درمان اوتیسم و واقعیت مجازی

در حال حاضر، هیچ درمان قطعی ای برای بهبود اختلال اوتیسم وجود ندارد، اما روش های درمانی زیادی برای درمان کودکان خردسال ایجاد و مورد مطالعه قرار گرفته است. این روش های درمانی احتمال دارد علائم را کاهش دهند، توانایی شناختی و مهارت های زندگی روزانه کودک را بهبود دهند و مهارت او را برای عملکرد و مشارکت در جامعه به حداکثر برسانند. آنچه در درمان اوتیسم اهمیت خاصی دارد، شروع زود هنگام و به موقع درمان است که می‌ توان آن را درصورت تشخیص دقیق و مشاهده تأخیرات رشدی در کودک آغاز کرد. بهترین دکتر تشخیص اوتیسم در کودکان یعنی دکتر صابر در مرکز اوتیسم تهران با ارائه روش های درمانی نوین به درمان اوتیسم و واقعیت مجازی می پردازد.

واقعیت مجازی و درمان اوتیسم

در طول سالیان، فناوری برای ایجاد محیطی فراگیرتر برای کاربران بهبود یافته است. یکی از روند های محبوب ‌تر در فناوری، استفاده از واقعیت مجازی است. اگر چه معمولا برای اهداف بازی استفاده می ‌شود، متخصصان نیز راه ‌هایی برای استفاده از VR برای اهداف درمانی پیدا کرده‌ اند. در ابتدا، VR علاوه بر مشاوره برای درمان مواجهه برای فوبیا و تروما استفاده می ‌شد. اکنون، VR به روش ‌های دیگر، مانند آموزش پرواز و تمرین برای جراحی‌ ها گسترش یافته است. روانشناسان همچنین راه‌ های دیگری را که VR می ‌تواند برای درمان، به ویژه برای افراد مبتلا به اوتیسم استفاده شود، بررسی کرده‌ اند. واقعیت مجازی ابزاری مؤثر برای درمان اختلال طیف اوتیسم است که محیط‌ های امن و کنترل‌ شده‌ ای را برای توسعه مهارت‌ های اجتماعی، ارتباطی و زندگی روزمره فراهم می‌ کند. با شبیه ‌سازی سناریو های دنیای واقعی مانند مصاحبه‌ های شغلی یا محیط ‌های شلوغ، VR به افراد مبتلا به اوتیسم اجازه می ‌دهد تا مهارت ‌ها را با سرعت خود تمرین کنند، ورودی حسی را مدیریت کنند و بازخورد فوری دریافت کنند که انتقال مهارت به دنیای واقعی را تقویت می ‌کند. درمان VR قابل انطباق است، می ‌تواند شخصی ‌سازی شود و برای کاربران با هر سطح تجربه با فناوری VR قابل دسترسی است. همگرایی هوش مصنوعی و واقعیت مجازی می ‌تواند مسیر های تحول‌ آفرینی را در مداخلات اوتیسم باز کند و محیط‌ های درمانی بسیار شخصی ‌سازی شده و پویا را فراهم آور د. VR به لطف قابلیت‌ های غوطه ‌ورکننده خود، به افراد دارای اوتیسم اجازه می ‌دهد تا مهارت ‌های اجتماعی و زندگی روزمره ضروری را در زمینه ‌های تعاملی و کنترل ‌شده تمرین کنند که می‌ تواند به کاهش سطح اضطراب معمول در افراد در این موقعیت‌ ها کمک کند. در همین حال، افزودن هوش مصنوعی، قابلیت انطباق و شخصی ‌سازی این تجربیات را با اجازه دادن به تنظیمات در پاسخ به رفتار و وضعیت عاطفی کاربر، تقویت می ‌کند و امکان انجام آموزش ‌هایی را فراهم می ‌آورد که می ‌تواند متغیر های داخلی فرد را که معمولا می ‌تواند مانعی در طول مراحل یادگیری باشد، کنترل کند. یافته‌ های ما نشان می ‌دهد که هر دو نوع مداخله زمان اکتساب یکسانی برای تشخیص احساسات اولیه داشتند. با این حال، برای استفاده از احساسات اولیه و ثانویه، گروهی که از VR استفاده می ‌کردند، زمان اکتساب کوتاه‌ تری را نشان دادند. این یافته‌ ها همراه با داده‌ های اولیه قبلی نشان می‌ دهد که VR می ‌تواند یک روش امیدوار کننده، پویا و مؤثر برای حمایت از مهارت ‌های اجتماعی اساسی و پیچیده این افراد باشد.

برنامه آموزش شناخت اجتماعی در درمان اوتیسم

برنامه درمان اوتیسم شامل سناریو های اجتماعی نزدیک به زندگی واقعی کودکان است که در فضای مجازی سه بعدی فرصت­ های پویا و واقعی را برای درگیر شدن، تمرین کردن و دریافت بازخورد های فوری برای شرکت کنندگان فراهم می ­آورد.

مطالعه اثربخشی

• عنوان: تقویت شناخت اجتماعی با استفاده از واقعیت مجازی برای کودکان دارای اختلال اوتیسم با عملکرد بالا
• گروه هدف: کودکان ۱۶-۷ ساله با اختلال طیف اوتیسم
• مدت دوره توانبخشی: ۱۰ جلسه یک ساعته به مدت ۵ هفته
• ارزیابی و اثربخشی: ارزیابی شامل آزمون­ های نسخه دوم بازشناسی هیجانات چهره نپسی، انتساب اجتماعی، توجه و کار کرد اجرایی بود. نتایج این پژوهش که توسط دکتر تشخیص اوتیسم انجام شد، نشان داد که آموزش شناخت اجتماعی با استفاده از واقعیت مجازی سبب بهبود بازشناسی هیجانی، انتساب اجتماعی و کارکرد های اجتماعی کودکان با اختلالات طیف اوتیسم می­ شود.

برنامه سیستم همه جانبه در درمان اوتیسم

این مداخله در درمان اوتیسم با دو هدف بروزرسانی موقعیت اجتماعی با توجه به حالت هیجانی کودک که توسط دوربین نصب شده بر روی کامپیوتر ثبت می­ شود و تأیید خودکار رفتار های اجتماعی مناسب با موقعیت کودک برای آموزش مهارت­ های هیجانی طراحی شده است.

مطالعه اثربخشی

• عنوان: طراحی و پیاده­ سازی یک برنامه واقعیت مجازی برای ارتقاء مهارت­ های هیجانی کودکان دارای اختلالات طیف اوتیسم
• گروه هدف: کودکان ۷۱۲ ساله با اختلال طیف اوتیسم
• مدت دوره توانبخشی: این برنامه کامپیوتری در ۳ سطح به کودک ارائه شد.
• ارزیابی و اثربخشی: ارزیابی دکتر تشخیص اوتیسم شامل اسکریپت­ های هیجانی بود نتایج این مطالعه نشان داد که مداخله مورد نظر سبب بهبود صلاحیت هیجانی کودکان با اختلالات طیف اوتیسم شده است.

برنامه سیپات برای درمان کودکان اوتیسم

در برنامه سیپات تکالیفی جهت ارتقاء انواع توجه از جمله چهار عملکرد اصلی توجه یعنی توجه پایدار، توجه انتخابی-فضایی، توجه کارکردی و توجه جهت­ یابی ارائه شده است.

مطالعه اثربخشی

• عنوان: تقویت توجه در اوتیسم به عنوان یک رویکرد بالقوه برای بهبود عملکرد تحصیلی: یک مطالعه اولیه مبتنی بر مدرسه
• گروه هدف: کودکان ۱۰-۶ ساله مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم
• مدت دوره توانبخشی: ۸ هفته و هر هفته ۲ جلسه
• ارزیابی و اثربخشی: ارزیابی دکتر تشخیص اوتیسم شامل نمره گذاری اختلالات طیف اوتیسم کودکی، ماتریس ­های پیشرونده ریون، ارزیابی تحصیلی و مصاحبه نیمه ساختار یافته بود. کودکانی که در گروه آموزش توجه بودند، بهبود در مهارت­ های تحصیلی و شناختی و کودکان گروه بازی­ های کامپیوتری عادی تنها بهبود در رفتار را نشان دادند

برنامه ارتقاء شناختی در درمان اوتیسم کودکان

این درمان اوتیسم یک رویکرد جامع و تحولی به ترمیم نقایص شناخت اجتماعی و غیر اجتماعی است که در اصل برای بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی تدوین و طراحی شده است و هدفش تسهیل رشد اجتماعی شناختی بزرگسالان با علائم اختلالات طیف اوتیسم است.

مطالعه اثر بخشی

• عنوان: درمان ارتقاء شناختی برای بزرگسالان با اختلالات طیف اوتیسم نتیجه یک کارآزمایی بالینی ۱۸ ماهه
• گروه هدف: بزرگسالان با اختلالات طیف اوتیسم دارای توانایی کلامی
• مدت دوره توانبخشی: ۱۸ ماه و ۴۵ جلسه گروهی و در مجموع ۶۰ ساعت
• ارزیابی و اثربخشی: ارزیابی دکتر تشخیص اوتیسم شامل مجموعه آزمون­ های شناخت کلی ماتریکس و آزمون هوش هیجانی مایر-سولوی-کاروس بود. نتایج نشان داد که ارائه ۱۸ ماهه مداخله، سبب بهبود معنی­ دار مهارت­ های شناختی – هیجانی کودکان با اختلالات طیف اوتیسم شده است.

برنامه آموزش انعطاف­ پذیری شناختی در درمان اوتیسم

این مداخله شامل بازی­ ها و فعالیت­ های حرکتی برای ارتقاء انعطاف ­پذیری شناختی کودکان با اختلالات طیف اوتیسم است.

مطالعه اثربخشی

• عنوان: مداخلات انعطاف­ پذیری شناختی در بین کودکان با اختلال اوتیسم: یک مطالعه طولی
• گروه هدف: کودکان ۱۱-۵ ساله با اختلالات طیف اوتیسم
• مدت دوره توانبخشی: ۲۱ جلسه هفتگی و هر جلسه ۲۰ دقیقه
• ارزیابی و اثربخشی: ارزیابی دکتر تشخیص اوتیسم شامل آزمون کارت­ های ویسکانسین، مصاحبه تشخیصی اوتیسم و ماتریس پیشرونده ریون بود. نتایج این مطالعه نشان داد که مداخله سبب ارتقاء انعطاف­ پذیری شناختی و کاهش علائم اختلالات طیف اوتیسم در کودکان شده است.

برنامه پرشیا در درمان اوتیسم

برنامه پرشیا در درمان اوتیسم با تأکید بر بازشناسی هیجانات براساس اجزاء صورت، موقعیت­ ها و آموزش تئوری ذهن طراحی شده است. تکالیف این برنامه مبتنی بر ابعاد مختلف هیجان و شناخت اجتماعی طراحی شده است. این برنامه توانایی­ های هیجانی و حالات ذهنی کودکان دارای اختلال اوتیسم را به صورت طبقه­ بندی شده تقویت می­ کند.

مطالعه اثربخشی اول

• عنوان: بررسی اثر بخشی توانبخشی شناختی بر بهبود تشخیص حالات هیجانی در کودکان دارای اوتیسم با عملکرد بالا
• گروه هدف: کودکان ۶۹ سال دارای اختلال اوتیسم با عملکرد بالا
• مدت دوره توانبخشی: ۱۴ جلسه یک روز در میان سه بار در هفته
• ارزیابی و اثر بخشی: نسخه اصلاح شده بازشناسی چهره بنتون، بهترین دکتر تشخیص اوتیسم، برای ارزیابی استفاده شد نتایج این پژوهش نشان داد که پس از انجام مداخله مهارت­ های تشخیص حالات هیجان به نحو بارزی در کودکان اوتیسم با عملکرد بالا بهبود می­ یابد.

مطالعه اثربخشی دوم

• عنوان: بررسی تأثیر توانبخشی شناختی بر ترمیم توانایی شناخت اجتماعی کودکان اوتیسم با عملکرد بالا
• گروه هدف: کودکان ۶۹ سال دارای اوتیسم با عملکرد بالا
• مدت دوره توانبخشی: ۱۴ جلسه یک روز در میان سه بار در هفته
• ارزیابی و توانبخشی: آزمون­ های باور کاذب سالی-آن، ذهن خوانی از طریق تصاویر چشم و آزمون ذهن­ خوانی تماشاچی برای ارزیابی استفاده شد. نتایج پژوهش نشان می ­دهد با مداخله کوتاه مدت و فشرده امکان ترمیم توانایی تئوری ذهن در کودکان دارای اختلال اوتیسم وجود دارد.

نتیجه‌گیری:
دکتر صابر، متخصص حوزه اوتیسم و فناوری‌های نوین درمانی، معتقد است که واقعیت مجازی (VR) انقلابی در درمان اوتیسم ایجاد کرده است. این فناوری با ایجاد محیط‌های کنترل‌شده و ایمن، به کودکان اوتیستیک کمک می‌کند تا مهارت‌های اجتماعی، شناختی و حسی خود را تقویت کنند. هرچند VR نمی‌تواند جایگزین درمان‌های سنتی شود، اما به عنوان ابزاری مکمل و امیدبخش، مسیر جدیدی در توانبخشی این کودکان گشوده است. به گفته دکتر صابر، آینده درمان اوتیسم در ترکیب هوشمندانه فناوری با مداخلات شخصی‌سازی‌شده نهفته است.

منابع:

frontiersin.org

autism.org

pmc.ncbi.nlm.nih.gov

autismspectrumnews.org

سوالات متداول:

1-آیا واقعیت مجازی برای همه کودکان اوتیستیک مناسب است؟
خیر، این روش بیشتر برای کودکانی مناسب است که تحمل هدست VR را داشته و به محرک‌های بصری حساسیت شدید ندارند. بهتر است ابتدا با یک متخصص مشورت کنید.

2- از چه سنی می‌توان از VR برای کودک اوتیستیک استفاده کرد؟
معمولاً از 6 سالگی به بعد، اما برای کودکان کوچکتر باید از برنامه‌های بسیار کوتاه (5-10 دقیقه) و تحت نظارت دقیق استفاده شود.