کاردرمانی برای غلت زدن نوزاد

کودکانی که دچار تاخیر در حرکت هستند در رشد مراحل حرکتی نظیر غلت زدن، خزیدن، نشستن و چها دست و پا رفتن دچار مشکل می شوند. اولین حرکت مستقل نوزاد غلت زدن است که باید مورد توجه والدین قرار گیرد. غلت زدن به نوزاد کمک می کند در وضعیت به شکم خوابیده قرار گرفته و محیط اطراف را به صورت متفاوتی بنگرد. تلاش برای برداشتن اشیا و دست ورزی آنها در وضعیت به شکم خوابیده موجب پیشرفت توانایی های حرکتی کودک در دست ها می شود. هرگونه تاخیر حرکتی در کودکان باید توسط توانبخشی کودکان مورد بررسی و درمان قرار گیرد. مرکز کاردرمانی دکتر صابر در زمینه کاردرمانی و گفتاردرمانی کودکان به صورت تخصصی فعالیت می نماید. متخصصین کاردرمانی مرکز با تجربه بالا در حیطه توانبخشی به این کودکان کمک بسزایی می نماید. کاردرمانی در منزل نیز از خدمات تخصصی این مرکز است که موجب بهبود کودک می گردد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

اهمیت غلت زدن در رشد حرکتی نوزادان

غلت زدن یکی از ابتدایی‌ترین و مهم‌ترین مراحل رشد حرکتی در نوزادان است که پایه‌گذار توانایی‌های حرکتی پیچیده‌تر مانند نشستن، خزیدن و در نهایت راه رفتن محسوب می‌شود. این مهارت ساده به ظاهر، در حقیقت فرآیندی پیچیده از تعامل بین سیستم‌های عصبی، عضلانی و حسی کودک است. وقتی نوزادی قادر به غلت زدن می‌شود، یعنی مغز او توانسته سیگنال‌های لازم را برای حرکت هماهنگ اندام‌ها و عضلات بدن ارسال کند. همچنین غلت زدن باعث تقویت عضلات شکم، کمر، گردن و شانه‌ها می‌شود که در تثبیت تعادل کودک در مراحل بعدی بسیار نقش دارد. اگر نوزاد به موقع غلت نزند، این احتمال وجود دارد که در مراحل بعدی رشدی نیز با تأخیر مواجه شود، به همین دلیل بررسی دقیق عملکرد حرکتی نوزادان توسط کاردرمانگران الزامی است.

سن طبیعی شروع غلت زدن نوزاد

زمان‌بندی رشد حرکتی در نوزادان دارای یک بازه طبیعی است که البته می‌تواند کمی متفاوت باشد. اغلب نوزادان بین ۳ تا ۶ ماهگی اولین تلاش‌های خود برای غلت زدن را آغاز می‌کنند. ابتدا ممکن است از پهلو به پشت یا از شکم به پهلو بچرخند، و با تقویت بیشتر عضلات خود، در حدود ۵ تا ۶ ماهگی به صورت کامل از پشت به شکم یا بالعکس غلت بزنند. باید توجه داشت که بعضی از نوزادان ممکن است زودتر یا دیرتر از این بازه، این مهارت را به‌دست آورند. آنچه مهم است، پیوستگی روند رشدی کودک و هماهنگی بین حرکات بدن اوست. در صورتی که نوزاد حتی پس از ۶ ماهگی هیچ تلاشی برای چرخیدن انجام ندهد، بهتر است با یک متخصص رشد کودک یا کاردرمانگر مشورت شود تا بررسی دقیق‌تری انجام گردد.

چه زمانی باید نگران عدم غلت زدن نوزاد باشیم؟

اگر نوزاد تا ۶ ماهگی هیچ تلاشی برای چرخیدن و غلت زدن انجام ندهد یا اگر در مقایسه با همسالان خود حرکات بسیار محدودی داشته باشد، این می‌تواند نشانه‌ای از تاخیر رشد حرکتی باشد. همچنین اگر کودک توانایی کنترل سر را هنوز به‌دست نیاورده یا علائمی مانند بی‌حالی مفرط، عدم واکنش به محرک‌ها یا سفتی یا شلی زیاد عضلات دارد، حتماً باید به متخصص کاردرمانی یا پزشک اطفال مراجعه شود. تشخیص زودهنگام اختلالات حرکتی، به‌ویژه در سال اول زندگی، تأثیر بسیار زیادی در روند درمان و بهبود مهارت‌های حرکتی دارد.

تکنیک های کاردرمانی برای غلت زدن نوزاد

کاردرمانی به‌عنوان یکی از مؤثرترین روش‌های توانبخشی حرکتی برای نوزادان با تاخیر رشدی شناخته می‌شود. در فرآیند کاردرمانی، ابتدا یک ارزیابی جامع از وضعیت حرکتی، تون عضلانی، تعادل و هماهنگی نوزاد انجام می‌گیرد. سپس کاردرمانگر برنامه‌ای اختصاصی و هدفمند طراحی می‌کند که شامل تمریناتی برای تقویت عضلات گردن، شکم، پشت و اندام‌ها است. همچنین تمریناتی برای بهبود کنترل سر و هماهنگی بین اندام‌ها در نظر گرفته می‌شود تا نوزاد بتواند به‌صورت ایمن و مستقل غلت بزند. در برخی موارد، تحریک حس عمقی و حس وستیبولار (تعادلی) نیز در کنار تمرینات حرکتی استفاده می‌شود تا مغز کودک بهتر بتواند پیام‌های حرکتی را دریافت و اجرا کند. جلسات کاردرمانی می‌تواند شامل آموزش والدین نیز باشد تا آن‌ها بتوانند تمرینات ساده اما مؤثر را در خانه اجرا کنند.

تمرینات کاردرمانی طراحی شده برای کمک به غلت زدن نوزاد معمولاً به‌گونه‌ای هستند که سیستم عصبی-عضلانی کودک را فعال و تقویت می‌کنند. از جمله این تمرینات می‌توان به خواباندن نوزاد روی شکم (Tummy Time) برای افزایش قدرت عضلات گردن و تنه اشاره کرد. قرار دادن اسباب‌بازی‌های جذاب در سمت مقابل نیز باعث تشویق کودک به چرخیدن و حرکت به سمت آن می‌شود. همچنین تمریناتی برای تحریک حس تعادل مانند حرکات ملایم روی توپ درمانی (therapy ball) می‌تواند کمک‌کننده باشد. تمرینات کششی و فشاری ملایم هم برای تحریک حس عمقی به کار می‌روند. همه این تمرینات باید تحت نظر کاردرمانگر یا با راهنمایی او انجام شود تا از بروز آسیب احتمالی جلوگیری شود و تأثیر درمان بیشتر گردد.

 رویکردهای بیومکانیک و NDT

– رویکرد bottom-up هستند که بر روی سیستم اسکلتی – عضلانی متمرکز می باشند.

– تمرکز ارزیابی و مداخله: بر افزایش ROM، قدرت و تعادل است.

مدل بالینی بیومکانیک

کودکانی که از این رویکرد بهره می برند

۱- کودکان مبتلا به اختلالات عصبی-حرکتی و اسکلتی-عضلانی مربوط به آسیب CNS مادرزادی

۲- کودکان اسپاستیک کوادرپلژی دارای رفلکس اولیه مانند ATNR + کودکانی که الگوهای پرونیشن و فلکشن انگشتان و مچ و آرنج حین آوردن دست به سمت دهان را دارند.

۳- الگوهای غالب Add و int.rot در اندام تحتانی

استراتژی ها و اصول مدل بیومکانیک

– پازیشن های مطلوب برای مهارت های حرکتی ظریف:

1- side lying

2- prone

3- sitting/standing

– وضعیت side lying:

• در نوزاد که دجار ضعف یا اسپاسیتی است تنها وضعیتی است که کودک می تواند reach را داشته باشد یا دستش را به خط وسط نزدیک کند.
• باعث کاهش اثر جاذبه بر وضعیت کل بدن و آسانتر باز شدن دست ها می شود.
• باعث محدود شدن اکثر عملکردهای دست می شود.

– وضعیت supine:

• برای کودکان زیر ۱۲ ماه موثر است و موجب کنترل مقدماتی حرکات شانه و نگاه کردن دست ها و تقویت حرکات خط وسط و ضد جاذبه می شود.

– وضعیت prone:

• اگر همراه با WB روی ساعد باشد:
• باعث تقویت ثبات شانه
• افزایش co-contraction
• تفکیک دو سمت بدن با WB روی یک دست و دستکاری با دست دیگر
• دستکاری دو طرفه اشیا
• با قرار دادن porne روی wedge:
• کاهش اثر جاذبه + افزایش ext تنه
• باعث افزایش دید به دست می شود اما دیدن محیط را می کاهد
• وضعیت prone باعث خسته شدن می شود به همین دلیل باید کودک را به مدت محدود در وضعیت prone گذاشت

سوالات متداول:

1- غلت زدن یک‌طرفه نوزاد طبیعی است؟
در ابتدا ممکن است طبیعی باشد، ولی در صورت ادامه‌یافتن باید بررسی تخصصی شود.

2- آیا نوزادان نارس دیرتر غلت می‌زنند؟
بله، معمولاً نوزادان نارس دیرتر به مهارت‌های حرکتی می‌رسند و باید بر اساس سن اصلاح‌شده‌شان ارزیابی شوند.