در توضیح این موضوع که کاردرمانی دست چیست؟ می توان اینگونه بیان کرد که کاردرمانی دست قسمتی از خدمات کاردرمانی می باشد که بر روی مهارت های حرکتی درشت و ظریف دست تمرکز دارد. در کاردرمانی دست کودکان با ارائه تمرینات کاردرمانی دست به تقویت مهارت های هماهنگی حرکتی، نوشتن و مهارت های ریز انگشتان نظیر استفاده از ابزار های مختلف، مهارت های خود یاری کمک می کند. در کاردرمانی دست برای نوشتن به صورت تخصصی بر روی مهارت های نوشتن کودکان و بهبود سرعت و مهارت حرکات انگشتی فعالیت می نماید. مرکز کاردرمانی دکتر صابر در زمینه کاردرمانی دست با در اختیار داشتن تیم توانبخشی مجرب مشغول به ارائه خدمات می باشد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
کاردرمانی دست کودکان
تمرینات کاردرمانی دست برای کودکانی که دارای اختلال هماهنگی رشدی ظریف،و یا ظریف و درشت با هم هستند بسیار مناسب بوده و منجر به فعالیت تمام عضلات ظریف و عضلاتی که در حرکات ظریف نقش دارند می‌شوند. انجام تمرینات کاردرمانی دست و کسب مهارت در آنها به مرور زمان،سبب بهبود فعالیت‌های حرکتی درشت و ظریف در انگشتان و دستان فرزند دلبند شما می شود، انجام تمرینات کاردرمانی دست در کودکان سالم و بدون اختلال باعث افزایش هماهنگی حرکتی آنها شده و در پیشرفت یادگیری و موفقیت آنها در زمینه های جسمی،هنری و فعالیت های مدرسه موثر است و باعث می‌شود فرد مهارت های حرکتی ظریف را بهتر و زودتر فرا بگیرد. این تمرینات به صورت یک دستی و یا دو دستی ارائه شده اند،شما میتوانید جهت راحت تر شدن تمرین،تمرین را فقط با یک دست انجام دهید و جهت سخت تر شدن تمرین،بعد از اینکه مراجعه کننده تمرین مورد نظر را در هر دست به صورت جداگانه یاد گرفت از وی بخواهید حرکت را همزمان در دو دست انجام دهد. انجام حرکت در دو دست به صورت یکسان یا برعکس بسیار سخت تر از انجام حرکات در یک دست است.
تمرینات حرکتی درشت در کاردرمانی دست کودک
تمرینات این بخش برای کسانی که از ضعف شدید هماهنگی عضلانی رنج می برند و نمی توانند تمرینات پیچیده دست ها را همزمان انجام دهند بسیار سودمند است.
- دستها را به صورت کشیده و صاف از جلو (در سطح ساژتیال) بالا می آورد. دست ها می توانند یکی درمیان یا همزمان بالا و پایین بروند.
- دستها را از پهلو (در سطح فرونتال) صاف و کشیده بالا می آورد. در این تمرین باید مواظبت کرد دست ها به جلوی بدن (یعنی به سطح ساژینال) برنگردد.
- در جلوی بدن (شکم) و پشت (کمر) به صورت ریتمیک دست بزند.
- به صورت همزمان با خم کردن آرنج کف یک دست را زیر گلو روی قفسه سینه و دیگری را روی شکم بکوبد و یکی در میان جای دست ها را عوض کند،به عنوان نمونه دست راست را زیر گلو روی قفسه سینه و دست چپ را روی شکم بکوبد و بعد به صورت ریتمیک راست را روی شکم و چپ را روی قفسه سینه بکوبد.
تمرینات کاردرمانی دست کودکان در حرکات ظریف
در این بخش تمرینات کاردرمانی دست در جهت بهبود هماهنگی حرکتی در حرکات و فعالیت های ظریف ارائه شده است. انجام این تمرینات به بهبود عملکرد ظریف در دست ها کمک می کند. در تمام تمرینات زیر حرکت فقط باید در مفاصل مورد نظر و ذکر شده صورت گیرد و هر گونه حرکت در سایر مفاصل نشان دهنده ضعف هماهنگی حرکتی است.
- آزمودنی در حالت نشسته یا ایستاده در حالی که دست هایش کاملا در مقابل صورتش صاف است،مچ دست را خم و راست ( flex , ext ) می کند. حرکت باید فقط در مفصل مچ صورت گیرد هرگونه حرکت در سایر مفاصل اندام فوقانی در تمرینات یک و دو نشانه ضعف هماهنگی عضلانی می باشد.
- در حالت فوق آزمودنی دستهایش را به طرف چپ و راست خم ( RD , UD ) میکند. در تمرین یک و دو هیچ حرکتی در سایر مفاصل نباید صورت گیرد.
- آزمودنی کف دست خود را بر روی میز می گذارد و انگشت اشاره را به صورت متناوب بر روی میز می زند.
- تمرین فوق را برای سایر انگشتان دست نیز انجام دهد،در این تمرین و سایر تمرینات دست،فقط انگشت مورد نظر حرکت کند. در صورت حرکت سایر انگشتان، آزمودنی از هماهنگی پایینی برخوردار است،البته حرکت همزمان انگشت چهارم و پنجم به علت چسبیدگی زیاد تاندون هایشان به یکدیگر اشکالی ندارد.
- در وضعیت بالا (تمرین ۴ ) در حالی که شست در بیرون از سایر انگشتان است آزمودنی شست را از سطح میز بلند کرده و به صورت متناوب به سطح میز می زند.
- در حالت بالا (تمرین ۵) در حالیکه تمام انگشتان به یکدیگر چسبیده اند،آزمودنی انگشت شست خود را به طرف بیرون باز و بسته میکند. بلند شدن شست ناشی از ضعف و هماهنگی است.
- آزمودنی تمام انگشتان را به صورت متناوب، یکی یکی بر سطح میز می زند (شبیه پیانو زدن) ضربه زدن بهتر است از طرف انگشت کوچک باشد. حرکت باید به صورت هماهنگ و ریتمیک صورت گیرد.
- آزمودنی کف دست را روی میز می گذارد و انگشت اشاره را به طرف بیرون و داخل حرکت دهد،در حین این حرکت،حرکت همزمان انگشتان، مچ دست یا سایر مفاصل یا بلند شدن انگشتان اشاره از سطح میز نشان دهنده ضعف هماهنگی می باشد.
- تمرین فوق (8) را برای انگشتان سوم،چهارم و پنجم نیز انجام دهد.
- تمام انگشتان را به صورت همزمان و متناوب به طرفین باز بسته کند،انگشتان نباید از سطح میز بلند شوند در صورت بلند شدن نشان دهنده ضعف هماهنگی و ضعف قدرت عضلات بین استخوانی است.
- آزمودنی کف دست را در حالتی روی لبه میز قرار دهد که انگشتان از اولین مفصل ( MP ) آویزان باشند و سپس انگشتان را از همان مفصل در حالی که سایر مفاصل انگشتان ( DIP , PIP ) ثابت هستند خم و راست کند و بر پشت میز بزند.
- تمرین فوق را برای مفصل وسط ( PIP ) انجام دهد.
- آزمودنی پشت دست را در وضعیت ( sup ) روی میز قرار میدهد و نوک انگشتان کوچک و شست را به صورت متناوب هم میزند (حرکت آپوزیشن)،همین تمرین را برای سایر انگشتان نیز انجام دهد عدم برخورد نوک انگشتان با یکدیگر یا نداشتن ریتم مناسب نشان دهنده ضعف هماهنگی می باشد.
- آزمودنی نوک انگشتان را به ترتیب و سریع مانند تمرین بالا از انگشت اول تا آخر به صورت موزون به یکدیگر میزند.
- در حالی که پشت دست بر روی میز است انگشتان را از محل مفصل اول انگشتان خم کند و بر روی میز بزند،مفاصل وسط و آخر انگشتان نباید خم شود.
- کف دست را روی میز می گذارد و سپس به صورت متناوب کف دست را به طرف آسمان می چرخاند. حرکت باید با سرعت انجام شود،انجام همزمان هر دو دست به سخت تر شدن تمرین کمک میکند.( حرکت « sup , pro » ساعد)
- مراجعه کننده یک دست را از کف و دست دیگر را از پشت روی میز می گذارد و به صورت همزمان دست ها را از ساعت می چرخاند و دستی که کف آن روی زمین است به سمت روی آسمان می چرخاند و دست دیگر برعکس حرکت می کند. ( حرکت « sup , pro » ساعد بصورت متناوب و همزمان).
- دست راست را مشت کرده و دست دیگر را با انگشتان باز روی میز قرار می دهد به صورت همزمان و متناوب دستی که مچ است باز شده و دستی که باز است می گردد. جهت آسان تر شدن تمرین می توان هر دو دست را همزمان باز و بسته کرد.
- مراجعه کننده آرنج اش را روی میز بگذارد کف هر دو دست را مقابل چشمانش به یکدیگر بچسباند سپس به صورت همزمان بدون اینکه کف دست ها از یکدیگر جدا شوند مچ دست ها را به طرف چپ و راست خم میکند.
- در وضعیت تمرین فوق (تمرین ۱۹) در حالی که کف دست ها به یکدیگر چسبیده اند همه انگشتان مقابل یکدیگر را به صورت همزمان از یکدیگر دور کرده و به صورت همزمان به یکدیگر ضربه بزنند (یا بچسبند)،در این تمرین می توان کف دست ها را جای انگشتان از هم دور کرد و به یکدیگر ضربه زد.
- در تمرین فوق (تمرین ۲۰)جهت سخت تر شدن تمرین بهتر است انگشتان یکی یکی و متناوب دور شده و سایر انگشتان به همراه کف دست به یکدیگر می چسبند.
- در وضعیت تمرین های فوق ( 19- 20- 21) در حالی که تمام انگشتان و کف دست به یکدیگر چسبیده انگشتان به صورت همزمان از پهلو همه با هم از یکدیگر دور ( Add, Abd ) و نزدیک می شوند.
- در وضعیت فوق ( تمرین 19 یا 22) فقط شست ها از یکدیگر دور می شوند.
- در وضعیت تمرین (19) ،برعکس تمرین شماره ۱۹ سر انگشتان به یکدیگر چسبیده اند و از یکدیگر جدا نمی شوند و در عوض کف دست ها از یکدیگر دور می‌شوند (در این تمرین انگشتان باید از مفصل اول خم گردند.
- در وضعیت تمرین ۱۹ هر دو دست همزمان در کنار هم مشت می شوند.
- در وضعیت تمرین ۱۹ و برعکس تمرین ۲۵ دست ها به صورت متناوب می شوند.
- در وضعیت مشابه تمرین ۱۹ دستها در حالیکه آرنجها روی میز هستند با خم و باز کردن آرنج ها به صورت متناوب روی میز مشت میزند.
- در وضعیت تمرین بالا به صورت همزمان مشت میزند.
- سر انگشتان شست را به یکدیگر می‌چسباند و سپس دستها را با محور سر انگشتان شست به بالا و پایین می چرخاند.
- این تمرین فوق العاده سخت میباشد در وضعیت تمرین فوق (29) محور حرکت ابتدا به انگشت کوچک منتقل شده و بعد از یکدیگر دور می شوند.
- مراجعه کننده در حالی که انگشتان باز هستند دست را روی میز قرار میدهد و سپس مچ را به چپ و راست حرکت می دهد. این تمرین را در حالتی که دستها مشت شده اند انجام دهد.
- مراجعه کننده آرنجا و هر دو دست را در حالی که خم هستند روی میز می گذارد به نحوی که کف یک دست روی به صورت و دست دیگر پشت دست رو به صورتش باشد سپس مراجعه‌کننده شروع به چرخاندن ( حرکت « sup , pro » ) هر دو دست از ساعد میکند به نحوی که حرکت هر دو دست خلاف جهت یکدیگر باشند.
کاردرمانی دست برای نوشتن
تمرینات زیر به مهارت های گرفتن مداد و دست نویسی در کودکان کمک بسزایی می کند. ابتدا به کودک کمک کنید تمرینات کاردرمانی دست را با کمک شما و الگو گیری از حرکات درمانگر انجام دهد در مرحله بعد سرعت حرکت را بالا ببرید.
- از مراجعه کننده بخواهید تا کف دستش را با انگشتان باز روی میز بگذارد. سپس تمام انگشتان را با هم خم کند و روی یک نقطه در زیر کف دست قرار دهد.
- مراجعه کننده دست را مشت کرده (در حالت مشت صحیح شست باید روی انگشتان قرار گیرد)سپس به حالت شمردن یکی یکی از انگشتان را از طرف انگشت کوچک باز کند تا به شست برسد این مهارت در یادگیری مهارت شمردن و آموزش جمع و تفریق بسیار کاربرد دارد. این تمرین جذب تمرینات سخت است.
- انگشتان را به حالت تفنگ درآورده و شلیک کند. جدا بودن تاندون‌های خم کننده ( فلکسوری) در انجام این تمرین بسیار تاثیرگذار است،این تمرین جزء تمرینات سخت است.
- دست ها را در وضعیت رقص برره ای قرار دهد و شروع به رقصیدن شبیه رقص برره ای کند این تمرین فوق‌العاده سخت میباشد.
- پشت دست را روی میز بگذارد و سپس شبیه حالت گرفتن خودکار سه انگشت شست،اشاره و میانی را از سر انگشتان به یکدیگر بچسباند و دور کند،سه انگشت دیگر در تمام لحظات خمیده روی کف دست هستند.
- تمرین فوق را به حالت برعکس انجام دهد یعنی کف دست ها روی میز باشد.
- بشکن را آموزش دهید چنانچه کودک نتوانست صدای بشکن را تولید کند هیچ اهمیتی ندارد،این تمرین نیز بسیار سخت است.