کاردرمانی ذهنی یکی از شاخه های اصلی کاردرمانی است که به درمان و کمتر شدن مشکلات ذهنی کودکان کمک می کند. کاردرمانی ذهنی کارکرد های اجرایی در کودکان با بهره گیری از روش های تخصصی، به آموزش مفاهیم شناختی و تقویت مهارت ها و کارکرد های اجرایی مغز در حیطه های ذهنی و درکی می پردازد. کاردرمانی در حوزه ذهنی به بهبود کارکرد شناختی، رفتاری و ارتباطی کودکان و بزرگسالانی که به اختلالات ذهنی و روانی مبتلا هستند، می پردازد. کاردرمانی ذهنی به تقویت مهارت های ذهنی و درمان مشکلات ذهنی کمک می کند. کلینیک کاردرمانی دکتر صابر، بهترین کاردرمانی برای کودکان، با انجام متد های تخصصی به کاردرمانی ذهنی کارکرد های اجرایی مغز در کودکان و توانبخشی شناختی کودکان می پردازد.
تیم تخصصی مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر تلاش دارد با بهرهگیری از امکانات و تجهیزات روز دنیا از حداکثر توان کودک جهت ایجاد استقلال فردی و پیشرفت تحصیلی او استفاده نموده و بهترین نتایج درمانی را برای کودکان رقم بزند.
کارکرد های اجرایی در کاردرمانی ذهنی
کارکرد های اجرایی به مجموعه ای از فرآیند های شناختی اطلاق می شود که برای کنترل ذهنی رفتار ضروری هستند و فرد را قادر می سازند تا برنامه ریزی کند، توجه خود را متمرکز کند، دستورالعمل ها را به خاطر بسپارد و چندین کار را با موفقیت مدیریت کند. این مهارت ها برای مدیریت خود و منابع فرد برای دستیابی به یک هدف بسیار مهم هستند. کارکرد های اجرایی شامل موارد زیر است:
– حافظه کاری: توانایی نگهداری و دستکاری اطلاعات در دوره های کوتاه.
-انعطاف پذیری شناختی: ظرفیت سازگاری با موقعیت های جدید و تغییر دیدگاه ها.
-کنترل بازدارنده: توانایی کنترل تکانه ها و مقاومت در برابر عوامل حواس پرتی.
-برنامه ریزی و اولویت بندی: تعیین اهداف و مشخص کردن مراحل برای دستیابی به آن ها.
-سازماندهی: پیگیری اطلاعات و مواد.
-خود نظارتی: ارزیابی عملکرد و رفتار فرد.
-شروع کار: شروع به موقع کارها بدون به تعویق انداختن.
-کنترل عاطفی: مدیریت احساسات برای دستیابی به اهداف، تکمیل کارها یا کنترل رفتار.
کارکرد اجرایی چیزی است که کاردرمانگران واقعاً برای کمک به مراجعین در پرورش آن مجهز هستند. و این می تواند فقط شامل انجام کارها باشد. اینها مهارت هایی هستند که برای انجام کارها به آن ها نیاز داریم. اغلب اوقات افراد وقتی شروع به فکر کردن می کنند چیزی به کوچکی مسواک زدن دندان ها یا بلند شدن از رختخواب، آن ها را محدود می کند، احساس شرم می کنند. این به مهارت های کارکرد اجرایی ما برمی گردد. مردم شروع به فکر کردن می کنند که اینها ذاتی هستند، اما مانند هر چیز دیگری و بدن ما، همه اینها یک مهارت است و مغز ما در طول زندگی همه این الگوها را درک می کند. کاردرمانی می تواند نقش مهمی در بهبود مهارت های کارکرد اجرایی ایفا کند. در اینجا نحوه کمک کاردرمانی آورده شده است:
یک کاردرمانگر می تواند چالش های خاص کارکرد اجرایی را به طور کامل ارزیابی کند. بر اساس ارزیابی، کاردرمانگر می تواند اهداف واقع بینانه و قابل دستیابی را متناسب با نیازهای فرد تعیین کند. درگیر شدن در کارهایی که نیاز به جابجایی بین افکار یا اعمال مختلف دارند، مانند فعالیت های چند مرحله ای که نیاز به تنظیمات مکرر دارن را آموزش می دهند. تمرینات کنترل بازدارنده تکنیک هایی برای مدیریت تکانشگری هستند، مانند تمرینات ذهن آگاهی، تنفس عمیق یا یادآوری های بصری نیز آموزش داده می شود. همچنین چیدمان فضاهای کاری برای کاهش عوامل حواس پرتی و بهبود تمرکز. معرفی ابزارهایی مانند تایمر، آلارم یا برنامه ها برای کمک به شروع کار و مدیریت زمان و استفاده از پاداش ها و انگیزه ها برای تشویق رفتارهای مطلوب و تکمیل کارها توسط کاردرمانگران توصیه می شود.
به طور کلی، اکثر پژوهشگران پذیرفته اند که کاردرمانی ذهنی کارکرد های اجرایی توانایی کودک را در بازداری، خود تنظیمی، برنامه ریزی، کنترل حرکتی، ادراک زمان، پیش بینی آینده، سازماندهی، حافظه کاری، حل مسأله و هدف گذاری برای انجام تکالیف و فعالیت های درسی تعیین می کنند. از لحاظ عصب شناختی، کارکرد های اجرایی در واقع به ناحیه پیشانی قشر مغز ارتباط دارند و شامل توانایی های مورد نیاز برای رفتار های هدف محور هستند. پیدایش کارکرد های اجرایی مثل برنامه ریزی، انعطاف پذیری، بازداری و خود بازبینی به این ناحیه نسبت داده می شود. کارکرد های اجرایی بین نواحی آناتومیکی زیر تقسیم شده است: پیشانی خلفی، پیشانی جانبی و پیشانی حدقه ای که تعامل عملکردی این سه ناحیه، رفتاری را که به عنوان کارکرد اجرایی شناخته می شود، تولید می کند. شواهد زیادی در ادبیات عصب روانشناختی نشان می دهد که مسیر موازی بین بلوغ قطعه پیشانی و تحول کارکرد اجرایی وجود دارد. توسعه این منطقه از مغز در اوایل زندگی آغاز و حداقل تا پایان بلوغ ادامه دارد و در این مدت در تکامل سایر توانایی های فردی نقش ایفا می کند. تحول کارکرد های اجرایی که در حافظه کاری، مهار و برنامه ریزی انعکاس می یابد، وابسته به سن است. نوزادان در ۸-۷ ماهگی شروع به نشان دادن توانایی نگه داری اطلاعات در ذهن، مهار پاسخ های شدید و نامربوط، برنامه ریزی و اجرای مجموعه ای از اعمال می کنند. این توانایی ها در طول کودکی و نوجوانی به رشد سریع خود ادامه می دهند. در دوره پیش از نوجوانی کودکان پیشرفت قابل توجهی در حافظه کاری نشان می دهند. هرگونه ناهنجاری در تحول در این دوره رشدی می تواند منجر به بروز اختلالات تحولی شود.
تحول کارکرد های اجرایی
تحول کارکرد های اجرایی، از طریق پیگیری تغییرات به وجود آمده در عملکرد کودک در کاردرمانی ذهنی در آزمون هایی که مؤلفه های مختلف اجرایی را می سنجند قابل مشاهده است. به این منظور آزمون های مختلفی طراحی شده است که از آن جمله می توان به آزمون های ویسکانسین، عملکرد مداوم، برج لندن، استروپ و سایر آزمون های مطرح شده در فصل دهم اشاره کرد که انجام موفقیت آمیز آن ها نیازمند فرایند کنترل مؤلفه های متفاوتی چون برنامه ریزی، استدلال، توجه انتخابی، کنترل تكانه، حل مسأله، حافظه کاری و توانایی تغییر انعطاف پذیر پاسخ ها است. درگیری مؤلفه های متفاوت در انجام این آزمون ها محققان را به بررسی این مسأله سوق داد که آیا کارکرد های اجرایی را باید یک مكانيزم واحد و یکپارچه دانست یا به عنوان مکانیزمی چند عاملی با زیر مجموعه های مجزا و وابسته های عصبی متفاوت در نظر گرفت. مطالعات تحلیل عاملی میاک و همکاران سه مؤلفه مهم کارکردها را مشخص نمود. حافظه کاری، تغییر توجه و مهار پاسخ. در واقع عملکرد اجرایی باید یک ساختار چند جزئی با اجزای مختلف در نظر گرفته شود که در سنین مختلف به حداکثر بلوغ می رسند. این یک واقعیت است که همه کارکرد های اجرایی الگو های مشابهی از تحول ندارند. هر مؤلفه دارای الگوی خاص خود است، که می تواند منعکس کننده دخالت نواحی خاصی از قطعه پیشانی در تحول آن باشد.
کاردرمانی ذهنی با طراحی تمرینات مختلف ذهنی وابسته به ابزار و یا به صورت ذهنی و یا در قالب بازی به تقویت کارکردهای اجرایی مغز در کودکان می پردازد و عملکرد های ذهنی کودکان را ارتقاع می بخشد تا کودک بتواند از حداکثر توان ذهنی خود در فعالیت ها استفاده نموده و نتایج بهتری را بدست آورد.
مطالعات تحول کارکرد های اجرایی
اکثر مطالعات مربوط به حوزه تحول عملکرد های اجرایی و کاردرمانی ذهنی با تمرکز بر ماهیت چند وجهی و با در نظر گرفتن مؤلفه های متفاوت آن انجام گرفته اند. هوزینگا و اسمیتس در مطالعه ای تغییرات وابسته به سن را به وسیله نسخه هلندی مقیاس درجه بندی رفتاری عملکرد اجرایی در یک گروه نمونه ۱۸-۵ ساله سنجیدند، نتایج، کاهش را در مشکلات مربوط به عملکرد اجرایی در زیر مقیاس های مختلف با افزایش سن نشان داد. در این مقیاس ها ۸-۵ ساله ها به مراتب مشکلات بیشتری نسبت به ۱۱- ۹ ساله ها و آن ها نیز مشکلات بیشتری نسبت به ۱۴-۱۲ ساله ها و و ۱۸-۱۵ ساله ها در عملکرد اجرایی نشان دادند. همچنین محققان دریافتند که ۱۱-۹ ساله ها نسبت به ۵-۸ ساله ها به شکل معناداری در حافظه کاری بهتر عمل می کنند. توانایی مهار پاسخ های شدید نیز وابسته به سن است و در 30-18 ماهگی، در دوران دبستان و در دوره بزرگسالی دوره هایی از بهبود را نشان می دهد.
منابع:
brilliantmindspsychology.com.au
theneurodivergentcollective.com
سوالات متداول:
1.کارکردهای اجرایی مغز کودکان چیست؟
به طور کلی کارکرد های اجرایی به مجموعه عملکردهایی گفته می شود که توانایی کودک را در بازداری، خود تنظیمی، برنامه ریزی، کنترل حرکتی، ادراک زمان، پیش بینی آینده، سازماندهی، حافظه کاری، حل مسأله و هدف گذاری برای انجام تکالیف و فعالیت های درسی تعیین می کنند.
2. کاردرمانی ذهنی چه مهارت هایی را تقویت می کند؟
کاردرمانی ذهنی بر روی تقویت حافظه، بهبود توجه، مهارت های حل مسئله، بهبود درک و شناخت کودکان کار می کند.
2 دیدگاه
دخترم برای شروع هر کاری نیاز به یاداوری داشت از نوشتن تکالیف و درس خوندن گرفته تا حتی جمع کردن وسایلش. کاردرمانی ذهنی تو مرکز شما بهش کمک کرد مغزش روشن بشه و یاد بگیره چطور خودش قدم اول رو برداره.با تمرینای جالبی یاد گرفت خودش مسئولیت پذیرتر باشه و کاراشو به خاطر بسپاره
پسرم هر موقع کار اشتباهی انجام میداد زود عصبانی میشد و از کوره در میرفت.تو جلسات کاردرمانی ذهنی درمانگر بهش یاد داد چطور قبل از واکنش نشون دادن چند ثانیه مکث کنه و فکر کنه.خداروشکر الان خیلی تغییر کرده و اروم تر هم شده.سپاس از زحمات بی کران شما