استفاده از دارو، یک روش ارزشمند برای مدیریت نشانه های اصلی اختلال بیش فعالی و نقص توجه است، اما برای آن دسته از خانواده ها که نمی خواهند از روش درمان دارویی استفاده کنند، رفتار درمانی، تغییر تغذیه و شیوه زندگی، و یا تمرین مغز، بین دیگر درمان های طبیعی طراحی شده جهت بهبود تمرکز و تکانشگری، به کاهش برخی از علائم اختلال بیش فعالی و نقص توجه کمک کند. رفتار درمانی اولین خط درمان برای کودکان زیر پنج سال مبتلا به اختلال بیش فعالی و نقص توجه می باشد و برای کودکان بزرگ تر هم می تواند بسیار موثر باشد. رفتار درمانی کودکان بیش فعال، سریع ترین درمان بیش فعالی و نقص توجه است که روش درمان بیش فعالی بدون دارو محسوب شده و توسط متخصصین کارآزموده در کلینیک دکتر صابر، بهترین مرکز درمان بیش فعالی کودکان در تهران، انجام می شود.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
آموزش بازداری پاسخ به کودکان بیش فعالی و نقص توجه
برنامه آموزش بازداری پاسخ شامل آموزش مراحل آرمیدگی، آموزش درک دیرش زمان و تخمین فواصل زمانی میان فعالیت های متناوب، آموزش انتظار برای دستیابی به نتایج یا پیامد های مهم تر یا بیشتر، آموزش پاسخ گویی به محرک های آماج و عدم پاسخگویی به محرک های غیر آماج، آموزش پاسخ گویی به برخی علائم و نشانه ها و در عین حال بازداری از پاسخ گویی به همان علائم در شرایط معین، آموزش کودک به پیروی از دستورات آزمون گر، آموزش جفت های متضاد، آموزش افزایش بازداری و توانایی فکر کردن پیش از پاسخ دادن و آموزش فکر کردن با صدای بلند است. آموزش حافظه فعال از طریق برنامه آموزش حافظه کاری شامل حافظه شنیداری دیداری و تثبیت انجام می شود.
مطالعه اثربخشی
- عنوان: اثربخشی برنامه های آموزش بازداری پاسخ و حافظه فعال بر بهبود مهارت های اجتماعی کودکان با اختلال بیش فعالی و نقص توجه
- گروه هدف: ۱۶ کودک ۷۱۲ ساله دارای اختلال بیش فعالی و نقص توجه در دو گروه مساوی مداخله و کنترل
- مدت دوره توانبخشی: ۲۴ جلسه هر جلسه ۶۰ دقیقه
- ارزیابی و اثربخشی: مقیاس درجه بندی والدین کانرز، نظام درجه بندی مهارت های اجتماعی گرشام و الیوت فرم والدین و آزمون هوش ریون برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان می دهد برنامه های آموزش بازداری پاسخ و حافظه فعال در افزایش مهارت های اجتماعی کودکان دارای اختلال بیش فعالی و نقص توجه و درمان بیش فعالی مؤثر است.
آموزش کارکرد های اجرایی به کودک بیش فعال
این مداخله شامل برنامه های هدف گیری، بازی بشین پاشو به صورت معکوس، بازی گذر از بین موانع، اجرای دستورات به صورت مستقیم و معکوس، بازی های تعادلی، بازی های مربوط به حافظه مستقیم و معکوس و بازداری چشم در چشم است.
مطالعه اثربخشی
- عنوان: بررسی اثر کوتاه مدت آموزش کارکرد های اجرایی بر کاهش نشانه های بیش فعالی و نقص توجه در
- دانش‌آموزان پسر دوره ابتدایی شهر اصفهان
- گروه هدف: ۴۰ پسر ۱۲-۷ ساله دارای اختلال بیش فعالی و نقص توجه، در ۴ گروه مساوی نقص توجه، گروه بیش فعال، گروه شاهد کمبود توجه، گروه شاهد بیش فعال
- مدت دوره توانبخشی: ۸ جلسه یک ساعته
- ارزیابی و اثربخشی: پرسشنامه نشانه های اختلال بیش فعالی و نقص توجه برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان داد آموزش کارکرد های اجرایی بر کاهش نشانه های بیش فعالی و نقص توجه تأثیر دارد و می تواند در کنار سایر درمان های مربوط به این اختلال مورد توجه قرار گیرد.
آموزش کنترل خود به کودک مبتلا به بیش فعالی و نقص توجه
این مداخله از ۴ مرحله تشکیل شده است. مرحله اول دفترچه ای متشکل از ۱۵ مهارت اجتماعی را شامل می شود که به معلمان و دانش آموزان ارائه می شود. ابتدا به آن ها به صورت عینی توضیح داده می شود که منظور از مهارت ها چیست و سپس مهارت به آن ها آموزش داده می شود. فراگیران برای به دست آوردن جایزه های بزرگ تر باید امتیازات بیشتری به دست آورند. در مرحله آخر امتیازات دانش آموزان محاسبه می شود و به آن ها اعلام می شود که با امتیازات کسب شده چه جایزه ای می توانند دریافت کنند.
مطالعه اثربخشی
- عنوان: تأثیر آموزش فنون کنترل خود بر بهبود مهارت های اجتماعی دانش آموزان با اختلال بیش فعالی و نقص توجه
- گروه هدف: ۲۰ دانش آموز دارای اختلال بیش فعالی و نقص توجه ۷-۱۱ ساله در دو گروه مساوی کنترل و
- مداخله
- مدت دوره توانبخشی: دو جلسه ۴۵ دقیقه ای
- ارزیابی و اثربخشی: پرسشنامه تشخیصی اختلال بیش فعالی و نقص توجه، آزمون ریون و مقیاس درجه بندی مهارت های اجتماعی گرشام و الیوت برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان داد، آموزش فنون کنترل خود بر بهبود مهارت های اجتماعی این کودکان تأثیر مثبتی دارد.
تقویت حافظه
در طول مدت هر یک از جلسات این مداخله افراد به طور متوسط ۹۰ کوشش را تکمیل می کنند که سطح دشواری تکالیف به گونه ای است که با پیشرفت مهارت های افراد تکالیف هم به طور پیشرونده دشوارتر می شود.
مطالعه اثربخشی
- عنوان: تأثیر توانبخشی شناختی یارانه یار و دارو های محرک در بهبود نشانه های بالینی کودکان دارای اختلال بیش فعالی و نقص توجه
- گروه هدف: ۲۳ دانش آموز پسر پایه دوم تا پنجم دارای اختلال بیش فعالی و نقص توجه ۱۱ نفر گروه دارو های محرک ۱۲ نفر گروه برنامه یارانه یار
- مدت دوره توانبخشی: ۲۰ جلسه یک ساعته ۳ جلسه در هفته
- ارزیابی و اثربخشی: مقیاس سوانسون، نولان و پلهام ویرایش چهارم، فرم کوتاه آزمون تجدید‌نظر شده و کسلر کودکان و پرسشنامه علایم مرضی کودکان برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان داد آموزش های شناختی نه تنها نشانه های شناختی را بهبود می بخشد بلکه نشانه های حرکتی انگیزشی این اختلال را نیز کاهش می دهد.
برنامه پیشبرد شناختی برای کودک بیش فعال و نقص توجه
نرم‌افزار رایانه ای پیشبرد شناختی شامل آموزش های اولیه آموزش مفاهیم (تقویت شناسایی اشیاء – تقویت درک مفاهیم – تقویت درک اندازه – تقویت ردیف بندی- تقویت شناسایی رنگ- تقویت جهات در سطوح یک و دو و سه) و آموزش – حروف (تقویت تشخیص بینایی در سه سطح – تقویت تشخیص شنوایی در دو سطح – تقویت حافظه شنوایی کلامی در سه سطح – تقویت حافظه بینایی – کلامی) است.
مطالعه اثربخشی
- عنوان: اثربخشی نرم افزار پیشبرد شناختی بر کارکرد های اجرایی بازداری پاسخ و حافظه کاری کودکان دچار
- نارساخوانی و بیش فعالی و نقص توجه
- گروه هدف: کودکان ۱۲ – ۹ ساله دارای اختلال بیش فعالی و نقص توجه و نارساخوانی ۳۰ نفر گروه نقص توجه
- بیش فعالی ۳۰ نفر گروه نارساخوانی و ۳۰ نفر گروه کنترل
- مدت دوره توانبخشی: ۱۰ جلسه
- ارزیابی و اثربخشی: آزمون ریون، پرسشنامه کانرز، ازمون تشخیص اختلالات خواندن، آزمون قلب ها و گل ها و آزمون جستجوی دیداری برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان داد نرم‌افزار پیشبرد شناختی بر روی افزایش مهارت حافظه کاری و بازداری پاسخ کودکان دارای اختلال بیش فعالی و نقص توجه و کودکان دارای نارساخوانی
- اثر مثبت دارد
آموزش راهبرد های خود تقویتی به کودک
در این مداخله تعدادی مهارت اجتماعی تهیه شده و آموزش های لازم به معلمان داده می شود. سپس مهارت ها به دانش آموزان آموزش داده می شود. مهارت های اجتماعی دربردارنده راهبرد های خود نظارتی و خود تقویتی هستند.
مطالعه اثربخشی
- عنوان: تأثیر آموزش راهبرد های خود نظارتی و خود تقویتی بر بهبود مهارت های اجتماعی و کنشوری تحصیلی دانش آموزان دوره ابتدایی با اختلال نقص توجه/فزون کنشی
- گروه هدف: ۶۰ دانش آموز دارای اختلال بیش فعالی و نقص توجه در دو گروه مساوی کنترل و مداخله
- مدت دوره توانبخشی: ۱۰ جلسه ۵۰ دقیقه ای
- ارزیابی و اثربخشی: آزمون تشخیص اختلال بیش فعالی و نقص توجه و پرسشنامه مهارت اجتماعی گرشام و الیوت برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان دهنده تأثیر معنادار آموزش فنون خود نظارتی و خود تقویتی بر بهبود مهارت های اجتماعی کودکان دارای اختلال بیش فعالی و نقص توجه است اما این تأثیر بر پیشرفت تحصیلی معنا دار نیست.
برنامه ترفند های مدیریت شناختی کودکان (تمشک)
این برنامه با هدف آموزش روش های توانبخشی شناختی جبرانی به والدین تهیه شده است. تمشک با استفاده از اصول توانبخشی جبرانی به والدین زیربنای شناختی کارکرد های آسیب دیده در اختلال بیش فعالی و نقص توجه، مشکلات رفتاری ناشی از این آسیب ها و روش بهبود عملکرد کارکرد های آسیب دیده را آموزش می دهد. راهبرد های این برنامه در مورد ابعاد مختلف کارکرد های اجرایی است.
مطالعه اثربخشی
- عنوان: اثربخشی برنامه توانبخشی شناختی تمشک بر ابعاد رفتاری کارکرد های اجرایی کودکان دارای نشانه های بیش فعالی و نقص توجه
- گروه هدف: مادران دارای کودک ۴-۷ سال با علائم بیش فعالی و نقص توجه در دو گروه مداخله و کنترل ۱۵ نفری
- مدت دوره توانبخشی: ۵ هفته ۱۰ جلسه هر جلسه دو ساعت
ارزیابی و اثربخشی: پرسشنامه های اختلال بیش فعالی و نقص توجه گدو و پرسشنامه رفتاری کارکرد های اجرایی جیویا برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان می دهد که می توان بسته آموزشی تمشک را به عنوان شیوه ای کارآمد برای کاهش نقایص شناختی کودکان دارای نشانه‌های بیش فعالی و مقص توجه به کار برد.
