازند. طبق گفته کفارت کودکان دچار اختلالات یادگیری وقتی با مطالب نمادین روبه‌رو میشوند به علت نداشتن آشنایی کافی با واقعیت های اساسی جهانی که آنها را احاطه کرده- و به ویژه در ابعاد فضا و زمان-ممکن است با مشکلاتی مواجه شوند. این کودکان مهارت های حرکتی ظریف و درشت لازم را برای درون سازی طرحواره‌ای جامع و پایدار از دنیا ندارند.آن ها قادر به پردازش اطلاعات خود و سازماندهی آنها به نحوی خودبسنده نیستند و از نظر جسمانی،ادراکی و شناختی سازمان نایافته‌اند.
تحول الگوهای حرکتی درشت و ظریف
نظریه ادراکی حرکتی بر پایه آن نظریه پیاژه استوار است که نخستین یادگیری کودک یادگیری حسی حرکتی است. کودک از طریق تجربه‌های حرکتی درشت و ظریف با جهان به تعامل می‌پردازد و درباره آن یاد می گیرد. کفارت عقیده داشت مشکلات یادگیری بیشتر در این مرحله شروع میشود،زیرا حرکات ریز و درشت کودک به صورت الگوهای حرکتی در نیامده است.
تمایز بین مهارت حرکتی و الگوی حرکتی در نظریه ادراکی حرکتی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. مهارت حرکتی ظریف و درشت، حرکتی است که ممکن است از دقت بسیار زیادی برخوردار باشد. این حرکات ظریف برای اجرای عملی خاص یا رسیدن به هدفی معین صورت می گیرد. دقت الگوی حرکتی ممکن است کمتر و میزان تغییر آن بیشتر باشد. الگوی حرکتی فراتر از اجرای صرف یک عمل و در پی تدارک پسخوراند و اطلاعات بیشتر برای فرد است. به طور مثال،پرتاب توپ به سمت هدفی مشخص مهارتی حرکتی درشت محسوب می شود،اما توانایی استفاده از این مهارت در بازی بیسبال الگوی حرکتی را منعکس می کند.
وقتی برای اجرای حرکتی معین،که در زنجیره کنونی رشد دانش آموز وجود ندارد،از خارج به او فشار وارد شود ممکن است مهارت حرکتی ریز را یاد بگیرد،اما این یادگیری صرفاً به صورت مهارتی پراکنده آموخته می شود و نه همچون جزئی که تکمیل کننده رشد زنجیره ای منسجم او باشد. به طور مثال، کودکانی که مجبور میشوند نوشتن را یاد بگیرند،حتی اگر آمادگی جسمانی لازم برای این کار را نداشته باشند، ممکن است بتوانند نام خود را از طریق به خاطر سپردن مجموعه ای از حرکت های ظریف انگشتان، بدون ارتباط با مچ دست یا سایر قسمتهای بازو یا بدن، بنویسند. عده‌ای رقص را همچون مهارتی درشت پراکنده اجرا می کنند به نظر می‌رسد حرکات پاهایشان با بقیه بدن ارتباطی ندارد.
کاردرمانی در حرکات ظریف و درشت در کودکان اختلال یادگیری
انطباق ادراکی-حرکتی: همانطور که کودکان از طریق تعمیم حرکتی اطلاعاتی به دست می‌آورند، توجه به اطلاعات ادراکی را نیز آغاز میکنند. کودکان بعد از بررسی اشیا از طریق فعالیت های حرکتی درشت شروع به بررسی جهان به شیوه ادراکی می کنند. اطلاعات ادراکی فقط هنگامی معنادار می شوند که با اطلاعات حرکتی از قبل یاد گرفته شده منطبق باشد. کودک یاد می گیرد که جهان ادراکی تحریف های ظاهری متعددی دارد. به طور مثال،وقتی از زاویه های معین به دایره ای نگاه کنیم آن را به شکل بیضی یا حتی خط مستقیم می بینیم. مربع مستطیل از زاویه ممکن است شبیه ذوزنقه به نظر برسد. هنرمندان برای خلق چشم انداز از این تحریف های ادراکی سود می جویند.
کودک باید یاد بگیرد اطلاعات ادراکی را با آن اطلاعاتی که از طریق تعمیم های حرکتی پیشین یاد گرفته است مطابقت دهد. اگر انطباق ادراکی حرکتی به طور صحیح صورت نگیرد، کودک در دو دنیای تعارض آمیز- دنیای ادراکی و دنیای حرکتی-زندگی خواهد کرد. در این صورت کودک نمی‌تواند به اطلاعات دریافتی خود اعتماد کند،زیرا دو نوع داده با یکدیگر همخوان نیستند و نمی توانند به هم ربط پیدا کنند. برای چنین کودکانی دنیا غیر قابل اطمینان است با قاطعیت نمی‌توان گفت که واقعیت چیست. کودکانی که همواره اشیا را لمس می کنند شاید به این دلیل این کار را میکنند که به آنچه می بینند اطمینان ندارند.یکی از معلم های کودکان دچار اختلالات یادگیری تعریف کرده است که هر وقت لباس خال داری می پوشید کودکان می خواسته اند ها خال ها را لمس کنند،زیرا آنچه را می دیدند درک نمی کردند. مثال های متعددی از چنین وضعیت هایی موجود است. به طور مثال بین این اطلاعات که سطح میز چه شکلی به نظر می‌رسد و اطلاعات ادراکی فرد از آنچه واقعاً می بیند باید سازگاری ایجاد شود. در اینجا شکل ادراکی نیز تحریف میشوند و با اطلاعات حرکتی انطباق می یابد. کودکی که از نظر ادراک شکل هایی نظیر مربع و مستطیل رشد نایافته است با مشکلات متعددی در موضوع های درسی مواجه می شود که منبعث از این اختلال ادراکی است.ادراک دیداری راهی حسی برای کسب اطلاعات بسیار زیادی است زیرا کودک یاد می گیرد از طریق چشم اشیایی را کشف کند که قبلاً باید با دست کشف می کرد. کاردرمانی در اختلالات یادگیری به تقویت ادراک بینایی و رشد مهارت های حرکتی ظریف و درشت در کودکان کمک بسزایی می کند.
کاردرمانی در انسجام حسی برای تقویت مهارت های ریز و درشت:
نظریه دیگری درباره تحول حرکتی اختلالات یادگیری وجود دارد و آن نظریه انسجام حسی است. این نظریه از کاردرمانی ( OT ) نشئت می گیرد. متخصصان کاردرمانی در خصوص فیزیولوژی و عملکرد مغز آموزش می بینند. آنها درمانهای خاص حرکتی ظریف و درشت را تجویز میکنند و ورزشهایی را برای تغییر و اصلاح عملکرد انسجام حرکتی و حسی بیماران طراحی می کنند.
انسجام حسی نظریه است که با این فرایند عصب شناختی و رفتار حرکتی ارتباط برقرار میکند. متخصصان کاردرمانی،که روش انسجام حسی را به کار می برند عقیده دارند که برخی از کودکان دچار اختلالات یادگیری در چندین عملکرد انسجام حسی اختلال دارند و هر یک از این اختلالات بر آگاهی آنها از بدن و حرکتهای بدنشان تاثیر می گذارند. در چنین مواردی از شیوه درمانی انسجام حسی برای کمک به کودکان دچار اختلالات یادگیری استفاده می شود.معمولاً از این روشها در برنامه‌های آموزش و پرورش ویژه دوره اول کودکی استفاده میشود.
سه دستگاه بدن در انسجام حسی دخالت دارند: دستگاه لامسه،دستگاه دهلیزی و دستگاه تحریک عضلانی.
دستگاه لامسه: این دستگاه شامل حس لمس و تحریک سطح پوست است. برخی از کودکان دچار مشکل حالت تدافعی لامسه هستند و وقتی کسی به آنها دست می‌زند احساس ناراحتی می کنند. نوزادانی که حالت تدافعی لامسه ای دارند،دوست ندارند کسی آنها را در آغوش بگیرد یا به آنها دست بزند. سایر کودکان ممکن است شکایت کنند که برچسب پشت یقه لباس،درز جوراب یا لباس های خاصی آنها را اذیت می کند. این کودکان وقتی در صفی ایستاده اند اگر کسی از روبرو به آنها نزدیک شود و به آنها تماس پیدا کند ممکن است به شدت ناراحت شوند و با او دعوا کنند. کودکان محروم از لمس نیاز بیشتری به تماس بدنی دارند.
متخصصان کاردرمانی از روشهای درمانی حسی حرکتی برای درمان حالت تدافعی لامسه سود می جویند. این روشها شامل لمس کردن و مالیدن سطح پوست،استفاده از کرمهای مخصوص پوست و کشیدن برس های خاص بر سطح پوست دست ها است. این تمرینات موجب بهبود مهارت های حرکات ظریف در کودکان اختلال یادگیری می شود.
دستگاه دهلیزی: این دستگاه شامل گوش داخلی است که باعث میشود فرد بتواند حرکت را تمیز دهد.دستگاه دهلیزی به فرد امکان می دهد که بگوید در فضا راس در کجا قرار دارد و چگونه می توان بر جاذبه زمین غلبه کرد.کودکان دچار اختلال های دهلیزی خیلی سریع و آسان می‌افتند و نمی دانند چگونه بدن خود را با وضعیت سر یا با سایر حرکت های بدن خود سازگار کنند.
متخصصان کاردرمانی برای درمان اختلالات دهلیزی،از ورزشهایی برای تنظیم و تعادل بدن سود می جویند. فعالیتهایی نظیر چرخیدن در صندلی،تاب خوردن و غلتیدن روی توپی بزرگ برای تحریک دستگاه دهلیزی است که موجب تقویت مهارت های حرکتی درشت در کودک اختلال یادگیری می شود.
دستگاه تحریک عضلانی: این دستگاه در تحریک عضلات یا تحریکات درونی خود بدن نقش دارد. اختلال‌های این دستگاه ممکن است به اختلال حرکتی و مشکلاتی در اجرای ارادی حرکت های جسمی معینی منتهی شود. کودکانی که مشکل اختلال حرکتی دارند، نمی دانند چگونه بدن خویش را حرکت دهند که به دیوار برخورد نکنند و نیز قادر به انجام دادن کارهایی نظیر بستن دکمه لباس،گره زدن،طناب بازی کردن یا نوشتن که جزو مهارت های حرکتی درشت و ریز هستند، نیستند.
متخصصان کار درمانی برای درمان اختلالات تحریک عضلانی از تخته های متحرک خاص و از دیگر رفتارهای حرکتی طراحی شده سود می جویند و موجب تقویت مهارت های حرکتی ظریف و درشت در کودکان اختلال یادگیری می شود.
تلفظ یا تولید گفتار وجهی از گفتار می باشد که رشد طبیعی آن وابسته به سیستم عصبی سالم، حواس طبیعی، وجود محرک های محیطی و انگیزه مناسب جهت ایجاد گفتار است. مرکز گفتاردرمانی اختلالات تلفظی در کودکان با بررسی دقیق مشکلات تلفظی در کودکان و تشخیص علل اختلال تلفظ کلمات به صورت کاملا تخصصی در زمینه گفتار درمانی تلفظ حروف و درمان تلفظ کلمات فعالیت می نماید. مشکلات تلفظ حروف در کودکان شامل مشکل تلفظ حرف ر ، مشکل تلفظ حرف س وش و… می باشد. بهترین مرکز گفتار درمانی اختلال تلفظی زیر نظر جناب آقای دکتر صابر در دو شعبه غرب و شرق تهران به درمان تلفظ حرف سین، درمان تلفظ حرف ر و درمان دیگر اختلالات تلفظی در کودکان می پردازد.
علائم اختلال تلفظ در کودکان
کاهش چشمگیر تولید واجی نسبت به هنجارهای رشد واجی مورد انتظار
مشکل دائمی و قابل ملاحظه در تولید واحدها در جایگاه‌های مختلف در کلمات،عبارات و یا جملات. برای مثال اختلال در تلفظ حرف ر یا اختلال در تلفظ حرف س
عدم وضوح گفتار خود به خودی کودک از نظر بزرگسالان غریبه به علت اختلال در تلفظ کلمات
تاثیر بسیار منفی نحوه تولید واج ها بر ارتباط موثر در خانه،مدرسه و جامعه در مشکلات تلفظ در کودکان
وجود نقص چشمگیر در آگاهی از ویژگی‌های واجی زبان به علت مشکلات تلفظی که به نوبه خود تولید گفتار را متاثر می سازد.
مشکلات دائمی و قابل توجه در قدرت دهانی-حرکتی در کودکان با اختلال تلفظ کلمات و یا حرکت مورد نیاز برای جنبه های تنفس،تولید،آوا سازی و تشدید گفتار.
اهداف گفتار درمانی اختلالات تلفظ کلمات
تولید متناسب واج ها در موقعیتهای ارتباطی مختلف با توجه به سن،شناخت،توانایی فیزیکی،و گویش کودک مبتلا به اختلال تلفظ
وضوح کامل گفتار هنگام ارتباط با دیگران در خانه،مدرسه و جامعه با درمان تلفظ حرف.
ایجاد و افزایش درک کودک با اختلال تلفظ کلمات از ویژگی‌های واجی زبان.
افزایش مهارت های دهانی-حرکتی که منجر به درمان تلفظ کلمات و تولید گفتار می گردد.
افزایش آگاهی از نواقص واجی در اختلال تلفظ حرف ر و حرف س و تمرین جهت غلبه بر آن ها با استفاده از راهکارهای جبرانی برای رفع مشکلات تلفظ در کودکان.
ایجاد انتظارات واقع بینانه در والدین در مورد مهارت های واجی کودکشان و همکاری ایشان با گفتار درمانگر برای ایجاد و توسعه راهکارهای درمان تلفظ کلمات موثر.
نکات قابل توجه در گفتار درمانی تلفظ (حرف سین و حرف ک) در کودکان
به منظور ارزیابی تحریک پذیری کودک با اختلال تلفظ حروف در واج های خطا و مقایسه رشد واجی او با هنجار های گویشی و رشدی،یک آزمون تولیدی که تولید واج توسط کودک مبتلا به اختلال تلفظ را در موقعیت اول،وسط و آخر کلمات و در گفتار پیوسته تعیین می کند اجرا نمایید.برای مثال مشکلات تلفظ حرف ر و س
با اجرای آزمون فرایند های واجی،الگوهای خطای کودک با اختلال تلفظ کلمات (مثلاً حذف همخوان انتهایی،حذف همخوان ابتدایی،ساده کردن خوشه،پیشین کردن کامی ها،غلت شدگی،کامی رفتگی،مرکب رفتگی یا پیشین شدگی) را ارزیابی نمایید.
در حالیکه کودک با اختلالات تلفظی با اسباب بازی های مورد علاقه‌اش بازی می کند یا در مورد برنامه های تلویزیونی،فیلم ها،کتب یا بازی های مورد علاقه اش صحبت می کند نمونه ای از گفتار محاوره‌ای را که نشانگر تولید گفتار پیوسته وی است به طریقه ویدیویی،ضبط و نوار ضبط شده را به منظور بررسی چگونگی تولید واجی تحلیل نمایید.
ایجاد یک مبنای قابل اندازه گیری از مهارت های واجی کودک با اختلال تلفظ حروف قبل از شروع درمان تلفظ حروف.
مهارت های دهانی-حرکتی کودک مبتلا به اختلال تلفظ در کودکان را به این صورت ارزیابی نمایید که ابتدا ساختارهای قابل دید صورت،لب ها،دندان ها،زبان،سخت کام و نرم کام وی را مشاهده نمایید،سپس چگونگی استفاده کودک با اختلالات تلفظی از ساختارهای ویژه و مهم برای تولید گفتار (نظیر حرکت،قدرت و بسته بودن لبها ،قدرت،پیش آمدن،عقب کشیدن و طرفی کردن زبان،یا حرکت نرم کام هنگام تولید واج ( /a/ ) را بررسی کنید.)
آزمون غربالی شنوایی شناسی تن خالص رادر فرکانسهای 500 ، 1000،2000 و 4000هرتز در شدت 20 دسی بل برای کودکان، و 25 دسی بل برای بزرگسالان اجرا نمایید.
در صورتی که نتایج غربالگری شنوایی شناسی حاکی از نیاز کودک با اختلال تلفظ کلمات برای سنجش بیشتر است، وی را برای ارزیابی کامل به شنوایی شناس ارجاع دهید.
از والدین و کودک با اختلال تلفظی در صورت مناسب بودن سنش بخواهید در زمینه شاخص‌های رشدی (مایلستونها) ،تاریخچه و وضعیت فعلی پزشکی،مداخلات تخصصی فعلی،تولید واجی در منزل و موارد اجتماعی و فامیلی مرتبط اطلاعاتی فراهم نمایند.
در صورت لزوم از والدین بخواهید یک ارزیابی پزشکی توسط (متخصص گوش و حلق و بینی) متخصص گوش و حنجره داشته باشند تا هرنوع مبنای عضوی برای اختلال واجی کودک مبتلا به اختلال در تلفظ کلمات را تعیین نمایید.
به منظور تعیین خدمات مورد نیاز کودک با اختلال تلفظ حروف و نیز ایجاد و توسعه راهکارهای درمان تلفظ حروف مشترک،ملاقاتی با والدین و کودکان با اختلال تلفظ کلمات (در صورت مناسب بودن سنش) ترتیب دهید.
مناسب‌ترین رویکرد درمانی کلی (یعنی رویکرد زبانی یا رویکرد حرکتی) را برای نیازهای خاص کودک با اختلال تلفظی تعیین نمایید.
واج ها یا فرایند های واجی خاص را با توجه به سن،میزان تحریک پذیری،وضوح، گویش و یا نیازهای ارتباطی آموزشی و اجتماعی کودک،به عنوان اهداف گفتار درمانی اختلال تلفظی انتخاب نمایید.
ارتباط رشد واجی با سن، شناخت و وضعیت فیزیکی کودک با اختلال تلفظ حروف را به والدین توضیح دهید.
مطالب و منابع مفیدی در زمینه اختلالات واجی برای والدین تهیه نمایید.
به منظور حمایت غیر رسمی از والدین یا برای تسهیل شرکت آنها در یک گروه حمایت محلی،ایشان را به دیگر والدینی که کودک مبتلا به اختلالات تلفظ کلمات دارند،معرفی کنید.
دریابید که از چه نوع پاداش هایی میتوان استفاده کرد تا تلاش‌های واجی موفق کودک مبتلا به اختلالات تلفظی به نحو مثبتی تقویت گردد (مثلا تقویت کننده های خارجی نظیر غذا،برچسب یا دیگر ژتونها،یا پاداش های کلامی و تقویت کننده های درونی همچون دریافت پاسخ فوری در ازای تقاضای کلامی واضح)
قبل از شروع فعالیت به وضوح هدف درمانی آن فعالیت را برای کودک با اختلال تلفظ کلمات شرح دهید. (مثلا ما از آینه استفاده میکنیم تا به تو کمک کند که چگونگی تلفظ حرف س را یاد بگیری)،و در پایان فعالیت از وی بخواهید که برای شما هدف خاص آن فعالیت را توضیح دهد.
به کودک مبتلا به اختلال تلفظ کمک نمایید که نمودار پیشرفت درمان تلفظ حروف را ترسیم نماید به این صورت که دستاورد های واجی خویش را روی یک نمودار بینایی که مراحل متوالی ضروری برای دستیابی به اهداف دراز مدت را نشان می دهد به تصویر بکشد.
در صورتیکه گفتار کودک با اختلالات تلفظی به شدت ناواضح است،یک رویکرد مداخله ای دوره‌ای که فرایند های واجی معین را هدف قرار میدهد انتخاب نمایید. به این صورت که الف- فهرستی از کلمات که فرایند های واجی خاصی مورد استفاده کودک با اختلال تلفظ حروف او را برجسته میکند با اغراق بخوانید، ب – از کودک مبتلا به اختلال تلفظ بخواهید ۳ تا ۵ تصویر از کلماتی که به دقت انتخاب شده است را رنگ کند و بچسباند، پ -به کودک کمک کنید کارت های مصور را نام ببرد، ت – میزان تحریک پذیری بیمار را در واج های دیگر ارزیابی کنید برای مثال تلفظ حرف س یا ر، ث – مجدداً همان فهرست کلمات را بخوانید.
با حفظ تماس های همیشگی و تمرینات واجی با کودک به مدت ۱۰ دقیقه مکرر با والدین، روش های خاص برای استخراج تلفظ حروف کودک را مورد بحث قرار دهید و پیشرفت وی یا موارد مرتبط با نیازهای واجی کودک مبتلا به اختلالات تلفظی را گزارش دهید .
از والدین بخواهید هر روز فهرستی از ۱۰ تا ۱۲ واژه شامل واژه های خاصی که فرایندهای واجی مورد نظر را نشان میدهد برای کودک با اختلال تلفظ حروف بخوانند.
پس از هر جلسه درمانی،کاربرگ یا کارتهای تصویری از ۵ تا ۱۰ واج هدف(برای مثال تلفظ حرف س-ر،کلمات،یا عبارات را برای کودک با اختلالات تلفظی فراهم نمایید. تا هر روزه در خانه و زیر نظر والدین تمرین نماید.
به منظور افزایش قدرت و کنترل عضلانی لازم برای تولید گفتار،روزانه به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه تمرینات دهانی-حرکتی خاص را در ترکیب با تکالیف گفتاری برای کودک با اختلال تلفظ کلمات طراحی کنید (مثلا حرکت دادن زبان به سمت ستیغ لثوی به منظور قرار گیری زبان در جایگاه صحیح صدای( ک).
به کودک با اختلالات تلفظی آموزش دهید از میان تصاویر مربوط به جفت واژگان کمینه نظیر سیر و شیر که واژه های هدف او نظیر ( درمان تلفظ حرف س و ش ) یا فرایندهای واجی او را برجسته میکند،تصویر کلمه گفته شده را نشان دهد.
به کودک با اختلالات تلفظی بیاموزید تصاویر نشانگر واژگانی کمینه را به دو گروه واژه‌های هدف و واژه های غیر هدف طبقه بندی نماید.
به کودک کمک کنید تا تعیین نماید آیا صداهای هدف در موقعیت پیش واکی ابتدایی،بین واکی میانی،یا پس واکی انتهایی در کلمات قرار دارند،مثلاً از وی بپرسید آیا صدای (ل) در کلمه بله در ابتدا،میان یا انتهای کلمه است؟
الگوهای ناصحیح تولید گفتار کودک با اختلال تلفظ کلمات را در برخی از کلمات یک قصه کوتاه آشنا به عمد تقلید نمایید و به وی آموزش دهید که به دقت گوش کند و پس از شنیدن تلفظ ناصحیح بگوید غلطه آی غلطه.
از کودک مبتلا به اختلال تلفظ بخواهید که در حین مشاهده فیلمی که در حال تمرین راهکارهای درمان تلفظ کلمات از وی تهیه کرده‌اید،تولیدات واجی صحیح و ناصحیح خویش را تعیین نماید.
برای فراهم کردن نشانه های بینایی و جنبشی دقیق به منظور تعیین موقعیت لبها،دندان ها و یا زبان کودک با اختلال تلفظی،هنگام تولید واج های هدف از آینه،قاشقک و گوش پاک کن استفاده نمایید.
تصاویر،نمودارها یا محرکات کامپیوتری از جایگاه تولید کننده ها را به عنوان مدل برای تلفظ حرف خاص به کودک نشان دهید.
از واج هایی که ویژگی های ممیزه مشابه برای استخراج واج های هدف استفاده نمایید (مثلاً از کودک با اختلال تلفظ حروف بخواهید واج دمیده /ت/ او را به سرعت تولید نماید تا واج ( س) ایجاد گردد)،و اشاره کنید که جایگاه تولید کننده ها در این واج ها مشابه هستند.
پس از آنکه به کودک با اختلالات تلفظی آموزش دادید که به دقت به الگوی کلامی گوش دهد،از وی بخواهید که هجاهای بی معنای دارای واج هدف را در ترکیبات همخوان واکه ( cv ) ، واکه -همخوان ( vc ) ،همخوان -واکه- همخوان ( cvc ) واکه- همخوان- واکه ( vcv ) ، و همخوان-واکه-همخوان واکه ( cv/vc ) تقلید نماید. این امر در درمان تلفظ حرف س- تلفظ حرف ر
در کلماتی با بافت های آوایی متفاوت به شیوه متوالی زیر تمرین نمایید: الف) واج هدف در موقعیت پیش واکی ابتدایی، ب) در موقعیت پست پس واکی انتهایی، پ) در موقعیت بین واکی میانی، ت) در ترکیبات، و ث) در تمام جایگاه‌های متفاوت کلمات.
بر روی جفت واژه‌های کمینه که فرآیندهای واجی کودک مبتلا به اختلالات تلفظی را هدف قرار می‌دهند نظیر مو و موش یا سیر و شیر تمرین نمایید،به این صورت که از کودک بخواهید موارد خاصی را درخواست نماید یا داستان دارای جفت واژه‌های کمینه را پس از شما تعریف نماید.
در گفتاردرمانی تلفظ با استفاده از گفتار کند،گفتار پژواکی،هم گویی یا ایفای نقش،تمریناتی را در زمینه تولید واج های هدف در عبارات یا جملات کوتاه تدارک ببینید.
از کودک با اختلالات تلفظی بخواهید بازیهایی را انجام دهد که نیازمند استفاده از واج های هدف در عبارات و یا جملات است. مثلاً اشیا یا تصاویر دارای واج های هدف را به کودک بدهید و بازی های هدفمند ای نظیر ۲۰ سوالی را با استفاده از عبارت هایی که در برگیرنده واجهای هدف است،انجام دهید .
از کودک مبتلا به اختلالات تلفظی بخواهید داستان یا جوک یا معماهای مناسب سنش را بخواند یا بعد از شما بازگو کند و واج هدف را در آنها درست تلفظ نماید.
با پرسیدن سوالات راهنما نظیر سوالات زیر: الف) درباره فیلم یا برنامه تلویزیونی مورد علاقه ات حرف بزن.
ب) چطور فوتبال بازی می کنی؟.
پ) اگر یک میلیون تومان ببری چه کار می کنی؟
ت) در طی تعطیلات چه کار کردی؟
نحوه تولید گفتار کودک با اختلال تلفظی را در حین مکالمه به وی نشان داده و تصحیح نمایید.
با بازی کردن کودک با اختلال تلفظ کلمات در نقش های ارتباطی متفاوت ( روش ایفای نقش) نظیر برگزاری مهمانی چای،تلفن زدن،یا مکالمه سر میز شام،واژه‌های هدف را در تکالیف مکالمه‌ی تمرین کرده و نحوه تولیدات واجی کودک را به وی نشان داده و تصحیح نمایید.
از والدین،معلمان و افراد مهم در زندگی کودک تحقیق نمایید که آیا وی واج های هدف را در مکالمات روزمره به درستی بیان می نماید؟
سوالات متداول:
1- آیا اختلالات تلفظی میتواند ناشی از مشکلات ساختاری در دهان یا فک باشد؟
بله، مشکلات ساختاری مانند شکاف کام، مشکلات دندانی، یا ناهنجاری‌های فک می‌توانند بر توانایی کودک در تولید صداها تأثیر بگذارند. در چنین مواردی، ممکن است نیاز به مداخله پزشکی یا دندانپزشکی در کنار گفتار درمانی باشد.
2-چه زمانی باید نگران تلفظ کودک خود باشیم؟
اگر کودک پس از ۴ سالگی هنوز در تلفظ صداها مشکل دارد، یا اگر مشکلات تلفظی او بر توانایی ارتباطی‌اش تأثیر منفی می‌گذارد، باید به گفتاردرمانگر مراجعه کنید. همچنین، اگر کودک در مقایسه با همسالان خود پیشرفت گفتاری کمتری دارد، این میتواند نشانه‌ای از نیاز به ارزیابی تخصصی باشد.
اغلب هنگامی که از والدین کودکان اوتیسم می‌پرسم واکنش فرزندتان در مقابل غذای های جدید چگونه است؟ لبخندی تلخ بر چهره شان ظاهر میشود. اکثر کودکان اوتیسم رفتار غذا گزینی نشان می‌دهند.مشکلات تغذیه کودکان اوتیسم ناشی از پردازش حسی معیوب و تمایل به یکنواختی می باشد. من ترجیح می‌دهند به جای استفاده از واژه اختلال تغذیه در کودکان اوتیسم از واژه خوردن گزینشی استفاده کنم. چون در بروز رفتارهای غذا خوردن کودک اوتیسم متغیرهای دیگری غیر از خود غذا هم دخیل هستند.( برای مثال خوردن در یک بشقاب خاص ،خوردن جلوی تلویزیون) کودک دارای ادراک حسی ضعیف، ممکن است به دنبال غذای تند باشد و بر عکس کودک دارای ادراک حسی بالا از خوردن غذاهای بافتمند اجتناب کند. برخی از کودکان اوتیسم فقط غذاهای سفت یا ترد را می‌خورند. یک کودک اوتیسم با مشکلات تغذیه ای فقط برنج سفید می‌خورد و یکی دیگر حتما خورشت را را روی برنج می ریزد یا پلوی رنگی می‌خورد. بعضی از کودکان اوتیسم کوچکترین تغییر در غذای مورد علاقه شان را تشخیص میدهد. یا وقتی غذا توسط فرد دیگری غیر از مادر پخته شود آن را نمی‌خورند. کودکان اوتیسم در غذا خوردن علاوه بر انتخاب های عجیب و سخت ممکن است روش های خوردن غذای غیرعادی داشته باشند. مثلا ممکن است کودک اوتیسم با مشکلات تغذیه ای که در دهانش دچار کند حسی است دهانش را بیش از حد پر از غذا کند و کودکی که در دهانش دچار تند حسی است از خوردن چیزی غیر از پوره و غذاهای نرم و اجتناب کند. بعضی از مشکلات خوردن کودکان اوتیسم و عادات سخت تغذیه شان فراتر از نحوه خوردنشان است. برای مثال یکی از کودکان اوتیسم من اجازه نمی‌داد روی بشقابش چند نوع غذا باشد، یا یکی دیگر از خوردن خوراکی‌های شکسته مثل بیسکویتی که گوشه آن شکسته باشد اجتناب می کرد. یک بار من جلوی او سهوا یک بیسکویت را نصف کردن او چنان قشقرقی به راه انداخت که قابل وصف نبود. برای مثال
در اتاق درمان کودک حدوداً سه ساله ای به نام رضا روی یک صندلی بلند نشسته است. مقابلش هم گفتاردرمانش نشسته است. پشت گفتاردرمان یک سینی با چند ظرف غذای کوچک قراردارد. رضا بلند جیغ می زند و صورتش را از درمانگر بر گردانده است. گفتاردرمان یک قاشق کوچک پر از پودینگ وانیلی در دست دارد. درمانگر منتظر می‌ماند تا رضا ساکت شود. به محض اینکه گریه رضا متوقف میشود با چهره ای خندان به او می‌گوید ( سلام رضا) از نظر رفتارگرایان گفتاردرمانی تغذیه کودک اوتیسم دو کار می کند خاموش سازی رفتار اجتناب از غذای رضا از یک سو و تقویت اجتماعی همکاری موقت رضا. رضا دوباره گریه را شروع میکند. گفتاردرمان اوتیسم قاشق به دست به رفتار خود ادامه می دهد. سرانجام رضا دوباره ساکت می شود. گفتاردرمان قاشق به دست می گوید : آفرین پسر خوب. رضا گل، اول پودینگ بعد چیپس رضا این بار کمی جلو می‌آید و دهانش را باز میکند. گفتاردرمان پودینگ را به او میدهد و بلافاصله یک تکه چیپس هم وارد دهانش میکند. چیپس به یکی از خوراکی های مورد علاقه رضا است.
غذا نخوردن کودک اوتیسم
بعضی از کودکان اوتیسم با اختلال خوردن غذا فقط در یک موقعیت و جای خاص ازخانه غذا می خورند. یا فقط از یک لیوان خواص آب می خورد. بعضی از کودکان اوتیسم هنگام خوردن غذایی که مورد علاقه آنها نیست بدون هیچ دلیلی فیزیولوژیکی عق می زنند. این امر یک رفلکس شرطی می باشد. همانطور که سگهای پاولوف شرطی شده بودند که با شنیدن صدای زنگ بزاقشان ترشح می شد. این کودکان هم پس از چند بار تجربه مشکلات تغذیه ناخوشایند صرفا با دیدن غذایی نامطلوب عق می زنند. همانگونه که پیشگیری بهتر از درمان است در مورد اختلال غذا خوردن کودک اوتیسم نیز بهترین راه حل پیشگیری است. پیشگیری از این که از ابتدا چنین رفتار شکل بگیرد. در زیر چند نکته در این زمینه آورده شده است هرچند ممکن است برای خیلی از شما دیر شده باشد :
گفتار درمانی و تغذیه اوتیسم
بهترین مرکز گفتاردرمانی در تهران زیر نظر جناب آقای دکتر صابر در دو شعبه غرب و شرق تهران به گفتاردرمانی کودکان اوتیسم و درمان اختلال بلع در کودکان اوتیسم توسط متد های درمانی روز دنیا در حیطه درمان کودکان اوتیسم در بهترین مرکز توانبخشی اوتیسم می پردازد. همچنین خدمات گفتار درمانی در منزل برای کودکان اوتیسم در این مرکز ارائه می شود.
در مشکلات تغذیه در کودکان اوتیسم علی رغم تمایل کودک به غذاهای خاص در دام این عادت که هر وعده همان غذا را برای او مهیا کنید نیفتید به صورت چرخشی غذاها را تغییر دهید.
در مشکلات غذا دادن به اوتیسم ثابت قدم باشید.
اگر کودک اوتیسم سرش را در مقابل غذایی که به او میدهد برمی‌گرداند یا دهانش را می بندند غذایی که به او داده اید را با غذای مطلوب او تعویض نکنید. به خاطر داشته باشید که حذف پیوسته غذای نامطلوب کودک اوتیسم، یک تقویت منفی در غذا نخوردن بچه اوتیسم محسوب میشود و ارائه غذای مورد علاقه کودک تقویت مثبت! تعویض غذا هنگام اعتراض کودک یک تقویت دوجانبه برای رفتار امتناع کودک خواهد بود و شرایط را روز به روز بدتر خواهد کرد. اگر فکر میکنید از نظر عاطفی تحمل گرسنه نگه داشتن کودک اوتیسم را ندارید در ابتدا هر وعده کمی غذای مورد علاقه کودک تان را مهیا کنید و به او بدهید. به این ترتیب دست کم اختلال غذا خوردن کودک اوتیسم را تقویت نخواهید کرد و جایی برای عذاب وجدان تان باقی نخواهد ماند.
برای حل مشکل غذا خوردن کودکان اوتیسم بهتر است از یک گفتار درمان تغذیه کمک بگیرید. در صورت امکان بهتر است از تیمی متشکل از گفتار درمان، متخصص تغذیه، روانشناس و کاردرمان کمک بگیرید. گفتاردرمانگر از شما خواهد خواست طی یک پرسشنامه به سوالاتی درباره مقدار و نوع غذاهایی که کودک اوتیسم می‌خورد، ارزش تغذیه ای بافت و دیگر مشخصات غذاها خواهد پرسید. همچنین درباره فضای فیزیکی ای که تغذیه کودک اوتیسم در آن انجام می شود، روی میز، روی صندلی بلند، صندلی کوتاه، جلوی تلویزیون؟ با کدام یک از اعضای خانواده؟ آیا با رفتارهای عجیب کودک هنگام خوردن کنار آمده ای؟ سوالاتی خواهد پرسید.
درمان مشکلات خوردن کودکان اوتیسمی
مداخله گفتار درمانی در اختلال تغذیه اوتیسم، مبتنی بر از ملغمه ای از اصول تغذیه، فیزیکی، رشدی و رفتاری خواهد بود. گفتاردرمانگر جدولی از پیشرفت کودک اوتیسم در استفاده از غذا (از نظر بافت و طمع ) مشخص خواهد نمود. تا ضمن اطمینان از سلامت تغذیه کودکان اوتیسم شیوه تغذیه کودک اصلاح گردد. گفتاردرمان تغذیه اوتیسم وضعیت تنه، سر و گردن، دست ها و اندام های دهانی را بررسی و از درست بودن آن هنگام غذا خوردن کودک اوتیسم مطمئن خواه شد. در همه موارد شرایط رشدی کودک اوتیسم باید مدنظر قرار گیرد. برای مثال جویدن چرخشی (که با دندانهای آسیاب انجام میشود در مقابل گاز گرفتن با دندانهای جلویی انجام میشود.) از مهارتهای حرکتی ۱۲ ماهگی است. استفاده از قاشق از مهارتهای شناختی و حرکات ظریف ۱۲ ماهگی است. اهداف درمانی در حوزه غذا دادن به کودک اوتیسم باید متناسب با شرایط رشد کودک اوتیسم باشد. برای مثال کودک ۱۸ ماهه ای که دارای تاخیر رشد کلی است و از نظر عملکردی در سطح یک کودک ۶ ماهه است آماده استفاده از فنجان یا قاشق و حتی خوردن گزینه‌های مستلزم جویدن نیست. الگوی نشستن و پوسچر تنه نیز در فرآیند بلع کودکان اوتیسمی اهمیت دارد. استفاده از اصول اصلاح رفتار کمک شایانی به بهبود عادات غذا نخوردن بچه اوتیسم خواهد کرد.
حساسیت زدایی تدریجی در گفتار درمانی و غذا نخوردن کودک اوتیسم
برای مثال در جلسه اول درمان غذاهای نامطلوب برای کودک روی میز قرار میگیرد ولی جلوی کودکان اوتیسم نمی باشد در جلسه دوم غذا مستقیما جلوی کودک اوتیسم قرار داده می شود. ولی نه توی بشقاب کودک .در جلسه بعد از کودک اوتیسم می خواهیم به آن دست بزند ببوید یا لیس بزند سپس آن را وارد دهانش کند اما اجازه داشته باشد آن را بیرون بیندازد و نهایتا آن را ببلعد.
تقویت مثبت خاموشی در گفتار درمانی اختلال تغذیه اوتیسم
تقویت مثبت مستلزم آن است که کودک اوتیسم اول مقدار کمی از غذای نامطلوب را بخورد، سپس بلافاصله پس از آن گفتاردرمانگر مقدار غذای مورد علاقه کودک اوتیسم را در اختیارش می گذارد.در اختلال تغذیه کودک اوتیسم هیچگاه مجبور به خوردن نمیشود. این مسئله غیر اخلاقی و تهاجمی محسوب نمیشود بلکه گفتاردرمانگر دائما غذایی نامطلوب کودک را صرف نظر از میزان قشقرق و زمان آن جلو می‌آورد تا کودک اوتیسم رضایت بدهد آن را بخورد. این عمل در رفتار درمانی خاموش فرار نامیده می شود رفتار فرار که در اختلال خوردن اوتیسم به شکل قشقرق است نادیده گرفته میشود تا سرانجام حذف گردد.
1-چرا کودک من فقط چند غذای محدود می‌خورد؟
این رفتار ممکن است به دلیل حساسیت حسی یا وسواس غذایی باشد. برخی کودکان اوتیسم فقط غذاهای با بافت خاص (مثل نرم یا ترد) یا رنگ‌های خاص را می‌پذیرند. کاردرمانی حسی و معرفی تدریجی غذاهای جدید میتواند کمک‌کننده باشد.
2-چگونه می‌توانم وعده‌های غذایی را برای کودک اوتیسم منظم کنم؟
برنامه ثابت داشته باشید: ساعت و مکان مشخصی برای غذا تعیین کنید.
از وسایل آشنا استفاده کنید: مثلاً همیشه از همان بشقاب یا لیوان موردعلاقه‌اش.
پیش‌بینی‌پذیر باشد: مثلاً ابتدا غذای موردعلاقه‌اش را بدهید، سپس غذای جدید را معرفی کنید.
مرکز کاردرمانی یکپارچگی حسی دکتر صابر، یکی از بهترین مراکز کاردرمانی جسمی حرکتی و درکی حرکتی در درمان کودکان اختلال یادگیری، بیش فعالی و نقص توجه، اوتیسم، سندرم های ژنتیک و اختلال یکپارچگی حسی می باشد. کاردرمانی درکی حرکتی یا حسی حرکتی نقش اساسی در فرایند یادگیری کودکان دارد. در کاردرمانی درکی حرکتی که به کاردرمانی حسی حرکتی نیز معروف است،با ارائه محرک های حسی توسط کاردرمانی حسی کودکان آغاز می گرددو طی فرآیند پردازش اطلاعات حسی در مغز یکپارچگی حسی ایجاد شده و پاسخ حرکتی داده می شود. مهارت های درکی- حرکتی در کودکان توسط تمرینات حسی حرکتی و تمرینات درکی حرکتی کودک که در مرکز کاردرمانی یکپارچگی حسی ارائه می شود، تقویت و اصلاح می شود. مرکز کاردرمانی حسی حرکتی دکتر صابر با دو شعبه در غرب و شرق تهران به ارائه خدمات کاردرمانی دست، حسی- حرکتی، درکی- حرکتی، کاردرمانی یکپارچگی حسی و کاردرمانی جسمی کودکان مشغول می باشد.
تمرینات درکی حرکتی در کاردرمانی- مهارت های حسی حرکتی
نامی آشنا برای کاردرمانگران در حوزه ی کودکان و والدینی که فرزند مبتلا به اختلالات ذهنی (اتیسم،نقص توجه،بیش فعالی،مشکلات پردازش حسی و …) دارد. اما شما تعریف واضحی از مهارتها ی درکی حرکتی و طبقه بندی آنها دارید؟ در این مطلب ضمن تعریف مهارتها ی درکی حرکتی، طبقه بندی آن ها، تمرینات کاردرمانی درکی-حرکتی ارائه می شود.
محرک های حسی به گیرنده های حسی کودک ارائه شده و پس از رمز گشایی پیام های عصبی و انتقال آن به مغز ،اطلاعات در مغز یکپارچه شده و سازماندهی می گردد.سپس اطلاعات با تجربیات و یادگیری های قبلی ادقام شده و اعصاب وابران عکس العمل های مناسب را به اندام های حرکتی انتقال می دهند. در آخر پاسخ حرکتی یا لفظی در عضلات و مفاصل ظاهر می شود. پس از ایجاد پاسخ یک مکانیسم بازخورد فعال می گردد که در صورت درست بودن پاسخ حرکتی اطلاعات مربوطه در مغز ذخیره می شود و در صورت نادرست بودن این پاسخ از طرف مغز پاسخ حرکتی جایگزینی برای تصحیح حرکت قبلی ارائه می گردد. در این روند مهارت های حسی حرکتی کودکان تقویت میشود.
Perceptual-motor skills یا مهارت های درکی-حرکتی کودکان
یکی از توانایی های رشدی کودکان که از ترکیب حس ها(حس عمقی،وستیبولار،لامسه و…) و مهارت های حرکتی در محیط کودک و به شکل بازی و سرگرمی شکل می گیرد، مهارت های درکی حرکتی کودکان است. در این فرایند از حس های بینایی،شنوایی،لامسه،حس عمقی، وستیبولار یا دهلیزی اطلاعاتی برای پردازش به مغز ارسال میشود و در ترکیب با توانایی های حرکتی(حرکت اندام ها) منجر به رشد مهارت های حسی حرکتی میشود. طبق آخرین تحقیقات انجام شده در مورد تکامل مغز،تمرین مهارتهای درکی -حرکتی کودکان باعث شکل گیری سیناپس های عصبی می شود و اثرات دائمی بر روی مغز می گذارد. بنابراین هدف نهایی از تمرینات حسی حرکتی شکل گرفتن راه ها و ارتباطات عصبی در مغز است.
دشواری هایی که گاها در خواندن و نوشتن یا ریاضی کودکان دیده می شود می تواند مستقیما نتیجه ضعف در مهارت های درکی و حرکتی باشد چرا که از طریق تمرینات درکی حرکتی کودک راه های عصبی در مغز شکل گرفته و منجر به یادگیری موثر میشود. بنابراین تمرینات حسی-حرکتی به افزایش توانایی یادگیری کودکان کمک شایانی می کند.
درک و حرکت:
برای فهم هرچه بهتر مفهوم کاردرمانی درکی-حرکتی نیاز به تعریفی جداگانه از درک و حرکت و بررسی ارتباط آن دو وجود دارد. درک، دریافت و سازماندهی و تفسیر اطلاعات حسی در مغز است. (اطلاعات حسی، دریافت های مغز از حس های بینایی،شنوایی،لامسه،حس عمقی،حس وستیبولار یا دهلیزی است). در واقع درک، پردازش دریافتی های ما از حواس پنجگانه است.
زمانی که از مهارت های حسی حرکتی کودکان گفته میشود مقصود توانایی کنترل ارگان های بدن از جمله حرکات چشم،حرکت دست ها و پاها و … است. حرکت، کنترل ارادی اندام هاست.
اطلاعات حسی از طریق چشم،گوش،پوست،مفصل و… دریافت و به مغز ارسال و در آنجا پردازش شده(درک) و پیام به اندام ها ارسال شده که منجر به حرکت می شود.
بین اطلاعات درکی و حرکات ارادی بدن وابستگی و ارتباط تنگاتنگی وجود دارد که نتیجه این ارتباط راهی برای یادگیری و حفظ مهارتها ی درکی حرکاتی آموخته شده است. زمانی که این ارتباط به درستی شکل گرفته باشد یعنی درک اطلاعات حسی و حرکات اندام ها درکنار یکدیگر قرار گیرند کودک به اکتشاف و بازی پرداخته و در یادگیری بهترین عملکرد خود را خواهد داشت.
کاردرمانی حسی حرکتی کودکان- کاردرمانی جسمی حرکتی
مهارت های حسی حرکتی کودکان به طور کلی به چهار دسته تقسیم میشود که شامل: آگاهی از بدن، آگاهی از فضا و مکان، آگاهی از زمان و جهت یابی است که در ادامه هریک به طور خلاصه تعریف خواهد شد.
آگاهی از بدن: توانایی شناخت اعضای مختلف بدن و عملکرد آنها و استفاده موثر از بدن در موقعیت های مختلف. برای مثال از دست های برای گرفتن اشیا استفاده می شود.
آگاهی از فضا و مکان: آگاهی از نحوه اشغال فضال اطراف و موقعیت بدن در محیط و اینکه چطور در یک پوزیشن خاص قرار گرفتن و جابجا شدن در محیط. برای مثال کودک میخواهد از داخل تونل کوچکی بگذرد باید تصمیم بگیرد که با چه پوزیشنی و چگونه از آن عبور کند و سپس اجرا کند. این مهارت به عملکرد سطح بالای حس عمقی و حس دهلیزی نیاز دارد.
آگاهی از زمان(ریتم بدن): توانایی پیش بینی و اجرای حرکت و توالی های حرکتی برای مثال زمانی که توپ یا رول به کودک می رسد باید از روی آن بپرد.
جهت یابی: تفاوت بین دو سمت بدن،تشخیص راست و چپ،جلو و عقب، بالا و پایین را شامل می شود.
اهداف کاردرمانی درکی حرکتی- کاردرمانی حسی کودکان
1. رشد حرکتی و شناختی با تمرکز روی هماهنگی حرکتی،رشد شناخت،عزت نفس و… با کاردرمانی جسمی حرکتی
2. بهبود تعادل،هماهنگی چشم ودست و چشم و پا توسط کاردرمانی یکپارچگی حرکتی
3. بهبود توالی های حرکتی(حافظه)
4. یادگیری پایه ای توسط تمرینات حسی حرکتی در کودکان
5. پیشگیری از مشکلات حرکتی و رشدی در آینده برای کودکانی که دچار اختلالات ذهنی هستند
6. کمک به رشد مهارت های حرکتی ظریف مانند قیچی کردن و نقاشی کردن در کاردرمانی درکی حرکتی
7. کمک به رشد و بهبود گفتار با تمرینات درکی حرکتی
8. افزایش سرعت پردازش و درک توسط کاردرمانی حسی حرکتی
تمرینات حسی حرکتی در کاردرمانی حسی کودکان
تمرینات درکی-حرکتی به سه شکل و در قالب بازی اجرا می شود:
1. تمرینات روی زمین
2. تمرینات مبتنی بر گفتار
3. تمرینات با استفاده از ابزارهایی مانند توپ ها،رول، تخته تعادل، بالانس بیم، تردمیل و…
در این شکل ها تمرینات درکی حرکتی که انجام می شود شامل موارد زیر است.(بدیهی است تعداد تمرینات قابل اجرا بیش از مواردی که معرفی میشوند است اما سعی شده رایجترین آنها معرفی شود.)
• مهارت های حرکتی درشت مثل پریدن، لی لی کردن، پرتاب و دریافت توپ به شکل های مختلف، شوت کردن توپ و …
• فعالیت های فضایی و مکانی از جمله دویدن و عبور از مانع ،ماز های حرکتی
• جهت یابی و تقلید های حرکتی
• فعالیت های تعادلی و آموزش استراتژی های تعادلی از طریق ایستادن روی تخته تعادل،راه رفتن پاشنه به پنجه(گردو شکستن) و…
• فعالیت های یکپارچه که نیاز به هماهنگی حس ها و ادراکات مختلف و حرکت دارند مثل راه رفتن و حمل اشیا، راه رفتن و پاسخ به محرک های شنیداری
• فعالیت های بیانی و عاطفی مثل رقص، بازی های نمایشی و رقابتی و… مهارت های درکی-حرکتی متناسب باسن و نرمال، کودکان را در هماهنگی حرکتی،آگاهی بیشتر از بدن، مهارت های هوشی قوی و تصویر مثبت از خود(عزت نفس) توانمند می کند.
رشد مهارت های حسی حرکتی کودکان در کاردرمانی حسی کودکان
مهارتهای حسی حرکتی در بازی طبیعی کودکان رشد میکنند گرچه تمرین تخصصی کاردرمانی یکپارچگی حسی هریک از آیتم ها به وضعیت درکی و حرکتی و یادگیری کودکان کمک میکند و درنتیجه مشارکت فعال تری در محیط، بازی و اکتشاف خواهند داشت. اما کودکانی که دچار محدودیت هایی در درک و حرکت هستند(کودکان طیف اتیسم،کودکانی که مشکلات پردازش حسی دارند، کودکانی که نقص توجه دارند، کودکانی که دچار اختلالات یادگیری هستند و…) از تمرینات درکی حرکتی بهره زیادی خواهند برد که میتوان به موارد زیر اشاره کرد: بهبود هماهنگی،سرعت،قدرت،چالاکی، تعادل، ثبات در انجام فعالیت های حرکتی و بهبود مهارت های درکی حرکتی درشت و ظریف.
این کودکان در برنامه ریزی حرکت، هماهنگ کردن حرکات و سرعت در انجام کارها پیشرفت قابل ملاحظه ای را پیدا میکنند. حتی حرکات زبان و دهان که منجر به رشد گفتار می شود هم بهبود پیدا خواهد کرد.
از کجا بفهمیم که کودک در مهارت های درکی-حرکتی ضعف دارد؟
به طور کلی زمانی که کودک شما مشکلات توجه یا پردازش حسی دارد یا در انجام کارها کند است و چالاکی لازم در او دیده نمیشود یا مهارتهای تعادلی ضعیف دارد احتمال وجود ضعف در مهارت های حسی حرکتی کودکان وجود دارد.
کودکانی که در مهارتهای درکی حرکتی ضعف دارند معمولا بازی های حرکتی و رقابتی کمی را انجام می دهند و در بازی، خلاقیت و اکتشاف خوبی ندارند، ممکن است در فعالیت های روزمره زندگی از جمله لباس پوشیدن،دسشویی رفتن، حمام کردن و… عملکرد رضایت بخشی نداشته باشند، همچنین ممکن است در فعالیت های مربوط به مدرسه دچار مشکل باشند.
زمانی که در کودک مشکلات تعادلی، افتادن های مکرر، کندی واکنش(سرعت عکس العمل نشان دادن به محرک ها) و… را مشاهده کردید نیاز به ارزیابی مهارتهای حسی حرکتی و در صورت لزوم مداخله کاردرمانی حسی حرکتی وجود دارد.
برای سهولت در ارزیابی لیستی از مهارتهای درکی-حرکتی در ادامه مطلب ارائه می شود.
غلت زدن
چهار دست و پا رفتن
راه رفتن
دویدن
بالا و پایین رفتن از پله
جفت پا پریدن به جلو
جفت پا پریدن در جا
پریدن از روی مانع
پریدن از ارتفاع
ایستادن روی یک پا
لی لی کردن
قل دادن توپ
پرتاب توپ با دست
ضربه به توپ با پا
زدن توپ به زمین و گرفتن آن
دریافت توپ
زدن توپ به دیوار و دریافت آن
پرتاب توپ بالای سر و دریافت آن
راه رفتن پنجه به پاشنه ( گردو شکستن)
واکنش روی تخته تعادل
واکنش های حفاظتی
زمان واکنش
عبور از خط وسط بدن
تشخیص راست و چپ
تقلید حرکتی و تقلید پوسچر
تشخیص وضعیت در فضا
کاینستزیا یا تشخیص وضعیت مفصل ( با چشمان بسته آرنج یا یک مفصل کودک را خم کنید و از او بخواهید در دست دیگر هم همان کار را انجام دهد)
استرگنوزیس( تشخیص اشیا با چشمان بسته با استفاده از لامسه)
هماهنگی حرکتی دو طرفه (دست زدن،پروانه زدن و…)
درمان یکپارچگی حسی با کاردرمانی حسی حرکتی
مهارت های درکی حرکتی در رشد روانی و حرکتی کودکان سن خاص خود را داراست و معمولا تمام این موارد از کودک شش تا هفت ساله انتظار می رود. اما برای بررسی دقیق تر نیاز به مشاوره متخصصین کاردرمانی یکپارچگی حسی حوزه کودکان و کاردرمانگران وجود دارد تا با بررسی وضعیت حسی،حرکتی،شناختی و عملکرد کودکان وجود یا عدم وجود ضعف یا اختلال در مهارت های درکی حرکتی را تشخیص دهند.
کاردمانگران درکی حرکتی که یکی از اعضای تیم درمان اختلالات کودکان هستند به طور خاص در این زمینه کاردرمانی یکپارچگی حسی مداخله میکنند. کاردرمانی حسی حرکتی با استفاده از تکنیک های رفتار درمانی،آنالیز فعالیت، تکنیک های شناختی و… در بهبود و تقویت مهارتهای حسی حرکتی خدمات ارائه می دهند. تا عملکرد کودکان در زندگی روزمره،فعالیت های مدرسه،بازی و یادگیری ارتقا یابد.
زمانی که به کاردرمانی درکی حرکتی مراجعه میکنید در ابتدا ارزیابی کاردرمانی حسی از شرایط یاد شده خواهد داشت و سپس در هریک از موارد که دچار مشکل بوده اند به طور جزئی تر ارزیابی انجام می شود و با مشخص شدن مواردی که ضعف در آنها وجود دارد مداخله مناسب کاردرمانی حسی حرکتی کودک اجرا می شود.
امکانات مرکز کاردرمانی یکپارچگی حسی در کودکان
از بخش های مهم مرکز کاردرمانی یکپارچگی حسی دکتر صابر بخش کاردرمانی حسی حرکتی و تعادلی می باشد که بر روی مشکلات حس وستیبولار و تعادل کودکان فعالیت می کند .همچنین تحریکات حس عمقی توسط تیلت برد ها و بالنس بیم از دیگر موارد قابل اجرا در این قسمت می باشد. سنسوری روم از قسمت های پیشرفته و دیجیتال مرکز یکپارچگی حسی است که با استفاده از دستگاه های مختلف مانند سوییچ سوند، مکعب دیجیتال، ترکینگ بینایی، پگ بورد،تیلت بورد دیجیتال، برج گردان ، تخته بلک لایت و… به تعدیل حس کودکان و یکپارچگی حسی در کودک کمک می کند.
اتاق ماساژ درمانی با انجام ماساژهای عمقی و تحریکات لامسه به تعدیل حس سطحی کودک و کاهش تدافع لمسی در کودکان کمک می کند. همچنین ماساژها ی ریلکسیشن موجب بهبود تحمل کودک و کاهش پرخاشگری و حرکات تکانشی در او می گردد. همچنین این فعالیت ها موجب آرامش کودک و بهبود خواب او می گردد. آب درمانی از دیگر امکانات این مکز است که به بهبود نا امنی جاذبه ای و حس وستیبولار در کودکان کمک می کند. تمرینات تعادلی در آب به تقویت حس عمقی و قدرت عضلات نیز کمک می کند. تردمیل در آب، بلانس بیم در آب، تخته تعادل در آب از امکانات این مرکز می باشد.
مرکز گفتار درمانی کودکان فلج مغزی- گفتاردرمانی سی پی
بهترنین مرکز گفتار درمانی فلج مغزی تهران در درمان اختلالات گفتار در کودکان فلج مغزی به صورت تخصصی تحت نظر دکتر صابر مشغول به ارائه خدمات گفتار درمانی سی پی می باشد. گفتار درمانی خوب برای فلج مغزی شامل گفتار درمانی کودکان سی پی در حیطه مشکلات بلع، روانی گفتار و اختلالات تغذیه ای می باشد که در مراکز گفتار درمانی فلج مغزی دکتر صابر در غرب و شرق تهران انجام میگیرد. مرکز دکتر صابر با در اختیار داشتن متخصص گفتار درمانی برای فلج مغزی به درمان کودک فلج مغزی می پردازد.
علائم آسیب گفتار در کودکان فلج مغزی
صدمه مغزی مشخص شده با اسناد و مدارک موجود، به صورت غیر پیشرونده و در طی دوران رشد پیش از تولد یا پیرامون تولد.
علائم عصبی حرکتی که از جهت شدت، نوع (سفتی، آتتوز، بی تعادلی یا آمیخته)، یا جایگاه (نیمه فلجی، دوفلجی ، یا دست و پا فلجی دو طرفه) در کودک فلج مغزی متفاوت است.
وجود بازتاب های اولیه در کودکان فلج مغزی.
تاخیر در شاخص های رشدی کودکان فلج مغزی.
اشکال در بلع.
وجود نقایصی در وضوح و نوای گفتار در کودک فلج مغزی.
وجود نقایصی در تنفس و تشدید.
وجود نقایصی در درک شنیداری (زبان پریشی دریافتی) کودک فلج مغزی.
وجود نقایصی در بیان کلامی و نوشتاری (زبان پریشی بیانی).
اهداف بهترین کلینیک گفتار درمانی برای کودکان فلج مغزی
ایجاد و افزایش گفتار واضح و قابل فهم در مکالمات کودک فلج مغزی.
ایجاد هماهنگی بین حرکات آواسازی و تنفسی برای گفتار.
کاربرد راهکارهایی برای درمان مناسب اختلالات بلع.
کاربرد موثر ارتباط مکمل و جایگزین به طور موثر در موقعیت های اجتماعی و آموزشی در گفتار درمانی کودکان فلج مغزی.
بهبود مهارت های زبان دریافتی و بیانی توسط متخصص گفتار درمانی برای فلج مغزی .
ایجاد و افزایش مهارت های تعامل اجتماعی متناسب با سن، گویش، و انتظارات فرهنگی در بافت های ارتباطی مختلف و باز بینی موفقیت.
ایجاد انتظارات منطقی در والدین نسبت به مهارت های ارتباطی کودکشان و همکاری نزدیک با گفتار درمانگر و سایر متخصصان جهت ایجاد و توسعه راهکارهای درمانی کارا.
نکات قابل توجه گفتار درمانی کودکان سی پی
در صورت لزوم مهارت های ارتباطی کودکان فلج مغزی را از طریق ارزیابی های هنجار شده تطابقی برای زبان دریافتی و بیانی، واجشناسی، وضوح گفتار و نوای گفتار ثبت نمایید.
مهارت های کاربردی زبان و گفتار کودکان سی پی را از طریق ضبط ویدیویی و تحلیل تلاش های ارتباطی او در حین بازی و فعالیت های روزمره معمول یا در حالی که درباره موضوعات مورد علاقه‌اش بحث می کند، به ثبت برسانید.
الگوهای تنفسی کودکان فلج مغزی را در حین گفتار و در حالت استراحت بررسی کنید و به دنبال شواهدی دال بر تنفس واژگون یا شکمی، کنترل تنفس، انبساط بیش از حد و تغییراتی در ثبات تون و وضعیت بگردید.
عملکرد حرکتی-دهانی گفتار کودکان فلج مغزی را ابتدا از طریق معاینه ساختار قابل مشاهده صورت، لبها، دندانها، زبان، سخت کام و نرم کام او ارزیابی نمایید و سپس کاربرد ساختار های مرتبط با تولید زبان و گفتار را توسط او، ارزیابی نمایید (مثلا حرکت، قدرت و میزان بسته شدن لبها، قدرت، جلو آمدن، عقب رفتن و حرکت به طرفین زبان، و حرکت نرم کام و آواز سازی صدا های واکدار).
یک آزمون غربالگری شنیداری را اجرا کنید، در صورتی که نتایج نیاز به ارزیابی بیشتر را نشان بدهد، کودک فلج مغزی را به یک شنوایی شناس ارجاع دهید تا ارزیابی کاملی از او صورت بگیرد.
از والدین و سایر متخصصین گفتار درمانی فلج مغزی بخواهید که در جمع آوری اطلاعات مربوط به تاریخچه رشدی کودکان فلج مغزی، تاریخچه پزشکی، وضعیت فعلی پزشکی، وضعیت آموزشی، سایر مداخلات تخصصی، تلاش های ارتباطی در موقعیت های مختلف، و ملاحظات خانوادگی و اجتماعی مشارکت داشته باشند.
والدین در جستجوی ارزیابی های معمول بین رشته ای کودک خود توسط پزشک، متخصص اطفال، عصب شناس، جراح ارتوپد، روانشناس آموزشی، معلم، فیزیوتراپیست، کاردرمانگر، مددکار اجتماعی، شنوایی شناس و سایر متخصصین گفتار درمانی فلج مغزی مرتبط باشند تا مسائل درمانی، مهارت های شناختی، آموزشی، سلامتی، شنوایی، حرکتی و فعالیت های روزمره که برای تکامل تعاملات ارتباطی مناسب دارای اهمیت هستند ثبت گردد.
جلسات منظمی با والدین کودکان فلج مغزی و سایر متخصصین گفتار درمانی مربوط ترتیب دهید تا راهکارهای درمانی، درضمن پیشرفت کودکان فلج مغزی با همفکری ایجاد و اصلاح شوند.
بر اساس نیاز های شناختی، زبانی،اجتماعی و آموزشی، اهداف درمانی را انتخاب نمایید.
برای والدین کودک فلج مغزی و معلمین او و سایر متخصصین مربوطه، ارتباط بین فلج مغزی و رشد و تکامل زبانی را شرح دهید.
منابع مناسبی در مورد فلج مغزی برای والدین کودکان فلج مغزی فراهم کنید و والدین را ترغیب نمایید تابه یک گروه حمایتی و محلی فلج مغزی ملحق شوند.
با همراهی والدین کودکان فلج مغزی، فیزیوتراپیست، و کاردرمانگر، حمایت های محیطی و لوازم انطباقی مورد نیاز برای بروز بیشترین موفقیت ارتباطی را پیدا کنید (برای مثال، انتخاب وسایل مناسب برای قرارگیری در وضعیت نشسته یا درازکش، تخته های ارتباطی و وسایل الکترونیکی برای ارتباط مکمل و جایگزین، فنجان های مخصوص، و ابزارهایی برای تحریک اندامهای گفتاری جهت بهبود وضعیت غذا خوردن کودک سی پی و حرکت اندام های گفتاری)، استفاده از این وسایل و راهکارها را برای کودکان فلج مغزی تسهیل نمایید.
با همراهی کاردرمان مرکز گفتار درمانی کودکان سی پی، به والدین بیاموزید که بهترین شیوه قرار گیری و نگهداری کودکان فلج مغزی چیست تا تون عضلانی او در این فعالیت ها کاهش یابد.
به والدین بیاموزید که تمرینات تحریکی را استفاده کنند (برای مثال، به کار بردن مسواک ( NUK ) برای تحریک نواحی داخل و خارج دهان، با این هدف که حساسیت لمسی بیش از اندازه اندام های گویایی کاسته شود یا حساسیت لازم در این نواحی ایجاد گردد).
در صورت نیاز راهکارهای مختلف درمان اختلال بلع در گفتار درمانی فلج مغزی را به کودکان فلج مغزی یا والدین او آموزش دهید.
به والدین بیاموزید چگونه با پارچه هایی از بافت های مختلف صورت کودک فلج مغزی را ماساژ بدهند تا حساسیت صورت او نسبت به رطوبت ایجاد شده توسط آبریزش، افزایش یابد.
به همراهی کاردرمان، چگونگی قرار گیری کودکان فلج مغزی را جهت کاهش تاثیر ضعف عضلانی (بر فقدان کنترل آب دهان) به والدین او توضیح دهید.
با آموزش نگهداری اشیای ایمن نظیر مکعب یا پستانک با لب ها، بسته شدن لب های کودکان فلج مغزی را تقویت نمایید تا مدت زمان انجام این کار بدون مقاومت و همراه با مقاومت افزایش یابد.
به کودکان فلج مغزی بیاموزید که ارتباط مکمل و جایگزین را برای تعاملی موثر در موقعیت های روزمره به کار بگیرد.
اطلاعاتی در مورد سیستم تنفسی شامل نحوه عملکرد ریه ها، تنفس در حالت گفتار و در حال استراحت، و اینکه چگونه می تواند با استفاده از تنفس شکمی- دیافراگمی در وضعیتی مناسب تنفس کاراتری داشته باشد، در اختیار کودکان فلج مغزی قرار دهید.
با مشاوره گرفتن از یک کاردرمان، وضعیت قرارگیری کودکان فلج مغزی را طوری تنظیم نمایید که تاثیرات فقدان تون عضلانی کاهش بیابد، سپس به کودک سی پی آموزش دهید که ابتدا تنفس عمیق داشته باشد و این کار را به صورت شکمی و دیافراگمی انجام بدهد و سپس به آرامی هوا را در یک جریان پیوسته یکنواخت تا ۵ ثانیه خارج نماید.
اگر نمودی از باز شدن بیش از حد در چشم ها، فک، کشیده شدن گردن و کمر در زمان آواسازی در مورد کودکان سی پی وجود دارد با کمک فیزیوتراپیست کودک فلج مغزی را در وضعیتی قرار دهید که لگن حداقل در حالت ۹۰ درجه و قفسه سینه کاملا منبسط باشد.برای گفتاردرمانی خوب برای فلج مغزی پشت سر او را با یک دست و چانه اش را نیز با دست دیگر خود نگه دارید و در عین حال بخواهید درحالی که مستقیماً به جلو نگاه می کند، آواسازی نمایند.
در گفتار درمانی،کودک فلج مغزی را تشویق نمایید که صحبت کردن را در لحظه ای که بازدم را آغاز میکند، شروع نماید، در حالی که دست خود را روی شکم کودک سی پی قرار می دهید، از او بخواهید که دم انجام بدهد، و سپس به محض این که هوا خارج می شود به آرامی به او علامت دهید تا صداسازی را آغاز نماید.
از کودک فلج مغزی بخواهید در طول گفتار درمانی در کودکان فلج مغزی بعد از اینکه نفس عمیق با استفاده از دیافراگم گرفت، واکه /a/ را به مدت ۱۵ ثانیه ادا کند، در صورتی که موفق به انجام این کار شد، از او بخواهید که واجهای سایشی را ادا کند ( برای مثال /s/ و /z/ را به مدت ۵ ثانیه بکشد.
در مرکز گفتار درمانی فلج مغزی به والدین بیاموزید که به آرامی با یخی که در کیسه پلاستیکی قرار گرفته است به مدت نهایتاً ۵ ثانیه به عضلات صورت کودک فلج مغزی ضربه بزنند و فوراً متعاقب آن به والدین آموزش دهید تمریناتی را با کودکشان اجرا نمایند که عضلات صورتش را تقویت نماید.
به والدین آموزش دهید که آن دسته از عضلات صورت کودک فلج مغزی که درگیر فعالیت های قدرتی می شوند (نظیر، لبها یا فک) را با قلم موی نرم به مدت یک دقیقه قبل از تمرینات قدرتی تحریک کنند، اگر کودک سی پی در شروع گفتار درمانی کودکان سی پی، حساسیت بیش از حد به قلم مو نشان می دهد، به تدریج زمان و شدت درمان را تا غلبه بر حساسیت او اضافه کنید.
به والدین بیاموزید که روشهای فشار، کنش، و مقاومت را روی عضلات دو طرف صورت کودکان فلج مغزی به کار ببرید تا حرکات عضلات هماهنگ و تسهیل و تقویت شود.
کار را از بهبود همخوانهای خطا در موقعیت پس واکی (که کودک فلج مغزی قادر به ادا کردن آنها در موقعیت پیش واکیمی باشد) آغاز نمایید و سپس در ادامه گفتار درمانی خوب در فلج مغزی روی بهبود تولید همین واج ها در موقعیت میانی کلمات کار کنید.
جایگاه های مختلف زبان کودکان فلج مغزی را برای ساخت واجهای گرفتاری مورد بررسی قرار دهید تا جایگاهی را بیابید که صدای تولیدی در آن جایگاه نزدیکترین حالت به حالت هنجار باشد (برای مثال، واج /s/ را با قرار دادن نوک زبان پشت دندان های پایین ایجاد نمایید به جای اینکه زبان روی ستیغ لثوی قرار بگیرد.)
سرعت گفتار کودکان فلج مغزی را توسط گفتار درمانی سی پی کاهش دهید تا به سرعتی برسید که وضوح گفتار از بین نرود و در عین حال به او فرصت داده شود که تطابق لازم در تولید یک هجا به دیگری را انجام دهد.
به کودکان فلج مغزی جایگزین های قابل قبول را که برای تولید ساده تر هستند و خیلی وضوح گفتار او را بر هم نمی زنند (برای مثال، گفتن /u/ به جای /I/ , /r/ به جای واجهای گفتاری مشکل بیاموزید.)
ابزارهای دیداری را به کار بگیرید (برای مثال آینه های دستی که زیر بینی قرار می گیرند) تا به کودک فلج مغزی کمک شود که خروج هوای بینی خود را در طی تولید جفت های کمینه، کنترل نماید (برای مثال ( mama ) و ( papa ) یا ( mop ) و ( pop).
اگر کودک فلج مغزی بازتاب تهوع را نشان نمی دهد،در مرکز گفتار درمانی فلج مغزی یک گوش پاک کن را جهت تحریک بازتاب تهوع استفاده کنید و این کار را از طریق تحریک ملایم و آهسته ناحیه کامی از ستیغ لثوی تا نرم کام انجام دهید.
اگر عدم کفایت کامی حلقی کودک فلج مغزی شدید است و از تمرینات تحریک دیداری استفاده نمی‌کند، با والدین کودکان فلج مغزی پزشکان استفاده از پروتز بالابرنده نرم کام جهت کمک به بسته شدن لازم را بررسی نمایید.
متخصص گفتاردرمانی برای فلج مغزی تعداد هجاهایی که کودک فلج مغزی به صورت واضح و کارا در یک گروه تنفسی ادا می کند را تعیین می کند، به کودک فلج مغزی کمک کنید تا یاد بگیرد که این تعداد بهینه هجا ها را در تولید عبارات و مکث ها به کار ببرد.
تمرینات تکیه تقابلی را به کار بگیرید تا کودکان فلج مغزی تاکید زیاد را روی بخش های مهمتری از عبارات به کار ببرد و تأکید کم را روی بخشهایی که حداقل اهمیت را دارند.
وقتی که کودکان فلج مغزی پرسش، خبر و اعتراض را بیان می دارد از او فیلم برداری کنید یا صدای او را ضبط نمایید، در جلسات مرکز گفتار درمانی فلج مغزی از کودک فلج مغزی بخواهید که در مورد مناسب بودن بلندی ، ارتفاع و الگوهای تکیه ای خود قضاوت نماید.
مداخلاتی برای بهبود زبان دریافتی و بیانی متناسب با سن کودکان سی پی به کار بگیرید.
اختلال بلع در کودکان فلج مغزی
بسیاری از کودکان فلج مغزی به علت اسپاسم در عضلات دهان و حنجره دچار مشلات مکیدن و بلع هستند. اختلال در جویدن غذا و مشکلات بلع در کودکان فلج مغزی موجب ایجاد مشلات تغذیه ای و کاهش وزن در این کودکان می شود. همچنین در موارد حاد به علت آسپیراسیون و برگشت تکه های غذا در مسیر تنفسی بیمار مشکلات تنفسی و عفونت های پیاپی ریه در این کودکان مشاهده می شود. آبریزش دهان به علت عدم توانایی مناسب در زبان و عضلات صورت به وفور دیده می شود .ماساژ درمانی صورت و ماساژ های داخل دهانی یکی از درمان های شایع در حیطه گفتار درمانی کودکان سی پی است که در مرکز توانبخشی فلج مغزی دکتر صابر انجام می گیرد. تقویت عضلات زبان و صورت توسط گفتاردرمانان متخصص در حیطه بلع به بهبود مهارت های بلع و جویدن کودکان فلج مغزی کمک بسزایی می کند. آموزش نحوه صحیح پوزیشن دهی کودک فلج مغزی در هنگام غذا خوردن و آموزش های کمکی در زمینه استفاده از ابزارهای کمکی و غذا خوردن به روند درمان مشکلات بلع کودک فلج مغزی کمک می کند.
مرکز ماساژ نوزادان زیر نظر دکتر صابر در دو شعبه غرب و شرق تهران مجهز به ماساژدرمانان با تجربه در حیطه ماساژ نوزاد تازه متولد شده، ماساژ نوزاد نارس و ماساژ نوزاد برای خواب، دل درد و ماساژ درمانی برای کولیک نوزاد می باشد. همچنین بهترین مرکز ماساژ کودک در ماساژ نوزاد یک ماهه برای خواب و ماساژ نوزاد برای رفع یبوست و ماساژ درمانی نوزاد نارس فعالیت می نماید.
نوزادان نارس
داشتن نوزادی که نارس متولد می شود بسیار ناراحت کننده است. خانواده‌های نوزادان نارس احساسات متفاوتی دارند که شامل شوک شدن قبول نکردن،گناه،ترس و نگرانی خشم و درماندگی می باشد. اگر نوزاد نارس شما در دستگاه انکوباتور می باشد آنها ممکن است فرصت خیلی کمی برای ارتباط پوستی و چشمی داشته باشند نوزادان نارس در بخش نوزادان به منظور گرفتن مراقبت های پزشکی و پرستاری بستری می شوند که تماس آنها در این بخش برای نوزادان ناراحت کننده و نگران کننده است که ماساژ های آرام راهی برای انتقال عشق و آرامش به این نوزاد نارس است خانواده هم او را بهتر می‌شناسد و با نیازهای این نوزادان آشنا می شود.
در تماس بودن با نوزاد نارس
نوزادان زودرس نباید از همان ابتدا ماساژ داده شوند. در عوض پدر و مادرها باید از تکنیک شناخته شده لمس آرامش استفاده کنند. این لمس ملایم با قرار دادن کل دست در منطقه‌ای از بدن کودک انجام میشود مانند پشت سر بازو یا پا فرصت مناسبی برای نزدیک شدن شما به کودک می باشد. از آن به عنوان یک فرصت برای انتقال عشق و احساسات خود به نوزاد نارس کمک کنید و بهترین زمان برای انجام این لمس آرام زمانی است که او هوشیار است.
مشاهده واکنش نوزاد در هنگام ماساژ درمانی
واکنش نوزاد خود را در مقابل لمس مشاهده کنید او با حرکات و حالت های مختلف چهره تمایل به ادامه دادن و یا قطع ماساژ را نشان میدهد. قبل از انجام ماساژ باید حتماً با پزشک و پرستار کودک مشورت کنید.
به زودی شما می توانید برای نوزاد نارس خود صحبت کنید یا آواز بخوانید. بچه ها اطمینان را با گوش کردن به صدای پدر و مادر خود به ویژه گوش کردن به صدای مادرشان پیدا می کنند. مشخص شده است که نوزادان صدای مادر خود را نسبت به صدای افراد غریبه در اولویت قرار می دهند. حتی اگر به نظر می رسد که او پاسخ نمی دهد اما نوزاد با صدای شما احساس آرامش می کند. اگر نوزاد نارس شما داخل دستگاه انکوباتور می باشد این امر به منظور ایجاد آرامش برای او کمک می کند.
مطالعه‌ای در سال ۱۹۹۵ در ایالت متحده آمریکا به منظور شناسایی تاثیر لمس آرامش نوزادان نارس در هفته اول بعد از تولد انجام شد در این مطالعه نوزادان به آرامی توسط بزرگسالان ماساژ داده شدند دست مادر روی قسمتی از سر و بدن او به مدت پنج دقیقه در طول روز قرار داده می‌شد. این این نوع از لمس یک اثر تسکین دهنده در نوزاد نارس داشت آنها خواب آرامی داشتند و یک کاهش سطح فعالیت های فیزیکی داشته و علائم پریشانی در آنها دیده نشد.
گزارش والدین نوزادان نارس
آلیس و اسپنسر پنج هفته زودتر به دنیا آمدند و این حالت برای دوقلوها غیر معمول نمی باشد. آنها در هفته های اول زندگی شان که در داخل دستگاه اینکوباتر هستند و لامپ هایی که در اطراف اجزای کوچک بدنشان قرار دارد بی رمق می باشند و این برای من و همسرم خیلی ناامید کننده بود که ارتباط فیزیکی خیلی کمی با آن ها داشتیم ما دوست داشتیم که آنها را در داخل خانه بغل کنیم در حالی که آنها را لخت بغل میکردیم. من می توانم دستم را از داخل دریچه دستگاه اینکوباتور داخل کنم و به آرامی آنها را لمس کنم و آنها نیز آرام می شوند و اگر من میزان لمس کردنم را آرام و آرام تر کنم او تکان هایش را کمتر خواهد کرد. و سپس من شروع می کنم به بلند کردن شکم و یا غلغلک زدن پشت گوش ها برای توجه بیشتر و هنگام غذا دادن به آنها برای توجه بیشتر شان به غذا زیر چانه آنها را غلغلک میدهم.
ارتباط اولیه هر دوی آنها زمانی که داخل دستگاه می باشند اجازه می دهد که من و همسرم با آن ها ارتباط برقرار کنیم. آنها هنوز هم که در هفته دهم می باشند از این ارتباط و لمس که جز عادات خوابیدنشان شده است لذت میبرند. آنها همچنین صدای ما را به عنوان یک منبع آرام کننده یافته اند و دوست دارند که روی سینه و قلب من قرار بگیرند و ضربان قلبم را به عنوان یک منبع آرام‌کننده پیدا کرده‌اند.
محدودیت محرک ها و اولویت ماساژ درمانی برای نوزادان نارس
اگر صحبت کردن و آواز خواندن برای نوزاد می تواند دوست داشتنی باشد اما بهتر است که در ابتدا تماس چشمی و لمس کردن را داشته باشیم زیرا او در یک زمان فقط می تواند به یک محرک واکنش نشان دهد. در روزها و هفته های اول بهتر است که ابتدا از میزان کمی محرک استفاده کنیم. چه در صحبت کردن و چه در برقراری تماس چشمی. و اگر نوزاد تازه متواد شده خوشحال به نظر رسید این محرک به سمت لمس کردن و ماساژ پیشرفت خواهد کرد. همیشه باید به عکس العملی که کودک نشان می دهد توجه کرد. و بسیار آرام به سمت ماساژ نوزاد تازه متولد شده پیشرفت خواهد کرد. همچنین ارزیابی محیط اطراف هم بسیار مهم می باشد. اینکه حواس کودک توسط محیط اطراف تحریک می شود یا نه؟آیا اتاق بیش از حد پر سر و صدا و روشن است؟
همچنین اگر نوزاد نارس داخل دستگاه انکوباتور قرار گیرد قرار دادن یک حوله برای محدود کردن نور و کاهش آن و به طور کلی کاهش نور و یا سر و صدا به کودک این توانایی را می دهد که ارتباط برقرار کردن با شما را بپذیرد.
ماساژ نوزاد را پیش از موعد شروع نکنید و به میزان فشار ناشی از لمس هم باید توجه کنید که بهترین راه توجه به علائم و احساسات نوزاد است. که بعضی از نوزادان تازه متولد شده هم ممکن است علائمی را نشان ندهند مثل:
خمیازه کشیدن
عطسه کردن
سکسکه کردن
اجتناب از تماس چشمی
بالا بردن دست‌ها و یا قرار دادن آنها در جلوی صورت
افزایش دادن یا کاهش دادن آغوش و بغل کردن
تند تند نفس کشیدن
نفس نکشیدن برای مدتی
توجه داشته باشید که نوزاد شما تمایل دارد که از علایم فشاری خاص یا هیچ علامتی بیشتر از دیگران استفاده کند.یاد گرفتن برداشتن این ارتباط از روی آن و واکنش نشان دادن نسبت به آن همچنین با انجام دادن آن شما می توانید رفاه هر دو حالت کودک را بهبود ببخشید (به وسیله فراهم کردن آن چیزی که کودک در آن لحظه به آن احتیاج دارد) و همچنین ارتباط شما با او . چنانچه او میخواهد آگاه باشد که شما عکس العمل سریع به او و نیاز هایش دارید.
ماساژ نوزاد 20 روزه
باید نوزاد آمادگی گرفتن ماساژ را داشته باشد این ممکن است شروع ماساژ درمانی برای نوزاد نارس باید به آرامی باشد برای انجام ماساژ درمانی ممکن است بخواهید روی صندلی بنشینید یا در دامان خود، نوزاد تازه متولد شده را ماساژ دهید. حرکات برای انجام ماساژ درمانی نوزاد باید آرام باشد مثلاً به جای استفاده از کل لمس از دو یا سه انگشت استفاده کنید. قبل از انجام ماساژ نوزاد دست خود را با روغن گرم چرب کنید. برای ماساژ نوزاد هر قسمت جدید دست را در آن منطقه قرار دهید و واکنش نوزاد تازه متولد شده یا نوزاد یک ماهه را نسبت به لمس ببینید که نشانه‌ای از استرس هست یا نه اگر او گریه کرد از دستانتان برای آرامش و اطمینان بخشیدن به کودک استفاده کنید. اگر به ماساژ درمانی واکنش مثبت نشان داد آن را ادامه دهید و طوری ماساژ نوزاد یک ماهه را سازماندهی کنید که در نهایت منجر به لذت بردن نوزاد شود.
زمانی که ماساژ درمانی نوزاد باید متوقف شود
ماساژ نوزاد تازه متولد شده و تکنیک های لمسی برای تسکین و آرامش نوزاد لازم است با این حال اگر هر کدام از علائم زیر هنگام ماساژ نوزاد 20 روزه یا یک ماهه نمایان شود سریعاً باید متوقف شود.
تغییر رنگ
استفراغ کردن
تنفس کودک سریع یا متوقف شود
عضلات کودک منقبض شود
سرعت ضربان قلب او کاهش یا افزایش یابد
اگر هر یک از این تغییرات رخ دهد باید به کارکنان پزشکی یا پرستاری اطلاع رسانی شود و یا با پزشک خود او تماس گرفته شود.
اولین ماساژ نوزاد برای خواب و آرامش
ماساژ نوزاد تازه متولد شده یا نوزاد یک ماهه را روی یک حوله تا شده انجام دهید. از قسمتی از بدن ماساژ نوزاد را شروع کنید که کودک احساس آرامش می کند و به جای استفاده از کل دست از دو یا سه انگشت استفاده کنید و در حین انجام آن به واکنش و حالت چهره نوزاد توجه کنید.
شاید مهمترین مزیت لمس سبک و یا ماساژ برای کودکان نارس این است که کمک می کند بتوانید با نوزادتان ارتباط برقرار کنید به ویژه برای نوزادان که تازه متولد شده و داخل انکوباتور هستند شما می توانید با این کار به آنها مهر و آرامش و اطمینان بدهید. و از طریق لمس آرام یا ماساژ هم چنین می توانید:
تسکین دهنده و آرام کننده موثر، ماساژ نوزاد برای خواب
بهبود و کمک به وزن گرفتن کودک
افزایش رشد و پیشرفت کودک
تشویق و ترغیب به پاسخ دهی های قوی
ماساژ نوزاد برای دل درد و بهبود بخشیدن گوارش و سوخت و ساز
ماساژ درمانی برای کولیک نوزاد
کاهش درد به وسیله تولید اندورفین
تماس عاشقانه
اگر کودک شما عکس العمل مثبتی به ماساژ درمانی نشان نداد راه دیگری برای مهر ورزیدن و آرام کردن کودک وجود دارد و آن را در آغوش گرفتن و چسباندن آرام کودک به والد است. پس از مدتی با ماساژ های آرام روی ستون فقرات و ماساژ دور ناف نوزاد می توان به کاهش درد های شکمی و بهبود خواب کودک کمک کرد. تماس چشمی میان مادر و نوزاد بسیار باور نکردنی می باشد برخی مواقع احساس می کنید که کاملاً می‌دانید که چه چیزی در ذهن او می گذرد و این فقط از طریق نگاه کردن او به مادر اتفاق می افتد.
ماساژ درمانی برای نوزادان نارس
ماساژ نوزادان تازه متولد شده یک راه دوست داشتنی برای پی‌بردن و شناختن واکنش ها و نوازش ها و حس کردن خطوط بدن او و احساس کردن انگشتان دست و پای او می باشد و یک فرصت برای احساس لذت با ماساژ و لمس کودک برای شما ایجاد میشود.
ماساژ نوزاد برای خواب و ماساژ نوزاد برای دل درد به آرام کردن کودک کمک میکند. همچنین با وجود ارتباط چشمی که در هنگام لمس و ماساژ فراهم میشود بهبود و توسعه ی تعامل اجتماعی کودک کمک می کند. اگر کودک به شما اجازه ماساژ سرش را می دهد مراقبت های ویژه زیادی لازم است.
کاربردرد های دیگر ماساژ نوزادان به غیر از ماساژ نوزاد برای خواب و ماساژ نوزاد برای دل درد، شامل ماساژ درمانی کولیک نوزاد یا ماساژ نوزاد برای نفخ و همچنین ماساژ نوزاد برای رفع یبوست و ماساژ برای کودک بیقرار است. که در ماساژ درمانی نوزادان توضیح داده شده است.
سوالات متداول:
1- از چه سنی میتوان ماساژ نوزاد را شروع کرد؟
از همان هفته‌های اول پس از تولد. معمولاً بعد از ۷ تا ۱۰ روز که بند ناف خشک و افتاد و پوست نوزاد کمی مقاوم‌تر شد، میتوان به آرامی ماساژ را شروع کرد
2- چه زمانی بهترین زمان برای ماساژ نوزاد است؟
زمانی که نوزاد بیدار و آرام است. بهتر است ۳۰ تا ۶۰ دقیقه بعد از شیر خوردن یا زمانی که نوزاد گرسنه نیست، ماساژ انجام شود. قبل از خواب شبانه نیز گزینه خوبی است.
دارو درمانی برای کودکان اوتیسم- نقش دارو در درمان مشکلات رفتاری اوتیسم
با توجه به این نکته که همانند علت بیماری اوتیسم که همچنان ناشناخته می باشد، در تحقیقات علمی تا به امروز هیچ درمان قطعی برای کودکان اوتیسم یافت نشده است. تا کنون درمان اوتیسم با دارو به درمان علائم مختلف بیماری اوتیسم می پردازند. دارو درمانی برای کودکان اوتیسم توسط دکتر مغز و اعصاب یا روانپزشک اطفال انجام می گیرد. استفاده از دارو برای کودکان اوتیسم همیشه برای والدین سخت و ناخوشایند بوده است. دارو برای درمان اوتیسم یکی از چندین درمان رایج و متداول در کنار درمان های توانبخشی می باشد. اما توجه به این موضوع که مشکلات رفتاری کودکان اوتیسم یکی از معضلات خانواده این کودکان است، به نظر می رسد دارو درمانی در مشکلات رفتاری کودکان اوتیسم یکی از راه حل های در دسترس می باشد. کلینیک توانبخشی دکتر صابر با سابقه 16 ساله در زمینه رفتار درمانی و توانبخشی کودکان اوتیسم تمام تلاش خود را در زمینه بهبود و اصلاح مشکلات رفتای کودکان اوتیسم توسط تکنیک های مختلف درمانی کودکان اوتیسم می نماید تا مصرف دارو برای درمان کودکان اوتیسم را به حد اقل رسانده و از عوارض آن بکاهد.
درمان مشکلات رفتاری کودک اوتیسم
مشکلات رفتاری می تواند زندگی را برای کودک اوتیسم و خانواده مشقت بار نماید. حتی کارهای ساده و عادی مثل خوابیدن شبانه نیز میتواند به یک مشکل رفتاری تبدیل شود. اغلب مشکلات رفتاری کودکان اوتیسم میتواند معیاری از موفقیت نهایی کودک اوتیسم به دست دهد. رفتارهای دردسرساز کودک اوتیسم نه تنها کیفیت زندگی خودش را بلکه سایر اعضای خانواده را نیز تحت شعاع قرار می دهد. دراین بخش ضمن مرور مجدد نقایص نورولوژیک در اختلال اوتیسم نشان خواهیم داد که چگونه این نقایص منجر به مشکلات رفتاری در کودکان دارای اوتیسم میشود. طی همین روند راهکارهایی برای مدیریت آنها نیز ارائه خواهیم کرد. گاهی اوقات رفتارهای ناهنجار، محصول یادگیری است، لذا باید آنها را به کمک تکنیک های رفتاری خاموش کرد. گاهی نیز ریشه مشکلات رفتاری ناهنجار بیولوژیک است و در این صورت علاوه بر رفتار درمانی مصرف دارو نیز ضروری است.
والدین و مراقبین کودکان اوتیسم بین سن کودک و مهارتهای او همیشه شاهد یک فاصله می باشند. به همین دلیل تکنیک های مدیریت رفتاری که ممکن است برای بچه‌های کوچکتر پاسخگو باشد، در آن ها اثر بخشی اش را از دست می دهد. برای مثال ممکن است گذاشتن یک کودک نوپا در گهواره اش راه خوبی برای مواجهه با مشکل رفتاری اش باشد، اما وقتی کودک اوتیسم ۵ ساله چنین مشکلی را نشان دهد دیگر نمی‌توان او را توی گهواره محبوس کرد چرا که به راحتی از آن بالا رفته و بیرون می آید. کودکان اوتیسم ویژگی هایی از خود بروز می دهند که به واسطه آن بسیاری از تکنیک های رفتاری مورد استفاده برای مشکلات رفتاری کودکان طبیعی را نمی‌توان برای آنها استفاده نمود. برای مثال توجه کردن یا بی توجهی به کودک، ابزار قدرتمندی است که اکثر والدین برای اصلاح رفتار کودک شان از آن بهره میبرند، اما همین ابزار برای کودک اوتیسم که به والدینش بی توجه است ابزاری بی مصرف است.
رفتار درمانی یا دارو درمانی در درمان کودکان اوتیسم؟
سوالی که برای والدین مطرح می شود این است که، خوب پس چه باید کرد؟ نگران نباشید تغییر رفتار کودکان اوتیسم هرچند دشوار و زمانبر است اما بالاخره عملی است. کودکان اوتیسم هرچند به سرنخ‌های اجتماعی حساس نیستند اما هنوز به تقویت کننده های دیگری حساس هستند. لذا با تحلیل دقیق رفتار و کارکردهای آن برای مشکلات رفتاری کودک اوتیسم می توان سرنخ هایی برای باز کردن این کلاف پیدا نمود. گاهی برای ترمیم رفتار کودکان اوتیسم باید دست به دامن دارو درمانی اوتیسم شد. شاید والدین کودک نظر مثبتی درباره مصرف دارو برای درمان اوتیسم نداشته باشد اما باید به خاطر داشت که اتیسم یک اختلال پزشکی مثل دیابت است. اگر بدن کسی انسولین تولید نکند باید انسولین تزریق نمود. انسولین دیابت را درمان نمی‌کند اما فرد را قادر می سازد تا زندگی نسبتاً طبیعی داشته باشد. به همین ترتیب مغز کودکان اوتیسم برخی از نروترنسمیترها را نمی سازد (مواد شیمیایی که باعث تنظیم رفتار و هیجانات ما میشود.) دارو درمانی در اوتیسم باعث می شود که عملکرد این نوروترنسمیترها درست انجام شود. درست مثل اینکه دارو به کودکان دارای دیابت کمک می کند سطح قند خون تنظیم شود. داروهای روانگردان باعث درمان اوتیسم نمیشود (درست مثل انسولین) اما به کودک اوتیسم کمک میکند که به حداکثر توان خود دست یابد. هرچند مصرف دارو برای کودکان اوتیسم خطراتی هم به دنبال دارد اما خطر عدم مصرف دارو در صورت نیاز هم کم نیست. رفتارهایی که دارای منشا بیولوژیک هستند، چرخه خاص خود را دارند و می‌توانند عمیقاً ویژگی‌های رفتاری کودک تان را تحت شعاع قرار دهند. اغلب ترکیب دارو درمانی برای کودک اوتیسم و مداخلات رفتاری و توانبخشی در کنار هم نتایج موفقیت آمیز تری به بار می آورند.
مرکز توانبخشی کودکان اوتیسم دکتر صابر مجهز به تمام درمان های تخصصی توانبخشی،کاردرمانی کودکان و گفتار درمانی برای کودکان اوتیسم، رفتار درمانی و بازی درمانی در کودکان اوتیسم، اتاق تاریک و اتاق شنیداری و سنسوری روم با تجهیزات الکترونیکی پیشرفته، ماساژ درمانی تخصصی اتیسم، بخش آموزش کودکان اوتیسم، آب درمانی اوتیسم و… می باشد که با در اختیار داشتن تیم مجرب درمانی در درمان کودکان اوتیسم موفقیت های بسیاری را کسب کرده اند. مشاوره تنگاتنگ با متحصصین مغز و اعصاب کودکان موجب گردیده میزان مصرف دارو در کودکان اوتیسم مرکز با انجام درمان های جامع توانبخشی کاهش یافته و همچنین میزان پیشرفت ذهنی، گفتاری و تطابق اجتماعی در این کودکان افزایش یابد.
