حافظه ضعیف در کودکان زمانی اتفاق می افتد که کودکان نمی توانند چیز هایی را که مدت ها قبل شنیده بودند یا آموزش دیده بودند، به خاطر بیاورند، یا نمی توانند به یادآوری جزئیات مسائلی که کمی پیش تر شنیده یا دیده بودند، بپردازند. درمان حافظه ضعیف کودک به این بستگی دارد که ریشه مشکل در کجاست و مشکل چقدر جدی است. دکتر صابر، بهترین دکتر هوش و حافظه و پزشک متخصص حافظه در تهران، با در نظر گرفتن روش های نوین و تست هوش تخصصی به درمان حافظه ضعیف کودکان می پردازد.
معاینه دکتر هوش و حافظه
توصیف مفصل عملکرد روانی فعلی کودک از طریق مشاهده و پرسش های اختصاصی انجام می شود. دکتر حافظه باید به قد و قواره کودک، آراستگی، وضعیت تغذیه، وجود خونمردگی، ابعاد سر، علائم جسمی اضطراب، حالات چهره و ادا و اطوار کودک توجه کرده و آن ها را یادداشت کند. معاینه کننده می تواند در اتاق انتظار و پیش از شروع مصاحبه و نیز در جریان جلسه خانوادگی تعاملات موجود بین والدین و کودک را مشاهده کند. نحوه مکالمه والدین و کودک و حالت هیجانی آن ها حائز اهمیت است.
دکتر هوش و حافظه باید به نحوه واکنش کودک به جدا شدن از پدر یا مادر برای مصاحبه انفرادی و رفتار او هنگام پیوستن دوباره توجه کند. فقدان عاطفه موقع جداشدن یا پیوستن دوباره و یا ناراحتی شدید موقع جداشدن یا پیوستن دوباره ممکن است حاکی از وجود مشکلاتی در روابط والد- کودک یا حافظه ضعیف باشد که توسط متخصص حافظه قابل شناسایی است.
جدول ارزیابی روانی در کودکان
مشخصات کلی
مشخصات بیمار و اعضای خانواده
منبع ارجاع
منبع اطلاعات
شرح حال (تاریخچه)
شکایت عمده
سابقة بیماری فعلی
سوابق رشدی و نقاط عطف رشد
سابقه روان پزشکی
سابقه طبی، از جمله واکسیناسیون
سابقه اجتماعی خانواده و وضعیت زناشویی والدین
سابقه تحصیلی (هوش و حافظه) و عملکرد فعلی در مدرسه
سابقه روابط با همسالان
عملکرد فعلی خانواده
سوابق طبی و روان پزشکی اعضای خانواده
معاینه جسمی فعلی
معاینه وضعیت روانی
معاینه عصبی روان پزشکی (در صورت لزوم)
آزمون رشدی، روانشناختی و تحصیلی
فرمول بندی و خلاصه
تشخیص DSM-5
توصیه ها و طرح درمانی حافظه ضعیف
معاینه کودکان توسط دکتر هوش
- ظاهر جسمانی
- تعامل والد- کودک
- جدایی و پیوستن دوباره
- وقوف به زمان، مکان و اشخاص
- تکلم و زبان
- خلق
- عاطفه
- فرآیند و محتوای تفکر
- میزان وابستگی اجتماعی
- رفتار حرکتی
- شناخت
- هوش و حافظه
- قضاوت و بینش حافظه ضعیف
اختلال موقعیت سنجی کودکان کم حافظه
اختلال در موقعیت سنجی (orientation) ممکن است بازتاب آسیب عضوی، حافظه ضعیف یا اختلال تفکر باشد. با این حال سن کودک باید در نظر گرفته شود زیرا انتظار نمی رود بچه های خیلی کوچک تاریخ، سایر اطلاعات زمانی یا نام مکان مصاحبه را بدانند. متخصص حافظه باید به وجود سطحی از تکلم و فراگیری زبان، متناسب با سن کودک در بررسی وضعیت حافظه کودکان دبستانی توجه کند. تفاوت مشهود بین کاربرد زبان بیانی و زبان دریافتی باید مورد توجه قرار گیرد.
دکتر هوش و حافظه همچنین باید به سرعت تکلم، ریتم، تأخیر در پاسخ دادن، خود انگیزی در تکلم، آهنگ کلام، تلفظ کلمات و آهنگ گفتار (prosody) توجه کند. پژواک کلام، عبارات قالبی تکراری و زبان دستوری غیر معمول یافته های روان پزشکی مهمی هستند. کودکانی که تا سن ۱۸ ماهگی از به کار بردن کلمات ناتوان هستند و آن هایی که تا سن 5/2 تا 3 سالگی نمی توانند عبارت به کار ببرند اما سابقه غان و غون کردن طبیعی و پاسخ دهی مناسب به اشارات غیر کلامی دارند، احتمالاً رشد طبیعی دارند. معاینه کننده باید نقش احتمالی نقصان شنوایی را در اختلال زبان و تکلم در نظر بگیرد.
تغییرات خلق و حافظه ضعیف
چهره غمگین کودک با حافظه ضعیف، فقدان لبخند متناسب، گریه، اضطراب، سرخوشی و خشم و نیز بیان کلامی احساسات، شاخص های معتبر خلق هستند. حرکات پایدار در بازی و تخیل نیز بازتاب خلق کودک است. دکتر هوش و حافظه باید به طیف بیان هیجانی، تناسب عاطفه با محتوای تفکر، توان عبور آرام از یک عاطفه به عاطفه ای دیگر و تغییرات ناگهانی و بی ثبات هیجانی توجه کند. در ارزیابی دکتر هوش و حافظه، متخصص حافظه همواره باید آنچه را که از نظر رشد با توجه به سن کودک انتظار می رود و آنچه برای هر گروه سنی انحراف تلقی می شود در نظر بگیرد.
در ارزیابی شکل تفکر به شل شدن تداعی ها، تفکر سحر آمیز افراطی، در جاماندگی (perseveration)، پژواک کلام، توانایی کودک برای تفکیک واقعیت و تخیل، انسجام جمله و توانایی استدلال منطقی توجه می شود. در ارزیابی محتوای تفکر هذیان ها، وسواس های ذهنی، مایه های ذهنی، ترس ها، آرزو ها، اشتغالات ذهنی و علایق کودک در نظر گرفته می شود.
در کودکان که قادر به درک مفهوم خودکشی بوده و از نظر رشد کلامی بتوانند سؤالات مربوط به آن را بفهمند، افکار انتحاری همواره بخشی از بررسی وضعیت روانی است. کودکان ۴ ساله به بالا که از هوش متوسطی برخوردارند فهمی نسبی از آنچه واقعی است و آنچه خیالی‌است، دارند و می توان از آن ها در مورد افکار خودکشی سؤال کرد، هر چند مفهوم جدی پایداری مرگ ممکن است تا سال ها وجود نداشته باشد. افکار پرخاشگرانه و عقاید دیگرکشی در اینجا ارزیابی می شود.
اختلالات ادراکی نظیر توهمات نیز مورد ارزیابی واقع می شود. بچه های خیلی کوچک معمولاً گستره توجه کوتاهی دارند و ممکن است بی آن که پرش افکار علامتدار داشته باشند موضوع صحبت را بطور ناگهانی تغییر دهند. در بچه های خیلی کوچک توهمات گذرای بینایی و شنوایی لزوماً به معانی بیماری های روان پریشی عمده نیست ولی بررسی های بیشتر را ایجاب می کند.
ارزیابی هوش و حافظه کودک
دکتر هوش و حافظه متناسب بودن واکنش کودک نسبت به مصاحبه گر، میزان کلی مهارت های اجتماعی، تماس چشمی، میزان انس یا پس کشیدن در فرآیند مصاحبه را ارزیابی می کند. رفتار بسیار دوستانه و مأنوس ممکن است به همان اندازه واکنش های انزوایی و پس کشیدن مسأله ساز باشد.
متخصص حافظه، عزت نفس کودک، زمینه های اعتماد کلی و اختصاصی و موفقیت در روابط با خانواده و همسالان را ارزیابی می کند. این بخش از معاینه وضعیت روانی شامل مشاهده میزان فعالیت کودک، توانایی توجه به تکالیف مناسب سطح رشد و انجام آن ها، هماهنگی حرکتی، حرکات غیرارادی، لرزش ها، تحرک بیش از حد و هر نوع عدم تقارن موضعی حرکت عضلانی است. معاینه کننده عملکرد هوشی، توانایی های حل مسئله و حافظه کودک را ارزیابی می کند. سطح تقریبی هوش کودک را می توان باتوجه به اطلاعات عمومی واژگان و فهم او برآورد کرد.
برای ارزیابی اختصاصی توانایی های شناختی کودک، معاینه کننده می تواند از یک آزمون استاندارد استفاده کند. کودکان سنین مدرسه باید بتوانند اسم سه شیء را پس از ۵ دقیقه به خاطر آورند و ۵ رقم با ردیف به طرف جلو و ۳ رقم با ردیف برگشتی را تکرار کنند. اضطراب ممکن است در عملکرد کودک تداخل کند ولی ناتوانی آشکار در تکرار ارقام یا جمع اعداد ساده ممکن است نشانگر آسیب مغزی، کم توانی ذهنی یا ناتوانی های یادگیری یا حافظه ضعیف باشد. قضاوت و بینش. نظر کودک در مورد مسائل، واکنش او نسبت به آن ها و راه حل های بالقوه پیشنهادی او می تواند نمای خوبی از قضاوت و بینش کودک به بالینگر عرضه کند. به علاوه فهم کودک از آنچه واقعاً می تواند برای کمک به حل مسئله انجام دهد و آنچه بالینگر می تواند انجام دهد به ارزیابی قضاوت کودک کمک می کند.
