مرکز توانبخشی اوتیسم دکتر صابر در حیطه کاردرمانی و گفتاردرمانی کودکان اوتیسم فعالیت می نماید. تجهیزات و امکانات پیشرفته مرکز نظیر رفتاردرمانی اوتیسم، بازی درمانی و… توسط مربی اوتیسم مرکز ارائه می شود. مربی اوتیسم در حیطه aba و تمرینات حسی به کودکان اوتیسم کمک می کند. بخش های فعال مرکز شامل سنسوری روم، اتاق تاریک جهت تمرینات توجه بینایی، اتاق توجه شنیداری، کاردرمانی حسی، کاردرمانی ذهنی و کاردرمانی جسمی، ماساژ درمانی، بازی درمانی و… می باشد. در این مطلب به توضیحاتی در زمینه فعالیت مربی aba اوتیسم پرداخته می شود.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
تمرینات ABA
ABA در اواخر قرن بیستم تمایل داشت تا صورت انحصاری برای بچه‌های مبتلا به اوتیسم بکار گرفته شود. وزارت بهداشت نیویورک (۱۹۹۹، در سایت ذکر شده) راهنمایی‌هایی برای درمان کلینیکی اوتیسم منتشر کرده است که در این وب‌سایت این درمان مورد تأیید قرار گرفته است. نکته مهمی است که بین اجرای یک برنامه کامل رفتاری و سایر مداخلاتی که برای درمان برخی مشکلات مرتبط با اوتیسم و سایر اختلالات رشدی مانند آسیب به خود استفاده می‌شود، تمایز قائل شویم حتی اگر مطالعه اصلی لواس (۱۹۸۷) محدودیت‌های روان‌شناختی نداشته باشد، حمایت از این استدلال کافی نیست که ABA می‌تواند اوتیسم را درمان کند. همچنین مجدداً تاکید می‌شود کودکانی که ABA را دریافت می‌کنند با مشکل اساسی در تعمیم‌پذیری مهارت‌ها، توانائی‌ها و اطلاعات مواجه هستند.
مطالعات متعددی ارائه شده است که به تأثیرپذیری ABA مربوط می‌شود، در اینجا نکاتی درباره این درمان جامع ذکر خواهیم کرد تا نتایج مطلوبی به دست آید:
١. شما باید تاکید زیادی روی رشد رفتارهای مطلوب داشته باشید. همان‌طور که قبلاً ذکر کرده‌ام، این مسئله می‌تواند با تقویت رفتارهای مناسب و پاداش‌های مناسب به دست آید.
۲. خانواده باید فعالانه در درمان شرکت کند. بدون مشارکت خانواده، دستاوردهایی که در محیط‌های حرفه‌ای مشاهده می‌شوند مانند برنامه‌های آموزشی ویژه، درمانگاه‌ها و بیمارستان‌ها به‌ندرت به دلیل عدم توانایی تعمیم‌دادن؛ به عملکرد بهتر در خانه منجر می‌شود. در حقیقت، هاستینگ (۲۰۰۳) گزارش کرد که ABA هم می‌تواند برای تسهیل عملکرد کودکان مبتلا به اوتیسم بکار رود.
٣. نسبت درمان گر – کودک یک به یک است. برای شش ماه اول درمان، آموزش باید انفرادی باشد و در سطح گروهی نباشد، چون کودکان در ابتدای کار به شیوه فردی بهتر واکنش نشان می‌دهند، درمان نه‌تنها توسط متخصصین می‌تواند اجرا شود بلکه توسط دانشجویان با اعضای خانواده‌ای که آموزش مناسب دریافت کرده‌اند هم صورت می‌گیرد
۴. کودک مبتلا به اوتیسم باید وارد جامعه شود. هنگامی که یک کودک قادر به تبدیل‌شدن به بخشی از یک گروه باشد، ترکیب گروه باید تاحدامکان متعادل باشد. عملکرد کودکان مبتلا به اوتیسم وقتی در محیطی با کودکان عادی قرار می‌گیرند به نسبت برخورد با کودکان ناتوان رشدی، خیلی بهتر است. هرچند، لازم نیست که کودکان مبتلا به اوتیسم به‌سادگی با کودکان عادی درحال‌رشد با هم زندگی کنند؛ کودکان اوتیسمی نیاز به آموزش رسمی با تسهیل‌کننده‌های آموزش‌دیده دارند تا به طور مؤثری با همسالانشان تعامل داشته باشند، همان‌طور که بعداً خواهید خواند.
5. کودک مبتلا به اوتیسم باید ارتباطات را درک کند، چون این کودکان رفتارهای مناسب کمتری بروز می‌دهند، رفتارهای جدید باید یک‌به‌یک آموزش داده شوند. این اتفاق می‌افتد، زیرا رفتار آموزش شده به‌ندرت منجر به ظهور رفتارهای مرتبط دیگری می‌شود که آموزش داده نشده است. مثال، آموزش مهارت‌های زبانی – مستقیماً منجر به ظهور مهارت‌های زبانی دیگر باانگیزه برای ارتباطات نمی‌شود.
۶ . شما باید مدت و شدت درمان را تعیین کنید. اجرای موفق نیاز به ۴۰ ساعت هر هفته دارد؛ ۱۰ یا 20 ساعت کافی نیست. بزرگ‌ترین قسمت از ۴۰ ساعت شش ماه اول باید به توانبخشی زبانی و کلامی اختصاص داده شود. وقتی کودک نمی‌تواند شفاهی ارتباط برقرار کند باید یاد بگیرد به شکل‌های دیگر ارتباط برقرار کند. بعدها جلسات بین یکپارچگی همسالان و بهبود نقص شناختی و ارتباطی تقسیم می‌شود. هرچند، تازه‌ترین داده‌ها نشان می‌دهد که ۴۰ ساعت برنامه در هر هفته کاملاً اختیاری و ۱۵ ساعت در هر هفته کافی است.
وظیفه مربی ABA اوتیسم
تاکنون مطالعات متعددی ارائه کرده‌ام که در آن شرح داده است ABA می‌تواند به طور مؤثری با برخی از علایم کودکان مبتلا به اوتیسم موقعی که در ترکیب با شیوه‌های مؤثر دیگر بکار می‌رود مربوط شود. هرچند، به این معنا نیست که نقاط ضعفی که توسط محققان تعریف شده است نادیده انگاشته گردد. اگر از این نقاط ضعف مطلع شوید و بر آنها غلبه کنید، پس شما بهبود اقدام درمانی را کنترل خواهید کرد. به طور خاص، سؤالاتی وجود دارد که هواداران ABA باید در حل آن کار کنند:
١. مناسب‌ترین و مؤثرترین شکل‌های ABA کدام‌یک هستند؟ مطالعات بیشتری نیاز است تا ABA با اقدامات درمانی دیگر به‌منظور آزمایش تأثیرپذیری‌شان مقایسه شده. تا زمانی که تحقیقات بیشتری اجرا شود، توصیه می‌شود ادعا نکنید که منافع ABA منحصر است و با اقدامات درمانی دیگر نمی‌تواند به دست آید.
2. انتظارات منطقی برای پیشرفت کودکانی که ABA را دریافت می‌کنند چیست؟ پیش‌نیاز انتظارات واقعی؛ شناسایی و تحقق فواید و مضرات روش و همچنین سؤالاتی پیرامون خصوصیات درمانی، می‌باشد.
3. آیا ABA وقتی جدا یا در ترکیب با استراتژی‌های مؤثر دیگر اجرا می‌شود مؤثرتر است؟ هیچ اقدام درمانی تکی وجود ندارد که همه مشکلات و سختی‌های کودکان مبتلا به اوتیسم را حل کند. مؤثرترین برنامه‌ها آنهایی هستند که شیوه‌های مختلف را بکار می‌برند و به‌صورت سیستماتیک و مستمر همه اقدامات درمانی و روش‌هایی که آنها بکار برده‌اند را ارزیابی می‌کنند.
۴. چه افرادی برای اجرای مؤثر ABA نیاز هستند؟ متخصصینی که بچه‌های مبتلا به اوتیسم را آموزش می‌دهند باید اطلاعات و مهارت‌های لازم برای طراحی، اجرا و ارزیابی برنامه‌های ABA را داشته باشند ازاین‌رو نقش درمانگر خیلی مهم است، ایجاد حمایت مناسب برای آنها مهم است تا خودکارآمدی‌شان را افزایش دهند و احتمال کار زیاد به دلیل فرسودگی را کاهش دهند. بحث‌هایی در خصوص استفاده از معلمین برای هماهنگی این برنامه‌ها وجود دارد. ثابت شده است که نسبت مطلوب درمان گر – کودک یک‌به‌یک است، اما این در صورتی است که متخصص به‌درستی آموزش‌دیده باشد؛ در غیر این صورت نتایج ممکن است برای کودک مخرب باشد. بعلاوه حفظ این نسبت در محیط مدرسه جایی که معمولاً یک یا دو معلم برای کل کلاس هستند دشوار می‌باشد. حتی در کلاس‌های ورودی، از یک معلم خواسته می‌شود تا به کودکان زیادی درس بدهد که اغلب نیازهای آموزشی ویژه گوناگونی دارند.
5 . مطالعات در مورد اثربخشی ABA گسترده هستند و به طور قابل‌توجهی به توسعه بسیاری از تکنیک‌های آموزشی که برای کودکان اوتیستیک در خانه و یا در مدرسه مورداستفاده قرار می‌گرفته است کمک کرده است، مهم‌ترین نکته این شیوه واقعیتی است که اگر کودکی اقدام درمانی را زودتر شروع می‌کند، فرصت بیشتری برای پوشش شکاف‌های رشدی دارد تا به خانواده، مدرسه یا محیط‌های اجتماعی بپیوندد. مسئله‌ای که خیلی از درمان گران و خانواده‌ها باید به آن توجه داشته باشند این مورد می‌باشد که چقدر زمان لازم است تا به کودک مبتلا به اوتیسم داده شود تا حداکثر فایده لازم را از آموزش‌ها ببرد. در بسیاری از مطالعات ساعات درمان از ۱۵ تا ۴۰ یا بیشتر در هر هفته متغیر هستند تنها مطالعه‌ای که تأثیرپذیری میزان زمان اقدام درمانی را مقایسه کرده است مطالعه لواس (۱۹۸۷) بود که به نتیجه‌گیری ناموجهی رسید که ۴۰ ساعت در هفته برای موفقیت درمان کودکان مبتلا به اوتیسم ضروری است.
هرچند، ساعات توصیه شده درمان همیشه ممکن نیستند چون چنین اقدام درمانی می‌تواند از نظر را برای خیلی از خانواده‌ها که هیچ پولی دریافت نمی‌کنند و باید از ذخیره خودشان پرداخت کنند، غیرقابل‌تحمل باشد. بعلاوه، بعضی از کودکان ممکن است توانائی شرکت در یک برنامه ساختاری برای چنین دوره طولانی را نداشته باشند. همچنین شما ممکن است تعجب کنید که آیا برای کودکان واقعی و قابل‌قبول است که همه‌وقت خود را در محیط ساختمند داخل خانه صرف کنند درحالی‌که آنها باید در بیرون بازی کنند و جهان پیرامونشان را کشف کنند. بااین‌حال، مشکل این است که بسیاری از آنها هیچ کاری انجام نمی‌دهند و یا وقتی تنها هستند، رفتارهای نامطلوب را انجام نمی‌دهند.
یک پارامتر مهم‌تر که باید در ملاحظات جدی در نظر داشته باشید این است که اگر کودکان همه زمانشان را با درمان گر صرف کنند، تعامل مؤثر با اعضای خانواده‌شان را یاد نمی‌گیرند – مگر اینکه که درمان گران و خانواده با هم کار کنند؛ بنابراین شما گاه‌گاهی مشاهده می‌کنید والدینی که کودکانشان در مداخله رفتاری شرکت می‌کنند نسبت به مهارت‌های فرزندپروری احساس ناامنی می‌کنند، آنها فکر می‌کنند که بدون کمک یک متخصص نمی‌توانند رفتار فرزندشان را کنترل کنند و بنابراین گاهی اوقات حتی در آخر هفته نیز جلسات درمانی را برگزار می‌کنند، زیرا می‌خواهند مدت زمانی را که مجبورند با کودکشان “تنها” باشند، محدود کنند. این مسئله یک فاکتور اساسی است که شما باید در نظر داشته باشید وقتی تصمیم می‌گیرید آیا والدین باید فعالانه در درمان کودکانشان شرکت کنند. والدین باید درک کنند که درمان گران نباید آنها را جایگزین کنند، بلکه به آنها یاد می‌دهند چگونه به طور مؤثر و معنادار با کودکانشان تعامل برقرار کنند؛ بنابراین برخی استدلال کردند که والدین باید به‌عنوان درمان گر کودکانشان آموزش ببینند تا احساس توانایی بیشتری برای ارتباط با آنها یا کنترل رفتارهای نامطلوب یا حتی خطرناک داشته باشند. هرچند، برخی والدین هستند که نیرو و توانائی کار با کودکانشان را ندارند و محدودیت‌هایی دارند که باید مهارت‌های جدید را به آنها آموزش داد. در این مورد بهتر است که از والدین خواسته نشود وظایف جدید را کاهش دهند بلکه روی حفظ و تعمیم‌پذیری مهارت‌هایی که کودکانشان تبحر دارند، تاکید کنند، بنابراین، چالش درمان گران برنامه‌ریزی برخی فعالیت‌ها است که کل خانواده می‌توانند مشارکت کنند تا رابطه بین آنها را تقویت کنند و والدین را قوی کنند. چنین وظایفی اگر به طور قابل‌توجه ای محدود شود ممکن است زندگی اجتماعی خیلی از خانواده‌ها را بهتر کند چون آنها می‌ترسند یا خجالت می‌کشند خانه‌هایشان را ترک کنند.
بسیاری از والدین با نتایج مهیج که لواس و همکاران اش امیدوار بودند متحیر شدند و ABA را پذیرفتند اما بعد از اجرای برنامه پیشرفت‌هایی که انتظارش را داشتند ندیدند. این مسئله می‌تواند با خصوصیات مختلف کودکانی که در مطالعات شرکت کردند، مدت و تکرار درمان، سن شروع، سطح مشارکت خانواده یا درستی نحوه اجرا توضیح داده شود.
ازاین‌رو مدارک کافی وجود ندارد تا توجیه کند چرا برخی کودکان پیشرفت قابل‌توجه ای داشتند و برخی نداشتند، شما باید خیلی دقیق باشید که تعمیم‌پذیری بیش از حد ایجاد نکنید. به‌علاوه، شما باید در نظر داشته باشید که بیشتر کودکان در پروژه اوتیسم جوان ضعیف عمل کردند نه خوب. شایان‌ذکر است که برخی نتایج حتی اگر مثبت باشند مثل کاهش رفتارهای ناخواسته، اگر تدارک مناسبی وجود نداشته باشد مدت طولانی دوام ندارد و تعمیم نمی‌یابند؛ بنابراین هدف مداخله نه‌تنها تغییر رفتار کودک بلکه تغییر محیط نیز است. برخی از نقاط دیگر برنامه که توجه بیشتری را به خود جلب می‌کند این است که ABA ممکن است به‌شدت مورداستفاده قرار گیرد و به نیازهای فردی هر کودک پاسخگو نباشد. کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است خیلی وابسته به پاداش‌ها و تقویت‌ها شوند و از خود فعالیت لذتی نبرند، بلکه فقط از نتایج مثبتش لذت ببرند. تاکید بر توسعه شناختی است که با مشارکت مدرسه ارتباط دارد، درحالی‌که باید بیشتر توجه به مهارت‌های اجتماعی و بازی و نیز مشکلات احساسی و روانی که عمدتاً ناشناخته باقی می‌مانند، اختصاص یابد. هرچند، برخلاف نقایصی که ذکر شد، اقدامات درمانی ABA که به‌درستی طراحی و اجرا شده است به‌صورت ابزاری در بهبود رفتار و مهارت‌های کودکان مبتلا به اوتیسم در سراسر دنیا ثابت شده است.