انواع لکنت زبان چیست| بهترین گفتاردرمانی برای لکنت زبان در کودکان و بزرگسالان| دکتر صابر

هر گونه اختلال در تداوم، سرعت، سهولت در تولید، برنامه ریزی، ریتم گفتاری و یا ترکیبی از این عوامل باعث ایجاد پدیده ای به نام ناروانی می شود. به عبارتی هر گونه از هم گسیختگی و آشفتگی جریان طبیعی گفتار منجر به لکنت زبان در فرد می گردد. مرکز گفتاردرمانی کودکان و بزرگسالان دکتر صابر در زمینه گفتاردرمانی لکنت زبان در کودکان و بزرگسالان با در اختیار داشتن امکانات روز دنیا و استفاده از تکنیک های تخصصی گفتاردرمانی لکنت زبان  به درمان انواع لکنت کودکان و بزرگسالان می پردازد. گفتاردرمانان مجرب مرکز دکتر صابر با توجه به این نکته که انواع لکنت زبان کودکان چیست از روش های درمان لکنت بسته به شرایط و توانایی ها و نواقص فرد بهره می برند تا به بهترین نتیجه درمانی دست یابند.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی و رفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

انواع لکنت زبان چیست:

برای توضیح این مورد که انواع لکنت زبان چیست باید به موارد زیر اشاره نمود

1 . ناروانی طبیعی ( Normal Non-fluency ) یکی از انواع لکنت زبان می باشد( نمونه ی صوتی ندارد )

این ناروانی در کودکان محدوده ی سنی ۲ تا ۵ سال دیده می شود و علایم آن تکرار در سطح کلمه و گاهی عبارت و جمله . کودک از ناروانی خود آگاه نیست . نوع ناروانی فقط تکرار است، تکرارها کمتر از ۳ بار هستند و تنش و تقلایی هنگام صحبت کردن وجود ندارد.

2 . لکنت زبان دوران رشد ( Developmental Stuttering)

ون رایپر بر این باور است که لکنت زبان زمانی پدید می آید که در جریان طبیعی گفتار، وقفه ای ناگهانی و غیر طبیعی به واسطه تکرار صداها و هجاها و کلمات و حتی عبارات ، کشیده گویی صداها و هجاها و کلمات و نیز به میان اندازی صداها و هجاها و کلمات دیگر و قفل شدن دهان ، ایجاد شود و بعضا با رفتارهای وابسته همراه باشد.

مهم ترین علائم و تظاهرات لکنت زبان عبارتند از:

1 ) تکرار(repetition)  : تکرارها ممکن است در عبارت ، کلمات یا گروه کلمات ، هجاها یا گروه های هجاها، واج ها یا وضعیت های تولیدی مقدماتی جهت تولید واج ها به وقوع بپیوندد.

۲ ) گیر(block)  : به معنی توقف های کامل در روند گفتار است . گیر ها نیز مانند تکرارها از لحاظ شدت، دیرش ، تقلای فیزیکی و رفتار های وابسته انواع گوناگون دارند.

3 ) کشیده گویی ( prolongation ): عبارت است از طولانی ادا کردن کلمات، هجاها و صداها ( به ویژه واکه ها).

گزارش موردی از لکنت زبان دوران رشد :

” س ” پسری ۲۰ ساله می باشد که از سن ۳٫۵ سالگی لکنتش شروع شده است. لکنت او با تکرار قسمت هایی از کلمه آغاز شد (علت تکرار، نبود هماهنگی اندام های گویایی با یکدیگر است.) و بعد از مدت کوتاهی کشش صداها نیز به رفتارهای لکنت اضافه شد . حالتی که در آن جریان هوا یا صدا ادامه دارد اما حرکت تولید گرها متوقف شده است که علت آن نبود هماهنگی بین تنفس و حرکات اندام های گویایی می باشد. رشد لکنت کودک در ابتدا حالت نوسانی داشته به صورتی که در شرایط پراسترس و هیجانی مقدار آن افزایش می یافته ولی در محیط آرام و بدون اضطراب، میزان لکنت بسیار کم می شد اما با افزایش سن میزان لکنت نیز زیاد شد و بیشتر به صورت گیر کردن بروز کرد. سابقه وجود لکنت در خانواده ی مادری دیده می شود و خاله و پسر دایی مراجع نیز لکنت داشته اند. والدین تک زبانه هستند. هنگامی که کودک برای اولین بار لکنت کرده، والدین با لحنی پر از اضطراب و عصبانیت از کودک خواسته اند روان صحبت کند . همواره کودک را به آرام صحبت کردن و نفس گرفتن قبل از شروع کلام تشویق کرده اند.

به علت خجالتی بودن کودک و مسخره شدن توسط همکلاسی ها در مدرسه و ادامه ندادن گفتاردرمانی در سن ۱۰ سالگی، میزان لکنت تغییری نکرده و بهبود نیافته است.

در حال حاضر لکنت این فرد بیشتر به صورت گیر همراه با لرزش در عضلات دور لب و گونه بروز می کند . این پدیده زمانی اتفاق می افتد که فرد به طور نامناسب جریان هوا یا صدا را متوقف می کند ، در حالی که حرکت اندام های گویایی ادامه دارد . به نظر می رسد کلمات شنیده شده با فشار زیادی از دهان گوینده به بیرون پرتاب می شوند. در واقع علت اصلی گیر، نبود هماهنگی بین تنفس و حرکات اندام های گویایی است. سفت شدن عضلات و بروز گیر ممکن است در سطح حنجره و مناطق بالاتر گفتار اتفاق بیفتد . همچنین مراجع هنگامی که به لکنت می افتد با عقب بردن سر و بستن چشم و فشردن دست هایش به هم قصد دارد خود را از لکنت رها کند.

اصطلاحا به این رفتارها، رفتارهای رهایی می گویند یعنی فرد فکر می کند با انجام چنین کارهایی می تواند کلمه مورد نظر را راحت تر بیان کرده و خود را از لکنت رها کند . بسیار ان این رفتارها برای افراد لکنتی عادت شده اند و به صورت غیر ارادی آنها را انجام می۔ دهند. علاوه بر رفتارهای رهایی ، نوع دیگری از رفتارها به نام رفتارهای اجتنابی در این افراد دیده می شود و زمانی بروز می کنند که فرد لکنت خود را پیش بینی کرده و تجربه های منفی ای را که هنگام لکنت کردن داشته به یاد می آورد و تلاش می کند با انجام چنین رفتارهایی از گرفتار شدن خود در لکنت حین صحبت کردن جلوگیری کند.

در این مراجع رفتارهای اجتنابی به صورت تغییر کلمه و مکث های نابه جا در شروع کلمه ای که پیش بینی می کند در آن به لکنت می افتد، دیده می شوند.

در حال حاضر ، مراجع به سطحی از اعتماد به نفس رسیده که علی رغم شکست در رسیدن به نتیجه ی مطلوب ، قصد دارد جلسات درمان را ادامه دهد تا به گفتار روان برسد.

نمونه ی صوتی شماره 16 در قسمت نمونه های اصلی، صدای مراجع حین خواندن متن است . نمونه ی صوتی شماره 17 ، خواندن متن بعد از چهار ماه گفتار درمانی مداوم می باشد. با رعایت نکات درمان و اجرای روش های درمانی میزان لکنت مراجع کاهش یافته است .

متن هدف : صبح همگی بخیر / عید شما مبارک / خانم خوبن؟ / چند وقته از بچه ها خبری ندارم / شما محبت دارین / تلفن با شما کار داره / یکم صدای تلویزیونو کم کن.

گفته­ی بیمار (واج نگاری بر اساس الگوی کتاب یدالله ثمره):

sobhe hamegi beXeyr.Peyde šomâ mobârak.Xânom Xuban?čan vaqte Paz bačehâ Xabari nadâram/

/šomâ mohabat dârin.telefon bâ šomâ kâr dare yekam sedâye televiziyuno kam kon/

قسمت های پر رنگ شده ، نشانه گیر کردن های مراجع حین خواندن متن است.

ویژگی های نمونه ی صوتی (نمونه ی صوتی شماره ی ۱۶):

1  . گیرهای شدید همراه با لرزش در عضلات دور لب و گونه

صبح همگی بخیر / عید شما مبارک / خانم خوبن؟/ چند وقته از بچه ها خبری ندارم/ شما محبت دارین، تلفن با شما کار داره / یکم صدای تلویزیونو کم کن . (صداهایی که بیمار روی آن ها گیر می کند، با خط تیره مشخص شده اند.)

2  . بروز رفتارهای رهایی به صورت بستن چشم و فشردن دست ها به هم

3  . میزان لکنت : ۳۷٪ (تعداد کلمات لکنت شده تقسیم بر کل کلمات گفته شده ، بیانگر میزان لکنت است . )

میزان لکنت بیمار برای سطح خواندن متن ، نسبتا بالاست.

 

گزارش موردی از لکنت دوران رشد  (2) :

“ع” پسری ۴ ساله است که از سن ۳ سالگی لکنتش با تکرار کلمات تک هجایی و قسمت هایی از کلمه آغاز شده است. بعد از مدت کوتاهی کشش و گیر نیز به رفتارهای لکنتش اضافه شده اند. شروع گفتار کودک با تأخیر بوده و اولین کلمه را در ۲ سالگی گفته است. در حال حاضر نیز خطا در تولید صداهای گفتاری دیده می شود و مهارت های زبانی کودک متناسب با سن وی نیست. از لحاظ عاطفی بسیار پرخاشگر و عصبی است و طبق گفته های مادر، فیلم های جنگی و ترسناک زیاد می بیند که منجر به بروز کابوس های شبانه شده اند.

هنگامی که کودک برای اولین بار لکنت کرده ، والدین با تنبیه کلامی او را وادار به تصحیح گفته خود کرده اند . رشد لکنت کودک حالت نوسانی دارد . در بازی با هم سن و سالان میزان آن کمتر شده ، ولی در خانه به علت پرخاشگری های زیاد و نبود رابطه ی خوب میان کودک و ا اعضای خانواده ، میزان لکنت افزایش می یابد . سابقه­ی وجود لکنت در خانواده وجود ندارد ، اما والدین دو زبانه هستند (زبان اول و فارسی) و با یکدیگر به زبان اول صحبت می کنند . طبق گفته های مادر ، یکی از علل پرخاشگری های کودک صحبت کردن پدر و مادرش به زبان اول است زیرا به طور کامل متوجه گفتار آنها نمی شود .

در حال حاضر کودک زمانی که به لکنت می افتد با کوبیدن پاهایش روی زمین و بستن چشم‌هایش و فشار دادن آنها به هم سعی می‌کند خود را از لکنت رها کند.

نمونه صوتی شماره ۱۸ در قسمت نمونه های اصلی صدای مراجع حین خواندن شعر می باشد

شعر هدف : شبا که ما می خوابیم ، آقا پلیسه بیداره ، ما خوابه خوش می بینیم ، آقا پلیسه دنباله شکاره ، آقا پلیسه دزد و به چنگال میندازه.

گفته­ی بیمار (واج نگاری بر اساس الگوی کتاب یدالله ثمره):

/šabâ mâ miXâbim Pâqâ pulise bidâle,mâ Pâbe Puš mibinim, Pâqâ pulise dombâle šekâle, Pâqâ pulise dozdo čangæl mengâze/

12 زبان اول غیر فارسی است ولی خانواده در محیط فارسی زبان زندگی می کنند.

13 شبا ما می خوابیم ، آقا پولیسه بیداله ، ما آبه اوش می بینیم ، آقا پولیسه ددنباله شـــــکاله آقا پولیسه دزدو چنگل منگازه.

 

قسمت های پر رنگ شده بیانگر گیر ، قسمت های دارای خط ، بیانگر تکرار و قسمت های دارای خط و پر رنگ شده بیانگر کشش می باشند . (تکرار صدای /d/ در کلمه ی /dombale/ کشش صدای /š/ در کلمه­ی /šekar/ ).

ویژگی های نمونه ی صوتی :

1  . رفتارهای لکنت شامل : گیر ، تکرار ، کشش

2  . بروز رفتارهای رهایی به صورت کوبیدن پاها روی زمین و بستن چشم ها و فشردن آن ها به هم

3  . میزان لکنت : ۵۲٫۶٪

4  . خطاهای تولیدی شامل حذف صدای /X/ و جانشینی صدای /g/ به جای /d/ و /L به جای /r/

5  . حذف حرف اضافه ى /be/ و حرف ربط /ke/

نتایج حاصل از تحلیل نمونه ی صوتی بیانگر وجود گیر ، تکرار و کشش در خواندن شعر می باشد . عمده ی رفتار لکنت از نوع گیر است اما کشش صداهای /š/ در کلمه /šekar/  ، تکرار صدای /d/ در کلمه ی /dombale/ و صدای “m” در کلمه ی / mindaze/   ←  / mengaze / شنیده می شود.

 

علاوه بر لکنت ، خطاهای تولیدی به صورت حذف صدای /X/در ابتدای کلمات /Xabe/ و /Xos/ جانشینی صدایL/  / به جای /r/ در کلمه ی /bidare/ و /Sekar/ و صدای /g/ به جای “d” در کلمه ی  / mindaze/   ←  / mengaze /  وجود دارد . همچنین به علت پایین بودن مهارت های زبانی کودک ، حرف اضافه­ی /be/ را در جمله be čangæl mengâze// و حرف ربط /ke/ را در جمله /Saba ke ma miXabim/  حذف کرده است.

در قسمت سایر ، به نمونه ی صوتی ۸ مراجعه کنید : پسری ۲۴ ساله که از طریق مطالعه ی کتاب های مرتبط با اختلال ، خود درمانی کرده و در حال حاضر با هدف همکاری با گفتار درمانگر و کمک به مراجعین مبتلا به لکنت به کلینیک مراجعه کرده است.

3  . لکنت اکتسابی ( Acquired Stuttering) (نمونه ی صوتی ندارد)

لکنت اکتسابی نوعی از ناروانی در گفتار است که پس از دوران کودکی ایجاد می شود و بر اساس علت ایجاد کننده ی آن ها به دو نوع لکنت عصب زاد (نورولوژیک) و لکنت روان زاد اسایکولوژیک) تقسیم بندی می شوند.

– لکنت عصب زاد (نورولوژیک) : گونه ای از لکنت اکتسابی است که در اثر آسیب های ناشی از سکته ، ضربه به سر ، تومور و یا بیماری هایی مثل پارکینسون و مسمومیت دارویی ایجاد میشود . این لکنت همانند لکنت رشدی علائمی نظیر تکرار ، کشیده گویی و گیر دارد ؛  البته تفاوت­هایی نیز دارد که می توان با کمک آن ها این دو نوع لکنت را از هم افتراق داد به عنوان مثال تکرارهای لکنت عصب زاد برخلاف لکنت رشدی فقط در ابتدای کلمه رخ نمیدهند بلکه در بخشهای انتهایی کلمه نیز بروز می‌یابند و یا کم و خفیف بودن رفتارهای وابسته در این نوع لکنت که آن را متفاوت از لکنت رشدی می کند .

– لکنت روان زاد (سایکولوژیک) : اختلالی در روانی گفتار است که  معمولن پس از یک دوره طولانی استرس یا فشارهای عاطفی و روانی ایجاد میشود . الگوی لکنت روان زاد نیز مشابه لکنت رشدی است به این معنی که رفتار هایی نظیر تکرار گیر و کشیده گویی دارد با این تفاوت که رفتارهای وابسته به آن متفاوت از لکنت رشدی و غیرمعمول هستند .