اختلال یادگیری به دسته ای از اختلالات گفته می شود که موجب اختلال در یادگیری کودکان در حیطه آکادمیک نظیر مشکلات خواندن، نوشتن و ریاضیات گردد. درمان های رایج در این زمینه گفتاردرمانی اختلال یادگیری و کاردرمانی اختلال یادگیری می باشد. مرکز گفتاردرمانی دکتر صابر با تجهیزات ویژه نظیر اتاق مهارت های شنیداری ، اتاق تاریک در حیطه درمان اختلال یادگیری در کودکان با مشکلات یادگیری به صورت کاملا تخصصی فعالیت می نماید. ارزیابی دقیق کودکان توسط دکتر متخصص اختلال یادگیری و انجام تست های تشخیصی استاندارد،موجب تعیین شدت و علت اختلال در کودکان و درمان سریعتر و موثر تر کودکان می گردد.
مطالعات تشخیص و درمان اختلالات یادگیری با استفاده از علوم مختلف
در مطالعه اختلالات یادگیری رشته هایی از علوم مورد استفاده قرار میگیرند که می توان در پنج گروه کلی آنها را جای داد. بدیهی است استفاده همزمان از دانش پزشکی، زبان، توانبخشی،علوم تربیتی و روانشناسی ، در مورد لزوم به امر مطالعه مسائل اختلال یادگیری در کودکان، عمق بیشتری بخشیده و در تشخیص اختلالات یادگیری کودکان و درمان اختلال یادگیری آنان موثر می افتد. برای تشخیص اختلالات یادگیری به دکتر متخصص در زمینه اختلال یادگیری نیاز می باشد که با کمک دکتر گفتاردرمانی در اختلال یادگیری و کاردرمانی در اختلالات یادگیری می تواند در درمان کودکان با اختلالات یادگیری کمک کننده باشد
پزشکی در اختلال یادگیری : بیماریهای کودکان، بیماری های عصبی، بیماری های چشم، بیماری های گوش، روانپزشکی، داروشناسی، بیماری های غدد درون ریز، موج نگار مغزی، پرستاری
زبان در اختلال یادگیری : گفتاردرمانی، توسعه زبان، زبان شناسی، روانشناسی زبان
علوم تربیتی در اختلال یادگیری : خواندن، تعلیم و تربیت خاص، تدریس بالینی، تربیت بدنی، تشخیص روانی – تربیتی و درمانی، برنامه ریزی درسی
روانشناسی در تشخیص اختلال یادگیری : روانشناسی تربیتی، رشد و تکامل کودک، تئوری های یادگیری
توانبخشی در اختلالات یادگیری : کاردرمانی، دید سنجی، شنود سنجی، خدمات اجتماعی، توانبخشی، ژنتیک، زیست سنجی، مشاوره و راهنمایی
دانش پزشکی در تشخیص و درمان اختلال یادگیری در کودکان
دانش پزشکی رشته های متعددی را از حیث پژوهش و درمان در یک طیف وسیع شامل می شود، که از آن جمله بیماریهای کودکان، اعصاب، گوش و چشم، روانپزشکی، داروشناسی، غدد ، موج نگار مغزی و پرستاری بیش از همه در مطالعه درمان اختلالات یادگیری در کودکان در ارتباط قرار می گیرند.
دکتر متخصصین زمینه های مختلف پزشکی، بر پایه آموزش و تجربه، به دنبال علل و عوامل امراضی هستند که هر کدام به نحوی سلامتی انسان را تهدید می کند و بر آنند که پس از تشخیص بیماری به امر درمان بپردازند. طبیعی است تمایل این دسته از متخصصان بر آن است که اختلالات یادگیری را از دیدگاه بیماری شناسی مورد توجه قرار دهند و درست به همین سبب، در تشریح و تبیین علل اختلالات یادگیری نیز به دنبال خاستگاه و منشاء طبی آن هستند وجود اصطلاحات علمی زمینه پزشکی نظیر سکته مغزی، آشفتگی مغزی، صدمه مغزی، ضایعه مغزی، آپراکسیا ،آگنوزیا، دیسلکسیا و آفازیا شاهد این مدعاست. دکتر متخصص اختلال یادگیری با بررسی عوامل و علل مرتبط با اختلال یادگیری به بررسی علل اختلال یادگیری در کودکان می پردازد.
انواع اختلال یادگیری
اختلال یادگیری ویژه، به دو گروه تقسیمبندی میشود:
- a) عمومی: این اصطلاح به معنی نوعی اختلال در یک یا چند فرآیند روانی اساسی مؤثر در درک و یا استفاده از زبان گفتاری یا نوشتاری است که، میتواند به صورت نوعی نقص در توانایی گوش کردن،اندیشیدن، صحبت کردن، خواندن، نوشتن، هجی کردن، و یا انجام محاسبات ریاضی تظاهر پیدا کند. این اختلال در بیماریهایی چون: ناتوانیهای درکی، آسیب مغزی، بد عملکردی جزئی مغز، نارساخوانی، و زبان پریشی در دوران رشد، مشاهده میشود.
- b) اختصاصی: اصطلاح مشکلات یادگیری اختصاصی، شامل آن دسته از مشکلاتی است که عمدتاً نتیجهی اشکال در بینایی، و یا شنوایی، و یا به دلیل ناتوانیهای حرکتی، عقب ماندگی ذهنی، و یا اختلال عاطفی، و یا مشکلات محیطی، فرهنگی، و یا اقتصادی است (دفتر ثبت فدرال، مأخذ آنلاین).
ویژگیهای اختلال یادگیری ویژه، نسبتا گسترده هستند. کودکان دچار ناتوانیهای یادگیری ویژه، از بهرهی هوشی در سطح متوسط و یا بالاتر از متوسط برخوردارند، ولی بین توانایی ذهنی و عملکرد کودک، مغایرت مشاهده میشود، به این معنی که ، وقتی عملکردهای کودک با توانایی ذهنی او در یک یا چند توانایی فهرست شده در بخش (a)، يعنی در درک و یا استفاده از زبان، گوش کردن،اندیشیدن، صحبت کردن، خواندن، نوشتن، هجی کردن، و یا انجام محاسبات ریاضی مقایسه میشود، کودک متناسب با سطح هوشی خود، توانایی انجام کاری را ندارد.
روش های درمان اختلال یادگیری در کودکان
مهمترین کمک در زمینه کودکان اختلال یادگیری از سوی روانشناسان صورت می گیرد. به ویژه آنان که در زمینه رشد کودک و تئوری های یادگیری دارای تخصص هستند. روانشناسان به مشاهده، آزمون، ارزیابی و توصیف رفتار خارجی کودک می پردازند. دیدگاه روانشناختی هم چنین به مطالعه و توسعه نقطه نظرهایی می انجامد که با همایند های روان پویشی یا آثار روانی متقارن نابهنجاری های یادگیری در ارتباط می باشند. پاره ای از اصطلاحاتی که روانشناسان به کار میبرند عبارتند از: اختلال ادراکی، بی اختیاری، رفتار بی وقفه، مداومت بی دلیل، زیاده فعالی.
باید توجه داشت روانشناسان در حیطه درمان اختلالات یادگیری تنها از دیدگاه روانشناسی به درمان می پردازند و بسیار پر اهمیت می باشد که روانشناسان با کاردرمانان مجرب در زمینه اختلالات یادگیری همکاری داشته و درمان کودک اختلال یادگیری را محدود به تغییر روش های آموزشی و رفتار درمانی ننمایند و بر درمان جنبه های دیگر اختلال یادگیری نظیر نقص در کارکرد های اجرایی مغزی که پایه ی ناتوانی در یادگیری کودکان است نیز بپردازند.
متخصصین رشد کودک اهم توجه خود را به فراگرد های رشد و تکامل کودک طبیعی متمرکز میکنند. این فراگرد ها می تواندبه عنوان پایه ای در مطالعه بسیاری از مفاهیم رشد کودک غیرعادی به کار رود. برای نمونه تئوری پس افتادگی نضج که پایه ای در تحلیل و مطالعه الگوهای رشد کودک است.
نظریه پردازان یادگیری در تجزیه و تحلیل محتوی مواد درسی به صورت هدفهای رفتاری، کمک های شایانی انجام دادهاند. مشارکت آنان در این زمینه از طریق تدریس مواد و تدارک طرحهای آموزشی و تعیین هدف ها (توضیح: آپراکسیا دشواری در اعمال حرکتی هدفدار. این اصطلاح طبی منعکس کننده نقصی در سیستم اعصاب مرکزی است.
آگنوزیا: ادراک پریشی ناتوانی در گرفتن اطلاعات از راه یکی از کانالهای درون داد یا حواس علیرغم این واقعیت که اندام گیرنده بی نقص است این امر با نابهنجاری در سیستم اعصاب مرکزی همراه است.
دیسلکسیا : نارساخوانی، کودکان علیرغم تجارب کلاسی در حصول به مهارت های خواندن شکست می خورند. این اصطلاح غالباً زمانی به کار برده می شود که اختلال در کارکرد عصبی علت این اختلال یادگیری ناتوانی در خواندن باشد.
آفازیا : ناتوانی در کاربرد یا ادراک زبان شفاهی، این نقیصه با ضایعه یا نابهنجاری هایی در مرکز تکلم در مغز همراه است. انواع آن شامل آفازیای بیانی و دریافتی آفازیای شناختی و آفازیای اکتسابی است.
و انتظارات رفتاری صورت گرفته است. تئوری های تقویت، شرطی کردن فعال و اصطلاح رفتار، در میان کل تئوری های یادگیری بیشترین کمک را هم در جهت پژوهش و هم در جهت آموزش کودکان اختلال در یادگیری موجب شده اند.
گفتار درمانی در اختلالات یادگیری
دست اندرکاران زمینه های زبان شناسی، فن بیان، گفتار درمانی، توسعه زبان و روانشناسی زبان اخیراً متوجه شده اند که بسیاری از از نقطه نظرات و مفاهیم آنان در تداخل با زمینه اختلالات یادگیری است. همینطور از زمانی که معلمان فنبیان و گفتار درمانگران خود را به طور سنتی در قرابت با حرفه ای پزشکی مطرح ساخته اند، تفکر و تعاریف آنان نیز از زمینه های پزشکی رنگ پذیرفته است. لغات و اصطلاحاتی که از حیطه مربوط به اختلالات ارتباط و بیان وارد زمینه گفتاردرمانی اختلالات یادگیری شده اند عبارتند از : آفازیا، دیسلکسیا، آنومیا و اختلالات زبان بیانی و دریافتی
زبان شناسی به مطالعه اشکال مختلف زبان مربوط می شود. روانشناسی زبان دانشی است که اخیراً گسترش یافته و ترکیبی از روانشناسی و زبان شناسی است. این زمینهها به فهم رابطه موجود بین تکامل زبان و فراگرد یادگیری کمک فراوانی می کنند. علم به اینکه یک کودک طبیعی چگونه زبان می آموزد در گسترش توانایی ما برای تشخیص و درمان کودکان اختلال یادگیری و دشواری های کلامی کودکان بسیار سودمند خواهد بود. از سوی دیگر، دانستن اینکه یک کودک طبیعی برای فراگیری زبان چه نیازهایی دارد، کارما را در مطالعه اختلالات زبان کودکان استثنائی تسهیل خواهد نمود. زبان شناسی و روانشناسی زبان دارای لغات مشترکی هستند. نظیر کد گردانی، کد برگردانی، ترکیب یا نحو، آواشناسی با دستگاه واجی، واژه شناسی این اصطلاحات اخیراً جای مناسبی در لغت نامه اختلالات یادگیری پیدا کردهاند.
علوم تربیتی در آموزش کودکان اختلال یادگیری
زمینه تعلیم و تربیت، امروزه رسالت دیگری دارد. کرک گفته است: «تعلیم و تربیت غالباً زمانی شروع می شود که طب وابماند». آموزش و تجربه مربیان این امکان را به متخصصین خواندن، مربیان ویژه، آموزشگران بالینی، متخصصان روانشناسی تربیتی، مربیان ورزش و دست اندرکاران برنامه ریزی درسی می دهد که در رفتار یادگیری کودک دقیق شوند. تجربیات مربیان شامل معلوماتی در زمینه رشته های دروس، داشتن اطلاعاتی در زمینه ارتباط برنامه های تحصیلی با یکدیگر، آشنایی با سازمان های مدارس و شناخت روش ها و قلمروی مواد آموزشی است. مربیان در حیطه آموزش کودکان اختلالات یادگیری بیشتر روی شرایط یادگیری تاکید می ورزند تا علت شناسی و ریشه یابی اختلال، و این ویژگی مشخص کننده کار آنهاست.
توانبخشی در درمان اختلالات یادگیری در کودکان
متخصصان دیگری در پژوهش و ارائه گزارش هایی در مورد اختلالات یادگیری کودکان نقش های مهمی به عهده دارند. کاردرمانی اتاق تاریک، کسانی که با کارکرد بینایی سر و کار دارند، کمک های کلیدی مهمی در این خصوص انجام دادهاند. بسیاری از دریافت ها و تصورات کودک از طریق حیطه بینایی حاصل می شود. حساسیت بینایی، ادراک بینایی، حافظه بینایی و یادگیری بینایی حرکتی از جمله اموری است که توسط متخصصان کاردرمانی اتاق تاریک مورد بحث قرار می گیرد.
متخصصین شنود سنج، نیز کمک های مهمی در ارتباط با ادراک شنودی و آموزش شنوایی انجام دادهاند. همچنین مددکاران اجتماعی، کاردرمانان نیز کمک های حیاتی در توسعه این زمینه ارائه دادهاند. به علاوه یافتههای پژوهشی از سایر منابع همچون ژنتیک و بیوشیمی آگاهی های مهم دیگری را فراهم آورده است.
کاردرمانی در اختلالات یادگیری در سال های اخیر پیشرفت زیادی نموده است. کاردرمانان متخصص اختلالات یادگیری با بررسی راه های ورودی اطلاعات نظیر بینایی ، شنیداری، لامسه و حس حرکت پرداخته و مشکلات احتمالی در ورودی های اطلاعات حسی را مورد سنجش قرار می دهد. در مرحله بعد تمرینات تقویت ادراک بینایی و ادراک شنیداری و هماهنگی حرکتی و یکپارچگی حسی در کاردرمانی کودکان اختلال یادگیری ارائه می گردد. همچنین مرکز کاردرمانی در اختلال یادگیری به صورت تخصصی بر روی کارکرد های اجرایی مغز نظیر حافظه ، توجه پایدار و توجه هم زمان، سرعت پردازش اطلاعات ذهنی و…. کار کرده و مشکلات کودکان اختلال یادگیری را در حیطه کاردرمانی مورد ارزیابی و درمان قرار می دهد. از دیگر اقدامات کاردرمانی در اختلالات یادگیری در زمینه اختلالات نوشتن می باشد که کاردرمان دست با بررسی مشکلات دست نویسی در کودکان با اختلالات یادگیری نوشتن، به درمان اختلال یادگیری کودکان کمک بسزایی می کند. در اختلال یادگیری ریاضی کاردرمانی اختلال یادگیری به تقویت مهارت های حافظه فعال که زیر بنای عملیات ذهنی ریاصی می باشد می پردازد. تمرینات کاردرمانی در اختلالات یادگیری ریاضی در زمینه افزایش درک مطلب کودکان اختلال یادگیری به درک بهتر مسئله و بهبود مهارت های ریاضی در کودکان اختلال یادگیری کمک می کند.
دکتر متخصص گفتاردرمانی اختلالات یادگیری چه می کند؟
کرک چنین اظهار نظر می کند که اساس مسئولیت دکتر متخصص گفتار درمانی اختلالات یادگیری این است که مساعی دیگر علوم و پیشه ها را در زمینه کار خویش هماهنگ کند. او به عنوان فردی مجهز به تعلیمات میان رشته یی در مدارس حضور می یابد، شاید بتوان به او دکتر متخصص تشخیص اختلال یادگیری لقب داد. وی به عنوان کارگزار و مسئول کودک عمل می کند و مسئولیت او در ارزیابی و تشخیص اختلال یادگیری و نیز درمان و سازماندهی این امر برای کودکی است که اختلالات یادگیری دارد. همه افرادی که در ارزیابی قوای کودک مشارکت دارند اعم از پزشکان، روانشناسان و کاردرمانان، یافته ها و تعبیر و تفسیرهای خود را به این متخصص تشخیص و درمان اختلال یادگیری ارائه می دهند. وی نیز با مقابله و تفسیر داده های به دست آمده به درمان مناسب اختلال یادگیری اقدام کرده و با دستورالعملی در مسیر پرورش و اصلاح به دست می دهد.دکتر متخصص تشخیص و درمان اختلال یادگیری تا اندازه ای مانند یک پزشک خانواده عمل می کند، اطلاعات لازم را از سایر منابع تخصصی موثق به دست آورده و راه چاره ای در این خصوص می گشاید.
نقش قاطع دکتر متخصص اختلالات یادگیری در قالب این چارچوب متشکل ساختن یک تیم از متخصصان دیگر نظیر کاردرمان گفتار درمان و روانشناسان، به منظور کار گروهی در این زمینه است. زیرا پارهای مواقع ملاحظه میشود که، برخی از آنان هدف های متفاوتی را دنبال می کنند و احتمالا بر آنند که مغایر طرحهای یکدیگر عمل کنند. در اینجا با اینکه متخصص تشخیص و درمان اختلالات یادگیری خبرگی لازم را در همه تخصص ها ندارد، لیکن تعلیمات متنوع و همه جانبه او این امکان را فراهم می آورد چنانچه شیوه عمل عضوی از این تیم بر اساس کار و تحقیق فردی وی جدا از دیگران باشد. بتوانند از طریق شناخت مفاهیم اساسی آن رشته خاص ،به آنچه که آن عضو در آن مرحله به خصوص می تواند انجام دهد دست یافته، و در مقام عاملی سازمان دهنده و هماهنگ کننده ورزیده عمل کند، و این نه بدان معناست که او به عنوان متخصص چشم یا اعصاب و یا نظریه پرداز تحلیل روانی ظاهر می شود.
نتیجهگیری برای گفتاردرمانی اختلال یادگیری
در راستای تشخیص احتمالی نشانههای ناتوانیهای یادگیری ویژه، درمان گفتار و زبان و ناتوانیهای یادگیری ویژه، در چند نكته كاملاً وجه مشترک دارند. به عنوان مثال، درک زبان، استفاده از زبان، گوش کردن،اندیشیدن، و صحبت کردن، از جملهی مهارتهایی هستند که گفتاردرمان ها بدون توجه به سن بیمار و یا حوزهی ناتوانی او، غالباً آنها را هدف قرار میدهند. بنابراین، بیماران دچار ناتوانیهای یادگیری ویژه، در حوزههایی که این مشکلات با گفتار و زبان وجه مشترک پیدا میکنند، غالباً به درمان گفتار و زبان نیز نیازمندند. به هر روی، براساس قوانین فدرال، رسیدگی به کودکانی که در محیطهای نسبتاً آزاد زندگی میکنند، و همچنین دانشآموزان دچار مشکلات ناتوانیهای یادگیری ویژه که تواناییهایشان در همان حدی است که در درمان گفتار و زبان هدف قرار میگیرد، اغلب به خاطر همان نقصهای زبانی، در برنامهی ناتوانیهای یادگیری ویژه کاملاً مورد رسیدگی قرار میگیرند، و
خدمات اضافی از سوی گفتاردرمانی نیاز ندارند. در پایان ، کمیتهی متخصصان و والدین مسئول ایجاد IEP برای کودک، متخصصان مناسب برای تأمین نیازهای کودک را تعیین میکنند. هنگامی که گفتاردرمان پی ببرد، کودک دچار ناتوانیهای یادگیری ویژه برای دریافت خدمات گفتار و زبان معرفی شده است، یقیناً همسو با هدفهایی که IEP برای کودک تجویز کرده است، برنامههای درمانی را برای کودک تدارک میبیند.
آسیبدیدگی گفتار یا زبان
طبق قانون قدرال، آسیبدیدگی گفتار و یا زبان، نوعی اختلال در برقرار ارتباط است، مثل: لکنت، آسیبدیدگی تولید، آسیبدیدگی زبان، آسیبدیدگی صدا، که به نحو نامطلوبی روی عملکرد آموزشی کودک تأثیر میگذارند (دفتر ثبت فدرال، مأخذ آنلاین).
ویژگیهای کودکان دچار آسیبدیدگی گفتار و زبان عبارت است از اشکال در درک و بیان گفتار، از قبیل: لكنت، اختلال در صدا، طنين، و تولید، و یا اختلال در حوزههای زبان مثل اشکالاتی در معناشناسی، واجشناسی، صرف، نحو، و یا کاربرد زبان.
نتیجهگیری برای درمان گفتاردرمانی اختلال یادگیری
در مدارس ،گفتاردرمان ها ممكن است تحت عنوان دو ساختار کار کنند:
a) به عنوان مهمترین فرد تأمین کنندهی برنامه، مثلاً در مورد کودکی که فقط به علت آسیبدیدگی گفتار یا زبان، به خدمات ویژهای نیاز داشته باشد. b) به عنوان کمککننده، یعنی هنگامی که اصلیترین نیازهای ویژهی کودک، چیزی غیر از گفتار و زبان باشد. کمیتهی تعیین سطح دانشآموز مشخص میکند که برای خدمات گفتار و زبان، دانشآموز باید در کدام ساختار قرار گیرد (به عنوان مهمترین خدمت، و یا به عنوان کمککننده). براساس IEP و تشریک مساعی با سایر متخصصانی که به درمان کودک میپردازند، برنامهی درمانی تدارک دیده میشود.