گفتاردرمانی اوتیسم در منزل
مرکز اوتیسم تهران دکتر صابر در حیطه تشخیص اوتیسم و درمان اوتیسم به صورت کاملا حرفه ای فعالیت می نماید. متخصصین گفتاردرمانی و کاردرمانی اوتیسم و روانشناسان مرکز با تجربه بالا در زمینه درمان اوتیسم با استفاده از تکنیک های درمانی روز دنیا و ابزار های پیشرفته مانند سنسوری روم، اتاق تاریک بینایی، اتاق توجه شنیداری و دیگر امکانات مرکز در دو شعبه غرب و شرق تهران مشغول به خدمت رسانی به مراجعین می باشند. از خدمات دیگر مرکز توانبخشی اوتیسم می توان به خدمات درمان اوتیسم در منزل اشاره نمود که شامل گفتاردرمانی در منزل اوتیسم میباشد. متخصصین مرکز زیر نظر دکتر صابر در محیط منزل به ارائه گفتاردرمانی کودک اوتیسم در خانه می پردازند.
برنامه گفتاردرمانی در منزل برای کودکان اوتیسم
اگر شما والدینی هستید که نگران رشد گفتار و زبان فرزند تان هستید، یکی از بهترین کارهایی که می توانید برای کمک انجام دهید، استفاده از راهبرد های گفتاردرمانی در منزل در طول برنامه های روزمره است. تمرین فعالیت های درمانی در منزل برای کمک به کودکانی که مشکلات ارتباطی دارند، برای پیشرفت بسیار مهم است. این کار باعث ثبات و تقویت مهارت های آموخته شده در درمان می شود. جلسات گفتاردرمانی قطعاً مهم هستند. با این حال، کودکان برای پیشرفت مهارت های خود نیاز به تمرین بیشتری دارند. فعالیت های گفتاردرمانی در منزل را می توان بر اساس نیازها و علایق کودک شخصی سازی کرد تا انگیزه و تعمیم مهارت ها به محیط های مختلف را تشویق کند. گنجاندن راهبردها و تمرینات گفتاردرمانی در منزل می تواند به کودکی که تأخیرهای خفیف دارد کمک کند تا مهارت های خود را به سطح مناسب سن خود بهبود بخشد. کودکانی که خطاهای تلفظی دارند، می توانند با تمرین صدا های گفتاری در منزل در طول هفته، با سرعت بیشتری پیشرفت کنند. برای والدین مهم است که رشد گفتار کودک را زیر نظر داشته باشند و نقاط عطف را تشخیص دهند، زیرا این امر می تواند منجر به پیشرفت بیشتر کودک شود. نظارت می تواند منجر به تشخیص زود هنگام تأخیرهای احتمالی گفتار و زبان، تسهیل مداخله به موقع از طریق گفتاردرمانی و بهبود رشد اجتماعی و عاطفی کودک شود. هنگامی که کودک گفتاردرمانی دریافت می کند، والدین باید به پیگیری پیشرفت او ادامه دهند تا اطلاعات ارزشمندی را در مورد نیاز کودک به کار بر روی اهداف خاص به گفتاردرمانگر ارائه دهند. والدین می توانند نقاط عطف مورد انتظار گفتار و زبان را برای سن فرزندشان پیگیری کنند. مقایسه این انتظارات رشدی با مهارت های فرزندشان به والدین کمک می کند تا تشخیص دهند که آیا فرزندشان ممکن است تأخیر داشته باشد یا خیر. تشخیص این نیاز برای شروع مداخله ای که فرزندتان ممکن است به آن نیاز داشته باشد، در اسرع وقت بسیار مهم است تا فرزندتان بهترین فرصت ممکن را برای بهبود مهارت های ارتباطی خود داشته باشد. اگر والدین نگرانی دارند، باید با یک گفتاردرمانگر مشورت کنند. یک درمانگر که صلاحیت رسیدگی به مسائل پیچیده گفتار و زبان را دارد، می تواند یک ارزیابی جامع انجام دهد و توصیه هایی برای راهبردها و فعالیت های خانگی برای اجرا ارائه دهد. یکی دیگر از مزایای گفتاردرمانی در منزل این است که متخصصان می توانند فضاهای آشنا، اسباب بازی ها و حتی اعضای خانواده را به عنوان تقویت کننده در نظر بگیرند.
از برنامه های گفتاردرمانی ارائه شده در منزل برای کودکان اوتیسم برنامه پکس می باشد. برنامه پکس با همکاری سه نفر آغاز می شود. فرد آموزش گیرنده یا کودک اوتیسم، شریک ارتباطی و تسهیل گر ارتباط. شریک ارتباطی کسی است که آموزش گیرنده از طریق تصویر با او ارتباط برقرار می کند. تسهیل گر یا درمانگر کسی است که در مراحل ابتدایی به آموزش گیرنده در راستای برقراری ارتباط با شریک ارتباطی کمک می کند. این کمک فقط با استفاده از هدایت جسمی فرد و بدون صحبت کردن با وی، انجام می شود. (توجه به این نکته ضروری است که در این مرحله نباید سخنی رد و بدل شود زیرا که ارتباط بین پاسخ و محرک بین گفتار و دریافت محرک انجام می شود.)
اولین قدم گفتاردرمانی اوتیسم در منزل
برنامه با هدف معرفی تصویر (به عنوان محرک شرطی) و برقراری ارتباط آن با محرک غیر شرطی تقویت کننده واقعی) و مرتبط کردن پاسخ غیر شرطی (تمایل به کسب محرک غیر شرطی) با آن آغاز می شود، گفتاردرمان اوتیسم با نشان دادن محرک خوشایند از پیش انتخاب شده به کودک اوتیسم توجه او را جلب می کند.
هنگامی که کودک اوتیسم برای به دست آوردن محرک دلخواه خود تلاش می کند، گفتاردرمان با استفاده از هدایت فیزیکی کودک اوتیسم را به برداشتن کارت تصویر محرک دلخواه و دادن آن به شریک ارتباطی، جهت می دهد. کارت تصویر در نزدیک کودک وجود دارد. شریک ارتباطی باید روبه روی فرد نشسته باشد.
وقتی کودک اوتیسم کارت را به شریک ارتباطی داد فورا محرک درخواست شده به کودک داده می شود ولی شریک ارتباطی نباید حرفی بزند فقط نام محرک درخواست شده را می گوید، مثلا “سیب”, در هر جلسه گفتاردرمانی در منزل برای کودک اوتیسم می توان تا سه تقویت کننده را مورد استفاده قرار داد، این کار باعث تنوع برنامه و جلوگیری از اشباع نسبت به تقویت کننده خواهد شد.
دومین مرحله گفتاردرمانی کودکان اوتیسم در منزل:
در این مرحله هدف افزایش تقاضای خود انگیخته است. بدین منظور شریک ارتباطی از کودک اوتیسم فاصله بیشتری گرفته و کم کم این فاصله را بیشتر می کند و کودک اوتیسم برای دادن کارت و گرفتن محرک دلخواه خود، شریک ارتباطی را دنبال می کند. در این مرحله هنوز گفتاردرمان اوتیسم حضور دارد تا در صورت نیاز به صورت فیزیکی راهنمایی کند.
مرحله سوم گفتاردرمانی اوتیسم در منزل:
هدف این مرحله از آموزش، تمایز و انتخاب کارت صحیح می باشد در کنار کودک اوتیسم به جای یک کارت دو کارت وجود دارد. یک کارت تصویر محرک دلخواه فرد و کارت دیگر تصویر چیزی که مورد دلخواه فرد نیست، مثل یک سیب و یک ملاقه!
اگر کودک اوتیسم کارت اشتباه را برداشت و به شریک ارتباطی داد همان محرک اشتباه به او داده می شود، مثلا ملاقه و این کار ادامه می یابد تا فرد تمایز را یاد بگیرد.
چهارمین قدم از گفتاردرمانی کودکان اوتیسم در خانه:
این مرحله از گفتاردرمانی اوتیسم در منزل شروع جمله سازی است و جمله ها با “من می خواهم ساخته می شوند.
بدین صورت که کودک اوتیسم حتما باید کارت مربوط به محرک دلخواه را در کنار کارت من می خواهم بگذارد تا محرک به او داده شود
مرحله پنج گفتاردرمانی اوتیسم در خانه:
در این مرحله از کودک اوتیسم می پرسیم که چه می خواهی و او باید با استفاده از “من می خواهم ” جمله بسازد تا به محرک دلخواه خود برسد.
در طول چهار مرحله قبل محرک توسط شریک ارتباطی به کودک اوتیسم نشان داده می شود، ولی در این مرحله از او می پرسیم که چه می خواهد؟
آخرین مرحله از گفتاردرمانی اوتیسم در منزل:
این مرحله، بر خلاف مراحل قبل، که فقط بر توانایی تقاضا کردن تأکید داشتند، بر توانایی پاسخ دادن تأکید دارد. مثلا به کودک اوتیسم آموزش داده می شود؟ جواب سوال هایی از قبیل چه می خواهی؟ چه می بینی؟ و… را بدهد
در این روش گفتاردرمانی اوتیسم در منزل، هم از تصاویر رنگی و هم از تصاویر سیاه و سفید می توان استفاده کرد. اندازه کارت های تصاویر ۴×۴ سانتیمتر است. اشياء، تصاویر و یا نمادهای مختلف را می توان بر اساس سطح رشد کودک، در این برنامه مورد استفاده قرار داد.
اما بررسی ها نشان داده اند که درک تصاویر دقیق و همراه با جزئیات برای کودکان دارای اختلالات طیف اوتیسم دشوار است و تصاویر ساده تر و کلی تر برای آنان مناسب تر است مخصوصا اگر تصویر به همراه نام آن به صورت نوشته شده، همراه با تصویر ارائه شود (هر دو روی یک کارت)، مثلا، یک تصویر بریده شده از یک بسته پفک از نظر کودک دارای اختلالات طیف اوتیسم تنها به همان مارک تجاری پفک دلالت خواهد کرد و نمی تواند به تمام انواع موارد مشابه دلالت کند، در حالی که یک تصویر ساده نقاشی شده از پفک از نظر وی به هر مارک و مدلی از پفک دلالت خواهد کرد .
اهمیت گفتاردرمانی در کودکان اوتیسم
اوتیسم یک اختلال پیچیده عصبی-تکاملی است که باعث مشکلاتی در مهارت‌های اجتماعی، ارتباطی و رفتاری کودکان می‌شود. یکی از بارزترین مشکلات کودکان اوتیسم، دشواری در برقراری ارتباط کلامی و غیرکلامی است. از این رو، گفتاردرمانی به عنوان یکی از روش‌های کلیدی درمانی، نقش بسیار مهمی در بهبود کیفیت زندگی این کودکان ایفا می‌کند.
دلایل اهمیت گفتاردرمانی در کودکان اوتیسم
تسهیل ارتباط موثر: کودکان مبتلا به اوتیسم معمولاً در بیان نیازها، خواسته‌ها و احساسات خود دچار مشکل هستند. گفتاردرمانی به آن‌ها کمک می‌کند تا از طریق زبان یا روش‌های ارتباطی جایگزین (مثل زبان اشاره، تصاویر) بتوانند بهتر با اطرافیان خود ارتباط برقرار کنند.
افزایش مهارت‌های زبانی: بسیاری از کودکان اوتیسم در یادگیری و استفاده از زبان دچار تأخیر یا اختلال هستند. گفتاردرمانی با تمرین‌های تخصصی به توسعه دایره واژگان، ساختار جملات و تلفظ صحیح کمک می‌کند.
تقویت مهارت‌های اجتماعی: ارتباط کلامی بخش مهمی از تعاملات اجتماعی است. با بهبود مهارت‌های گفتاری، کودکان می‌توانند بهتر در محیط‌های اجتماعی حضور یابند و روابط مثبت‌تری برقرار کنند.
کاهش رفتارهای چالش‌برانگیز: ناتوانی در بیان نیازها ممکن است منجر به بروز رفتارهای نامناسب و پرخاشگرانه شود. گفتاردرمانی می‌تواند این مشکلات را کاهش دهد، زیرا کودک یاد می‌گیرد چگونه نیازهایش را به صورت مؤثر بیان کند.
افزایش استقلال و خودباوری: بهبود توانایی‌های ارتباطی باعث افزایش اعتماد به نفس کودک می‌شود و به او امکان می‌دهد در فعالیت‌های روزمره مستقل‌تر عمل کند.
کمک به رشد شناختی: ارتباط موثر و زبان مناسب، پایه‌ای برای یادگیری بهتر مفاهیم و مهارت‌های شناختی است. گفتاردرمانی می‌تواند به توسعه این مهارت‌ها کمک کند.
بهترین گفتاردرمانی اوتیسم در خانه
همان گونه که توضیح داده شد، برنامه پکس به سمت تمایز میان نمادها و تصاویر و ساخت جملات ساده حرکت می کند، بنابراین از وابستگی کودک به هدایت و راهنمایی جلو گیری می کند. استفاده از این روش ساده است و نیازمند استفاده از تجهیزات گران قیمت، برای اجرای این برنامه گفتاردرمانی نیست.
می توان نتیجه گیری کرد که برنامه پکس برنامه ای است که به دقت طراحی شده است تا بر اساس آن کودک اوتیسم بتواند
- برنامه تبادل تصاویر را یاد بگیرد
- به شكل فعال در جستجوی کسی باشد تا تصویر مورد نظر را برای دریافت شی، یا فعالیت مورد نیازش دریافت کند
- بین چندین نماد موجود تمایز قائل شود
- کتابچه قابل حمل ارتباطی را مورد استفاده قرار دهد
- جملات ساده درخواستی و بیانی را بسازد
هزینه های مربوط به اجرای این برنامه گفتاردرمانی در منزل برای کودک اوتیسم به مراتب ارزان تر از برنامه هایی مانند ای. بی. ای. است. اما مشکل عمده در نحوه اجرای برنامه است، زیرا همان طور که قبلا اشاره شد اغلب کسانی که به نحوی از تصویر برای آموزش استفاده می کنند ادعای استفاده از این روش را دارند در حالی که به باور پایه گذاران این برنامه، تنها افراد آموزش دیده توسط مراکز تأیید شده روش پکس، می توانند برنامه گفتاردرمانی اوتیسم در منزل را به درستی ارائه و اجرا کنند.
در ارتباط با سوء تفاهم های رایج در مورد این روش گفتاردرمانی اوتیسم نکات زیر قابل توجه هستند :
۱. هر نوع استفاده از تصویر به معنی استفاده از روش پکس نیست
۲. تنها استفاده از تصویر در برنامه های آموزشی نشان دهنده استفاده از روش پکس نیست
٣. پکس فارغ از سطح توانایی ارتباط کلامی کودک و برای تمام بچه هایی است که دارای اوتیسم با اختلالات ارتباطی تشخیص داده می شوند.
۴. اگر از پکس استفاده کنیم، کودک، آغازگری ارتباط را یاد خواهد گرفت و در مقطعی وادار به درک اهميت صحبت کردن می شود
۵. پکس جایگزین صحبت کردن کودک اوتیسم نمی شود پس از استفاده از پکس اغلب کودکان به مرحله كلام می رسند، اما لوری فراست توصیه می کند که پیش از تمرکز بر روش های عملکردی برقراری ارتباط کودک را از سایر فرصت های کسب مهارت محروم نکنید سعی کنید که برای برقراری ارتباط کلامی، آواسازی، تقلید صدا و ترکیب صدا فرصت هایی را برای کودک فراهم کنید).
۶. پکس بچه ها را لوس بار نمی آورد، زیرا که دستورالعمل آموزشی پکس تنها به ما اجازه می دهد که در مرحله اول و دوم تمامی خواسته های فرد را انجام دهیم. زمانی که فرد به مهارت رسید و برقراری ارتباط را آغاز کرد به وی آموزش داده خواهد شد که گاه پاسخ درخواست وی “نه” خواهد بود
٧. محدودیت سنی در استفاده از برنامه پکس وجود ندارد.
۸. پکس و روش های ABA و تیچ هیچ تضادی با هم ندارد و پکس برگرفته از دیدگاه رفتاری و روش ای، پی. ای. است، بنابراین با هم قابل ترکیب هستند
همان گونه که توضیح داده شد برنامه پکس به سمت تمایز میان نمادها و تصاویر و ساخت جملات ساده حرکت می کند، بنابراین از وابستگی فرد به هدایت و راهنمایی جلوگیری می کند. استفاده از این روش ساده است و نیازمند استفاده از تجهیزات گران قیمتی برای اجرای این برنامه نیست.
می توان نتیجه گیری کرد که گفتاردرمانی در منزل اوتیسم به نحوی طراحی شده است تا براساس آن کودک بتواند :
- برنامه تبادل تصاویر را یاد بگیرد
- به شكل فعال در جستجوی کسی باشد تا تصویر مورد نظر را برای دریافت شیء با فعالیت مورد نیازش، دریافت کند.
- بین چندین نماد موجود تمایز قائل شود.
- از کتابچه قابل حمل ارتباطی استفاده کند.
- جملات ساده درخواستی و بیانی را بسازد.
منابع:
forbrain.com
hopebridge.com
سوالات متداول:
1- آیا گفتاردرمانی در منزل برای کودکان اوتیسم غیرکلامی نیز مؤثر است؟
بله، گفتاردرمانی در منزل می‌تواند به کودکان غیرکلامی نیز کمک کند. درمانگر از روش‌های جایگزین ارتباطی مانند استفاده از تصاویر، زبان اشاره یا دستگاه‌های ارتباطی کمک‌کننده (AAC) استفاده می‌کند تا کودک بتواند با دیگران ارتباط برقرار کند.
2- چه تمریناتی در گفتاردرمانی اوتیسم در منزل انجام می‌شود؟
تمرینات شامل تقلید صداها، استفاده از تصاویر و کارت‌های آموزشی، بازی‌های تعاملی، و تمرینات تقویت ارتباط چشمی و اجتماعی است. این تمرینات به کودک کمک می‌کند تا مهارت‌های گفتاری و ارتباطی خود را بهبود بخشد.