پرخاشگری در کودکان علل مختلفی دارد. بسیاری از کودکان برای به دست آوردن آن چه می خواهند، داد و فریاد و گریه به راه می‌اندازند. وقتی کودک از طریق پرخاشگری به خواسته خود می‌رسد، یاد میگیرد که گریه کردم و قشقرق به راه انداختن، پاداشی به دنبال دارد. معمولاً وقتی والدین با چنین رفتاری از جانب کودک مواجه می شوند، تسلیم شده و خواسته او را برآورده می کنند. به ویژه اگر کودک در اماکن عمومی چنین رفتاری از خودش نشان دهد، والدین صرفاً به خاطر آرام کردن او تسلیم فشارها می شوند. تا زمانی که والدین تصمیم کودک می شوند، در واقع به رفتار بد او پاداش می دهند و تا زمانی که یک رفتار پاداش میگیرد،خاموش نمی شود. اگر چنین رفتاری تبدیل به یک عادت شود،تغییر رفتار کودک کار مشکلی خواهد شد. مرکز روانشناسی کودک دکتر صابر در زمینه بررسی علل پرخاشگری و درمان آن در کودکان با تکنیک های مختلف رفتاردرمانی پرخاشگری که توسط ادر متخصص کاردرمان و روانشناس کودک مرکز انجام می گیرد فعالیت می نمایند. بخش های مختلف مرکز شامل بازی درمانی، رفتاردرمانی، سنسوری روم، ماساژ درمانی و رفتاردرمانی کودک اختلال یادگیری…. موجب گردیده درمان مشکلات رفتاری نظیر پرخاشگری کودک با ریشه یابی صحیح و درمان تخصصی برطرف شده و رفتاهای مناسب جایگزین گردد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
درمان پرخاشگری در کودکان
در رفتاردرمانی کودکان برخی از رفتارهای نامناسب کودک، نادیده گرفتن و بی توجهی بسیار موثر است و باعث می شود که تکرار آن رفتار به مرور کاهش یافته و در نهایت حذف شود. اگر چنین واکنشی را نسبت به رفتارهای مثبت کودک داشته باشیم، آن رفتارها نیز به سمت خاموشی خواهند رفت! بنابراین همیشه باید رفتارهای مثبت را مورد توجه قرار داد و برعکس رفتارهای منفی را نادیده گرفت. مثلاً زمانی که کودک شروع به پرخاشگری میکند یا قشقرق به پا میکند، بهترین کار نادیده گرفتن و عدم توجه به کودک است. یعنی وانمود کنیم که اصلا او را نمی بینیم و صدایش را نمی شنویم و یا اینکه با آرامش و بدون عصبانیت از کنارش بلند شویم و با فعالیتی خودمان را مشغول کنیم. زمانی که رفتار پرخاشگرانه کودک را مورد بی توجهی قرار میدهیم، زبان بدن ما نیز باید کاملاً آرام باشد. نباید عصبانیت را در چهره خود نشان دهیم و یا آن را با رفتار خود آشکار کنیم. مثلاً ظرف ها را با عصبانیت بشوییم و یا اینکه در اتاق را محکم به هم بکوبیم. عصبانیت ما چه در کلام و چه در رفتار، به نوعی توجه به رفتار کودک و تشدید کننده رفتار منفی او خواهد بود.
چگونه با پرخاشگری کودک مواجه شویم؟
بهترین توصیه برای مقابله با پرخاشگری کودک، نادیده گرفتن این موارد زمانی که کودک قشقرق به راه می‌اندازد، باید رفتار او را نادیده بگیریم، هرگونه توجه ما به این رفتار، به معنی تقویت آن است. رفتاری که پاداش نگیرد،خاموش خواهد شد. فراموش نکنید که باید صبور باشید و بتوانید در مقابل داد و فریاد کودک آرامش خود را حفظ کنید و عصبانی نشوید. حتی خشم را در صورت خود و یا در رفتار خود نشان ندهید. مقاوم باشید، از خودتان ضعف نشان ندهید و تسلیم نشوید. دفعات اول احتمالاً کودک مدت زمان بیشتری قشقرق به پا میکند، تا شما را وادار به تسلیم کند، اما رفته رفته زمانی که کودک متوجه می‌شود که شما مصمم هستید و داد و فریادش نظر شما را تغییر نمی‌دهد، از مدت زمان آن کاسته خواهد شد. روش موثر دیگری در چنین موقعیت‌هایی، «بغل کردن از پشت سر»است. با محاصره کردن کودک در حلقه دست ها و بازوهای تان، می توانید او را آرام کنید.
چگونه به رفتارهای پرخاشگرانه کودک بی توجهی کنیم؟
- هیچ گونه تماس بدنی نباید برقرار شود.
- هیچگونه تماس یا ارتباط کلامی نباید برقرار شود.
- هیچ تماس چشمی با کودک برقرار نشود.
- به یاد داشته باشید مهارت نادیده گرفتن در صورتی موثر است که همراه با نشان دادن توجه و پاداش دادن به رفتارهای مطلوب باشد.
بی توجهی به رفتارهای مثبت کودک، به مرور باعث کاهش و خاموشی آن رفتارها می‌شود.
« محرومیت» تکنیک رفتاردرمانی در پرخاشگری کودکان
- باید ابتدا کودک را از عواقب زیر پا گذاشتن قانون آگاه کنیم و توضیح دهیم که اگر رفتار مورد نظر را انجام ندهد، برچسبی « ستاره» دریافت نخواهد کرد و جایزه ای هم در کار نخواهد بود. بنابراین او را از آنچه به او وعده داده ایم مثل تماشای تلویزیون، پارک رفتن، خرید اسباب بازی و… محروم می کنیم. برای اطمینان از این که کودک منظور ما را متوجه شده، از او می پرسیم اگر قانون را زیر پا بگذارد چه اتفاقی می افتد؟به این ترتیب مطمئن می شویم که کودک پیامد کار را متوجه شده است.
- محرومیت هایی که برای کودک در نظر میگیریم، نباید طولانی مدت باشند. مثلاً وقتی کودک را از بازی با کامپیوتر محروم می کنیم،بهتر است مدت زمان یک روز تا یک هفته را در نظر بگیریم، چون وقتی مدت زمان محرومیت را طولانی می کنیم، کودک انگیزه خود را از دست می دهد و مسئله از ذهن او بیرون می‌رود. در نتیجه، محرومیت طولانی مدت کارساز نخواهد بود.
- وقتی پیامد منفی را اجرا می کنیم، ممکن است با بی‌تفاوتی کودک مواجه شویم. به عنوان مثال به کودک می گویم به خاطر این که از قانون سرپیچی کردی و پرخاشگری داشته، امروز نمی توانید با اسباب بازی مورد علاقه ات بازی کنی. ممکن است کودک بگوید برایم مهم نیست و بعد خودش را با وسیله یا فعالیت دیگری مشغول کند. در چنین مواقعی والدین احساس می‌کنند که محرومیت بی نتیجه است و تاثیری روی کودک ندارد. در واقع کودک در حال امتحان کردن پدر و مادرش است و به نوعی از خودش مقاومت نشان می دهد. بهتر است والدین همچنان محرومیت را ادامه دهند و ناامید نشوند. به مرور زمان، کودک در می‌یابد که والدین ثابت قدم هستند و آنچه وعده داده اند را عملی می کنند، در نتیجه دست از مقاومت و نافرمانی بر نخواهند داشت. در نظر داشته باشید کودک را باید از امتیازاتی محروم کنید که برایش مهم هستند. مثلاً محرومیت استفاده از تلفن، برای فرزندی که بسیار اجتماعی است و دوستان زیادی دارد، موثر است. اما همین تنبیه برای فرزند تنها و گوشه‌گیر شما موثر نخواهد بود.
محرومیت باید با توجه به سن، شخصیت و علاقه کودک در نظر گرفته شود.
- پیامدی که برای رفتار پرخاشگری کودک در نظر میگیریم، تا حد ممکن باید متناسب با رفتار منفی بوده و منصفانه باشد.مثلاً وقتی کودک لباسهایش را از کف اتاق جمع می کند و مادر او را به مدت یک ربع از تماشای تلویزیون محروم می کند،این تنبیه منصفانه است. اما اگر برای همین رفتار کودک را سه روز از تماشای تلویزیون محروم کند ،این تنبیه شایسته و عادلانه نیست. گاهی نمی‌توانیم یک پیامد منفی برای رفتاری نامناسب در نظر بگیریم. بنابراین حذف یکی از علاقه‌مندی‌های کودک را به عنوان پیامد منفی، تعیین می‌کنیم. مثلاً وقتی کودک بددهنی میکند و حرف زشت میزند، می توانیم او را از انجام بازی کامپیوتری در آن روز محروم کنیم.
تنبیه بدنی احساس لطیفی را که کودک نسبت به خود دارد، نابود میکند.
- لازم است محرومیت یا پیامد منفی را بلافاصله بعد از انجام رفتار پرخاشگری اعمال کنیم. اگر فاصله زمانی زیادی بین رفتار بد کودک و پیامد منفی آن وجود داشته باشد، تنبیه تاثیر خود را از دست میدهد و کودک فراموش میکند که این تنبیه یا محرومیت برای کدام رفتارش در نظر گرفته شده است.
- تداوم تنبیه رفتار ناشایست، بسیار مهمتر از شیوه انجام آن است. به عنوان مثال،در صورتی که می خواهید کودک از کلمات ناشایست استفاده نکند، یا چیزی را پرت نکند، اگر هر بار که فحش میدهد، حتماً تنبیه شود،خیلی سریعتر رفتارش اصلاح می شود تا زمانی که به طور غیر مداوم و گاه گاه او را تنبیه کنیم.
تشویق و تحسین همیشه مقدم بر تنبیه است.
- در زمانی مشخص، مثلاً یک ماه، تنبیه و پیامد منفی را برای یک یا دو رفتار مشخص کودک در نظر میگیریم. اگر برای تمامی رفتارهای او تنبیه در نظر بگیریم، این کار نافرمانی اش را افزایش خواهد داد، چون دیگر انگیزه‌ای برای تلاش نداشته و چیزی برای از دست دادن ندارد.