در نگاه اولیه، کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم احتمال دارد به دید افراد مبتلا به ناتوانی ذهنی یا اختلالات یکپارچگی حسی یا حتی مشکلات نابینایی یا ناشنوایی دیده شوند که البته احتمال دارد این موارد واقعا وجود داشته باشند و بعداً اختلال اوتیسم را شدید تر کنند. آنچه مهم است این است که تشخیص اوتیسم در کودکان و شناسایی به موقع می تواند پایه و اساسی به منظور انتخاب و ارائه حرفه ای ترین خدمات و تخصصی ترین برنامه های درمانی باشد. برای تشخیص اوتیسم در کودکان از روش هایی همچون آزمایشات ژنتیکی، غربالگری های رشدی، ارزیابی و… استفاده می کنند. کودکی که غربالگری او مثبت شود، حتما مبتلا به اوتیسم نیست. علاوه بر غربالگری، آزمایش های گوناگون دیگری توسط یک تیم پزشکی که از دکتر اوتیسم، روان شناس کودک، گفتاردرمانگر و کاردرمانگر تشکیل شده، انجام می گیرد. دکتر مهدی صابر، بهترین دکتر تشخیص اوتیسم در کودکان، با جمعی از متخصصین حرفه ای، در مرکز تخصصی تشخیص و درمان اوتیسم در دو شعبه فعال در تهران با استفاده از روش هایی همچون کاردرمانی اوتیسم، گفتاردرمانی اوتیسم، رفتاردرمانی اوتیسم و… به درمان علایم اوتیسم کودکان می پردازد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
نقش گفتاردرمانگر ها در تشخیص اوتیسم در کودکان
هسته های اصلی اختلالات طیف اوتیسم شامل موارد زیر می باشد:
- آسیب ارتباط کلامی و غیر کلامی
- نقص در تعامل اجتماعی
- رفتار ها و علایق محدود و تکراری
تشخیص اوتیسم بیشتر به صورت رفتاری می باشد تا این که براساس خصوصیات فیزیولوژیکال باشد. بهطور ایده آل تشخیص اوتیسم در کودکان توسط تیم تشخیصی که شامل متخصصان مختلف است، صورت می گیرد. تیم شامل: پزشک اطفال، نورولوژیست، روان پزشک، مربی آموزش استثنایی، آسیب شناس گفتار و زبان و کاردرمانگر می باشد. گفتاردرمانگر نقش مهمی را در تشخیص تیمی ایفا می کند زیرا تخصص او در ۲ حیطه از حیطهی اصلی اختلال اوتیسم می باشد؛ یعنی ارتباط و تعامل اجتماعی. معمولاً گفتاردرمانگر ها اولین متخصصینی هستند که وارد عمل می شوند زیرا در مورد مشکلات ارتباط، گفتار و زبان کودک نگرانند. گفتاردرمانگر ها دانش پایه و مهارت بالینی کافی جهت ارزیابی این هسته های نقص را دارند.
علت دشوار بودن تشخیص اوتیسم در کودکان
تشخیص اوتیسم بسیار دشوار است، زیرا به صورت انواع ناتوانی ها نشان داده می شود. از ناتوانی های شدید تا ناتوانی های بسیار خفیف که کودکان مبتلا به آن ها، تقریباً مانند کودکان سالم، مهارت های بسیار بالایی دارند و در نتیجه شناسایی علائم اوتیسم کودکان بسیار دشوار است. آن چه تشخیص اوتیسم در کودکان را پیچیده تر می سازد این است که با تغییر سن، رفتار های این افراد نیز تغییر می کند، علائم اوتیسم کودکان ممکن است با درجات مختلفی از معلولیت ذهنی نشان داده شود و اختلال اوتیسم معمولاً با سایر اختلالات هم رویدادی دارد مثلاً با نقص توجه و بیشفعالی و صرع. بیشتر ارزیابی های تشخیص اوتیسم در کودکان از مقیاس های ارزیابی، چک لیست ها، مصاحبه، تکمیل پرسش نامه توسط والدین یا مراقبان کودک تشکیل شده است. افرادی که ممکن است در معرض خطر اوتیسم شناسایی شوند، جهت ارزیابی تشخیصی اوتیسم هدایت می شوند. مقیاس های ارزیابی هم مشابه غربالگری از سن ۱۸ ماهگی شروع می شوند اما برخلاف آن ها تا سنین بزرگسالی هم قابل استفاده هستند. ارزیابی تشخیصی اوتیسم کودکان شامل: مشاهدهی مستقیم کودک، چک لیست، مقیاس ارزیابی و گزارش والدین است که برای غربالگری هم استفاده می شود.
روشهای تشخیص اوتیسم:
تشخیص اختلال طیف اوتیسم (ASD) فرآیندی پیچیده و چندوجهی است که نیازمند همکاری تیمهای تخصصی شامل روانپزشکان، روانشناسان، گفتاردرمانگران و کاردرمانگران است. برخلاف بسیاری از اختلالات پزشکی، هیچ آزمایش خون، تصویربرداری یا تست ژنتیکی قطعی برای تشخیص اوتیسم وجود ندارد. در عوض، تشخیص بر اساس مشاهده رفتارها، ارزیابی مهارتهای ارتباطی-اجتماعی و تحلیل تاریخچه رشدی کودک انجام میشود. در این مقاله، مراحل کلیدی و روشهای معتبر تشخیص اوتیسم را با توجه به جدیدترین پروتکلهای جهانی بررسی میکنیم.
۱. ارزیابی جامع رشدی و رفتاری
اولین گام، بررسی دقیق نقاط عطف رشدی (Developmental Milestones) کودک است. متخصصان با استفاده از پرسشنامههای استانداردشده مانند (M-CHAT (Modified Checklist for Autism in Toddlers)، رفتارهای کودک در حوزههای زیر را بررسی میکنند:
-
تعامل اجتماعی: تماس چشمی محدود، عدم پاسخ به نام، ناتوانی در اشاره کردن به اشیاء مورد علاقه.
-
ارتباط: تأخیر در گفتار، استفاده کلیشهای از کلمات، ناتوانی در شروع مکالمه.
-
رفتارهای تکراری: حرکات یکنواخت (بال زدن دستها)، حساسیت غیرمعمول به صداها یا نور، اصرار بر روتینهای ثابت.
این ارزیابیها معمولاً از ۱۸ ماهگی آغاز میشود، اما در مواردی که علائم شدید باشند، حتی در ۱۲ ماهگی نیز قابل انجام است.
۲. استفاده از ابزارهای تشخیصی استاندارد
دو ابزار طلایی در تشخیص اوتیسم، ADOS-2 (آزمون مشاهده تشخیصی اوتیسم) و ADI-R (مصاحبه تشخیصی اوتیسم) هستند:
-
ADOS-2: یک آزمون تعاملی نیمهساختاریافته است که در آن کودک طی بازیها و فعالیتهای هدفمند، توسط روانشناس آموزشدیده ارزیابی میشود. این آزمون تواناییهای اجتماعی، ارتباطی و الگوهای رفتاری را در چهار سطح شدت طبقهبندی میکند.
-
ADI-R: مصاحبهای عمیق با والدین است که تاریخچه رفتاری کودک از دوران نوزادی تاکنون را بررسی میکند. این ابزار بهویژه برای تشخیص موارد خفیف یا افتراق اوتیسم از اختلالات مشابه (مانند اختلال زبان) حیاتی است.
۳. بررسیهای پزشکی برای رد سایر اختلالات
حدود ۲۰% کودکان مبتلا به اوتیسم، شرایط همزمان پزشکی مانند صرع، اختلالات متابولیک یا ناهنجاریهای ژنتیکی (مانند سندرم ایکس شکننده) دارند. بنابراین، انجام آزمایشهایی مانند EEG، MRI مغز، تستهای شنواییسنجی و پانل ژنتیک بهعنوان بخشی از فرآیند تشخیص توصیه میشود. این مرحله بهویژه زمانی ضرورت مییابد که کودک علائم غیرمعمول (مانند پسرفت ناگهانی مهارتها) نشان دهد.
۴. نقش خانواده و محیط در تشخیص
والدین و مراقبان اصلی، کلیدیترین منابع اطلاعاتی هستند. متخصصان از آنها درباره الگوهای خواب، واکنش به محرکها، تعامل با همسالان و تغییرات رفتاری در محیطهای مختلف سوال میپرسند. برای مثال، کودکی که در خانه رفتارهای تکراری نشان میدهد اما در مهدکودک تعامل طبیعی دارد، ممکن است نیاز به ارزیابی عمیقتری داشته باشد.
۵. تشخیص افتراقی: مرز باریک بین اوتیسم و اختلالات مشابه
تشخیص اوتیسم گاهی با چالشهایی همراه است، زیرا علائم آن با اختلالاتی مانند ADHD، اختلال اضطراب
1-نقش بازیهای کودک در تشخیص اوتیسم چیست؟
پاسخ: کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب بازیهای تخیلی محدود دارند. مثلاً بهجای وانمود کردن به غذا دادن به عروسک، ممکن است ساعت ها اشیا را در ردیف منظم بچینند یا فقط به بخشی از اسباببازی (مثل چرخهای ماشین) توجه کنند. همچنین، تمایل به بازی موازی (بدون تعامل با همسالان) و مقاومت در برابر تغییر قوانین بازی از نشانههای هشداردهنده است.
۷. آیا حساسیت به صدا یا نور همیشه نشاندهنده اوتیسم است؟
خیر. حساسیت حسی میتواند در کودکان بدون اوتیسم نیز دیده شود. اما در اوتیسم، این حساسیت معمولاً شدیدتر و همراه با سایر علائم است. مثلاً کودک ممکن است بهدلیل صدای سشوار دچار حمله اضطرابی شود، همزمان با حرکات تکراری دست و اجتناب از تماس چشمی. برای تشخیص، این رفتارها باید در چارچوب کلی علائم ارزیابی شوند.
اجتماعی یا اختلال پردازش حسی همپوشانی دارد. در چنین مواردی، تیم تشخیصی از ابزارهایی مانند (CARS (Childhood Autism Rating Scale) استفاده میکند که شدت علائم را در مقیاس ۱۵ تا ۶۰ امتیاز میسنجد. نمره بالای ۳۰ معمولاً نشاندهنده اوتیسم است.
سوالات متداول:
سوالات متداول:
1-آیا تست ژنتیک میتواند اوتیسم را بهطور قطعی تشخیص دهد؟
پاسخ: خیر. تنها در ۱۰-۱۵% موارد، اوتیسم با ناهنجاریهای ژنتیکی مشخص مانند سندرم ایکس شکننده یا موزاییسم کروموزومی همراه است. تستهای ژنتیک مانند «آرایه کاریوتایپ» یا «توالییابی اگزوم» ممکن است به شناسایی این موارد کمک کنند، اما نتیجه منفی، وجود اوتیسم را رد نمیکند. این تستها بیشتر برای بررسی شرایط همزمان یا برنامهریزی خانواده توصیه میشوند.
2- نقش بازیهای کودک در تشخیص اوتیسم چیست؟
پاسخ: کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب بازیهای تخیلی محدود دارند. مثلاً بهجای وانمود کردن به غذا دادن به عروسک، ممکن است ساعت ها اشیا را در ردیف منظم بچینند یا فقط به بخشی از اسباببازی (مثل چرخهای ماشین) توجه کنند. همچنین، تمایل به بازی موازی (بدون تعامل با همسالان) و مقاومت در برابر تغییر قوانین بازی از نشانههای هشداردهنده است.
1 دیدگاه
دکتر صابر بهترین و دقیق ترین تشخیص اوتیسم رو دارن. من پسرم رو هر کلینیکی میبرذدم میگفتن دیجیتاله ولی دکتر صابر تشخیص داد که اوتیسم هست و درمان هاش خیلی بهش کمک کرد که بهتر شه. ممنون ازتون اقای دکتر