زبان آموزی کودکان با آواز سازی کودک در زمان تولد شروع میشود و به سمت تولید واژه ها و جملات پیشرفت میکند. گفتار کودکان در سنین ۶ و ۷ سالگی شبیه بزرگسالان می گردد. کودکان در این سنین قواعد دستوری را به طور صحیح به کار می‌برند و قادر به تولید جملات پیچیده و مرکب هستند. مرکز گفتاردرمانی دکتر صابر به بررسی مراحل رشد زبانی کودکان و تشخیص مشکلات رشد گفتار وکلام در کودک و درمان اختلالات تکلم می پردازد. متخصصین مجرب این مرکز در کنار تجهیزات پیشرفته مرکز شامل اتاق شنیداری، سنسوری روم و … در جهت برطرف کردن مشکلات گفتاری کودکان فعالیت می نمایند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
مراحل رشد گفتار کودکان
رشد و پیشرفت زبان در کودکی یا سال های اول زندگی طی مراحل خاص صورت می گیرد که شامل موارد زیر است:
صدا های زیستی پایه مانند گریه کردن: گریه نخستین صوت شیرخواران است که از تولد شروع می شود. گریه کودکان معمولاً نشان دهنده گرسنگی، درد و ناراحتی آنها است.
بغبغو کردن: آواهایی هستند که از دو ماهگی شروع می شوند، مانند: اه ه ه…
غان و غون کردن: آوا هایی که از شش ماهگی شروع میشوند مانند ما ما ما ما و با با با . غان و غون کردن مجموعه‌ای از صداها هستند که با تکرارثبات بیشتر تولید میشوند ولی تقلیدی از اصوات شنیده شده نیستند چون شیرخواران ناشنوا هم غان و غون می کنند.
گفتار های تک کلمه ای که از حدود ده ماهگی شروع می شوند. در طی سال دوم زندگی کودک، تولید و درک کلمات به میزان زیادی افزایش می یابد.
گفتارهای دو کلمه ای که از حدود ۱۸ الی ۲۴ ماهگی شروع میشود ( آغاز ترکیب کلمات)
گفتار تلگرافی: این گفتار شامل دو، سه یا چند کلمه دارای معنا بوده ولی همراه با حذف همه کلمات غیر ضروری است.
کاربرد جملات که از حدود دو و نیم الی ۴ سالگی شروع می شوند. کودکان در این سنین جملاتی را به کار می‌برند که بیشتر دارای ۳ تا ۵ کلمه است. اگر چه قواعد صحیح دستوری در این سنین با بزرگسالان متفاوت هستند ولی به تدریج بهبود می یابند.
عوامل موثر بر رشد کلامی کودک و اکتساب زبان
هم عوامل ذاتی و هم شرایط محیطی در رشد کلامی نقش دارند و هیچ کدام به تنهایی نمی‌توانند توجیه کننده همه جنبه‌های رشد زبان و اکتساب مهارت‌های زبانی باشند. بنابراین در رشد و اکتساب زبان، عوامل فیزیولوژیکی (زیست شناختی) و محیطی با یکدیگر در تعامل هستند.
برخی از عوامل که بر رشد گفتار در گفتاردرمانی کودکان به خصوص در دوران کودکی اثر می گذارند عبارتند از:
رسش یا رشد عمومی مانند رشد حسی-حرکتی. رسش عبارت است از آمادگی زیستی مبتنی بر یک نقشه ژنتیکی.
- سلامت بدن
- عدم بیماری
- تحصیلات والدین
- اقتصاد والدین
- مدت زمان تعامل و میزان توجه والدین جهت آموزش و رشد گفتار
- کیفیت گفتار والدین
- میزان هوش کودک
- مهارت های حافظه صوتی
- یادگیری زبان در سنین پایین‌تر به خصوص در سالهای اولیه کودکی
- نظارت و کنترل بر اکتساب زبان و مهارت های زبانی (فراشناخت) که بیشتر در ارتباط با کودکان بزرگسال و سنین بالاتر است.
- ارتباطات اجتماعی همانند برقراری ارتباط و بازی با همسالان یا کودکان بزرگتر از خود
- استفاده از وسایل ارتباط جمعی و فناوری
- محیط های آموزشی و پرورشی چون مهدکودک و کودکستان
- استفاده از قصه‌ها و داستان‌های متناسب با سن این کودکان
- تشویق کودکان جهت سخن گفتن و ابراز نظر
- گوش دادن به کودکان کم سن و صحبت کردن آهسته با او
- امنیت و آرامش در محیط خانواده
- پرهیز از ایجاد هیجانات شدید در کودکان
- محیط‌های فرهنگی غنی
- برطرف کردن تعارضات و مشکلات خانوادگی
- تغذیه مناسب
- ارتباط زبان و تفکر
در گفتاردرمانی کودکان در زمینه ارتباط زبان و تفکر سه دیدگاه وجود دارد:
دیدگاه اول: زبان شکل‌دهنده تفکر است
دیدگاه دوم: زبان ابزاری است برای بیان تفکر
دیدگاه سوم: در ابتدا،رشد زبان و تفکر،متوازن و همزمان بود وسپس به هم می آمیزند.
ویژگیهای دیدگاه اول: زبان شکل‌دهنده تفکر است
- به فرضیه ورف- ساپیر یا نظریه نسبیت زبانی معروف است
- زبان قبل از تفکر به وجود آمده و به تدریج تفکر را ایجاد می کند
- مفاهیم و ادراکات هر کشوری وابسته به زبان آن کشور است
- زبان های متفاوت در کشورهای مختلف منجر به ادراکات متفاوت می شوند
اگرچه برخی از تحقیقات، فرضیه ورف- ساپیر را تایید می کنند ولی شواهدی نیز وجود دارند که بر خلاف این فرضیه است.
ویژگیهای دیدگاه دوم :زبان ابزاری است برای بیان تفکر
- این دیدگاه در ارتباط با تئوری رشد شناختی پیاژه است
- عمل کودک روی اشیای جهان واقعی یا محیط از طریق لمس و دستکاری آنها،ابتدا باعث ایجاد نوعی تفکر حسی می شود
- به تدریج در طی رشد کودک، تفکر سیاسی منجر به ایجاد زبان جهت بیان آن افکار حسی می گردد.
- در رشد شناختی کودک، تفکر پیش از یادگیری زبان اتفاق می‌افتد
کار کردن با اشخاص ناشنوا نشان می‌دهد که این افراد علی‌رغم عدم توانایی های زبانی از نظر سخن گفتن، توانایی تفکر و منطق را جهت حل مسائل دارند. همچنین برخی از تحقیقات بر روی کودکان خردسال، تئوری پیاژه مبنی بر اینکه تفکر قبل از یادگیری زبان ایجاد می شود را تایید می کنند. اما در عین حال باید پذیرفت که تفکر انسان تحت تأثیر واژگان یا کلمات نیز هستند. کلمات و به طور کلی زبان باعث تسهیل تفکر و اندیشیدن می گردند. بنابراین، زبان نمی تواند فقط ابزاری در جهت بیان افکار و اندیشه‌ها باشد.
ویژگی های دیدگاه سوم: در ابتدا رشد زبان و تفکر،متوازن و همزمان بوده و سپس به هم می آمیزند
- ترکیبی از دیدگاه اول ( فرضیه نسبیت زبانی ورف- ساپیر) و دیدگاه دوم( تئوری رشد شناختی پیاژه) است.
- این دیدگاه توسط ویگوتسکی محقق و روانشناس روسی مطرح گردید.
- رشد زبان و تفکر در مراحل اولیه رشد موازی بوده،این دو به طور همزمان ولی هر یک به صورت مستقل ایجاد می شوند ( در ابتدا به طور جداگانه و مستقل از هم)
- در حدود دو سالگی با رشد زبان از طریق واژه‌ها و نامگذاری اشیا و جهان پیرامون،زبان و تفکر به تدریج به هم می آمیزند و در یکدیگر ادغام می گردند.
از دیدگاه ویگوتسکی، رشد و اکتساب زبان مهم ترین جنبه رشد کودکان محسوب می شود که نقش اساسی و پر اهمیت در رشد شناختی دارد. وی بر این اعتقاد بود که زبان مهمترین ابزار روانشناختی جهت کنترل و سازماندهی رفتار، تعاملات اجتماعی،حافظه،حل مسائل و برنامه‌ریزی است.
از نظر ویگوتسکی ،عوامل فرهنگی و اجتماعی نقش بسیار مهمی در رشد شناختی و عملکردهای ذهنی دارند.کودکان توانایی گفتار و قدرت سخنوری را به علت نیاز به تعاملات اجتماعی و اثرگذاری بر دیگران یاد می‌گیرند. پیشرفت و رشد زبان در کودکان از گفتار بیرونی به طرف گفتار درونی است. در نهایت، گفتار درمانی کودکان به افکار آنها تبدیل میشود.