دانستن مراحل رشد طبیعی کودک به والدین کمک میکند تا مشکلات احتمالی را شناسایی کرده و در اسرع وقت وارد عمل شود. کاردرمانی کودکان به صورت تخصصی به ارزیابی اختلالات کودکان پرداخته و با استفاده از تکنیک های تخصصی کاردرمانی به روند رشد کودکان کمک می کند. کاردرمانی در منزل برای کودکان به والدین کمک می کند رشد طبیعی کودکان را شناسایی و کودکان را در تسهیل مراحل رشد حرکتی و کاردرمانی ذهنی در منزل یاری رسانند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
کاردرمانی کودکان در منزل
در ادامه مراحل مهم رشدی کودک از بدو تولد تا 2 سالگی مرور میشود.
1 تا 3 ماهگی
- کنترل گردن نداشته و هنوز به حمایت سر نیاز دارد.
- به نور واکنش نشان میدهد.
- به طور غیر ارادی شیای را که به دستش میدهند محکم گرفته و اجازه نمیدهد که آن شیء از دستش بگیرند.
- هنگامی که روی پشت خود خوابیده (وضعیت طاق باز) به طور متناوب لگد میزند.
- هنگام گرسنگی یا هر نوع مشکل دیگری (مثلا نیاز به تعویض پوشک) گریه میکند.
- شروع به لبخند زدن میکند.
3 تا 6 ماهگی
- بدون حمایت از حالت خوابیده به حالت نشسته در میآید.
- به طور مستقل سرش را نگه میدارد.
- با زبان بدن ارتباط برقرار میکند.
- شادی و خوشحالی را بروز میدهد.
- شروع به خوردن غذاهای نرم میکند.
- از بازی کردن با دیگران لذت می برد.
- شروع به غان و غون کردن و ادای الفاظ کودکانه میکند.
6 تا 9 ماهگی
- صورت افراد را میشناسد.
- به نام خود واکنش نشان میدهد.
- بدون کمک مینشیند.
- میتواند غلت بزند.
- شروع به بردن اشیاء به دهان خود میکند.
- اشیاء را از یک دست به دست دیگر خود میدهد.
- به منظور برقراری ارتباط حروف را کنار یکدیگر میگذارد تا کلماتی را ادا کند.
9 تا 12 ماهگی
- با حمایت میایستد.
- شروع به چهار دست و پا رفتن میکند.
- میتواند انگشتانش را مستقل از یکدیگر استفاده کند.
- بعضی ژستها و اداها را میفهمد.
- نامش را میداند.
- از والدینش تقلید میکند.
- هیجاناتش را بروز میدهد.
- بعضی اسباب بازیهایش را به بعضی دیگر ترجیح میدهد.
- دالی موشک بازی میکند.
- توجه بینایی دارد (نظرش به اشیاء جلب میشود).
12 تا 18 ماهگی
- به طور مستقل شروع به راه رفتن میکند.
- میتواند اشیاء کوچک را با انگشتانش بردارد.
- میتواند از مداد شمعی یا انواع ماژیک استفاده کند.
- از اینکه کسی برایش کتاب بخواند لذت میبرد.
- تا 20 لغت را میتواند ادا کند.
- از قاشق و چنگال میتواند برای خوردن استفاده کند.
- میتواند صداها یا کارهای دیگران را تقلید کند.
- به درخواستهای ابتدایی و ساده واکنش نشان میدهد.
18 ماهگی و بالاتر
- با دیگران بازی میکند.
- میتواند کج خلقی (بهانه گیری همراه با جیغ و گریه) داشته باشد.
- از خود مهربانی و عاطفه نشان میدهد.
- دویدن را آغاز میکند.
- میتواند از پلهها بالا برود.
- توپ را پرتاب میکند.
- دامنه لغات مورد استفادهاش افزایش یافته و جملات کوتاه بیان میکند.
- به بازی کردن تظاهر میکند.
- میتواند جفت پا بپرد.
آماده سازی کودک برای ارزیابی در منزل
بهتر است والدین را در موضوع آماده سازی کودک برای کاردرمانی جلسه اول کمک کنید. بسیاری اوقات کودکان فکر می کنند که در ارزیابی مردود خواهند شد، یا عقیده دارند که نتیجه ارزیابی وضعیت زندگی آن ها را تعیین خواهد کرد. بهتر است والدین شب قبل از ملاقات در این مورد با کودک صحبت کنند و هدف از ارزیابی را برای کودک شرح دهند و مثال های خاصی همچون ساختن خانه با بلوک ها، نگاه کردن به تصاویر، طراحی و پاسخ دادن به سؤالات فراهم کنند. با این وجود، کودک نباید فکر کند برای بازی مراجعه می کند، چون در این صورت حداکثر تلاش خود را به کار نخواهد گرفت. برای کودکانی با اضطراب بالا، اختلالات طیف اوتیسم یا هر اختلالی که نیاز به زمان ارزیابی بیشتری دارد، آماده سازی کودک قبل از ملاقات زمان بیشتری نیاز دارد. برای کودکانی که به طور خاص از لحاظ عاطفی شکننده هستند، باید کودک محل آزمون را مشاهده کند. به این ترتیب او احساس راحتی بیشتری با محیط اطراف خواهد داشت. برای چنین کودکانی تمام آزمون در یک روز انجام نمی شود و بهتر است که آزمون را به اجزاء کوچک تری تقسیم کنید. هر چقدر کودک برای ارزیابی بهتر آماده شود، ارزیابی راحت تر انجام خواهد گرفت و نتایج کاربردی تری برای بررسی سطح عملکرد فعلی کودک به دست خواهد آمد.
روش برخورد آزمون گر با کودکان
آزمون گر باید محیطی راحت و امن را برای ارزیابی فراهم کند. بهتر است به کودک فرصت داده شود تا با اتاق خو بگیرد. اثاثیه اتاق باید مناسب و راحت باشند. پیروی از قوانین چیدمان اتاق مخصوصاً برای کودکانی که دارای مشکلات رفتاری هستند و یا کودکان مضطرب بسیار ضروری است. این موضوع اغلب باعث جلوگیری از تنفر، ترک اتاق و آرام صحبت کردن خواهد شد. اهداء جایزه های ملموس مخصوصاً برای کودکان سرکش یا مقاوم در برابر آزمون اغلب بسیار مفید است. بهتر است والدین در اتاق ارزیابی حاضر نباشند، مگر در زمانی که کودک خیلی کم سن بوده و نیاز به حضور والدین خود دارد. اغلب والدین تصور می کنند که باید در اتاق حضور داشته باشند، اما اگر آزمون گر قاطع برخورد کند، کودک اغلب نیاز به چنین حضوری نخواهد داشت. در موارد سخت تر این امکان برای والدین وجود دارد که در ابتدا حاضر باشند، با این شرط که پاسخی به کودک ندهند و سپس بعد از این که کودک احساس راحتی کرد، اتاق ارزیابی جلسه اول را ترک کنند. بسیاری از کودکان می توانند این نوع جدایی را مدیریت کنند، خصوصاً اگر بدانند که والدین شان در اتاق انتظار هستند. اگر آزمون گر تصمیم گرفت که از یک رویکرد غیر ساختار یافته استفاده نماید و آزمون ها را با ترتیب ترجیحی خود ارائه دهد، آزمون های مناسب باید به سهولت در دسترس باشند. آزمون گران تازه کار بهتر است که یک لیست پیش رو داشته باشند، در حالی که احتمالاً برای آزمون گران کارآزموده نیاز نباشد. اگر آزمون توسط یک تکنسین انجام می گیرد، او باید برای آزمون هایی که ممکن است مورد نیاز باشد، آماده شود و اگر نتایج آزمون نیاز به مهارت داشته باشد، آن را به دست آورد.
بخش ابتدایی ارزیابی کاردرمانی کودک
بخش ابتدایی ارزیابی جلسه اول می تواند گفتگوی ساده با کودک و کسب شناخت نسبت به او باشد. می توانید با او درباره آنچه به آن علاقه دارد و با آنچه از آن بیزار است و این که چرا برای دیدن شما آمده اند، صحبت کنید. بسته به سن رشدی کودک، بهتر است که ارزیابی با تکالیف شروع شود و سپس به تدریج درباره احساس و موضوعاتی که به فراخور آن ها کودک با آزمون گر بیشتر احساس راحتی می کند، صحبت کنید. برای کودکانی که دلیل حضورشان گفته می شود، توضیحی درباره این که چرا این آزمون انجام خواهد گرفت و این که کودک چه احساسی نسبت به آن دارد، مفید است. مصاحبه یک هنر است و متکی بر این است که آزمون گر در درک و تفسیر عواطف، خلق و خو و تأثیرات کودکان ماهر باشد و سؤالات را به طور مناسب تطبیق دهد. در بعضی از کودکان نیاز است که سریعاً درباره نگرانی های آن ها صحبت شود، در حالی که کودکان دیگر نیاز به زمانی دارند تا با آزمون گر احساس راحتی کنند.
انواع آزمون های ارزیابی کودکان
آزمون های ارزیابی جلسه اول و کاردرمانی کودکان باید با مقیاس های نسبتاً آسان و جذاب آغاز شوند، بدین ترتیب کودک می تواند در این موقعیت احساس راحتی کند. وقتی کودک احساس راحتی بیشتری کرد، امکان ارائه تکالیف چالش برانگیزتر وجود دارد. علاوه بر این پیشنهاد می شود که آزمون ها جایگزین شوند. بدین ترتیب که همه مقیاس های چالش برانگیز و دشوار در کنار هم نباشند. همچنین مهم است که جلسه با تکلیفی که کودک در آن احساس موفقیت می کند به پایان برسد. با این روش کودک اتاق را با احساس خوبی نسبت به نحوه عملکرد خود ترک خواهد کرد و نسبت به بازگشت برای جلسه بعدی خوشحال خواهد بود. برای کودکانی که مضطرب یا انعطاف ناپذیر هستند بهتر است که گفته شود در آن بازه زمانی چه تعداد آزمون انجام خواهد شد و پس از انجام هر آزمون آن را از روی لیست پیش روی کودک خط زد. این روش حسی از پیشرفت را در کودک ایجاد می کند و به کودک اجازه می دهد که ببیند پایانی برای آنچه از او پرسیده می شود، وجود دارد. علاوه بر این اگر مناسب باشد، آزمون گر می تواند به او اجازه انتخاب آزمون را بدهد. به عنوان مثال، اغلب می گوییم “امروز یک آزمون ریاضیات و یک آزمون طراحی خواهیم داشت، می خواهی ابتدا کدام آزمون انجام شود؟” در این روش کودک تا حدی بر موفقیت کنترل دارد و احساس می کند در تصمیم گیری شریک است.
پایان ارزیابی کاردرمانی کودکان
در پایان جلسه ارزیابی جلسه اول و کاردرمانی کودکان، مناسب است به کودک گفته شود که عملکرد خوبی داشته است و این که چیز های زیادی وجود دارد که می تواند به خوبی انجام دهد و فهرست کردن تکالیفی که او بهتر انجام داده است، مفید خواهد بود. اگر قرار است ملاقات های بعدی وجود داشته باشد، بسیار مفید است که بیان شود “من شما را ۵ روز دیگر ملاقات خواهم کرد” و یا برای کودکان بزرگ تر، قرار ملاقات هایی با تاریخ معین مناسب تر است. اگر آزمون به اتمام رسیده است، بهتر است که به کودک یا نوجوان گفته شود که آزمون انجام شده است و شما در آینده ای نزدیک برای بررسی نتایج با او ملاقات خواهید کرد.
سوالات متداول:
1- آیا والدین بدون حضور کاردرمانگر میتوانند کاردرمانی انجام دهند؟
خیر، شروع تمرینات حتماً باید با ارزیابی و برنامهریزی کاردرمانگر باشد. اما پس از آن، کاردرمانگر میتواند برنامه تمرینی را آموزش دهد تا والدین آن را در منزل اجرا کنند. بازبینی منظم برنامه نیز ضروری است.
2- چگونه مطمئن شویم تمرین‌ها در خانه به درستی اجرا می‌شوند؟
با دریافت آموزش صحیح از کاردرمانگر، استفاده از ویدیوهای آموزشی، بازخورد گرفتن هفتگی یا ماهانه، و یادداشت‌برداری از روند پیشرفت کودک، می‌توان از درستی تمرینات اطمینان حاصل کرد. در صورت شک، مراجعه حضوری به مرکز ضروری است.