نویسنده: mehdisaber

فضای آموزشی کودکان اوتیسم

به علت مشکلات مختلف کودکان اوتیسم نظیر توجه پایین و در خود ماندگی فضای آموزش برای کودکان اوتیسم باید به صورت خاص طراحی شود. در فضای آموزشی کودکان اوتیسم روش های آموزشی به شکل برنامه ای سازمان یافته برای کودک است تا بر اساس آن بتواند اطلاعات قابل درک را به دست آورد. با استفاده از سیستم کاری تنظیم شده برای فرد، وی قادر خواهد بود که به صورت مستقل کار کند، دقیقا همان گونه که بزرگسالان با استفاده از یک برنامه گام به گام قادر به انجام کاری مانند ساخت یک میز و یا تهیه چای با استفاده از چای ساز خواهند بود. مرکز توانبخشی کودکان اوتیسم دکتر صابر در حیطه کاردرمانی اوتیسم  و گفتاردرمانی کودکان اوتیسم با طراحی بخش های آموزشی متفاوت به درمان کودکان اوتیسم می پردازد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

با استفاده از روش های آموزشی خاص می توان به فرد اوتیسم گفت:

چه کاری؟ به چه میزان از فعالیت و در طی چند مرحله و با چند گام انجام می شود؟ چگونه می دانیم که کاری به انتها رسیده و با تمام شده است؟ فعالیت بعدی چیست؟

در فضای آموزشی خاص اوتیسم باید سیستم های کاری مشخصی ایجاد کرد و فعالیت های دارای ساخت را با استفاده از گام های تشکیل دهنده آن در مراحل مختلف به کودک اوتیسم ارائه کرد. توالی این گام ها باید همواره یکسان باشد و از جهت مشخصی به کودک اوتیسم ارائه شوند و نقطه شروع و اتمام فعالیت برای کودک مشخص باشد. مثلا ممکن است گام آخر و با مرحله اتمام، شامل جعبه های اتمام و با پوشه اتمام فعالیت باشد که کار انجام شده، در نهایت درون آن قرار گیرد و فعالیت بعدی آغاز شود .

در فضای آموزشی کودکان اوتیسم در نظر گیری سیستم فعالیتهای انفرادی کودکان دارای اوتیسم با توجه به شرایط کودکان انجام می گیرد:

یکی از دلایلی که مدارس آموزش ویژه برای کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم وجود دارند این است که کودکان مبتلا به اوتیسم، به ویژه آن هایی که دارای شرایط فکری یا سایر اختلالات همراه نیز هستند، اغلب در محیط کلاس درس عادی با مشکل و چالش هایی مواجه می‌ شوند. کلاس‌ های نیازهای ویژه، الزامات خاص این کودکان را در نظر می ‌گیرند تا آن ها بتوانند در فضایی که احساس راحتی می ‌کنند، مؤثرتر یاد بگیرند. کلاس ‌های درس عادی می ‌توانند مکان‌ هایی پر سر و صدا و شلوغ باشند، پر از افراد در حال حرکت و صحبت کردن، با پوستر های رنگارنگ، اشیاء جالب و انواع حواس ‌پرتی ‌های بالقوه. برای کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم، که بسیاری از آن ها ممکن است مشکلات اختلال پردازش حسی داشته باشند، این می ‌تواند طاقت ‌فرسا باشد. کلاس ‌های نیازهای ویژه ممکن است نیاز به تلاش برای آرام کردن فضا داشته باشند، شاید با دقت در مورد طرح رنگ یا اختصاص زمان ‌ها و فضا های آرام (مانند یک گوشه جداگانه یا حتی اتاق کناری) که در آن بتوانند برای لحظه ‌ای فرار کنند، یا با نگه داری منابع دور از دید تا زمان نیاز. مشکلات در تعامل اجتماعی یکی دیگر از ویژگی‌ های اصلی اوتیسم است و بسیاری از کودکان از این که مجبورند خیلی نزدیک به دانش ‌آموزان دیگر بنشینند، احساس ناراحتی می ‌کنند. اطمینان از این که هر دانش ‌آموز فضای شخصی خود را دارد که در آن احساس کنترل می ‌کند، ممکن است تمرکز آن ها را آسان ‌تر کرده و خطر اضطراب را کاهش دهد. این ممکن است به معنای اطمینان از این باشد که کلاس درس دارای مرزها و تقسیم‌ کننده‌ های مشخصی است تا همه جای خود را بدانند و به طور تصادفی به حریم دیگران تجاوز نکنند. یکی از راه‌ های اطمینان از این که کودکان مبتلا به اوتیسم احساس امنیت می‌ کنند، این است که آن ها در یک محیط ساختار یافته باشند که در آن همه چیز جای و زمان صحیح خود را دارد. تکرار و روال دو امر کلیدی هستند. کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب مدیریت تغییر را دشوار می ‌دانند و از یک برنامه زمانی مشخص بهره می ‌برند تا دقیقاً بدانند در هر زمان، چه اتفاقی می ‌افتد. اطمینان از این که تمام منابع کلاس درس، کشوها یا قفسه ‌های مخصوص خود را دارند که به وضوح برچسب ‌گذاری شده‌ اند، می ‌تواند به کنترل بیشتر فضا کمک کند، که به دانش ‌آموزان امکان می ‌دهد خودشان احساس کنترل بیشتری داشته باشند.

فضای آموزشی با شیوه های بصری برای بیان مطالب زیر به کودکان است :

چه کاری انجام دهند؟ (چه مفهومی به آنها آموزش داده می شود)

چه میزان کار کنند؟ (برای نشان دادن ادراک مفهوم چه نوع کاری را به چه میزانی باید انجام دهند )

کار چه زمانی به اتمام می رسد؟ (زمان اتمام فعالیت کی فرا می رسد، بعد از چه میزان کار فعالیت به اتمام می رسد؟)

بعد چه اتفاقی پیش خواهد آمد؟ (فعالیت بعدی چیست؟)

چرا فضای آموزشی بصری برای افراد دارای اتیسم مفید هستند؟

اوتیسم بر ادراک کودک از دستورها و آموزش های کلامی تأثیر می گذارد و ادراک کودک دارای اوتیسم را از نشانه های اجتماعی (زبان بدن، بیانات چهره ای )محدود می کند. فضای آموزشی یصری فعالیت را به کودک یادآوری کرده و گام های فعالیت و عملکرد و سازماندهی امور و اشیاء موجود در محیط را تحت تأثیر خود قرار می دهد. بنابراین با استفاده از حمایت های بصری راه های مختلف آموزش هدف مورد نظر تجربه می شود.

تطابق فضای آموزش برای کودکان اوتیسم

فعالیت های کاری به صورت گام های مشخص در جعبه کاری کنار دست کودک در سمت چپ و جعبه اتمام در سمت راست.

مقایسه کردن (اشیاء، رنگ ها، اشکال، حروف، تصاویر آموزش انجام می شود تا تضمین کننده ادراک فرد از مفهوم مورد نظر باشد)

نوشته ها (اغلب به شکل همراهی با تصویر سعی می کند دستیابی به هدف را ممکن سازد)

چیدمان فضای آموزشی اوتیسم :

چپ به راست

بالا به پایین

ه – نمونه آموزش روند فعالیت در فضای آموزشی :

استفاده از فعالیت های انفرادی به کودک کمک خواهد کرد تا بدانید که کار از جعبه آغاز فعالیت شروع می شود، توسط وی به اتمام می رسد و آنگاه در جعبه اتمام فعالیت قرار داده می شود (جریان کار)

کارت مربوط به هر فعالیت را با گام های نوشته شده برای انجام کار در کنار هر جعبه قرار می گیرد تا به کودک اوتیسم در تکمیل فعالیت کمک کند و در نهایت به وی نشان دهد که با قرار دادن آن در جعبه اتمام کار زمان اتمام آن فعالیت مشخص می شود.

در سیستم نگارشی، ممکن است کودک هر مرحله از کار را که تمام کرد، آن را بر روی کارت فعالیت علامت بزند. کار انجام شده ممکن است در پرونده کاری فرد قرار داده شود.

آموزش کودکان اوتیسم را در میز مربوط به فعالیت های منفرد و مستقل انجام دهید. این بخش جایی است که فرد فعالیت را انجام خواهد داد

 قرار گیری کودکان و چیدمان محیط آموزشی :

به طور منفرد و رو به دیوار با استفاده از پاراوان هایی که دید وی را نسبت به محیط اطراف محدود می کند. با این روش محيط کنترل شده است و نوع حرکت و جهت آن مشخص است.

استفاده از حمایت های بصری امری جدید نیست و تقریبا همه به نحوی از آن استفاده کرده اند. در میان روش های مختلف حمایت های بصری به ناچار لازم بود به طور گزینشی عمل کرد و روش هایی را برگزید که کارایی آنها چه توسط تجربه های شخصی و چه توسط پژوهش های رسمی تأیید شده باشد، دشواری در ادراک محرک های محیط و سختی در برقراری ارتباط یکی از دشواری های افراد دارای اوتیسم است. همان گونه که پیش از این نیز توضیح داده شد، ناتوانی در ادراک دستورات کلامی حتی در ساده ترین سطح آن نیز باعث می شود که این افراد در مدرسه از آموزش های متکی به کلام چندان بهره ای نبرند. دشواری های دیگری که برای این کودکان وجود دارد این است که این کودکان اوتیسم فاقد توان پیش بینی وقایع روزانه هستند و اغلب آنان در تغییر برنامه و رفتن از یک بخش به بخش دیگر و با یک فعالیت به فعالیت دیگر مشکل دارند. اغلب برای آنها ادراک این امر دشوار است که چرا دیگران مانع کار آنها می شوند و نمی گذارند که آنان کارهای مورد علاقه خود را انجام دهند.

حمایت های بصری آن گونه که توسط هاتگدون (۱۹۹۵، ۱۹۹۷)، کویل (۱۹۹۵)، دالريمپل (۱۹۹۵) و روبرتسون و دیگران (۱۹۹۲) توصیه شده اند. برای استفاده کودکان دارای اوتیسم و افزایش سطح توانایی یادگیری و ظرفیت حافظه و ادراک آنان مناسب است . استفاده از این راهکارها باعث می شود که این افراد عملکردهای آموزشی مناسبی نشان دهند و بتوانند با دیگران و محیط اطراف خود ارتباط برقرار کنند.

استفاده از تصویر برای آموزش افراد دارای اوتیسم سابقه ای چندین دهه دارد. در حدود بیست سال قبل رابینسون – ويلسون (۱۹۷۷) نشان داد که افراد دارای اختلالات ارتباطی قادر هستند که با استفاده از تصویر های متوالی و پشت سر هم دستورالعمل تهیه یک غذا را از روی یک کتاب آشپزی دنبال کنند. هر چند استفاده از رسانه های تصویری برای برقراری ارتباط مؤثر با افراد دارای مشکلات ارتباطی مفید بوده اند، در چند سال اخیر کاربرد این روش ها با افراد دارای اوتیسم بسیار شایع شده است. به همین جهت طراحی محیط های آموزشی کودکان اوتیسم بر پایه محرک های و راهنمماهای بصری یک روش مناسب برای بهبود سطح یادگیری این کودکان می باشد.

نتیجه‌گیری:

طراحی فضای آموزشی مناسب برای کودکان اوتیسم یکی از کلیدی‌ترین عوامل در موفقیت یادگیری آن‌هاست. محیطی که با در نظر گرفتن نیازهای حسی، سازمان‌یافتگی و آرامش طراحی شده باشد، می‌تواند به‌طور چشمگیری بر تمرکز، یادگیری و رفتار کودک تأثیر بگذارد. از نورپردازی و رنگ‌آمیزی مناسب گرفته تا چیدمان وسایل و کاهش محرک‌های محیطی، هر جزئیاتی در این فضا اهمیت دارد. به‌خاطر داشته باشید که بهترین فضای آموزشی، فضایی است که با نیازهای منحصربه‌فرد هر کودک اوتیسم تطبیق داده شده باشد. با طراحی هوشمندانه و خلاقانه، می‌توان محیطی ایجاد کرد که هم به یادگیری کمک کند و هم احساس امنیت و آرامش را به کودک منتقل نماید.

منابع:

brightonschool.com

sciencedirect.com

سوالات متداول:

1- بهترین رنگ‌ها برای فضای آموزشی کودکان اوتیسم کدامند؟
رنگ‌های ملایم مانند آبی کم‌رنگ، سبز روشن و خاکستری روشن که آرامش‌بخش هستند و تمرکز را افزایش می‌دهند

2-نورپردازی مناسب برای فضای آموزشی کودکان اوتیسم چگونه باید باشد؟
نور غیرمستقیم و یکنواخت، پرهیز از نورهای چشمک‌زن و استفاده از پرده برای کنترل نور طبیعی.

تمرینات تعادلی برای بیماران ام اس

یکی از مشکلات و عوارض بیماران ام اس، عدم تعادل در ام اس است، کاهش کنترل پوسچرال، عملکرد حسی-حرکتی را به مخاطره می‌اندازد و منجر به هم خوردن تعادل بیمار ام اس در طول انجام کارهای استاتیک و داینامیک می شود. در سطح جسمی، آسیب کنترل پوسچرال سبب افزایش مصرف انرژی، درد اسکلتی عضلانی،کاهش انعطاف و ایجاد مشکلاتی در فعالیت‌های روزمره زندگی می شود. این مشکلات به افتادن و ترس از افتادن، کاهش فعالیت و محدودیت مشارکت منجر می‌شود که انزوای اجتماعی مبتلایان را در پی دارد. در نتیجه، در بخش کاردرمانی و گفتاردرمانی ام اس دکتر صابر به ارزیابی بیمار و ارائه تمرینات تعادلی برای درمان مشکلات بیماران ام اس می پردازد. ورزش تعادلی بیماران ام اس موجب بهبود تعادل و متعاقباً کیفیت زندگی می گردد.  تعداد افتادن و فاکتورهای خطر افتادن،به دکتر ام اس اجازه طراحی برنامه‌های توانبخشی را متناسب با توانایی های بیمار می دهد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

مرکز توانبخشی دکتر صابر با تجهیزاتی نظیر آب درمانی، مکانوتراپی تردمیل داخل آب و خدمات توانبخشی در منزل در حیطه درمان بیماران ام اس پیشرو می باشد.

برنامه ریزی درمان: تمرینات تعادلی برای بیماران ام اس

عدم تعادل در ام اس یک ناتوانی عملکردی است که ناشی از نابهنجاری عصبی- حرکتی مثل ضعف عضلانی و اختلالات حسی- حرکتی می‌باشد. به منظور کاهش ناتوانی و بهبود مشارکت، این مشکلات و سایر عوامل کاهنده مشارکت نیازمند توجه می باشند. بنابراین درمان اختلالات تعادل باید چند عاملی و مبنی بر ارزیابی های چند وجهی توانبخشی ام اس از عملکرد تعادل در زندگی واقعی باشد. اهداف معمول و شایع درمان اختلالات تعادل شامل کاهش ناتوانی به وسیله افزایش تعادل، قدرت و حرکت و همچنین بهبود مشارکت با کاهش و افتادن،خطرات افتادن و ترس از افتادن می باشد. رویکردهای مختلفی برای رسیدن به این اهداف استفاده شده که شامل تمرینات خاص تعادل، آموزش نحوه اجرای برنامه های قدرتی و هوازی، آموزش استراتژیهای پوسچرال و آموزش سازماندهی حسی است. حرفه های مختلف سلامت در اجرای این رویکردها مشارکت می کنند.

1. تمرین: شرایط جسمی کلی مبتلایان به ام اس معمولا ضعیف است و با مشکلات تعادل و کاهش مشارکت همراه است. نقش تمرینات بر عوامل عصبی که موجب کاهش آسیب بیماری‌های تحلیل برنده است آب می‌شوند بسیار مهم می باشد. برنامه تمرینات که شامل ایروبیک،تمرینات قدرتی و یوگا است اثرات خوبی بر کاهش علائم و تناسب کلی افراد مبتلا به ام اس با سطح ناتوانی ضعیف تا متوسط داشته و هم چنین اثرات مثبتی بر کیفیت زندگی آنها دارد. پژوهش ها بیانگر این نکته است که این تمرینات بر افراد با سطح ناتوانی خفیف،موثر تر از افراد با سطح ناتوانی شدید است.
2. تمرینات قدرتی: قدرت عضلات ضدجاذبه در کنترل پوسچرال و حرکت بسیار اهمیت دارد.نتایج مطالعات انجام شده در مورد تاثیر برنامه های قدرتی در افراد مبتلا به ام اس بیانگر بهبود عملکرد فانکشنال و ظرفیت عصبی- عضلانی در این افراد می باشد. ضعف عضلانی همراه با آسیب حرکت و مشکل تعادل در صورت اجرای تمرینات قدرتی در زمینه فانکشنال ممکن است بهبود تعادل و راه رفتن کمک کند.
3. تمرین افزایش تحمل: درفعالیت های تعادلی،تمرینات متمرکز بر تحمل باعث بهبود تعادل،کاهش فشار،تقلب و افزایش درک فرد از توانایی خود جهت انجام فعالیت‌های روزمره می‌شود. محققان دریافتند که بهبود تمرینات حرکتی هدفمند نسبت به تمرینات صرفاً تعادلی،بسیار موثر تر است.البته در این پژوهش اثر مثبت در شش ماهه اول بوده و دامنه حرکت فعال در ۷۵ درصد از افراد،بعد از ۶ ماه به صورت معناداری کاهش یافت.
4. توانبخشی حسی- حرکتی و تعادل: استراتژی های حسی-حرکتی جزء اصلی توانبخشی تعادل هستند.تمرینات تعادل معمولاً شامل آموزش تعادل تحت شرایط حسی و داینامیک چالش برانگیز در شرایط محیطی مختلف (مانند زمین و سطوح متفاوت دیگر،روشنایی متغیر) می شود. تمرینات در شرایطی با ورودی های حسی متفاوت حسی پیکری (مثل فوم زیر پا)،کاهش ورودی بینایی (مثل حرکت چشم ها با سر و یا بستن چشم ها)،یا تحریک سیستم وستیبولار (مانند تمرینات انجام شده با چرخش سر) انجام می‌شوند. به مرور با پیشرفت مراجعه می توانسته تمرینات را ارتقا داده و با تغییر شرایط،چالش مراجع را بیشتر کرد: برای مثال 1- کاهش یا افزایش سطح حمایتی،2- تمرین در محیطی ساکت و آرام یا محیطی با محرک های برهم زننده توجه و یا 3- استفاده از تمرینات تعادلی استاتیک یا داینامیک شامل راه رفتن با چرخش سر و نگاه کردن به هدفی ساکن،راه رفتن با حرکات عمودی و افقی چشم‌ها یا4- انجام یک تکلیف ثانویه در حین راه رفتن مانند اضافه کردن تکلیف شناختی،می تواند چالش تعادل داینامیک را ایجاد کند. (بدین منظور می توان از مراجع خواست که همزمان وقتی از موانع تعادل عبور می کند از عدد 100، 5 تا 5 تا کم کند.)

هنگام طراحی برنامه درمانی برای اختلال تعادل باید به آسیب سیستم حسی توجه شود (حسهای سوماتوسنسوری، بینایی، وستیبولار) و وجود احتمال بهبودی بررسی شود. اگر این احتمال وجود داشت درمان می‌تواند در جهت بهبود کیفیت اطلاعاتی که سیستم دریافت می کند و ارتقاء بهتر یکپارچگی اطلاعات جهت‌دهی شود و یا در غیر این صورت با تاثیر بر سیستم های جبرانی اثر این اطلاعات بر کنترل تعادل به حداقل برسد.

پس از ارزیابی باید وابستگی شخص به یک ورودی خاص بررسی شود. برای مثال اگر در شرایط بسته بودن چشم ها نوسان شخص افزایش یابد،به این معنی است که او وابسته به ورودی بینایی می باشد. بنابراین افزایش بهبودی حس های آسیب دیده به شیوه‌های مختلف باید دنبال شوند. مطالعات نشان می‌دهند که افراد با اختلال شدید تعادلی می توانند توانایی استفاده از سیستم حسی آسیب دیده را بهبود ببخشند. نکته بسیار مهم آن است که استفاده از استراتژی های حسی و بازآموزی حسی جزء اساسی در بهبود تعادل،به ویژه تعادل داینامیک است.

ورزش تعادلی بیماران ام اس

در مرکز تشخیص و درمان بیماران ام اس سایر برنامه ها و ورزش ها مثل تمرینات ثبات مرکزی و یوگا، کاورتورن و کوکسی و تمرینات آبی در حفظ عملکرد راه رفتن و حفظ تعادل در افراد مبتلا به ام‌اس مفید هستند. محیط آب به دلیل ویژگی خاصی که دارد می تواند مزایای درمانی داشته باشد، مثلاً نیروی رانش رو به بالا، آشفتگی جریان آب یا چگالی بیشتر آب نسبت به هوا باعث ایجاد مقاومت به حرکات میشود. به عنوان مثالی از تمرینات ورزشی برای ام اس که درمانگر باید در استخر آب برای این مراجعان تجویز کند می توان به کشش عضلات مختلف ( همسترینگ،ایلوپسواس و تریسپس) راه رفتن به اشکال مختلف (به شکل دایره، در یک خط مستقیم، با گام بلند، به سمت عقب، ایستادن روی یک پا یا ایستادن به شکل گردو شکستن) و تمرینات مربوط به اندام فوقانی در ترکیب با چرخش تنه در محیط آبی اشاره کرد.

تمرینات ورزش تعادلی بیماران ام اس در ثبات مرکزی عبارتند از تمرینات استفاده شده برای ثبات ستون فقرات، بازآموزی حس عمقی ناحیه لگنی، کمری، انقباض عضلات مالتی فیدوس با استفاده از ثبات داینامیک در وضعیت های مختلف طاق باز، دمر و چمباتمه و همچنین اضافه نمودن کارهای داینامیک مثل حرکت اندام ها و در مراحل بعدی استفاده از توپ درمانی (سوئیس بال).

تمرینات کاورتورن و کوکسی شامل حرکات چشم و سر به صورت نشسته هستند، مانند نگاه کردن در جهات مختلف باد و بدون چرخاندن سرور و با چشم باز و بسته، حرکات سر و تن مانند برداشتن یک شی از روی زمین با حرکت به سمت جلو،و چرخیدن به سمت راست و چپ حین بلند شدن از وضعیت نشسته.

سوالات متداول:

1-بهترین زمان روز برای انجام این تمرینات؟
صبح زود پس از بیداری، بهترین زمان است زیرا دمای بدن پایین‌تر است (خستگی کمتری وجود دارد) و عضلات هنوز خسته نشده‌اند. توصیه می‌شود از تمرین در ساعت‌های گرم روز که خستگی ناشی از ام اس تشدید می‌شود، خودداری گردد.

2-آیا این تمرینات در مرحله پیشرفته ام اس هم مؤثرند؟
بله، حتی در مراحل پیشرفته بیماری که بیمار از واکر یا ویلچر استفاده می‌کند، تمرینات تعادلی قابل اجرا هستند. تمرینات نشسته (مانند پرتاب توپ در حالت نشسته)، استفاده از دیوار به عنوان تکیه‌گاه، و تمرینات بلند شدن/نشستن کنترل‌شده با صندلی می‌توانند مؤثر باشند. با این حال، همراهی فیزیوتراپیست در این مرحله الزامی است.

آسیب مغزی چیست؟ (انواع و علائم آن)

هر نوع جراحت در بافت مغزی را آسیب مغزی می گوید. علائم آسیب مغزی بسته به انواع آسیب مغزی وارده متفاوت است. و درمان توانبخشی آن نیز متفاوت می باشد. مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی آسیب مغزی دکتر صابر به صورت تخصصی در زمینه درمان علائم آسیب مغزی فعالیت می نماید. دکتر صابر متخصص توانبخشی سکته مغزی، و استاد دانشگاه شهید بهشتی با در اختیار داشتن تیم توانبخشی شامل کاردرمانان و گفتاردرمانان مجرب تلاش دارد بهترین نتیجه درمانی را برای مراجعین مرکز رقم زده و بیماران را در جهت استقلال فردی پیش ببرد. خدمات کاردرمانی و گفتاردرمانی در منزل برای تسهیل روند درمان در این مرکز ارائه می شود. در این مطلب تلاش داریم شما را با انواع اسیب مغزی و علائم آن آشنا نماییم.

انوع آسیب مغزی چیست؟

هر نوع جراحت وارده به مغز باعث آسیب سیستم اجرایی مغزی ( TBI )  میشود. ( TBI ) دو نوع کلی دارد:

زخم های باز: در این نوع زخم ها،جسمی خارجی (مانند گلوله،میله فلزی،چاقو و…) به داخل مغز نفوذ می کند و به قسمت های خاص مغز آسیب می رساند. علائم ثانویه بستگی به ناحیه از مغز که آسیب دیده‌اند دارد.

زخم های بسته: این نوع زخم ها از یک ضربه مغزی ناشی می شوند. مثلاً در یک تصادف وقتی سر با شیشه جلوی اتومبیل یا داشبورد برخورد می کند.

این نوع زخم ها باعث  انوع آسیب مغزی می‌شوند:

آسیب مغزی اولیه:

• شکستگی استخوان جمجمه
• کوفتگی/کبود شدگی
• توده خونی/لخته خونی
• پارگی بافت مغزی
• آسیب سلول های عصب

آسیب  مغزی ثانویه:

• تورم مغز/ آماس
• افزایش فشار داخل جمجمه( فشار داخل جمجمه‌ای)
• صرع
• عفونت داخل جمجمه‌ای
• تب
• فشار خون بالا/ پایین
• سدیم پایین
• کم خونی
• کربن دی اکسید خیلی زیاد/ خیلی کم
• انعقاد خون غیر طبیعی
• تغییرات قلبی یا ششی
• تغییرات تغذیه‌ای

علایم آسیب مغزی چیست؟

مشکلات جسمی

از دست دادن شنوایی، صدای وزوز در گوش، سردرد، حمله ناگهانی عصبی، سرگیجه، حالت تهوع، استفراغ، دید تار، کاهش قدرت بویایی یا چشایی، کاهش قدرت و تعادل در بدن، ماهیچه ها و پاها.

مشکلات ارتباطی

افراد با آسیب های مغزی اغلب مشکلات شناختی ( تفکر) و ارتباطی دارند که به طور چشمگیری به توانایی مستقل بودن آنها آسیب میزند. این مشکلات بستگی به شدت آسیب، میزان گسترش و محل آسیب مغزی دارند.

افراد بعد از آسیب مغزی ممکن است برای گفتن نظر یا معرفی خود در یافتن کلماتی که نیاز دارند مشکل داشته باشند. تلاش آنها برای درک پیام های نوشتاری و گفتاری ممکن است به اندازه تلاش برای درک یک زبان خارجی مشکل باشد. همچنین آنها مشکلاتی در هجی کردن ، نوشتن و خواندن دارند.

فرد ممکن است مشکلات ارتباطی-اجتماعی زیر را نیز داشته باشد:

• رعایت نوبت در گفت و گو
• ادامه موضوع گفت و گو

استفاده از یک لحن صدای مناسب

تفسیر جزئیات گفت و گو (مثلاً تفاوت بین بیان طعنه دار و جدی را نمی‌دانند)

• پاسخ به حالت های صورت و زبان بدن
• شرکت در گفت و گو هایی که سریع است.

علاوه بر موارد بالا بعد از آسیب مغزی ( TBI ) ممکن است ماهیچه های لب و زبان ضعیف تر شوند و هماهنگی کمتری داشته باشند. ممکن است بلندی صدای فرد در گفت و گو به اندازه کافی نباشد و یا حتی فرد قادر به صحبت کردن نباشد. ماهیچه های ضعیف ممکن است روی توانایی جویدن و بلع مواد غذایی تاثیر داشته باشد.

مشکلات شناختی

مشکلات شناختی در افراد آسیب مغزی( TBI ) بسیار شایع است. مهارت های شناختی ( فکری) شامل موارد زیر است:

آگاهی از اطراف، توجه، حافظه، تفکر، دلیل آوردن، حل مسئله و عملکردهای اجرایی ( مانند برنامه ریزی، شروع کردن، خودآگاهی، خودتنظیمی، ارزیابی).

مشکلات شناختی این بیماران شامل موارد زیر است:

مشکل در تمرکز حواس هنگامی که موارد حواس پرت کن وجود دارد (مانند ادامه گفت و گو در یک رستوران شلوغ، کار کردن روی چند تکلیف به صورت همزمان.)

پردازش آهسته و کند: پیام های طولانی بهتر است به صورت کوتاه و تقسیم شده دریافت شوند. شخص امکان دارد برای اطمینان از پردازش درست اطلاعات مجبور به تکرار آن باشد. شریک های ارتباطی بهتر است سرعت گفتار خود را کاهش دهند.

مشکلات حافظه کوتاه مدت: ممکن است یادگیری جدید مشکل باشد. معمولاً حافظه بلند مدت برای نگهداری حوادث و چیزهایی که قبل از آسیب رخ داده است سالم مانده است (مثلاً فرد نام دوستان و خانواده اش را به خاطر می آورد).

مشکلات عملکردهای اجرایی: سردرد در شروع تکالیف،تنظیم اهداف و تکمیل آنها مشکل دارد. برنامه ریزی و سازماندهی تلاشی برای انجام تکلیف است و انجام آن به تنهایی دشوار است. افراد اغلب برای این کار نیاز به کمک والدین و دوستان دارند.

مشکلات حل مسئله: فرد ممکن است نسبت به موقعیت ها واکنش تکانشی (بدون اینکه فکر کند) داشته باشد.

علت های بروز آسیب مغزی

افتادن: 28 درصد

تصادف وسایل نقلیه موتوری: 20 درصد

حوادث مختلف:19 درصد

دعوا و درگیری و ورزش:11 درصد

چگونه علائم آسیب مغزی تشخیص داده می شود؟

افراد ذیل برای ارزیابی و تدوین برنامه درمانی مناسب با همدیگر همکاری می کنند:

• پزشک
• پرستار
• عصب روانشناس
• آسیب شناس گفتار و زبان ( گفتار درمان)
• کاردرمانگر
• فیزیوتراپ
• مددکار اجتماعی
• معلم

آسیب مغزی و روش های درمان آن

آسیب‌ های مغزی یا همان TBI یکی از دلایل اصلی مرگ و میر و ناتوانی در شناخته شده اند. شما می ‌توانید در اثر ضربه یا تکان شدید به سر یا برخورد با چیزی که جمجمه شما را سوراخ می ‌کند، دچار TBI شوید. آسیب مغزی ممکن است مشکلات پزشکی کوتاه‌ مدت یا بلند مدت داشته باشد. درمان ‌هایی برای آسیب مغزی وجود دارد. مهم‌ تر از آن، راه‌ هایی برای جلوگیری از وقوع آن ها وجود دارد. درمان ‌های مختلفی برای آسیب های مغزی خفیف و متوسط تا شدید وجود دارند. درمان‌ های خاص بسته به وضعیت شما متفاوت است. بیشتر افرادی که دچار آسیب مغزی قابل توجهی شده‌ اند، به توانبخشی نیاز خواهند داشت. آن ها ممکن است نیاز به یادگیری مجدد مهارت ‌های اساسی مانند راه رفتن یا صحبت کردن داشته باشند. هدف، بهبود توانایی ‌های آن ها برای انجام فعالیت‌ های روزمره است. درمان معمولاً در بیمارستان آغاز می‌ شود و در واحد توانبخشی بستری، کلینیک های درمانی یا از طریق خدمات درمان در منزل ادامه می ‌یابد. پس از بهبودی از جراحی، احتمالاً درمان توانبخشی را آغاز خواهید کرد. هدف از توانبخشی، بهبود توانایی شما در انجام فعالیت ‌های روزانه و کمک به شما در مدیریت چالش‌ هایی مانند مشکلات ارتباطی یا سلامت روان است. نوع و مدت توانبخشی برای هر فرد متفاوت است و به شدت آسیب مغزی و قسمتی از مغز که آسیب دیده است، بستگی دارد. ممکن است برای درمان آسیب مغزی یکی یا ترکیبی از موراد زیر را دریافت کنید:

-فیزیوتراپی

-کاردرمانی

-گفتاردرمانی

-روان‌ درمانی

متخصصان توانبخشی ممکن است شامل موارد زیر باشند:

-پزشک توانبخشی: پزشکی که در طب فیزیکی و توانبخشی آموزش دیده است و بر کل فرآیند توانبخشی نظارت می ‌کند، مشکلات پزشکی توانبخشی را مدیریت می ‌کند و در صورت نیاز دارو تجویز می‌ کند.

-کاردرمانگر: که به فرد کمک می‌ کند تا مهارت ‌های لازم برای انجام فعالیت ‌های روزمره را یاد بگیرد، دوباره یاد بگیرد یا بهبود بخشد.

-فیزیوتراپیست: که به تحرک و یادگیری مجدد الگوهای حرکتی، تعادل و راه رفتن کمک می ‌کند.

-گفتاردرمانگر: که به فرد کمک می‌ کند تا مهارت‌ های ارتباطی خود را بهبود بخشد و در صورت لزوم از وسایل ارتباطی کمکی استفاده کند.

-روان‌ شناس: که اختلال شناختی و عملکرد را ارزیابی می ‌کند، به فرد کمک می ‌کند تا رفتارها را مدیریت کند یا استراتژی ‌های مقابله ‌ای را یاد بگیرد و در صورت نیاز برای سلامت عاطفی و روانی، روان ‌درمانی ارائه می ‌دهد.

گفتاردرمانی در آسیب مغزی

آسیب‌شناس گفتار و زبان ارزیابی رسمی مهارت‌های گفتار و زبان را تکمیل می‌کند. ارزیابی دهانی- حرکتی قدرت و هماهنگی ماهیچه های کنترل کننده گفتاری را بررسی می‌کند. درک و استفاده از نحو (دستور زبان)و معناشناسی و همچنین خواندن و نوشتن ارزیابی می شوند. در سکته مغزی نیز همین موارد باید مورد بررسی قرار گیرد.

مهارت های ارتباطی-اجتماعی (کاربردشناسی)با آزمون های رسمی و بازی کردن نقش های ارتباطی مختلف بررسی می‌شود.آسیب شناس گفتار و زبان مهارت های  ارتباطی- شناختی را ارزیابی می کند. آیا فرد از خود و اطرافیانش آگاهی دارد؟آیا فرد اسم خود،تاریخ،جایی که در آنجا قرار دارد و اتفاقی که برایش افتاده است را میداند؟مهارت های حافظه کوتاه مدت و فعال ارزیابی می‌شوند مانند گفتن جزئیات اصلی یک داستان کوتاه. عملکردهای اجرایی ارزیابی می‌شوند. آسیب‌شناس گفتار و زبان توانایی بیمار ضربه مغزی را در برنامه ریزی کردن،سازماندهی و توجه به جزئیات (مانند تکمیل کردن مراحل مسواک زدن) ارزیابی می کند.

منابع:

mayoclinic.org

my.clevelandclinic.org

سوالات متداول:

1.علت آسیب های مغزی چیست؟

علل آسیب مغزی را می توان به افتادن 28 درصد، تصادف وسایل نقلیه موتوری 20 درصد، حوادث مختلف 19 درصد، دعوا و درگیری و ورزش 11درصد می باشد.

2. مشکلات شناختی در بیماران آسیب مغزی چیست؟

سرعت پردازش پایین، مشکلات حافظه کوتاه مدت و اختلال در عملکرد های اجرایی و مشکل در حل مسئله از جمله اختلالات بیماران آسیب مغزی است.

لکنت زبان چیست؟

 لکنت زبان چیست؟

روانی گفتار در اختلال لکنت آسیب می‌بیند. لکنت زبان به تدریج از دوران کودکی شروع می‌شود و در بعضی افراد بعد از این دوران بروز می کند. لکنت زبان با اختلال در ایجاد صداهای گفتاری که به آن « ناروانی گفتاری» گفته می‌شود، مشخص می شود. بیشتر افراد گاه به گاه ناروانی گفتاری مختصری دارند. برای مثال بعضی کلمات تکرار می شوند و بقیه کلمات با استفاده از صداهای اضافی « امم» یا « ااه» پیش بینی می شوند. ناروانی گفتار الزاماً به تنهایی مشکل ساز نیست هر چند تعداد زیاد ناروانی گفتاری می تواند یک مانع ارتباطی باشد.  مرکز درمان لکنت زبان دکتر صابر با بررسی دقیق علائم لکنت زبان در کودکان و طبقه بندی نشانه های لکنت زبان به تشخیص لکنت زبان و علل احتمالی آن پرداخته و بهترین برنامه درمانی را برای گفتاردرمانی لکنت زبان در کودکان ارائه می دهند.

از برخی جهات، لكنت شبیه مشکلی است که شما ممکن است با اتومبیل­تان داشته باشید. تصور کنید اتومبیلی داشتید که ناگهان در هنگام رانندگی در ترافیک متوقف می‌شود. گاهی اوقات هنگامی‌ که می‌خواهید از پشت چراغ قرمز حرکت کنید به جلو می‌پرد و سر و صدایش بالا می‌رود. زمانی دیگر ممکن است دنده خلاصی گیر کند و موتور به سرعت کار کند اما چرخ‌ها نچرخند. حتی زمانی دیگر ممکن است ترمز‌ها خود بخود گیر کنند و تا زمانی که شما چندین مرتبه روی پدال نکوبید ر‌ها نشوند.

این وضعیت را با آنچه «اصل» رفتار لکنت است، مقایسه کنید. لکنت با توقف­ هایی که بسامد وقوع و /یا دیرش آن‌ها بطور نابهنجاری بالاست، مشخص می‌شود. این توقف‌ها معمولاً به صورت (الف) تکرار صداها، هجا‌ها یا کلمات تک هجایی؛ (ب) کشیده­گویی صدا‌ها و یا (ج) «انسداد» یا «قفل» جریان هوا یا صداسازی در حین گفتار نمود پیدا می‌کنند.

باز می‌گردیم به مثال اتومبیل: پس از این‌که شما چندین مرتبه مشکلاتی با اتومبیل­تان داشتید، احتمالاً راهکارهای مواجهه با آن‌ها را به منظور راه­اندازی مجدد اتومبیل خواهید آموخت. ممکن است اگر به­جلو بپرد و صدا کند، محکم‌تر بر پدال گاز فشار دهید تا تلاش کنید که سرعت آن را بیش‌تر کنید و به همین صورت، افرادی که لکنت می‌کنند معمولاً به تکرارها، کشیده­گویی‌ها یا قفل­هایشان با تلاش بیشتر برای بیرون انداختن کلمات از دهان ، یا استفاده از صدا‌ها ، کلمات یا حرکات اضافه در تلاش برای «رهایی از گیر» یا جلوگیری از گیر کردن، واکنش نشان می‌دهند.

اگر مشکل اتومبیل شما برای چند روز یا بیشتر باقی بماند، احتمالاً احساسات بدی در مورد آن خواهید داشت. اولین مرتبه که این اتفاق می‌افتد، تعجب خواهید کرد. سپس، هنگامی‌که این اتفاق بیشتر و بیشتر رخ می‌دهد، تعجب جایش را به سرخوردگی می‌دهد. اگر اتومبیل شما متناوباً در میان ترافیک خاموش کند و نزدیک باشد که سایر رانندگان به شما بزنند و شروع به داد زدن کنند، شما شروع به پیش­بینی مشکلات خواهید کرد و می‌ترسید از این‌که هر وقت شما اتومبیل را می‌رانید، این اتفاقات بیفتد.

کودکی که شروع به لکنت می‌کند، بسیاری از این احساسات را تجربه می‌کند. تعجب سرخوردگی، شرم و ترس. این احساسات – در ترکیب با مشکلی که کودک در صحبت کردن دارد- ممکن است باعث شود که فرد لکنتی خود را در مدرسه، موقعیت­های اجتماعی و کار محدود کند.

ممکن است این همانند واکنش شما به آن اتومبیل مشکل­ساز باشد. پس از این‌که اتومبیل­تان چندین مرتبه شما را در ترافیک گذاشت، احتمالاً شما در تعمیرگاه رهایش می‌کنید و پیاده می‌روید یا تنها در خانه می‌مانید. جنبه دیگری از توصیف لكنت شامل مشخص کردن هر آنچه که لکنت نیست، می‌باشد. برای مثال، می‌بایست بین رفتارهای لکنت که به تازگی توصیف شد و مکث­های طبیعی، تمایز قایل شد. کودکانی که گفتار و زبانشان به طور طبیعی رشد می‌کند، اغلب تكرارها، بازبینی‌ها و مکث­هایی را نشان می‌دهند که لکنت نیستند. تکرارهای کوتاه، بازبینی‌ها و مکث­های موجود در گفتار بیشتر بزرگسالان غیرلکنتی زمانی که عجله می‌کنند یا (از حرف خود) مطمئن نیستند نیز، همین­طور است. فصل ۷ تفاوت­های بین ناروانی طبیعی و لکنت را با جزئیات بیشتر شرح می‌دهد تا شما را برای تکلیف تشخیص افتراقی لکنت در کودکان آماده کند.

بین لکنت و سایر اختلالات روانی شناخته شده نیز، می‌بایست تمایز گذاشته شود. ناروانی ناشی از آسیب مغزی یا بیماری یا ضربه روانی با لکنتی که در کودکی آغاز می‌شود متفاوت است. به علاوه، لکنت با تندگویی متفاوت است که یکی دیگر از اختلالات روانی است که شامل گفتار سریع و تحریف شده است و من درباره­اش در فصل ۱۵ صحبت خواهم کرد. شاید درمان این اختلالات تا اندازه­ای متفاوت باشد، هرچند برخی از تکنیک­هایی که درمان­گران برای لکنت استفاده می‌کنند برای سایر اختلالات روانی نیز مفید هستند.

یک دهه پیش، WHO طبقه بندی­ اش را به دسته ­بندی بین المللی عملکرد، ناتوانی و سلامت (ICF) تغییر داد. (WHO 2001) در پاراگراف­های بعدی،روش­هایی را که ممکن است در آن‌ها ایـن سیستم برای لکنت به کار برده شود،پیشنهاد خواهم کرد.

طبقه ­بندی با «عملکرد و ناتوانی » آغاز می‌شود که در آن ساختارهای بدن و عملکردهای بـدن در نظر گرفته می‌شوند.ساختارهایی که در لكنـت اختلال کارکردی دارند، همان­طور که مطالعات تصویربرداری مغزی نشان داده است،ساختارهای قشری و زیر قشری، مانند مسیرهای ماده سفید که ممکن است برای هماهنگی طرح­ریزی، اجرا و بازخورد حسی برای گفتار ضروری باشند، هستند. عملکردهایی که در لکنت متفاوت هستند وقفه­هایی در جریان گفتار هستند که اختلال را مشخص می‌کنند. سیستم ICF زمانی که «فعالیت و مشارکت در نظر گرفته شوند، مفیدتر می‌شود. ممکن اسـت افرادی که لکنت می‌کنند کم و بیش در دو حوزه­ی ICF شامل «سخنرانی» و «مکالمه» مشکل داشـته باشند. این‌ها حیطه­هایی هستند که لکنت در آن‌ها مورد توجه است.همچنین ممكـن اسـت حـوزه­ی سوم ، یعنی «تعاملات بین فردی» هم، تحت تأثیر قرار گیرد، اگر که سخنرانی و مکالمه به میزانی توسط لكنت محدود شوند بطوری­که شخصی که لکنت می‌کند از صحبت کردن با دیگران خـودداری کند.

یک قسمت جدید و مهم از آخرین سیستم ICF «عوامل بافتی» نام دارد. یک جز از این قسمت «محیط» است. این بخش بویژه مربوط به افرادی است که به دلیل این‌که مردم در محیط ممکن اسـت دامنه­ای از غیرپشتیبان (برای مثال، خانه­ای که در آن استرس زیاد است یا همکلاسی­هایی که کودکی را اذیت می‌کنند) تا بسیار پشتیبان (برای مثال، خانواده­ای که کودک را می‌پذیرد و مشارکتش را ترغیب می‌کند) داشته باشند، لکنت می‌کنند.همچنین در زیر «عوامـل بـافتی» طبقه «عوامل شخصی» قرار دارد. این‌ها خصوصیت­های شخصی است که لکنت می‌کند. منش و شخصیت او.

تأثیر عوامل محیطی و فردی را بر روی دو نفر که لکنت می‌کنند، در نظر بگیرید. نفر اول ، جک ولچ، مدیر عامل موفق سابق شرکت جنرال الکتریک است که کتاب «جک؛رک و پوست­کنده» را نوشته است. بدون شک طبع جسور او و پذیرش اولیه لکنتش توسط خانواده ­اش در کمک به موفقیتش در دنیای پرفشار هیات­های رئیسه ، مهم بوده است. از سنین کم، ولج اجازه نمی‌داد لکنت در مسیر اهدافش قرار بگیرد. در مقابل ، بازیگر جیمز ارل جونز ، در آغاز به لکنتش به روش بسیار متفاوتی واکنش نشان داد. زمانی که ۶ ساله بود بسیار از لکنتش معذب بود، او وانمود می‌کرد که لال است بنابراین او نمی‌بایست صحبت می‌کرد. تنها مدتی بعد، با حمایت فردی در محیطش – معلم انگلیسی دبیرستان – شروع به یادگیری این کرد که می‌تواند با مواجه­شدن با موفقیت­های دشوار و تمرین خواندن با صدای بلند در مقابل شنوندگان ، بر لكنتش غلبه کند.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

تشخیص لکنت زبان

تشخیص لکنت زبان فرآیندی دقیق و چندوجهی است که معمولاً توسط متخصصین گفتاردرمانی، روانشناسان و گاهی پزشکان انجام می‌شود و شامل بررسی‌های گسترده‌ای از جمله ارزیابی الگوهای گفتاری، تاریخچه خانوادگی، وضعیت روانی و فیزیولوژیکی فرد می‌شود. در ابتدا، متخصص با مشاهده مستقیم گفتار فرد و ثبت نمونه‌های مختلف صحبت کردن، میزان تکرارها، کشیدن صداها، وقفه‌ها و سایر ویژگی‌های غیرطبیعی گفتار را تحلیل می‌کند تا شدت و نوع لکنت را مشخص نماید. علاوه بر آن، پرسشنامه‌ها و مصاحبه‌های دقیق با خود فرد و خانواده‌اش اطلاعات مهمی درباره زمان شروع لکنت، شرایط بروز آن، عوامل تشدیدکننده، و تأثیرات روانی و اجتماعی آن جمع‌آوری می‌شود. همچنین، ارزیابی روانی برای تشخیص وجود اضطراب، استرس، یا سایر اختلالات روانی که ممکن است باعث بروز یا تشدید لکنت شده باشند، انجام می‌گیرد. در موارد مشکوک به لکنت عصبی، ممکن است نیاز به انجام بررسی‌های پزشکی و تصویربرداری‌های عصبی مانند MRI یا CT اسکن برای شناسایی آسیب‌های مغزی یا سایر مشکلات عصبی باشد. این تشخیص جامع به متخصص کمک می‌کند تا نوع لکنت را دقیق‌تر تعیین کرده و برنامه درمانی مناسب را طراحی نماید؛ چرا که لکنت‌های روانی، عصبی و اولیه هر کدام رویکردهای درمانی متفاوتی نیاز دارند. همچنین، توجه به عوامل محیطی، آموزشی و خانوادگی فرد برای تشخیص دقیق و پیش‌بینی روند درمان ضروری است. به طور کلی، تشخیص لکنت زبان یک فرآیند پیچیده و چندبعدی است که با همکاری تیمی از متخصصان و مشارکت فعال فرد و خانواده همراه است و هدف اصلی آن فراهم کردن بهترین شرایط برای بهبود کیفیت گفتار و زندگی فرد مبتلا می‌باشد.

انواع لکنت زبان

لکنت زبان به طور کلی به چند دسته و نوع مختلف تقسیم می‌شود که هر کدام ویژگی‌ها، علل و درمان خاص خود را دارند. شناخت دقیق انواع لکنت زبان به متخصصین گفتاردرمانی کمک می‌کند تا برنامه درمانی مناسب‌تری طراحی کنند و فرد مبتلا را بهتر حمایت کنند. در ادامه هر نوع به تفصیل شرح داده شده است:

لکنت اولیه

این نوع لکنت شایع‌ترین نوع لکنت است که معمولاً در دوران کودکی و هنگام یادگیری زبان گفتاری بروز می‌کند. لکنت اولیه معمولاً بین سنین ۲ تا ۵ سالگی ظاهر می‌شود که زمانی است کودک در حال توسعه مهارت‌های زبانی خود است.

ویژگی‌ها:

تکرار صداها، هجاها یا کلمات

کشیدن صداهای گفتاری

وقفه‌های کوتاه در جریان گفتار

این لکنت معمولاً موقتی است و بسیاری از کودکان بدون درمان خاصی آن را پشت سر می‌گذارند.

گاهی با رشد کودک به تدریج برطرف می‌شود و کودک به گفتار روان دست می‌یابد.

علل:

عوامل ژنتیکی و بیولوژیکی در این نوع نقش مهمی دارند.

رشد سریع مهارت‌های زبانی و عدم تطابق بین سرعت فکر و توانایی گفتاری ممکن است باعث بروز لکنت شود.

درمان:

نظارت و مراقبت خانواده

آموزش والدین برای ایجاد محیط آرام و حمایت‌کننده

در برخی موارد گفتاردرمانی زودهنگام توصیه می‌شود تا از پیشرفت لکنت جلوگیری شود.

لکنت ثانویه

این نوع لکنت معمولاً در افرادی دیده می‌شود که از قبل دچار لکنت اولیه بوده‌اند، اما به دلایل مختلفی، لکنتشان تشدید شده یا به شکل پیچیده‌تری درآمده است.

ویژگی‌ها:

تلاش‌های زیاد و آگاهانه برای شروع یا ادامه گفتار

ایجاد حرکات بدنی تکراری همراه با گفتار مانند چشمک زدن، پلک زدن، حرکت سر، یا تکان دادن دست

اضطراب و ترس از صحبت کردن

افزایش تنش عضلانی هنگام گفتار

اجتناب از موقعیت‌های گفتاری یا استفاده از کلمات جایگزین

علل:

اضطراب اجتماعی یا فشار روانی

تجربه‌های منفی در هنگام صحبت کردن

واکنش‌های محیطی مانند تمسخر یا انتقاد اطرافیان

تلاش بیش از حد برای کنترل لکنت اولیه

درمان:

ترکیب گفتاردرمانی و روان‌درمانی

آموزش تکنیک‌های آرام‌سازی و کاهش اضطراب

حمایت خانوادگی و اجتماعی بسیار مهم است

لکنت روانی

لکنت روانی نوعی لکنت است که ریشه در عوامل روانی و عاطفی دارد و معمولاً در بزرگسالان دیده می‌شود. این نوع لکنت پس از یک واقعه روان‌تراپی، استرس شدید یا بیماری روانی بروز می‌کند.

ویژگی‌ها:

شروع ناگهانی لکنت بدون سابقه لکنت قبلی

ارتباط مستقیم با مشکلات روانی مانند افسردگی، اضطراب، یا اختلالات روان‌تنی

لکنت معمولاً در موقعیت‌های خاص یا هنگام یادآوری خاطرات دردناک شدت می‌یابد

ممکن است در طول روز یا موقعیت‌های مختلف نوسان داشته باشد

علل:

ضربه‌های روانی شدید

اختلالات روانی مانند افسردگی یا اضطراب

استرس‌های ناگهانی و شدید

درمان:

روان‌درمانی به ویژه درمان شناختی-رفتاری (CBT)

ترکیب گفتاردرمانی با روان‌درمانی

در موارد خاص دارو درمانی برای کنترل اختلالات روانی

لکنت عصبی

لکنت عصبی نوعی لکنت است که ناشی از آسیب یا اختلالات سیستم عصبی مرکزی است و معمولاً در نتیجه سکته مغزی، ضربه مغزی، بیماری‌های نورولوژیکی مانند پارکینسون، ام اس یا تومورهای مغزی به وجود می‌آید.

ویژگی‌ها:

شروع ناگهانی پس از آسیب مغزی یا بیماری عصبی

تکرار صداها و کلمات مشابه لکنت اولیه اما بدون ترس یا اضطراب روانی

مشکل در جریان طبیعی گفتار بدون وجود علائم روانی

لکنت در تمام موقعیت‌ها و زبان‌های گفتاری وجود دارد

عدم بهبود قابل توجه با درمان‌های روانی

علل:

آسیب‌های مغزی و نخاعی

بیماری‌های نورودژنراتیو

اختلالات حرکتی مرتبط با گفتار

درمان:

گفتاردرمانی تخصصی برای بهبود کنترل عضلات گفتار

در موارد خاص استفاده از داروهای خاص یا درمان‌های پزشکی

توانبخشی عصبی و حرکتی

لکنت مختلط

در برخی موارد، فرد ممکن است ترکیبی از انواع مختلف لکنت را داشته باشد، مثلاً لکنت اولیه همراه با مشکلات روانی یا عصبی. این نوع لکنت پیچیده‌تر بوده و درمان آن نیازمند رویکردهای چندجانبه است.

علائم لکنت زبان

لکنت زبان در بعضی افراد روی فعالیت‌های روزمره تاثیر می‌گذارد. فعالیت هایی که فرد در آنها مشکل دارد برای افراد مختلف متفاوت است. برای بعضی افراد تنها در فعالیت‌های خاص مانند صحبت کردن از طریق تلفن و یا مقابل گروهی از مردم مشکلات ارتباطی بروز می‌کند. ولی برای بقیه افراد در تعداد زیادی از فعالیت‌ها در محیط های مختلف خانه، مدرسه یا کار مشکلات ارتباطی اتفاق می‌افتد. بعضی افراد ممکن است شرکت در یک سری از فعالیت‌ها را محدود کنند. این اعمال محدودیت شرکت در فعالیت ها به دلیل نگرانی فرد از واکنش مردم به گفتار ناروان است.

افراد زیادی ممکن است سعی کنند که با تغییر دستوری کلمات در جمله، تظاهر به فراموش کردن کلمه ای که می خواستند بگویند و یا کاهش جملات، ناروانی های گفتار خود و لکنت زبان را از مردم پنهان کنند. بقیه افراد ممکن است به علت وجود لکنت زبان شرکت در بسیاری از فعالیت ها را ناممکن بدانند. واکنش فرد و دیگران در مورد اختلال لکنت زبان می تواند بر میزان آسیب لکنت زبان بر زندگی روزانه موثر باشد.

چگونه با کودکان مبتلا به لکنت زبان بهتر ارتباط برقرار کنید؟

انجام کارهایی مانند هنگامی که فرد لکنت زبان می کند شنونده به جای دیگر نگاه می‌کند، متوقف کردن فرد هنگام لکنت زبان کردن، کمک هنگام لکنت کردن و یا به صورت ساده‌تر شنونده با فردی که لکنت می کند حرف نمی‌زند، عدم اطمینان شنونده را به اثبات می رساند. به هر حال هیچ کدام از این واکنش ها کمک کننده نیستند. به عبارت دیگر افرادی که لکنت می کنند می خواهند همانند دیگران با آنها رفتار شود. آنها در مورد تفاوت گفتار خود با گفتار دیگران و اینکه گفتن جملات بیشتر طول میکشد آگاه هستند.

 نشانه‌های لکنت چیست؟

1. تکرار: در گفتار افرادی که لکنت می کنند اغلب تکرار کلمه یا قسمتی از کلمه مشاهده می شود.مثال: ت ت ت توپ
2. کشش: در گفتار افرادی که لکنت می کنند اغلب کشش صداهای گفتاری مشاهده می شود. مثال: سسسسسوت
3. قفل: امکان دارد گفتار کاملاً متوقف یا قفل شود. قفل زمانی است که دهان بدونِ بیرون آمدن هیچ صدایی برای گفتن یک صدا در وضعیت خود قرار گرفته است. مثال: توقف جریان هوا و اندام گفتاری در وضعیت گفتن صدای اول کلمه کارتون.

لکنت چگونه تشخیص داده میشود؟

شناسایی لکنت زبان در گفتار افراد به نظر کار آسانی است. ناروانی های گفتاری اغلب قابل مشاهده هستند و ارتباط شخص را مختل می کنند. شنونده ها وقتی فردی لکنت می کند معمولاً می‌توانند آن را تشخیص دهند. لکنت زبان می تواند بر چیزی فراتر از گفتار قابل‌ مشاهده فرد تاثیر گذار باشد و عوارض لکنت زبان بسیار است. بعضی از ویژگی‌های گفتار همراه لکنت زبان برای شنونده ها قابل شناسایی نیست. پس از تشخیص لکنت نیاز به مهارت یک آسیب‌شناس گفتار و زبان معتبر دارد.

توجه : هنگام ارزیابی آسیب‌شناس گفتار و زبان و دکتر لکنت زبان تعداد و نوع ناروانی های گفتاری ای که شخص در موقعیت و محیط های مختلف تولید می کند را ثبت می‌کند. همچنین وی روشهایی که شخص به ناروانی های گفتاری واکنش نشان می دهد و یا با آنها سازگار می شود را ارزیابی می کند. همچنین وی باید اطلاعاتی در مورد عوامل تشدید کننده مشکل جمع آوری نماید. ممکن است به ارزیابی های دیگری مانند سرعت کفتار، مهارت های زبانی و… نیاز باشد.

کودکان کم سن و سال تر:

پیش بینی احتمال تداوم یافتن لکنت زبان بسیار مهم است. ارزیابی شامل یکسری آزمون ها، مشاهدات و مصاحبه‌ها است. عوامل هشداردهنده احتمال تداوم یافتن لکنت زبان که بین آسیب شناسان گفتار و زبان مشترک است به شرح زیر هست:

• تاریخچه خانوادگی لکنت کردن
• لکنت کردن بیش از 6 ماه تداوم داشته است
• وجود مشکلات گفتار و زبان و دیگر
• ترس های عجیب یا نگرانی های کودک یا والدین در مورد لکنت

کودکان بزرگتر و بزرگسال:

پرسیدن سوال آیا احتمال دارد لکنت زبان تداوم پیدا کند؟ اهمیت کمتری دارد زیرا لکنت زبان به اندازه کافی تداوم پیدا کرده است و در زندگی شخصی فرد مشکل ایجاد کرده است. ارزیابی این افراد شامل آزمون ها، مشاهدات و مصاحبه‌هایی برای بررسی شدت کلی علائم لکنت زبان است و علاوه بر این تاثیر لکنت بر توانایی شخص برای برقراری ارتباط و شرکت در فعالیت های روزانه را ارزیابی می‌کنند.

بهترین کار هنگام صحبت کردن با افرادی که لکنت می کنند دادن زمان کافی برای گفتن چیزی است که می‌خواهند بگویند است. سعی نکنید کلامش را قطع کنید و یا گفتارش را تکمیل کنید. انجام این کارها نه تنها کمکی نمی‌کند بلکه فشار بیشتری بر فرد وارد می کنید. همچنین توصیه هایی مانند آهسته تر، آرامش داشته باش یا نفس عمیق بکش می‌تواند باعث شود شخص احساس راحتی نکند.

روش‌های درمانی لکنت چیست؟

اغلب برنامه های درمانی برای افراد مبتلا به لکنت زبان روش های رفتاری است. گفتاردرمان لکنت زبان به افرادی که لکنت می کنند برای بهبود ارتباط کلامی مهارت‌های خاصی را آموزش می‌دهند. برای مثال کنترل یا تنظیم سرعت گفتار را به افرادی که لکنت می کنند، آموزش می‌دهند. علاوه بر این ممکن است فرد با یک سرعت پایین تر گفتن کلمات را آغاز کند و حالت کشش ماهیچه های گفتاری کمتر مشاهده شود. همچنین ممکن است نحوه کنترل یا تنظیم تنفس را یاد بگیرند. فرد پس از تسلط بر کنترل سرعت گفتار، اغلب با سرعتی پایین‌تر از گفتار طبیعی با استفاده از عبارات و جملات کوتاه، تمرین گفتار نرم و روان را شروع می‌کند. فرد با گذشت زمان با سرعت طبیعی، در جملات طولانی و محیط‌های دشوار می تواند گفتار روان داشته باشد.

نتیجه‌گیری:

لکنت زبان یک اختلال گفتاری با ریشه‌های چندوجهی (عصبی، روانی و محیطی) است که با تکرار، کشش یا توقف غیرارادی در تولید صداها و کلمات همراه است. این پدیده نهتنها یک چالش فیزیکی، بلکه تحت تأثیر عوامل هیجانی مانند استرس، ترس از قضاوت یا کمبود اعتمادبه نفس تشدید میشود. آگاهی عمومی درباره لکنت زبان به کاهش انگ اجتماعی و ایجاد محیطی حمایتی برای افراد مبتلا کمک میکند. تشخیص به موقع و مراجعه به متخصصان گفتاردرمانی و روانشناسی، نقش کلیدی در بهبود کیفیت زندگی این افراد دارد. در نهایت، لکنت نباید به عنوان یک محدودیت دیده شود، بلکه بخشی از تنوع انسانی است که با درک و همراهی جامعه قابل مدیریت است.

سوالات متداول:

1-آیا لکنت زبان بر هوش یا توانایی های ذهنی فرد تأثیر میگذارد؟
خیر، لکنت هیچ ارتباطی با سطح هوش یا توانایی های شناختی فرد ندارد. بسیاری از افراد مبتلا به لکنت، از هوش بالایی برخوردارند و در حوزههای مختلف موفقیت های چشمگیری داشته‌اند.

2-آیا لکنت زبان قابل پیشگیری است؟
پیشگیری کامل ممکن نیست، اما کاهش استرس‌های محیطی، تشویق گفتار آرام در کودکان و مراجعه به موقع به متخصص در صورت مشاهده علائم اولیه، خطر تبدیل شدن لکنت موقت به مزمن را کاهش میدهد.

استفاده از تقویت کننده در رفتاردرمانی اوتیسم

یکی از تکنیک های مورد استفاده در روش رویکرد رفتار درمانی کودکان اوتیسم، استفاده از تقویت کننده است. تقویت کننده های رفتاری موجب تثبیت سریع تر رفتار های هدف در مراحل رفتار درمانی کودک می باشند. مرکز رفتار درمانی کودک دکتر صابر در حیطه درمان کودکان با اختلالات رفتاری نظیر پرخاشگری، گوشه گیری و … فعالیت می نماید. تکنیک های رفتار درمانی اوتیسم مانند روش ABA و  PRT  در ایجاد رفتار های مناسب و روش تیچ برای تشویق کودک در جهت تولید گفتار و ایجاد ارتباط کمک می کند. مراکز درمان کودکان اوتیسم مجهز به بخش های درمانی مختلف مانند بازی درمانی، رفتاردرمانی، سنسوری روم، ماساژ درمانی، اتاق تاریک و اتاق شنیداری ، گفتاردرمانی و کاردرمانی می باشد. تقویت کننده در رفتاردرمانی اوتیسم یکی از تکنیک های موثر می باشد که در زیر به نحوه استفاده از آن اشاره می شود.

کوشش برای دریافت تقویت کننده در رفتار درمانی اوتیسم

چگونگی دریافت تقویت کننده ممکن است برای تعدادی از کودکان دشوار باشد. با استفاده از حمایت های بصری که مقدار انجام کار برای دریافت تقویت کننده را به کودک اوتیسم نشان می دهد، می توان به وی کمک کرد. این روش ها را می توان با اندک تغییری با توانمندی های کودکان مطابقت داد. استفاده از نظام اقتصاد ژئونی برای تعیین زمان دریافت تقویت کننده روشی قابل درک برای کودکان دارای اوتیسم است.

به طور مثال سکه ها بر روی مقوا قرار می گیرند، کودک می تواند به تقویت کننده مورد نظر خود ( اینجا گوش دادن به موسیقی) برسد. به یاد داشته باشید در مراحل اولیه استفاده از روش اقتصاد ژنونی تعداد ژتون های اندکی را برای دریافت تقویت کننده در نظر بگیرید و به تدریج تعداد آنها را افزایش دهید. این کار باعث می شود که کودک زودتر به تقویت کننده مورد نظر برسد و ارتباط بین تقویت کننده و ژتون ها را درک کند. به یاد داشته باشید که اگر از ژنون هایی استفاده کنید که برای کودک اوتیسم بسیار جالب و خوشایند هستند، ممکن است که نخواهد آنها را با دیگر تقویت کننده ها عوض کند و یا اگر نوع و یا شکل ژتونها به گونه ای باشد که کودک علاقه ای به کسب آنها از خود نشان ندهد، تمایلی نیز به جمع کردن آنها به منظور دریافت تقویت کننده از خود نشان نمی دهد، بنابراین بهتر است از مواردی مانند سکه، کارت های رنگی، ستاره و پاژتون های پلاستیکی رنگی استفاده کرد. روش های مختلفی را می توان برای نشان دادن زمان دریافت تقویت کننده مورد استفاده قرار داد، حتما اغلب مربیان کودکان دارای نیازهای ویژه، پس از دریافت اطلاعات کلی در مورد این روش می توانند شیوه هایی را که مناسب کودکانشان است تدوین کنند.

چرا تقویت کننده‌ها در درمان اوتیسم مؤثر هستند؟

تقویت کننده‌ها یکی از مؤثرترین ابزارها در رفتاردرمانی اوتیسم هستند، زیرا به افزایش رفتارهای مطلوب و کاهش چالش‌های رفتاری کمک می‌کنند. کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD) اغلب در یادگیری مهارت‌های اجتماعی، ارتباطی و خودتنظیمی با دشواری روبه‌رو هستند. تقویت مثبت با ارائه پاداش بلافاصله پس از رفتار هدف، انگیزه کودک را افزایش می‌دهد و احتمال تکرار آن رفتار را بالا می‌برد.

تحقیقات نشان می‌دهد که سیستم پاداش دهی در مغز کودکان اوتیسم ممکن است متفاوت عمل کند، بنابراین استفاده از تقویت کننده‌های شخصی‌سازی شده (مانند خوراکی‌های مورد علاقه، اسباب‌بازی‌ها یا تحسین کلامی) می‌تواند تأثیر بیشتری داشته باشد. همچنین، تقویت کننده‌ها به ایجاد ساختار و پیش‌بینی‌پذیری کمک می‌کنند، که برای کودکان اوتیسم بسیار مهم است زیرا اضطراب را کاهش می‌دهد.

از دیدگاه تحلیل رفتار کاربردی (ABA)، تقویت کننده‌ها پایه‌ای برای آموزش مهارت‌های جدید مانند گفتار درمانی، تعامل اجتماعی و خودیاری هستند. برای مثال، اگر کودک پس از استفاده از یک کلمه جدید، یک تشویق یا جایزه دریافت کند، احتمال استفاده مجدد از آن کلمه بیشتر می‌شود. این روش نه‌تنها یادگیری را تسریع می‌کند، بلکه اعتمادبه‌نفس کودک را نیز تقویت می‌نماید.

در رفتاردرمانی برای کودکان اوتیسم، تقویت کننده ها با تشویق و تقویت رفتارهای مطلوب عمل می ‌کنند. نکته کلیدی این است که تقویت کننده به طور مداوم و بلافاصله پس از رفتار اعمال شود تا به کودک کمک کند ارتباطی بین عمل خود و پاداش برقرار کند. تقویت کننده ها در رفتاردرمانی نقش محوری در شکل ‌دهی رفتارها، به ویژه برای کودکان مبتلا به اوتیسم، ایفا می ‌کنند. رفتاردرمانی به طور گسترده ‌ای برای کمک به کودکان، به ویژه کودکان مبتلا به اوتیسم، برای توسعه مهارت ‌های ضروری و کاهش رفتارهای نامطلوب استفاده می ‌شود. تقویت کننده ها یکی از اساسی ‌ترین اصول در رفتاردرمانی است، زیرا احتمال تکرار یک رفتار خاص را در آینده افزایش می ‌دهد. کلید تقویت کننده موثر، ثبات و زمان ‌بندی صحیح است. هنگامی که یک پیامد تقویتی به دنبال یک رفتار مطلوب می ‌آید، کودک یاد می ‌گیرد که آن رفتار منجر به یک نتیجه مثبت می ‌شود، که این امر باعث می ‌شود رفتار بیشتر اتفاق بیفتد. تقویت کننده ها در رفتاردرمانی ابزاری ضروری هستند که به شکل‌ دهی و تقویت رفتارهای مثبت، به ویژه برای کودکان مبتلا به اوتیسم، کمک می ‌کنند. با استفاده موثر از تقویت کننده ها، متخصصان رفتاردرمانی می ‌توانند مهارت ‌های جدیدی را به کودکان آموزش دهند، رفتارهای ناسازگارانه را کاهش دهند و توانایی آن ها را برای پیشرفت در محیط ‌های اجتماعی مختلف افزایش دهند. چه از طریق تقویت کننده مثبت و چه از طریق تقویت کننده منفی، هدف ایجاد تغییر رفتار پایدار و معنا دار است. خانواده ‌هایی که به دنبال رفتاردرمانی برای اوتیسم هستند، می ‌توانند به متخصصان رفتاردرمانی ماهر که این تکنیک ‌ها را در برنامه ‌های درمانی شخصی ‌سازی شده برای اطمینان از نتایج بهینه گنجانده ‌اند، اعتماد کنند. از طریق ثبات، صبر و استراتژی ‌های تقویت مناسب، کودکان مبتلا به اوتیسم می ‌توانند به پتانسیل کامل خود دست یابند و کیفیت کلی زندگی خود را بهبود بخشند. یکی از اهداف کلیدی در رفتاردرمانی، اطمینان از تعمیم رفتارهای آموخته شده در محیط‌ ها و موقعیت ‌های مختلف است. تقویت کننده نقش مهمی در این فرآیند ایفا می ‌کند. با ارائه تقویت کننده ماسب در محیط ‌های مختلف – مانند خانه، مدرسه یا جامعه – درمانگران به کودکان مبتلا به اوتیسم کمک می‌ کنند تا درک کنند که رفتار صرف نظر از محیط مناسب است. به عنوان مثال، ممکن است یک کودک برای سلام و احوالپرسی مناسب با دیگران در طول یک جلسه رفتاردرمانی تقویت شود و درمانگر با والدین همکاری می ‌کند تا همان رفتار را در خانه یا در سایر موقعیت ‌های اجتماعی تقویت کند. این تضمین می ‌کند که رفتار در تمام زمینه‌ ها، نه فقط در طول درمان، ثابت شود.

تقویت کننده در کجا به کودک اوتیسم ارائه می شود؟

تعدادی از افراد دارای اوتیسم در مورد محل انجام فعالیت تقویت کننده مورد نظرشان، نیازمند کسب اطلاعاتی هستند. منظور این است که گرچه آنها در مورد درخواست فعالیت و یا شیء تقویت کننده خود مشکلی ندارند، اما محل مناسب انجام فعالیت درخواست شده و با شی، موردنظر خود را مطابق با عرف معمول درک نمی کنند. یعنی اگر شیء خوردنی را در خواست کرده باشند، ممكن است بلافاصله پس از دریافت آن، شروع به خوردن کنند، در حالی که عرف حاکم بر کلاس و قوانین آن ممکن است مکان خاصی را برای خوردن تعیین کرده باشد. بنابراین استفاده از حمایت های بصری برای کمک به کودک در درک محل اجرای فعالیت درخواست شده، می تواند کمک کننده باشد، مثال های زیر برای بیان محل اجرای فعالیت یا شیء درخواست شده، مورد استفاده قرار می گیرد.

همان طور که گفته شده بود ، بیان محل انجام فعالیت تقویت کننده به کودک کمک می کند تا به درک این نکته برسد که هر فعالیتی علاوه بر اینکه در زمان خاصی انجام می شود، باید در محل خاصی نیز انجام شود، گاهی برای انجام فعالیت مورد نظر کودک اوتیسم باید تغییر محل دهد و به مکان دیگری برود. مثلا، فرد ممکن است به عنوان تقویت کننده، فعالیتی مانند انجام بازی کامپیوتری را دریافت کند، اگر در کلاس درس کامپیوتر وجود نداشته باشد و یا محلی مانند آزمایشگاه برای قرار گیری کامپیوتر در نظر گرفته شده باشد، در این صورت فرد باید کلاس درس را ترک کرده و به محل قرارگیری کامپیوتر برود. اگر برای تدوین برنامه آموزشی انفرادی کودک از نوشته استفاده می کنید و فعالیت های درخواست شده از فرد را برایش نوشته اید، باید محل انجام فعالیت تقویت کننده را نیز وارد کنید و در صورت استفاده رنگ، به عنوان عاملی برجسته کننده می توانید محل انجام فعالیت را با استفاده از آن مشخص تر کنید، استفاده از عکس محل انجام فعالیت، برای کودکانی که فاقد توانایی خواندن هستند می تواند مفید باشد

نحوه انتخاب تقویت کننده‌های مؤثر برای هر کودک

انتخاب تقویت کننده‌های مؤثر در درمان اوتیسم نیازمند شناخت دقیق علایق و انگیزه‌های هر کودک است. از آنجا که کودکان طیف اوتیسم تنوع زیادی در ترجیحات حسی و رفتاری دارند، یک تقویت کننده که برای یک کودک جذاب است، ممکن است برای دیگری بی‌اثر باشد. برای شناسایی بهترین تقویت‌کننده‌ها، می‌توان از ارزیابی ترجیحات استفاده کرد، که در آن چند گزینه مختلف (مانند اسباب‌بازی، خوراکی، موسیقی یا فعالیت‌های حرکتی) به کودک ارائه می‌شود و واکنش او بررسی می‌گردد.

انواع تقویت کننده‌های رایج در اوتیسم شامل:

-تقویت کننده‌های ملموس (مانند خوراکی‌ها، اسباب‌بازی‌ها)

-تقویت کننده‌های اجتماعی (تحسین کلامی، بغل کردن)

-تقویت کننده‌های فعالیت‌محور (زمان بازی، تاب خوردن)

-تقویت کننده‌های حسی (نورهای رنگی، لمس اشیا بافت‌دار)

یک روش مؤثر، چرخش تقویت کننده‌ها است تا از خستگی و کاهش اثرگذاری جلوگیری شود. همچنین، بهتر است تقویت‌کننده‌ها به‌تدریج از مادّی به اجتماعی تغییر کنند تا کودک به‌مرور وابستگی به پاداش‌های فیزیکی را کاهش دهد.

استفاده از عکس در رویکرد رفتاردرمانی اوتیسم

با استفاده از عکس محل هایی که کودک فعالیت های تقویت کننده خود را انجام می دهد، می توان حمایت های بصری مناسب و عینی را برای فرد فراهم کرد. این محل ها می تواند آزمایشگاه، زمین بازی، محل غذاخوری و با انجام بازی های کامپیوتری باشد. پرس کردن (لمینیت) تصاویر عمر آنها را افزایش خواهد داد. با استفاده از نوار ولکرو می توان در برنامه های تقویتی مختلف از این تصاویر استفاده کرد.

منابع:

dreambigchildren.com

سوالات متداول:

1- آیا تقویت کننده‌ها فقط برای افزایش رفتارهای مثبت استفاده می‌شوند؟
خیر، از تقویت‌کننده‌ها برای کاهش رفتارهای نامطلوب نیز استفاده می‌شود. مثلاً اگر کودک پس از آرام نشستن (به‌جای پرخاشگری) پاداش بگیرد، این رفتار جایگزین تقویت می‌شود. این روش بخشی از مداخلات جایگزین در ABA است.

2-تقویت کننده‌های طبیعی (ذاتی) چه مزیتی نسبت به انواع مصنوعی دارند؟
تقویت‌کننده‌های ذاتی (مثل احساس موفقیت پس از انجام یک کار) نیاز به پاداش خارجی ندارند و رفتار را پایدارتر می‌کنند. این روش در بلندمدت مؤثرتر است زیرا کودک را به‌سمت انگیزه درونی هدایت می‌کند.

مهارت های حسی حرکتی کودکان

انواع تمرینات حسی حرکتی در کودکان در مرکز کاردرمانی حسی حرکتی دکتر صابر و توسط تیم مجرب کاردرمانی درکی حرکتی انجام می گیرد. تمرینات کاردرمانی حرکتی در جهت بهبود مهارت های هماهنگی حرکتی و مهارت های حسی حرکتی کودکان در بخش های مختلف کاردرمانی تعادلی، کاردرمانی درکی حرکتی و کاردرمانی جسمی ارائه می شود.  مرکز کاردرمانی در تهران دکتر صابر به صورت تخصصی در زمینه ایجاد هماهنگی عضلات در کودکان با اختلالات تاخیر حرکتی، اختلالات تکاملی مانند اوتیسم و اختلال هماهنگی حرکات فعالیت می نماید. دو شعبه فعال کلینیک در غرب و شرق تهران موجب دسترسی آسان بیماران به  امکانات مرکز تخصصی کاردرمانی دکتر صابر می گردد. کاردرمانی در منزل از دیگر خدمات مرکز می باشد که در جهت تسریع بهبودی بیماران با اختلالات مهارت های حسی حرکتی ارائه می گردد.

تمرینات حسی حرکتی پیشرفته در کودکان

این تمرینات حسی حرکتی سخت ترین گروه تمرینات هماهنگی عضلانی می باشند و کودکان جهت رسیدن به این مرحله باید بتوانند تمرینات مراحل قبلی را انجام دهند یا حداقل هماهنگی عضلانی آنها در حد تمرینات ساده تر باشد. در این تمرینات هماهنگی عضلانی کودک باید به حدی باشد که بتوانند دست و پاهای خود را به سرعت حرکت دهند و بتوانند وضعیت بدن خود را در عرض چند ثانیه از حالتی به حالت دیگر در حین پریدن عوض کند در واقع هماهنگی حرکتی کودک و سیستم عصبی عضلانی وی باید بسیار بیشتر نسبت به تمرینات مراحل اول یکپارچه و هماهنگ شده باشند.

در انواع تمرینات حسی حرکتی معمولاً تغییر وضعیت اندام ها از یک حالت به حالت دیگر به خصوص در پاها زمانی صورت می گیرد که معمولاً هر دو اندام تحتانی در هوا و بالای زمین قرار دارند یعنی در حین پریدن صورت می‌گیرد.

شروع آموزش در این تمرینات باید به گونه‌ای باشد که ابتدا حرکات در اندام تحتانی و سپس در اندام فوقانی صورت گیرد بدین منظور که ابتدا کودک باید تمرینات جهشی را در پاها انجام دهد و سپس تمرینات دست ها اضافه گردد. در تمرینات کاردرمانی درکی حرکتی پیشرفته معمولاً پنجه فرد تمرین کننده روی زمین است (حالتی شبیه دویدن) زیرا در این وضعیت سرعت حرکت و عکس العمل فرد افزایش می یابد.

در برنامه ریزی تمرین درمانی برای افراد با اختلال هماهنگی عضلانی باید به نحوی برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری نمایند که فرد تمرین کننده به مرور زمان، قادر به انجام تمرینات این بخش گردد.

مهارت های حسی حرکتی کودکان- جهشی و پرشی

در این بخش به ارائه تمرینات مهارت های حسی حرکتی کودکان به صورت پیشرفته و تخصصی پرداخته می شود. این تمرینات در ایجاد هماهنگی حرکتی دست و پا، همچنین افزایش سرعت پردازش اطلاعات و سرعت پاسخدهی کودکان موثر است.

1. از کودک بخواهید تمرین پروانه را انجام دهد. در حالی که دست‌ها و پاها جفت شده اند، مراجعه کننده می پرد و در هوا دست ها و پاها را باز می‌کند و به همین صورت فرود می آید.
2. کودک پاها و دستها را جفت می کند یک لحظه می پرد و همزمان پاها و دستها را عقب و جلو می گذارد. این تمرین به مراتب از تمرین بالا سخت‌تر است.
3. پاها را شبیه رقص کردی با سرعت یکی یکی به سمت جلو پرتاب می کند و همزمان در جلوی صورت دست می‌زند.
4. کودک درجا بالا و پایین می پرد و همزمان دستهایش را شبیه وزنه برداران بالای سر می برند و دوباره نگه می دارد، این تمرین تقریبا راحت می باشد.
5. پاها به سرعت از ران به سمت عقب بدن می روند و دست ها از عقب شانه به جلو آمده و در جلو صورت به یکدیگر می خورند.
6. کودکان با سرعت بالایی نوک پنجه های پایش او را به زمین میکوبد و دستها به سرعت از آرنج خم و راست میکند.
7. کودک در حالی‌که با پاهای جفت ایستاده هنگام پریدن پاها را به یک طرف می چرخاند و دستها را به یک طرف دیگر می چرخاند تا ها و لگن به طرف چپ و تنه و دست ها به طرف راست می چرخند.
8. مراجعه کننده با پاهای جفت شده شبیه ( V ) به جلو می پرد و دست ها در راستای شانه به جلوی صورت می‌آیند و سپس هنگام برگشتن برمیگردد و پاها نیز همزمان در عقب جفت می شوند.
9. در تمرین هماهنگی حسی حرکتی کودک پاها را به صورت برعکس روبه عقب باز می کند و سر جایش می گذارد و هنگام بریدن دست ها جلو صورت با کف دست روی یکدیگر قرار دارند و سپس هنگام باز شدن پا در عقب در عرض شان قرار می گیرند.
10. کودک کف دستها را در راستای شکم‌خود موازی زمین قرار می دهد و سپس به سرعت ران های خود را خم کرده و سر زانوهایش را به کف دستها میزند در این تمرین دستها ثابت هستند و زانوها به سرعت به دست ها می خورند.
11. این تمرین مانند تمرین بالا است، با این تفاوت که دست راست به سر زانوی چپ میخورد و برعکس.
12. مانند تمرین بالا می باشد با این تفاوت که دست‌ها به قوزک پای مقابل برخورد می‌کنند.
13. مانند تمرین بالا است با این تفاوت که مراجعه کننده دستها را به قوزک خارجی پا میزند،در این حرکت،چرخش ران ها برعکس تمرین بالا می باشد.
14. کودک پاها را از زانو به سمت بازرس نخ می کند و دست ها را به پاشنه می زند.
15. با استفاده از یک پله (پله های فومی) از مراجعه کننده بخواهید پاهایش را به سرعت روی پله بگذارد و به ترتیب دست ها را بالا و پایین بیاورد.
16. کودک یک پا را جلو نگه می‌دارد و پای دیگر در راستای بدن روی زمین میباشد و سپس مراجعه کننده می پرد و در حین پریدن پای جلویی را جای پای دیگر می گذارد و پایی را که روی زمین بوده در عقب در بالا (در بین هوا)نگه می دارد این حرکت به صورت متناوب تکرار می شود و دست ها به ترتیب یکی یکی بالا و پایین می روند.
17. شبیه تمرین بالاست با این تفاوت که پاها از پهلو دور و نزدیک می‌شوند و جای یکدیگر را می گیرند و دست ها نیز یکی یکی بالا و پایین می روند.
18. کودک میپرد یک بار پا را داخل شکم خم میکند و سپس دوباره پریده و پای دیگر را از زانو خم کرده و به باسن میزند.
19. مراجعه‌کننده می پرد یک پا را در سمت خارج پای دیگر قرار می دهد و بعد حرکت را به صورت عکس انجام میدهد و دست ها در جلوی صورت به یکدیگر می خورند.
20. کودک به صورت پریدن در حالی که پاهایش از یکدیگر باز هستند و آنها را یکی یکی به یکدیگر میزند و همزمان یک دست روی سر و دست دیگر پشت کمر قرار میگیرد.
21. شبیه تمرین پروانه است با این تفاوت که کودک زانوها و کمر را دولا کرده و دست ها را نزدیک جلوی مچ پا می آورد و سپس در جا می پرد و پاها شبیه (V ) باز شده و دستها بالای سر قرار می گیرد (شبیه مرحله آخر پروانه).
22. کودک در حالی که پاهایش جفت هستند جفت پا بالا می پرد و همزمان هر دو دست را به سر زانو میزند.
23. پاها را مستقیم با زانوی صاف بالا بیاورد و زیر ران ها دست بزند.
24. کودک با سرعت درجا می‌زند و دست ها را به ترتیب یکی را روی سینه و دیگری را روی شکم می کوبد.
25. مانند تمرین بالا می باشد با این تفاوت که دستها از آرنج به ترتیب خم میشوند.
26. شبیه تمرین پروانه است با این تفاوت که پا ها جفت نمی شوند بلکه به صورت ضربدری از یکدیگر عبور می کنند.
27. شبیه تمرین پروانه زدن میباشد با این تفاوت که هر دو دست در حالی که کف دستها مقابل صورت هستند با هر بار پریدن بالا و پایین می روند.
28. این تمرین در واقع ترکیبی از دو تمرین می باشد بدین معنی که فرد یکبار شبیه پروانه می پرد و بعد از جفت کردن پاها در وسط، پاها را عقب جلو می گذارد به همراه آنها نیز دستها که مرحله اول شبیه حرکت پروانه از پهلو باز شده بودند این بار از جلو باز میشوند.
29. مراجعه کننده رقص پا انجام می‌دهد (درجا می‌زند) و در این درجا زدن کمی پاها به این طرف و آن طرف می چرخد یا پاها کمی باز شده و به یکدیگر ضربه میزنند. هم زمان مراجعه کننده دست ها را که کاملاً در عرض شانه باز هستند از آرنج خم می کنند و یکی یکی به گوش هایش میزند.
30. مانند تمرین رقص کردی می باشد فقط پاهای که یکی جلو می آیند.
31. مراجعه‌کننده شبیه لی لی کردن روی یک پا ( چپ) لی لی می کند و همزمان پای دیگر ( راست) را عقب و جلو می گذارد و دست همان پا نیز عقب و جلو می رود. پایی که لی لی میکند باید در یک نقطه ثابت بماند.
32. مانند تمرین بالا می باشد با این تفاوت که دست ها از عرض شانه باز شده و در جلوی صورت به یکدیگر می خورند.

سوالات متداول:

1-چه تفاوتی بین مهارت حرکتی و حسی-حرکتی وجود دارد؟
مهارت‌های حرکتی صرفاً به حرکت اندام‌ها و عضلات مربوط می‌شوند، در حالی‌که مهارت‌های حسی-حرکتی شامل هماهنگی بین حواس (مثل بینایی یا حس لامسه) و حرکت عضلات است. برای مثال، گرفتن توپ نه‌تنها نیاز به حرکت دست دارد بلکه وابسته به دیدن توپ و زمان‌بندی مناسب نیز هست.

2-آیا مشکلات مهارت‌های حسی-حرکتی به رشد ذهنی کودک مرتبط هستند؟
بله. مهارت‌های حسی-حرکتی نقش مهمی در رشد شناختی، توجه، تمرکز و یادگیری دارند. کودکی که در هماهنگی حسی-حرکتی مشکل دارد، ممکن است در نوشتن، خواندن، حل مسئله و حتی در تعاملات اجتماعی نیز دچار چالش شود.

تمرینات تعادلی چیست

تمرینات تعادلی چیست؟ در این بخش تمریناتی تعادلی با وضعیت قامتی ثابت بر اساس رویکردهای درکی- حرکتی و به خصوص کاینستزیا ارائه شده است، تمرین برای حفظ تعادل ضمن تقویت درک حرکتی و تعادل، یک تحریک حسی مناسب جهت تحریک حس عمقی هستند و به صورت بسیار مناسبی حس عمقی را به خصوص در اندام هایی که روی زمین هستند و تحمل وزن می کنند، تحریک و تقویت می کنند. تقویت حرکات تعادلی در کاردرمانی حسی حرکتی کلینیک کاردرمانی تهران دکتر صابر توسط تمرینات تخصصی تعادلی انجام می گیرد. تمرین تعادل برای کودکان موجب بهبود تعادل، هماهنگی حرکتی و حس عمقی کودکان می گردد. تمرینات مهارت های تعادلی برای تمام گروه های هدف ( تربیت فرزند سالم و با استعداد و توانبخشی اختلالات ذهنی-جسمی) به خصوص کودکان اوتیسم بسیار مناسب است و ضمن کمک به بهبود درک و حرکت این کودکان یک منبع تحریک حسی مناسب برای حس عمقی است که بسیار در تغذیه حسی این کودکان، ارزشمند است. تحریک این حس به آرامش و کاهش حرکات کلیشه ای این کودکان کمک می کند. مرکز کاردرمانی تهران دکتر صابر در زمینه کاردرمانی تعادلی و کاردرمانی یکپارچگی حسی حرکتی، ماساژ درمانی تخصصی و سنسوری روم برای کودکان به صورت تخصصی فعالیت می نماید. در این مطلب به ارائه چند تمرین در این زمینه پرداخته می شود.

تمرینات تقویت حرکات تعادلی

در اینجا به ارائه چند تمرین برای حفظ تعادل در کودکان می پردازیم که در وضعیت چهار دست و پا ، نشسته و ایستاده ارائه می گردد.

1. در حالت چهار دست و پا یک پا را بالا بگیرد.
2. در حالت چهار دست و پا یک دست را بالا بگیرد.
3. در حالت چهار دست و پا،دست و پای مخالف را بالا بگیرد. ( و در حالتهای موافق)
4. دو زانو بایستد.
5. پهلوانی بنشیند.
6. با پاهای صاف بنشیند، کف دست ها را روی زمین بگذارد و در حالی که پاشنه روی زمین است باسنتان را از روی زمین بلند کند.
7. باسن را شبیه کوهان شتر بالا بیاورد. در این تمرین بهتر است کف پا و پاشنه روی زمین باشند. در این صورت تاندون آشیل نیز کشیده میشود ( انجام تمرین در این حالت مشکل است.)                                                                                                                                                 
8. مانند تمرین بالا ولی یک پا را بالا بگیرد.
9. مانند تمرین بالا با این تفاوت که با سن پایین تر از کتاب‌ها است و به جای پاشنه پا،پنجه روی زمین است.
10. در حالت ایستاده یک پا را از زانو گرفته و داخل شکم خم کند.
11. در حالت ایستاده یک پا را روی پای دیگر بگذارد.
12. در حالت ایستاده یک پا را از زانو خم کند و بایستد.
13. در حالت ایستاده یک پا را با زانوی صاف از ران خم کند و بایستد.
14. یک پا را از بغل ( پهلو) باز کند و بایستد.
15. یک دست و یک پا را بالا بیاورد و بایستد.

تمرینات تعادلی در کاردرمانی برای جهش و پرش

در این بخش تمرین برای حفظ تعادل از سرعت و جهش برخوردار می باشد و از نظر سختی در درجات بالای تمرینات هماهنگی عضلانی قرار دارند و کودکان یا افراد با ضعف شدید هماهنگی عضلانی نمی توانند تمرینات این بخش را انجام دهند.

تمرینات این بخش مربوط به تمرینات سریع اندام تحتانی به تنهایی می باشد. تمرینات مربوط به دست ها حذف می شود و هدف تمرین دهنده فقط معطوف به تمرینات پای فرد تمرین کننده باشد و دست ها باید آزاد باشند. در این بخش نیز تعداد محدودی تمرین داده می‌شود و سایر تمرینات را باید با حذف تمرینات دست، به دست آورد.

1. از کودک بخواهید تمرین پروانه (پاها را با پریدن باز و بسته کند) را انجام دهد ولی دست ها را حرکت ندهد.
2. کودک پاها را جفت می کند یک لحظه می پرد و همزمان پاها را عقب و جلو می گذارد، این تمرین به مراتب از تمرین بالا سخت تر می باشد.
3. کودک پاها را شبیه رقص کردی با سرعت یکی یکی به سمت جلو پرتاب می‌کند.

نظیر این تمرینات و تمرینات بدنی دیگر در بخش کاردرمانی جسمی مرکز کاردرمانی دکتر صابر به صورت تخصصی و ویژه برای گروه کودکان با نیاز های خاص ارائه می گردد. اما جهت بهبود مهارت های تعادلی کودکان در مرکز تخصصی دکتر صابر از بخش های تخصصی دیگر نظیر سنسوری روم و ماساژ درمانی نیز استفاده مس شود.

برای مثال، در بخش سنسوری روم با استفاده از ابزار های تخصصی نظیر تیلت برد مکانیکی یا بالانس بیم حسی به کودک کمک می شود با تلفیق حواس بینایی، لامسه ، حس عمقی و حس تعادل به صورت هماهنگ به محرک های وستیبولار پاسخ دهند.

تمرینات تعادلی در اتاق سنسوری:

1. بالانس بیم لمسی وسیله ای که به کودک کمک می نماید با تلفیق حس عمقی و لامسه کف پایش در مسیری که تعادلش به هم می خورد تمرینات وستیبولار را انجام دهد.
2. تیلت مکانیکی این ابزار توسط درمانگر کنترل می شود و تحریکات تعادلی را در جهات مختلف با سرعت و شدت تنظیم شده وارد می نماید تا به صورت تدریجی قدرت تعادل کودک را افزایش دهد و نا امنی جاذبه ای را در او کم کند.
3. مازهای نوری در جهت حفظ تعادل در طول مسیر در فضایی که نورهای محیطی کم شده اند موجب بهبود مهارت های هماهنگی بینایی حرکتی در کودکان می گردد و در نتیجه حس وستیبولار و تعادل را در کودک بهبود می بخشد.
4. توپ های تعدلی، کودک با قرار گرفتن بر روی این توپ ها در وضعیت های مختلفی نظیر نشسته و خوابیده محرک های حسی را درک و پردازش می نماید و با تحریک گیرنده های فشار عمقی در پا ها، تنه و دست ها یکپارچگی حسی خود را بازمی یابد.

کاردرمانی برای تقویت حرکات تعادلی

مشکلات تعادل یک چالش رایج برای بسیاری از کودکان دچار اختلالات رشدی مانند اوتیسم و همچنین سالمندان است. زمین خوردن می ‌تواند منجر به آسیب‌ های شدید، بستری شدن در بیمارستان و از دست دادن استقلال برای افراد شود. در مورد مشکلات تعادل، کاردرمانگران برای تقویت تحرک، کاهش خطر سقوط و افزایش اعتماد به نفس در انجام فعالیت ‌های روزانه تلاش می‌ کنند. چه ایستادن، راه رفتن یا با ایمنی وارد و خارج شدن از رخت خواب باشد، این مداخلات هدفمند می ‌توانند به کودکان و حتی بزرگسالان مسن کمک کنند تا ثبات و آزادی خود را بازیابند. کاردرمانگران چالش ‌های خاص مربوط به تعادل فرد را ارزیابی می ‌کنند، مانند ضعف عضلانی، وضعیت بدنی نامناسب یا نقص‌ های حسی. سپس مداخلات شخصی ‌سازی شده ‌ای را ایجاد می ‌کنند که این مسائل را هدف قرار می ‌دهند. کاردرمانگرها تمرینات درمانی، ابزارهای نوآورانه و استراتژی‌ های مبتنی بر فعالیت را ترکیب می‌ کنند تا به افراد در ساختن قدرت، بهبود هماهنگی و کاهش خطر سقوط یا حوادث کمک کنند. با این حال، کاردرمانی شامل تمرینات درمانی، تکنیک‌ های یکپارچگی حسی، آموزش وضعیت بدنی، تجهیزات تطبیقی و آموزش وظایف عملکردی است که راهی ارزشمند برای رفع مشکلات تعادل و کمک به افراد برای بازیابی ثبات و اعتماد به نفس در فعالیت ‌های روزانه خود است. کاردرمانی یک شکل تخصصی از مراقبت‌ های بهداشتی است که برای کمک به افراد در دستیابی به استقلال در زندگی روزمره طراحی شده است. کاردرمانی ابزاری قدرتمند برای رفع چالش ‌های تعادل در کودکان اوتیسم و بزرگسالان مسن است و به آن‌ ها اجازه می ‌دهد تا وظایف روزانه حیاتی را با سهولت و اعتماد به نفس بیشتری انجام دهند. تمرینات درمانی در هسته کاردرمانی برای تعادل قرار دارند. این تمرینات مانند تمرینات معمولی باشگاه نیستند؛ آن‌ ها با دقت طراحی شده‌ اند تا گروه ‌های عضلانی خاص را هدف قرار دهند و هماهنگی را بهبود بخشند. این تمرینات با روش های زیر به تعادل کمک می کنند:

-عضلات مرکزی و پاها را تقویت می ‌کنند تا حمایت بهتری فراهم شود.

-حس عمقی (توانایی بدن شما برای درک حرکت و موقعیت) را افزایش می ‌دهند.

-هماهنگی را بهبود می ‌بخشند تا از زمین خوردن و لغزش جلوگیری شود.

این یک رویکرد جامع است که اهداف و نیازهای منحصر به فرد یک فرد را در نظر می ‌گیرد. کاردرمانگران از نزدیک با کودکان و بزرگسالان همکاری می ‌کنند تا برنامه ‌های درمانی شخصی‌ سازی شده‌ ای را ایجاد کنند که شامل انواع فعالیت‌ ها و تمرینات درمانی است.

منابع:

meadowcrestlife.com

fairviewseniorliving.com

allamericanatcoram.com

سوالات متداول:

1.برای درمان حس تعادل چه کارهایی میتوان انجام داد؟

استفاده از کاردرمانی حس تعادل، سنسوری روم و ماساژهای عمقی از جمله بهترین راه های درمان اختلال حس تعادلی است.

2. چه تمریناتی برای کودکی با ترس از ارتفاع ماسب است؟

تمرینات تعدلی روی تیلت برد، تمرینات تعادلی روی تخته تعادل هوشمند و  استفاده از توپ سی پی برای بهبود نا امنی جاذبه ای در کودکان مفید است.

3.چرا کودک من در رد شدن از جوب یا موانع زمین می خورد؟

یکی از دلایلی که کودکان دست و پا چلفتی به نظر می رسند اختلال در حس تعادل آنان است که با انجام تمرینات کاردرمانی تعادل قابل اصلاح می باشد.

تشویق کلامی و غیرکلامی کودکان

یکی از روش های رفتاری مورد استفاده در روانشناسی کودکان و رفتاردرمانی، روش تشویق کلامی و غیر کلامی کودکان است. در مرکز روانشناسی کودک در غرب و شرق تهران از روش های مختلف رفتاردرمانی مانند روش خاموشی، تشویق کلامی برای کودکان، اقتصاد ژتونی و در جهت ایجاد یا تصحیح رفتار های کودکان استفاده می شود. آموزش روش تشویق کلامی کودکان و تشویق کلامی دانش آموزان به والدین و معلمان در بهبود روند ارتباط کودک بسیار پراهمیت می باشد. مرکز روانشناسی کودکان دکتر صابر با در اختیار داشتن روانشناسان کودک مجرب و بخش های تخصصی مانند بخش بازی درمانی، سنسوری روم و رفتاردرمانی و گروه درمانی در بهبود اختلالات رفتاری کودکان پیشرو می باشد. در ادامه مطلب توضیح داده می شود تشویق غیر کلامی و تشویق کلامی چیست؟

نقش تشویق کلامی در تقویت مهارت‌های زبانی و اعتمادبه‌نفس

تشویق کلامی، ورای بازخورد مثبت ساده، فرصتی برای آموزش عبارات مؤدبانه، جملات حمایتی و افزایش دایره‌ی سخن گفتن کودک است. وقتی می‌گویید: «چقدر زیبا گفتی»، کودک الگو را دریافت می‌کند و در مواجهه بعدی تلاش می‌کند بهتر بیان کند. این بازخورد به‌ویژه در مراحل شروع سخن گفتن یا در کودکان دیرآموز اهمیت دارد و می‌تواند گامی مؤثر در بهبود تلفظ، مفاهیم و ساختار جمله باشد. از سوی دیگر، تشویق کلامی موجب می‌شود کودک احساس کند درک شده و تلاشش دیده شده است—چنین احساس تأییدی، عاملی کلیدی در شکل‌گیری اعتمادبه‌نفس کلامی است. مطالعات نشان می‌دهند کودکانی که بازخورد مثبت کلامی دریافت می‌کنند، در بیان احساسات و نیازهایشان مطمئن‌تر عمل می‌کنند و کمتر دچار تردید در مکالمه‌های روزمره می‌شوند. والدین می‌توانند با تأکید بر جنبه‌هایی مانند لحن، انتخاب واژه و شفافیت بیان، هم تشویق را مؤثرتر کنند و هم به اصلاح و رشد زبان کودک یاری رسانند. بنابراین، تشویق کلامی نه فقط اعتبار رفتار کودک را افزایش می‌دهد، بلکه فرصتی برای تمرین زبان و ارتقای روایت‌گری نیز فراهم می‌کند.

تأثیر تشویق غیرکلامی بر پیوند احساسی والد و کودک

تشویق غیرکلامی مانند در آغوش کشیدن، دست گرفتن، لبخند گرم یا نگاه پرمحبت، پیام عاطفی قدرتمندی دارند که «من برایت اینجا هستم» را به کودک منتقل می‌کنند. این نوع تأیید غیربیانی، به‌ویژه در لحظاتی که کودک سخنی برای گفتن ندارد یا هنوز نمی‌تواند احساساتش را کلامی بیان کند، بسیار اثرگذار است. این نوع تشویق باعث افزایش حس امنیت، آرامش و تعلق کودک به خانواده می‌شود. نوزادان و کودکان نوپا، قبل از درک زبان، این ارتباط‌های فیزیکی را به‌عنوان زبان عشق و آرامش می‌فهمند. در مراحل بعدی رشد، وقتی کودک در مواجهه با اضطراب، خستگی یا ناامیدی احساس می‌کند پشتیبانی والدین را بدون هیچ جمله‌ای دریافت می‌کند، درک عمیق‌تری از تعلق و محبت ایجاد می‌شود. برخی از نظریه‌پردازان روان‌پویشی باور دارند که این نوع ارتباط غیرکلامی پایه شخصیت امن کودک را می‌سازد. به‌علاوه در سنینی که کودک ممکن است در بیان کلامی احساس ضعف کند—مثلاً در محیط مدرسه یا با هم‌سالان—تشویق غیرکلامی والدین، نیرویی درونی فراهم می‌کند تا به خود باور داشته باشد و عملکرد بهتری در خارج از منزل داشته باشد.

به عنوان والدین یک کودک مبتلا به اختلال طیف اوتیسم، یکی از بزرگ ترین چالش‌ هایی که ممکن است با آن روبرو شوید، مربوط به یکی از اساسی‌ت رین جنبه ‌های والدین دلسوز بودن است: درک خواسته ‌ها و نیازهای فرزند تان. بدون دانستن این که فرزند تان چه زمانی گرسنه یا سرد است یا احساس ناامنی یا ترس می ‌کند، ممکن است احساس کنید که بهترین والدینی که می ‌توانید باشید، نیستید. برای بسیاری از والدین، این یک وضعیت ترسناک است که با نگرانی ‌های زیادی همراه است. داشتن یک فرزند مبتلا به اوتیسم به اندازه کافی این کار را دشوار می‌ کند، اما اگر فرزند شما غیر کلامی باشد، چالش‌ ها چند برابر می ‌شوند. این می ‌تواند به راحتی به چیزی تبدیل شود که شما را شب‌ ها بیدار نگه دارد. تعامل با یک کودک غیر کلامی لزوماً به معنای تسلیم شدن در برابر روش ‌های ارتباطی غیر کلامی برای همیشه نیست. پیشرفت‌ های جدید نشان داده ‌اند که می ‌توانید از روش ‌های غیر کلامی به عنوان راهی برای تشویق فرزند تان به استفاده از کلمات استفاده کنید. در این میان استراتژی‌ های مؤثری برای کشف خواسته‌ ها و نیازهای آن ها توسعه دهید. همیشه مهم است که به یاد داشته باشید که هیچ دو کودک مبتلا به اختلال اوتیسم یکسان نیستند. استراتژی که برای یک کودک کار می ‌کند، ممکن است برای دیگری کار نکند. اما برخی از تکنیک ‌های آزمایش شده و اثبات شده وجود دارد که والدین می‌ توانند برای برقراری ارتباط با یک کودک غیر کلامی استفاده کنند، و به همان اندازه مهم، برای کمک به کودک در بیان نیازها و خواسته‌ های خود به والدین. برای والدین، معلمان و آسیب ‌شناسان گفتار و زبان مهم است که بدانند چگونه با کودکانی که غیر کلامی هستند ارتباط برقرار کنند. تشویق فرزند به اشتراک گذاشتن افکارشان – حتی اگر از کلمات استفاده نمی ‌کنند، یک بلوک ساختمانی مهم در رشد زبان، اجتماعی شدن و ارتباط است. کودکانی که غیر کلامی هستند از طریق زبان بدن، صداها و حرکات ارتباط برقرار می‌ کنند. شامل: زبان اشاره، حرکات حرکتی، لمس و صداها. شما می ‌توانید مهارت ‌های ارتباطی را در کودکانی که صحبت نمی‌ کنند، به روش‌ های زیر تقویت کنید:

-ارتباط غیر کلامی را الگو قرار دهید.

-بازی کنید.

-از سبک ارتباطی آن ها تقلید کنید.

-از کودک پیروی کنید

-به آن ها زمان برای پاسخ دادن بدهید.

-از یک دستگاه ارتباطی استفاده کنید.

بهترین زمان‌ها و موقعیت‌ها برای تشویق مؤثر

تشویق وقتی مؤثر است که به‌موقع، صادقانه و رفتارمحور انجام شود. بهترین زمان‌ها شامل وقتی است که کودک تلاش می‌کند یک مهارت جدید را یاد بگیرد—مثل یاد گرفتن پوشیدن لباس، گفتن اولین کلمه، مرتب کردن اسباب‌بازی یا همکاری در کارهای گروهی. تشویق باید بلافاصله بعد از رفتار مثبت ارائه شود تا ارتباط علت‌–نتیجه در ذهن کودک شکل بگیرد. همچنین موقعیت‌های دشوارتری مانند مواجهه کودک با چالش، شکست یا ناامیدی، فرصت مناسبی برای تشویق غیرکلامی است. در چنین شرایطی، یک نگاه پرمعنا یا بغل گرم می‌تواند پیام “من اینجا هستم و بهت افتخار می‌کنم حتی اگر اوضاع آن‌طور که دلت خواست، پیش نرفت” را منتقل کند. همچنین زمان‌هایی که کودک به‌طور خودجوش یا کمک‌خواسته عمل خوبی کرده، مانند کمک به دیگران یا احترام به خواهر/برادر، همزمان تشویق کلامی و لمس محسوس، انگیزه‌ درونی را تقویت می‌کند. بنابراین والدین باید مراقب خلق لحظه‌های مناسب و تبدیل آن‌ها به فرصت تشویق باشند و بدین‌وسیله رفتارهای مثبت را تثبیت کنند.

نکاتی درباره تشویق کلامی و غیرکلامی کودک

تشویق کلامی و غیر کلامی در روانشناسی کودک باید بلافاصله بعد از انجام رفتار خوب صورت گیرد. تشویق در شروع یک رفتار خوب به دفعات زیاد و برای ایجاد انگیزه بیشتر انجام می شود. برای جلوگیری از وابسته شدن کودک به این پاداش‌ها، وقتی رفتار ثبات پیدا کرد، به تدریج این تشویق های کلامی و غیر کلامی را کم کرده و گهگاه آن‌ها را ارائه کنیم تا رفتار تثبیت شود و در نهایت به جای پاداش بیرونی، پاداش درونی را جایگزین کنیم، یعنی احساس رضایت و نشاط کودک را از آن رفتار افزایش دهیم.

چگونه در مورد تشویق غیر کلامی کودکان تصمیم بگیریم؟

جوایز را باید از قبل مشخص کنید. سعی کنیم فعالیت ها و علایق کودک را به خاطر بسپاریم، مثلاً خرید اسباب بازی یا بردن کودک به پارک و…

برای ارتباط بهتر با کودک می توانیم با کمک گرفتن از خود کودک، لیستی از موارد تشویق غیر کلامی مورد علاقه او را تهیه می‌کنیم. این لیست می تواند شامل همه نوع جوایزی باشد ( انواع خوراکی،پوشاک،رفتن به شهربازی،خرید اسباب بازی یا سی دی و …).

باید تعیین کنیم که برای دریافت هر جایزه یا تشویق غیر کلامی، کودک باید چند ستاره داشته باشد. ستاره های مورد نیاز برای دریافت هرجایزه را ، متناسب با قیمت جوایز تعیین می‌کنیم.

چگونه کودک به تشویق کلامی و غیر کلامی وابسته نشود؟

پاداش دادن به کودک نباید حالت رشوه دادن پیدا کند. هدف از گرفتن تشویق غیر کلامی این است که برای کودک خود انگیزه ایجاد کنیم و رفتار جدیدی را در او شکل دهیم و یا اینکه رفتار اشتباه او را تصحیح کنیم. کودکان برای انجام کارها، نیاز به حمایت و توجه والدین دارند. پاداش دادن پیاپی ممکن است کودک را بد عادت کند. به این منظور راهکارهایی برای عدم وابستگی کودک به پاداش وجود دارد.

1. کودک نباید با اصرار و گریه و یا چانه زدن،پاداش بگیرد.
2. پاداش های مادی را با تشویق کلامی همراه کنیم و ضمن دادن پاداش، کودک را به خاطر رفتارش تحسین کنیم، تا بتوانیم به تدریج پاداش مادی را کم کرده و در نهایت تشویق کلامی کودک را جایگزین آن کنیم. در لیست جوایز علاوه بر پاداشهای مادی می توانیم تعدادی از فعالیت های مورد علاقه کودک را نیز اضافه کنیم. به این ترتیب تشویق غیر کلامی وی همیشه مادی نخواهند بود. همچنین می توانیم از جدول فقط برای شکل دهی یک یا دو رفتار استفاده کنیم،نه بیشتر.
3. مدت زمان استفاده از جدول نباید زیاد طولانی باشد، نهایتا دو ماه برای شکل دهی یک رفتار کافی است. برای کودک توضیح می دهیم که به چه دلیل قصد داریم از جدول استفاده کنیم و فقط زمانی تشویق می‌گیرد که استحقاق آن را داشته و رفتار درست را انجام داده باشد.
4. تعداد برچسب هایی که دریافت می کند،در مورد رفتارهای مختلف متفاوت است. مثلا اگر رفتار موردنظر ما ساعت خواب کودک است، به ازای هر شب که کودک سر ساعت مشخص می خوابد، یک برچسب دریافت می کند. اما اگر رفتاری را مد نظر داریم که فراوانی بیشتری در روز دارد، در اوایل کار باید در فواصل زمانی کوتاه تری جایزه دریافت کند. مثلاً اگر رفتار موردنظر نق زدن کودک است، در اوایل کار به اجزاء هر نیم ساعت که آرام بود، یک برچسب دریافت می کند و به محض اینکه کودک رفتار جدید را آموخت،دفعات پاداش گرفتن را کاهش می‌دهیم.
5. هرگز از برچسب های نامناسب یا علامت های سیاه برای نشان دادن رفتارهای نامناسب کودک استفاده نکنید.

منابع:

raisingchildren.net.au

appliedbehavioranalysisedu.org

enablingdevices.com

سوالات متداول:

1.کدام نوع تشویق، کلامی یا غیرکلامی، تأثیر بیشتری بر رشد کودک دارد؟

هر دو نوع تشویق نقش مهمی دارند. تشویق کلامی کمک می‌کند کودک معنای رفتار درست را بهتر درک کند و بفهمد چرا مورد قدردانی قرار گرفته است. تشویق غیرکلامی نیز حس امنیت و محبت بیشتری به او منتقل می‌کند. ترکیب این دو روش بهترین نتیجه را دارد؛ مثلا همزمان با گفتن آفرین عزیزم کودک را در آغوش بگیریم یا برای موفقیتش دست بزنیم.

2.آیا تشویق بیش از حد می‌تواند اثر منفی داشته باشد؟

بله. اگر کودک برای هر کار کوچک و حتی وظایف روزمره (مثل غذا خوردن یا جمع کردن اسباب‌بازی‌ها) بیش از حد تشویق شود، ممکن است وابسته به تحسین شود و انگیزه درونی‌اش کاهش پیدا کند. در چنین شرایطی کودک فقط زمانی کاری را انجام می‌دهد که تشویق دریافت کند. بنابراین بهتر است تشویق‌ها هدفمند، متعادل و متناسب با تلاش‌های واقعی کودک باشند.

مهارت های حرکتی ظریف چیست

مهارت های حرکتی ظریف چیست؟  حرکات ظریف انگشت به حرکاتی گفته می شود که کودک به صورت هماهنگ با استفاده از عضلات دست و انگشتان جهت کاربرد از ابزار ها و جابه جایی، حمل و دست ورزی اشیاء از آن استفاده می کند. بسیاری از کودکان به علل مختلف نظیر تاخیر حرکتی، اختلالات مغزی، ضعف در قدرت عضلات و مشکلات حسی ، دچار ضعف در حرکات ظریف انگشت می گردند و توانایی استفاده مناسب از ابزار ها و در پی آن دست نویسی را بدست نمی آورند. کاردرمانی دست در جهت تقویت مهارت های حرکتی ظریف و بهبود دست ورزی کودکان و مهارت های پیچیده دستی فعالیت می نماید. مرکز کاردرمانی دکتر صابر در بخش کاردرمانی دست با استفاده از ابزار های مختلف درمانی و تکنیک های درمان تخصصی به تقویت مهارت های حرکتی ظریف کودکان کمک می کند.

استفاده دو طرفه از دست ها

حرکت دست نوزاد طبیعی در ابتدا غیر متقارن بوده و سپس این حرکات متقارن می شود. حرکات غیر متقارن از ویژگی های کودک ۳ ماهه است و الگوهای متقارن نیز در ۱۰-۳ ماهگی با مهارت های دستیابی و گرفتن دو طرفه اشیا و بردن دست‌ها یا اشیا به سمت دهان، پیشرفت می‌کند با پیشرفت این مهارت ها کودک قادر خواهد بود تا در خط میانی بدن با دست هایش بازی کند و در نهایت می‌تواند در فعالیت‌های دو طرفه دست شرکت کند. کودک در ۱۰-۹ ماهگی می تواند در هر دو دستش یک شی را گرفته و آنها را به همدیگر بزند که این در رشد مهارتهای دو دستی اهمیت بسیاری دارد. در حدود ۱۰ ماهگی، عملکردهای دو دستی به خوبی تکامل یافته و کودک می‌تواند قسمتی از شی را با یک دست گرفته و با دست دیگر اجزای آن را درستکاری کند که کسب مهارت های ظریف دو دستی به رشد این توانایی وابسته است.

در ۱۷-۱۸ماهگی حرکتهای همزمان دست ها بروز می کند. مثلاً نوزاد با یک دست شی ای را نگه داشته و با دست دیگر آن را دستکاری میکند یا فعالیتی را انجام می دهد. برای اینکه مهارت استفاده دو طرفه از دستها به درستی صورت گیرد، نوزاد باید بتواند از هر دو طرف بدن و هر دو دست برای انجام عملکرد های مختلف استفاده کند. علاوه بر این قرار گیری صحیح اشیا در دست به ثبات شانه، آرنج و مچ بستگی دارد. که با افزایش مهارت‌های دستیابی، گرفتن، رها کردن و دستکاری اشیا الگوهای حرکتی دو دستی نیز اصلاح می شود. در ۲۴-۱۸ ماهگی نیز مهارت هایی رشد می‌یابد که پیش نیاز دستکاری همزمان اند و مهارت‌های بینایی درکی و شناختی یکپارچه شده و کودک از برنامه‌ ریزی حرکتی به طور موثرتری در طول فعالیت ها استفاده می کند. کودک مهارت دستکاری همزمان دو شی را در سن ۳-۲ سالگی نشان می‌دهد و درسن ۲.۵ سالگی می تواند از حرکات دست و بازوی مخالف برای فعالیت های سخت تر مثل بریدن با قیچی، استفاده کند.

مهارت حرکتی پرتاب توپ

مهارت پرتاب توپ به توانایی رها کردن ارادی بستگی دارد. کودک در پرتاب توپی کوچک، باید در اندام فوقانی حرکات منظم و زمان بندی شده ای داشته باشد و بتواند بازی را در وضعیت شروع قرار داده و حرکات تنه و مفصل اسکاپولاهومرال را تنظیم کند تا برای پرتاب توپ آماده شود و بتواند شانه را هنگام راست کردن آرنج و آرنج را هنگام حرکت مچ از Ext به وضعیت طبیعی برگرداند و انگشتان و شست را باز کند. کودک در دو سالگی باید بتواند هنگام پرتاب توپ به سمت جلو، تعادل تنه را حفظ کند تا به جلو حرکت نکند. در این سن، کودک می تواند هنگام پرتاب توپ حرکات Ext تنه را حفظ کند ولی در طول پرتاب توپ، قادر به حفظ Flexشانه نیست. کودک می‌تواند تنه و بازو را به صورت مجزا از هم حرکت دهد، اما هنوز توانایی حرکت مجزای بازو و آرنج را ندارد. کودک در ۳-۲.۵ سالگی می تواند توپ را به محل مخصوص و تا فاصله ۳ فوت(تقریبا یک متر) به سمت جلو پرتاب کند و حرکت بازو را قبل از رها ساختن توپ کنترل نماید. و در ۳.۵ سالگی کودک می تواند توپ را ۷-۵ فوت (تقریباً ۲-۱.۵ متر) به طرف جلو به موازات یک خط راست پرتاب کند. کودک قبل از اینکه توپ را رها کند آرنج را در مقابل شانه وضعیت دهی می کند. و در پرتاب کردن توپ همزمان با کنترل مفصل اسکاپولاهومرال، توانایی در بالا آوردن شانه و کنترل همزمان در باز کردن آرنج، مچ و انگشتان، دقت و تخمین فاصله پیشرفت می‌کند. و در ۵ سالگی، کودک می‌تواند پرتاب از پایین به بالا را تا  ۵ فوت (تقریبا ۱.۵ متر) و در ۷-۶ سالگی تا ۱۲ فوت (تقریبا ۳.۵ متر) انجام دهد. کودکان ۵ ساله و بزرگتر ممکن است پرتاب از بالا به پایین را نیز انجام دهند که در این مهارت لازم است کودک بتواند شانه را  Flexکرده و به طرف داخل بچرخاند.

 مهارت های استفاده از ابزارها

از دیگر مهارت های ظریف دستی، مهارت استفاده از ابزار می باشد که کودک باید بتواند به جای استفاده بیشتر از دست خود، طرز استفاده از ابزار را بداند و عملاً از آن استفاده کند. مهارت استفاده از ابزار در تمام زمینه ها مثل مراقبت از خود، بازی و سرگرمی، فعالیتهای مربوط به مدرسه و… لازم و ضروری است.

بعد از این که کودک توانستند مهارت های پایه ای مثل دستیابی، گرفتن و رها کردن تسلط یابد، مهارت استفاده از ابزار، برای خوردن و بازی به همراه مهارت دستکاری در داخل دست پدید می آید. مهارت دستکاری به اشیا اجازه می‌دهد بعد از قرار گرفتن در دست، تنظیم شوند که برای پیشرفت مهارت استفاده از ابزار، داشتن مهارت دستکاری نسبت به تسلط داشتن در گرفتن و رها کردن ضروری است. از عوامل کلیدی در کسب مهارت استفاده از ابزار یکپارچگی بیشتر در مهارت های پایه ای به همراه پیشرفت مهارت های شناختی است. محققان تأکید می‌کنند در انجام هر عملکردی، فرد باید بداند که او چه کاری می خواهد انجام دهد (جنبه اهدافی از انجام کار) و چگونه می تواند آن را انجام دهد (جنبه عملکردی از کار) که هر دو جنبه دو به پیشرفت مهارت های شناختی و توانایی مهارتهای حرکتی کودک بستگی دارد. در کسب این مهارت مثل هر مهارت جدید دیگر، در ابتدا ناهماهنگی هایی مشاهده می‌شود و لازم است درمانگر روش هایی را که کودک در استفاده از این مهارت به کار می گیرد ثبت کند و سپس روش های ناهماهنگ استفاده شده را هماهنگ کند که مرحله مهمی در فرآیند کسب مهارت است.

مهارت مذکور در مرحله شروع که به سطح بالایی از توجه نیاز داشت با پیشرفت مهارت و تمرین در آن، به مرحله ای می ‌رسد که به شکل کاملاً خودکار، سریع و با دقت بیشتری صورت می‌گیرد. لازم به یادآوری است که برای هر مهارتی لازم و ضروری است تا اینکه مهارت مورد نظر برای انجام وظایف روزمره تبدیل گردد. محققان، کودکان را در استفاده هر یک از ابزارهای مورد نیاز جهت نقاشی کردن، نوشتن، قیچی کردن و خوردن مورد مطالعه قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که مهارت استفاده از قیچی زمانی پدید می آید که کودک یاد بگیرد تا انگشتان خود را در داخل سوراخ دست‌ه قیچی قرار داده و قیچی را باز و بسته کند. در ابتدا، بریدن عملاً فقط برش زدن است در این مرحله شانه Flex و آرنج Ext شده و قیچی بدون حرکت دادن روی کاغذ قرار می گیرد. ولی کودک قادر به باز و بسته کردن مکرر قیچی جهت ادامه برش نیست. در سه سالگی کودک در حین استفاده از قیچی، ساعد را به وضعیت Pronation و یا در وضعیت Midposition قرار می‌دهد.

مقیاس Peabody Developmental motor مهارت استفاده از قیچی را بدین شرح عنوان می کند :

سن                             شرح

۲ سالگی                      کودک می‌تواند با قیچی برش بزند

۲.۵ سالگی                   بیشتر کودکان می‌توانند کاغذ را در حدود ۶ اینچ برش بزنند

۳-۳.۵                          کودکان می توانند یک خط راست را به طول ۶ اینچ ببرند

۳.۵-۴                          کودکان می توانند یک دایره را ببرند

۴.۵-۵                         کودکان می‌توانند یک مربع را ببرند

۶-۷                          مهارت برش های پیچیده پیشرفت می‌کند

سایر عواملی که درمانگر باید هنگام ارزیابی مهارت کودک در بریدن توجه کند شامل پهنای خط ، اندازه و پیچیدگی طرح کشیده و اندازه کاغذ می باشد. وضعیت انگشت شست در داخل سوراخ دسته قیچی ثابت باقی می ‌ماند اما وضعیت دیگر انگشتان، مطابق با سطح رشدی کودک و نوع قیچی مورد استفاده شده، تغییر می یابد که در گرفتن تکامل یافته (بعد از ۶ سالگی) کودک انگشت میانی را در داخل سوراخ پایینی دسته قیچی قرار داده و دو انگشت سمت اولنار (حلقه و کوچک) در وضعیت خم شده باقی می‌ماند و انگشت اشاره، بخش پایینی از قیچی را (جهت ثبات بیشتر) نگه می دارد.

سن رایج به کودک جهت آموزش استفاده از وسایل مربوط به خوردن بدین شرح است :

• استفاده از قاشق در ۱۸ ماهگی
• استفاده از چنگال در دو سالگی
• چاقو در سن شش سالگی

طی تحقیقاتی که روی رشد حرکات ظریف دست استفاده از قاشق در نوزادان ۲۳-۱۱ ماهه صورت گرفت، محققان از الگوی گرفتن قاشق در نوزادان، طرز قرار گرفتن قاشق در دست، حرکات استفاده شده در پر کردن قاشق، بردن آن به سمت دهان، برداشتن غذا از روی قاشق و بیرون آوردن از دهان و همچنین میزان توجه بینایی روی حرکت، زمان بندی حرکتی و استفاده از دست غالب در خوردن، نوارهای ویدیویی تهیه نموده و آن را مورد بررسی قرار دادند. آنها دریافتند به طور متوسط تنوع الگوهای گرفتن دربین کودکان ۱۷-۱۱ ماهه کم است و بیشتر نوزادان ۱۷ ماهه و بزرگتر بیش از ده نوع مختلف از الگوهای گرفتن را به کار می‌گیرند، در حالی که هیچ یک از آنها به الگویی که بزرگیسالان به کار می‌گیرند مشابهت ندارد (الگوی رایج استفاده شده بزرگسالان، انتقال دسته قاشق به کف دست است که چهار انگشت به دوردسته قاشق خم می شود. الگو دیگر، دسته قاشق بیشتر بین انگشتان قرار می گیرد تا کف دست.) در ۲۳-۱۷ ماهگی نوزاد با انگشت اشاره باز شده، دست قاشق را نگه میدارد و به جهت معینی هدایت می کند.  در این دوره نوزاد در استفاده از قاشق توانایی بیشتری خواهد داشت و توجه بینایی در طی این فرایند بهتر می‌شود. از اجزای دیگر در پیشرفت مهارت استفاده از ابزار در کودکان می‌تواند به نقش دست کمکی نیز اشاره کرد. مثلاً نقش دست کمکی در نوشتن و رنگ زدن، به عنوان ثابت کننده کاغذ است و در استفاده از قیچی و در طول بریدن، دست کمکی کاغذ را نگه داشته و در حین چرخاندن و حرکت دادن آن هماهنگ با دستی که قیچی را گرفته است در جهت صحیح حرکت می‌کند. هنگام خوردن نیز استفاده از دست کمکی، به سن کودک و وسیله مورد استفاده (قاشق و چنگال) بستگی دارد. نوزادان بین ۲۳-۱۸ ماهه هنگام خوردن با استفاده از قاشق از دست کمکی برای ثابت کردن بشقاب استفاده می‌کنند. یادگیری استفاده از چاقو نیز مستلزم این است، کودک یاد بگیرد غذا را با یک دست با چنگال ثابت کرده واز چاقو برای جدا کردن یا بریدن غذا استفاده نماید.

کاردرمانی حرکات ظریف دست

مهارت ‌های حرکتی ظریف شامل هماهنگی عضلات کوچک در دست‌ ها و انگشتان برای انجام کارهایی است که نیاز به دقت و مهارت دارند. این مهارت‌ ها برای فعالیت‌ های روزمره مختلفی از جمله نوشتن، غذا خوردن، دکمه بستن، استفاده از ظروف و دستکاری اشیاء کوچک ضروری هستند. مهارت ‌های حرکتی ظریف به دقت، مهارت انگشتان و هماهنگی دست ‌ها اشاره دارد. این ها مهارت ‌هایی هستند که به ما امکان می‌ دهند از دست ‌هایمان برای دستکاری موادی مانند مداد، ظروف، بست‌ های لباس و اشیاء کوچک استفاده کنیم. اما این مهارت‌ ها بسیار فراتر از این ها هستند! در اینجا چند نمونه از مهارت ‌های حرکتی ظریف آورده شده است:

-دستکاری اشیاء

-نوشتن و نقاشی

-کارهای مراقبت از خود

-گرفتن با دو انگشت

-بازی ‌ها و فعالیت ‌های حرکتی ظریف

-صفحه‌ کلید و تایپ

-هنر و صنایع دستی

-نواختن ساز

کاردرمانگران می‌ توانند از این فعالیت ‌ها در درمان استفاده کنند و والدین می ‌توانند این پروژه ‌ها را در خانه برای اوقات آرام یا توسعه مهارت‌ ها انجام دهند. کاردرمانگران روی مهارت ‌های حرکتی ظریف کار می ‌کنند زیرا آن ها برای دستیابی به استقلال و مشارکت در فعالیت‌ های زندگی روزمره حیاتی هستند. مهارت‌ های حرکتی ظریف به توانایی فرد برای مشارکت در مراقبت از خود، بازی، مدرسه، کار و فعالیت‌ های اوقات فراغت کمک می‌ کنند. هنگامی که افراد در مهارت ‌های حرکتی ظریف مشکل دارند، ممکن است در انجام مستقل کارها دچار مشکل شوند که منجر به ناامیدی، کاهش عزت نفس و محدودیت در مشارکت می ‌شود. کاردرمانی به کودکان کمک می ‌کند تا مهارت ‌های لازم را برای اعتماد به نفس بیشتر و استقلال در فعالیت‌ های روزمره کسب کنند. روش‌ های مختلفی وجود دارد که کاردرمانگران از طریق آن ها از توسعه حرکتی ظریف حمایت می ‌کنند:

-تقویت عضلات دست و انگشتان: کاردرمانگران از فعالیت ‌های بازی‌ گونه و عملی برای تقویت عضلات استفاده می‌ کنند. به عنوان مثال، فشردن خمیر درمانی، ترکاندن حباب‌ های پلاستیکی یا بیرون کشیدن اشیاء کوچک از اسلایم. این تمرینات عضلات کوچکی را هدف قرار می ‌دهند که کودکان برای نوشتن، بستن دکمه ‌های لباس یا استفاده از ظروف غذا خوری به آن ها نیاز دارند.

-بهبود هماهنگی و کنترل دست: توانایی حرکت مستقل انگشتان و کار هر دو دست با هم برای بسیاری از کارهای حرکتی ظریف کلیدی است. درمانگران به کودکان کمک می‌کنند تا با کارهایی مانند نخ کردن مهره‌ ها، باز کردن ظروف یا استفاده از موچین برای برداشتن اشیاء کوچک در طول فعالیت ‌های مبتنی بر بازی تمرین کنند.

تمریناتی در زمینه تقویت مهارت های حرکتی ظریف

در کاردرمانی مهارت های دستی می توان از ابزار های ساده مختلفی استفاده نمود. با استفاده از ابزار ساده می توان کاردرمانی دست کودکان در منزل  نیز انجام داد و کودک را در جهت رشد مهارت های دستی یاری نمود.

1. یک شبکه ی مشبک تهیه کنید و از کودک با ضعف در حرکات ظریف دست و انگشتان بخواهید نخ را از این شبکه به صورت زیگزاگ عبور دهد (این تمرین تا حدودی به مهارت گره زدن کمک می‌کند) وسایلی جهت این تمرین در بازار موجود می باشد.
2. دو سر نخ را از سوراخ های شبکه مشبک عبور دهد و در صورتی که می تواند آنها به صورت ضربدری عبور دهد و در صورت داشتن توانایی کافی، گره بزند.
3. سر یک طناب را به یک مکان بسته و سری دیگر آن را به دست مراجعه‌کننده دهید و از او بخواهید به نحوی طناب را به چرخاند که میانی طناب شکل بیضی را به خود بگیرد.
4. در کاردرمانی در تقویت حرکات ظریف انگشت از کودک بخواهید یک کاغذ سایز آچار یا یک روزنامه را پاره کند، نحوه پاره کردن بسیار مهم است بدین صورت که هنگام پاره کردن باید انگشتان اشاره و شست هر دو دست را روی یکدیگر قرار گیرند ( کاغذ باید بین آنها باشد و انگشتان کنار یکدیگر باشند) و هنگام پاره کردن دست ها یکی از عقب و دیگری جلو حرکت کند هر گونه گرفتن غیر از این مدل یا کشیدن هر دو دست در عرض ( یعنی عقب جلو نباشد) نشان دهنده ضعف هماهنگی حرکتی می باشد. چنانچه مسیر پاره شدن کاغذ صاف و راست باشد نشان دهنده مهارت هماهنگی فرد تمرین کننده است.
5. از کودک با ضعف حرکات ظریف انگشت بخواهید ۵ انگشتش را روی دکمه های ارگ گذاشتهو دونه دونه آنها را به ترتیب فشار دهد به عنوان مثال از انگشت کوچک شروع کرده و تا انگشت شست ادامه دهد.
6. جهت تقویت مهارت های حرکتی ظریف از کودک بخواهید مهره نخ کند هرچه مهره ها و سوراخ آنها کوچک در باشند و نخ نازک تر نخ کردن سخت تر می باشد.‌ چنانچه مراجعه کننده دلبند شما نمی تواند مهر نخ کند از سیم مسی،شلنگ سرم و یا سیم آنتن تلویزیون استفاده کنید.
7. تعدادی مار بکشید و از مراجعه کننده بخواهید بامداد یک خط مابین آنها بکشد.
8. از مراجعه کننده بخواهید سوار دوچرخه بشود و شما دوچرخه را هل بدهید و از او بخواهید فقط فرمان را کنترل کند و در محیط حرکت کند.
9. از کودک با ضعف در حرکات ظریف انگشتان بخواهید پردوپگ بورد را بچیند شما می توانید در ارزیابی مهارت های حرکتی ظریف از این وسیله استفاده کنید تا در پایان دوره تمرینات ارزیابی خوبی داشته باشید و نتایج پایانی و اولیه را با یکدیگر مقایسه کنید. در صورت استفاده از پردو پگ بوردبه عنوان ارزیابی اولیه هرگز در حین تمرینات اجازه استفاده از آن را به مراجعه‌کننده ندهید زیرا این امر باعث افزایش مهارت مهره چیدن در پردوپگ‌‌ بورد شده که این امر در ارزیابی شما ایجاد خطا میکند.شما می توانید در ارزیابی مهارت انگشتان فقط چیدن میله ها را تست کنید و ارزیابی می تواند به صورت تخصیص زمان جهت چیدن میله ها باشد یا اینکه تعداد محدودی میله بچیند و گرفتن زمان آن محاسبه شود.
10. از یک وسیله شبیه پردوپگ بورد استفاده کرده که دارای میخ ها و میله های فراوان است و از مراجعه کننده بخواهید کفشهای پول را دور دو عدد میخ بیاندازد.
11. در کاردرمانی مهارت های حرکتی ظریف از مراجعه کننده بخواهید انواع پیچ و مهره را با دست ببندد و باز کند.
12. تعدادی بولینگ تهیه کنید و حلقه های بولینگ را داخل آن بیندازید.
13. تمرین تایپ کردن با صفحه کلید را انجام دهد.
14. یک کاغذ و قیچی به مراجعه‌کننده بدهید تا بدون هدف و با هدف قیچی کند.
15. از مراجعه کننده بخواهید دستگیره در را رو به پایین فشار دهد پی‌درپی در را باز و بسته کند (اکثر این کودکان درکی از نحوه باز کردن در ندارند.)
16. با استفاده از یک گوشی لمسی برخی بازی هایی را که با انگشت بازی می شوند را به مراجعه کننده بدهید.
17. از یک وسیله با دکمه ها و زیبای بزرگ استفاده کنید و از مراجعه کننده بخواهید آنها را باز و بسته کند.
18. از کودک با ضعف در حرکات ظریف انگشتان دست به خواهید با هر کیفیتی میوه را با دست و یا چاقو،پوست بکند.
19. مراجعه کننده با دست خود مقداری آب حمل کند،جهت آموزش و یا راحتی کار ابتدا از او بخواهید این کار را با ماسه بادی یا ماسه دریا انجام دهد.
20. در کاردرمانی در مهارت های حرکتی ظریف از کودک به خواهید کفش را با دو انگشت اشاره در وضعیت های کاملا صاف و خمیده بکشد.
21. مراجعه‌کننده مقداری خمیر را در بین کف دو دست به شکل گلوله خمیری در آورد.
22. با انگشت اشاره یک نخ بسته را دور انگشت بچرخاند. (انگشت اشاره در وضعیت اشاره به سمت بالا باشد.)
23. یک نخ را با انتهای انگشت اشاره و سر انگشت شست نگه دارد و آن را دور انگشت اشاره بچرخاندن است.
24. با دو انگشت اشاره و شست ( Pinch ) خمیر بازی را تیکه تیکه کند.
25. وسیله‌ای به نام چینه را مراجعه کننده از هم جدا کند و دوباره به هم بچسباند،روش صحیح جدا کردن به این صورت است که دو چینه را با انگشت شست و کنار انگشت اشاره می گیرد و هر دو را رو به پایین حرکت میدهد تا چینه ها از هم جدا شوند.
26. یک کتاب را در دست بگیرد و تمام صفحات کتاب را به سرعت و رقم بزند.
27. از کودک با ضعف در حرکات ظریف انگشت بخواهید صفحه های کتاب را به نرمی و به روش صحیح بدون آنکه صفحات کتاب آسیب ببینند یا جای ورق زدن باقی بماند،ورق بزند.
28. در جهت بهبود مهارت های حرکتی ظریف از کودک بخواهید کلید در قفل بچرخاند.
29. در حالت ایستاده یک دست را صاف نگه میدارد و با دست دیگر توپ را از سمت چپ دست صاف شده پرت کرده و توپ طی یک مسیر منحنی در سمت راست دست صاف شده گرفته می شود.
30. توپ را روی کف دست بگذارد و توپ را به سمت بالا پرتاب کرده و همزمان دست را می چرخاند تا توپ روی پشت دست قرار بگیرد.

منابع:

theottoolbox.com

moretosayct.com

سوالات متداول:

1.کودک از چه سنی می تواند قیچی کند؟

کودکان از دو سال و نیمگی می تواند با قیچی برش دهد.

2.برای بهبود مهارت های ظریف دستی چه کارهایی می توان کرد؟

بازی های دستی با انگشتان، دست ورزی اشیاء از جمله فعالیت هایی است که والدین می توانند با کودکان انجام دهند. همچنین تمرینات کاردرمانی دست در جهت بهبود حرکات ظریف دست کمک کننده می باشد.

وسایل کمکی بیماران ام اس

تعادل تحت تاثیر فاکتورهای درونی و بیرونی است. فاکتورهای بیرونی که می‌تواند کنترل تعادل را تحت تأثیر قرار دهد و خطر افتادن را کاهش دهد، عبارتند از اصلاح محیط منزل و تجویز وسایل کمکی مثل ارتز های مچ پا، عصا یا واکر توسط بعضی از مبتلایان به ام اس ممکن است در مقابل استفاده از ابزارهای بعضی از مبتلایان به ام اس ممکن است در مقابل استفاده از ابزارهای کمکی مقاومت کنند و اغلب نیازمند آموزش و دریافت تشویق از کاردرمان ام اس توانبخشی هستند. مرکز توانبخشی بیماران ام اس در زمینه حرکات فیزیوتراپی برای بیماران ام اس و استفاده از وسایل کمکی برای بیماران ام اس فعالیت می نماید. خدمات کاردرمانی در منزل برای بیماران ام اس از دیگر خدمات مرکز درمان ام اس دکتر صابر می باشد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

تجویز وسایل کمکی حرکتی برای بیماران ام اس

وسایل کمکی برای ام اس ممکن است بعضی عملکرد ها را بهبود بخشد اما باعث کاهش بعضی دیگر شود. برای مثال ارتز ( AFO)  می‌تواند تعادل استاتیک را در مبتلایان به ام اس که مشکل قدرتی و اختلال تعادل خفیف دارند، افزایش دهد، در حالی که زمانی که فرد ۱۰ متر راه می رود محدودیت تعادل داینامیک برای او ایجاد می شود. پیشگیری از افتادن هدف مهمی در توانبخشی ام اس است، به ویژه هنگامی که افتادن و ترس از آن به تغییر حرکت و کاهش مشارکت منجر شود. بهبودی در تعادل استاتیک و داینامیک، فاکتور اصلی در کاهش افتادن محسوب می شود. علاوه بر آن، ارزیابی خطرات موجود در منزل به منظور کاهش افتادن بررسی شده و مشاوره انجام می شود. توجه به این نکته ضروری است که درمانگر می بایست به حفظ انگیزه مراجع کمک کند و نقاط مثبت و پیشرفت ها را به مراجع یادآوری کند تا مشارکت کافی مراجع در بهبود تعادل، روند درمان را تسریع بخشد.

نکات کلیدی جهت شروع تمرینات فیزیوتراپی در بیماران ام اس

• پیدا کردن مرکز مشکل: پیش نیاز شروع برنامه تعادلی بیمار ام اس ،یافتن مرکز مشکل است، به این معنا که دکتر ام اس می بایست تمامی عضلات را با روش ( MMT ) مورد ارزیابی قرار داده و لیستی از تمامی عضلات دچار اسپاسم و ضعف تهیه نماید. لیست برای بهبود تعادل بیمار ام اس، بسیار کمک کننده است. بسیاری از این مراجعان برای رهایی از عوارض و محدودیت های اسپاسم عضلات به دنبال تزریق بوتاکس میروند. مخصوصاً در بعضی موارد اگر بوتاکس به عضلات اداکتور ران و یا همسترینگ تزریق شده باشد، به این علت که این عضلات در حفظ تعادل ایستاده دخیل هستند،اختلال تعادلی شدیدی در برد قابل مشاهده است. بنابراین نام عضلاتی که در گذشته یا اخیراً تزریق بوتاکس داشته اند اینکه چند وقت از این طریق می‌گذرد را هم به لیست خود اضافه کنید زیرا ممکن است اولویت تقویت عضلانی در فیزیوتراپی بیماران ام اس با این عضلات باشد. پس از تهیه لیست، عضلات را جهت برنامه افزایش قدرت و تحمل عضله در تمرینات حرکتی فیزیوتراپی اولویت‌بندی کنید.
• توجه به آنتاگونیست نه فقط آگونیست: مشکل بسیاری از درمانگران در بی نتیجه ماندن روند تمرینات حرکتی فیزیوتراپی در ام اس ، توجه صرف به عضلات آگونیست و غفلت از عضلات آنتاگونیست می باشد. برای مثال، مراجعه نمی تواند هنگام نشستن لب تخت کمر خود را صاف نگه داشته و حالت کایفوز همچنین در اکستنت کردن کمر با ضعف مواجه است. اگر با هدف بهبود تعادل مراجع در حالت نشسته، اکستانسورهای تنه را مورد ارزیابی قرار داده و به دلیل وجود ضعف در آن ها، صرفاً بر روی آگونیست یعنی اکستانسورهای تنه تمرکز شود از روند درمان نتیجه کافی حاصل نخواهد شد. اما اگر با بررسی فلکسورهای تنه، ضعف این عضلات مشخص شد، تقویت این عضلات نیز باید در برنامه فیزیوتراپی ام اس گنجانده شود. علت این امر آن است که در حالت نشسته لب تخت اکستانسور های تن به صورت انقباض کانسترینگ و فلکسورهای تن همزمان به صورت اکسنتریک در حال انقباض هستند تا بتوانند کمر را در وضعیت صاف نگه دارند. تقویت سرفه آگونیست ها ( در اینجا اکستانسور های تنه) باعث می‌شود مراجع کمر خود را تا حدی به سمت بالا بیاورد ولی قادر به حفظ وضعیت صاف کمر نباشد. به همین خاطر می بایست تمرینات تقویت عضلات هم بر روی عضلات آگونیست (در این مثال اکستانسور های تنه) و هم-در صورت ضعف-بر روی عضلات آنتاگونیست (در این مثال فلکسور های تنه) انجام  شود .

از تمرینات تعادلی برای بیماران ام اس سطح پایین شروع کنید. طبق نظر برتا بوبت زیربنای تعادل ایستاده، کسب تعادل در حالت نشسته، توانایی دو زانو ایستادن، دو زانو راه رفتن و حفظ حالت یک زانو جلو و یک زانوی عقب (در حالتی که فرد روی زانوها ایستاده)  می باشد. بنابراین اگر هدف، بهبود تعادل مراجع در حالت ایستاده است باید ابتدا به بهبود تعادل در وضعیت های پایه پرداخت. در هر یک از این وضعیت ها بهتر است از تمرینات استاتیک به سوی تمرینات داینامیک پیشروی کرد. برای مثال اگر هدف کوتاه مدت، کسب تعادل در حالت دو زانو است تمرینات استاتیک مثل توانایی حفظ خود در حالت دو زانو با چشم باز و بعد با چشم بسته میباشد. تمرینات داینامیک مانند اینکه مراجع توپ سی پی را در دست گرفته و به زمین بزند و مجدداً بالای سر ببرد و یا با حفظ تعادل توپ را یکبار از زیر زانوی راست و بار دیگر از زیر زانوی چپ عبور دهد. بهتر است در درجه بندی تمرینات، ابتدا لترال شیفت مراجع در حالت استاتیک تقویت شود و سپس از طریق قرار دادن مت زیر یک زانو ، سطح را بی ثبات کرده و تمرینات داینامیک از او خواسته شود.

معیارهای انتخاب وسیله کمکی

انتخاب وسیله کمکی مناسب برای بیماران ام اس، یک تصمیم حیاتی است که مستقیماً بر استقلال حرکتی، ایمنی و کاهش پیشرفت ناتوانی تأثیر می‌گذارد. پنج معیار کلیدی در این انتخاب باید مدنظر قرار گیرد:

۱. سطح ناتوانی (EDSS):

اگر نمره EDSS شما زیر ۴ است (ضعف خفیف پاها)، عصا یا واکرهای سبک بدون چرخ کافی‌اند.

برای نمره ۴ تا ۶٫۵ (ضعف متوسط با اختلال تعادل)، واکرهای چرخ‌دار با ترمز دستی و ویلچرهای سبک‌وزن توصیه می‌شوند.

در نمرات بالای ۷ (ناتوانی شدید)، ویلچرهای الکتریکی با پشتیبانی قفسه سینه ضروری است.

۲. شرایط فیزیکی فردی:

قدرت دست‌ها: اگر ضعف عضلات دست دارید، وسایل با دسته‌های ضخیم و نرم (مثل دسته‌های ژله‌ای) از لغزش جلوگیری می‌کنند.

تعادل: بیمارانی که اسپاسم پا دارند، به واکرهای چرخ‌دار با پایه‌های پهن (برای جلوگیری از واژگونی) نیازمندند.

۳. محیط زندگی:

خانه‌های با پله‌های باریک: ویلچرهای تاشو با عرض کمتر از ۶۵ سانتی‌متر.

سطوح ناهموار (حیاط، خیابان): واکرهای سه‌چرخه با چرخ‌های لاستیکی ضخیم.

۴. وزن کاربر و تحمل وسیله:

تحمل وزن واکرها معمولاً ۱۱۰-۱۵۰ کیلوگرم است. اگر وزن شما بالاتر است، از مدل‌های فولادی (نه آلومینیومی) استفاده کنید.

وزن خود وسیله: ویلچرهای آلومینیومی (۸-۱۲ کیلوگرم) برای جابجایی آسان‌تر از فولادی (۱۵-۲۰ کیلوگرم) هستند.

نتیجه‌گیری:

در این مقاله، دکتر صابر به بررسی وسایل کمک‌ای ضروری برای بهبود کیفیت زندگی بیماران ام‌اس پرداخته و تأکید می‌کند که این تجهیزات نه تنها ابزاری برای جبران محدودیت‌ها، بلکه عامل کلیدی در حفظ استقلال، ایمنی و توانمندی افراد هستند. همانطور که ایشان اشاره می‌کنند، انتخاب وسایلی مانند عصاهای هوشمند، واکرهای تاشو، صندلی‌های چرخدار سبک‌وزن، و تجهیزات تطبیقی خانه (دستگیره‌های ارگونومیک، نرده‌های حمام) باید با توجه به پیشرفت بیماری، سطح خستگی، و نیازهای فردی انجام شود تا از افتادن، تحلیل عضلانی و وابستگی بی‌مورد جلوگیری گردد.

دکتر صابر خاطرنشان می‌سازد که استفاده به‌موقع از این وسایل، مانع هدررفت انرژی بیماران در فعالیت‌های روزمره شده و آن‌ها را برای مشارکت در درمان‌های اصلی مانند فیزیوتراپی آماده‌تر می‌کند. ایشان همچنین بر نقش حیاتی تیم درمان (فیزیوتراپیست، کاردرمانگر) در تجویز و آموزش صحیحِ کاربرد این ابزارها تأکید دارند، چرا که یک وسیله نامناسب می‌تواند به جای کمک، باعث آسیب شود.

در نتیجه، پذیرش این وسایل به عنوان همراهان توانمندساز—نه نشانه‌ای از ناتوانی—ذهنیت بیماران را تغییر داده و به آن‌ها جسارت می‌دهد تا با وجود چالش‌های ام‌اس، زندگی پویا و ایمنی داشته باشند

سوالات متداول:

1. آیا استفاده طولانی‌مدت از ویلچر باعث ضعف عضلات می‌شود؟
بله، اگر بدون برنامه فیزیوتراپی باشد. ترکیب استفاده از ویلچر + تمرینات مقاومتی روزانه (با باند کشی) از تحلیل عضلات جلوگیری می‌کند.

2- بهترین عصا برای بیماران ام اس با لرزش دست کدام است؟
عصاهای چهارپایه (Quad Cane) با پایه‌ی پهن و دسته‌های ضد لرزش (مثل مدل‌های DRIVE Medical) تعادل را ۴۰% بهتر از عصاهای معمولی افزایش می‌دهند.