اوتیسم و ارتباط با همسالان

مرکز اوتیسم تهران یکی از مراکز جامع در زمینه درمان کودکان اوتیسم می باشد. این مرکز در حیطه تشخیص اوتیسم توسط دکتر اوتیسم، خدمات کاردرمانی اوتیسم و گفتاردرمانی اوتیسم همچنین رفتاردرمانی اوتیسم فعالیت می نماید. یکی از شیوه های موثر درمان در کودکان اوتیسم رفتاردرمانی است که موجب بهبود ارتباط کودکان اوتیسم با همسالانشان و حضور کودکان در محیط های مختلف می شود. از دیگر خدمات مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی در منزل می باشد که موجب پیشرفت کودکان در روند درمان می باشد.

اوتیسم و ارتباط همسالان

یکی از شیوه‌هایی که برای پیشرفت بسیاری از کودکان با مشکلات احساسی و رفتاری در جریان مدرسه بکار گرفته می‌شود حلقه دوستان است. یک شیوه سیستماتیک است که قدرت گروه همسالان و در نتیجه فرهنگ شاگردی، مثبت بودن و بعلاوه تاثیر محدود و شدید روی رفتار فردی را شناسایی می‌کند. تاثیر بسیار زیاد حلقه دوستان ثابت شده است، زمانی که شبکه حمایتی در محیط کودکان ایجاد می‌شود تجربه موفقیت و دریافت بازخورد مثبت از همسالان هم شروع می‌شود.

ممکن است روی بعد خاصی از مهارت‌های اجتماعی تاکید شود که کودک در آن تبحر ندارد یا کودک فرصت تمرین آن را نداشته باشد. مشارکت همسالان در حلقه آموزش داده شده که چگونه رفتارهای نامناسبی که از کودک اوتیستیک سر زده است را به کار برند. این دلیل اصلی است که چرا این روش به صورت گسترده برای کودکانی بکار می‌رود که مشکلات رفتاری و احساسی را بروز می‌دهند. برای مثال، به صورت موفقیت آمیزی بکار گرفته شده است تا تحکم در محیط مدرسه را با کودکی 5 ساله کاهش دهد که در خطر اخراج از مهد به دلیل مشکلاتی که در شکل‌دهی و حفظ روابط با دوستان دارد، قرار گرفته است.

هدف حلقه موارد زیر هستند:

1. ایجاد محیطی که کودک بتواند ارتباط عادی با همسالان اجتماعی‌تر برقرار کند و حمایت‌شان را داشته باشد.

2. چارچوبی را ایجاد کند که معلم امکان تاکید روی نقص‌های تعاملات اجتماعی کودک را داشته باشد.

3. به همسالان عادی در حال رشد برای شناسایی اختلالات اجتماعی کودکان اتیستیک که دارای مشکلات اساسی و گسترده‌ای هستند کمک کند.

4. مشکلات معینی را برای معرفی مفهوم خلاقیت اعضای حلقه بررسی کند و درک فرهنگ همسالان در محیط آموزشی معین را گسترش دهد.

الیون و باس (1۹۹۱) پذیرفتند که این اقدام درمانی می‌تواند به تعمیم‌پذیری برخی مهارت‌ها کمک کند که کودکان اتیستیک قبلاً آن را داشته‌اند. هرچند، همانطور که آنها تایید کردند، این مسئله می‌تواند از طریق آموزش رفتارهایی بدست آید که خیلی مناسب محیط‌های روزانه است، ایجاد آموزش بین مردم و محیط‌هایی که توجه کودک را جلب می‌کند و بیشترین زمانش را در آن می‌گذارند، تشویق برای رخ دادن طبیعی رفتارهای هدف، تقویت تمرین و کاربرد مهارت‌های یاد گرفته شده در محیط جدید و مناسب و نیز شامل همسالان در فرآیند آموزشی است.

کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب هنگام تلاش برای ایجاد روابط با همسالان با موانع قابل توجهی روبرو می شوند. یک مشکل اصلی، دشواری آن ها در ارتباطات و تعاملات اجتماعی است. این کودکان ممکن است در تفسیر نشانه های اجتماعی مختلف، از جمله حالات چهره و حرکات، مشکل داشته باشند که این امر پاسخگویی مناسب آن ها را در موقعیت های اجتماعی چالش برانگیز می کند. بسیاری از کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است از تماس چشمی یا لمس فیزیکی اجتناب کنند که منجر به سوءتفاهم های احتمالی و احساس طرد شدن در میان همسالان شان می شود. سبک های ارتباطی آن ها، که ممکن است شامل اکولالیا یا دشواری در شروع و حفظ مکالمات باشد، می تواند شکل گیری دوستی ها را بیشتر پیچیده کند. بدون حمایت کافی و مداخله فعال، این مشکلات اجتماعی می تواند کودکان مبتلا به اوتیسم را منزوی کند و آن ها را در برابر احساس تنهایی یا اضطراب آسیب پذیر سازد. بنابراین، درک و رسیدگی به این چالش ها بسیار مهم است. مربیان و همسالان باید در مورد اوتیسم بیاموزند تا فرهنگ همدلی و فراگیری را در محیط های اجتماعی تقویت کنند. متخصصان اوتیسم خاطر نشان می کنند که مهمترین چیز برای کودکان مبتلا به اوتیسم این است که اطمینان حاصل شود که آن ها در جامعه ای که در آن زندگی می کنند، گنجانده شده اند و بر اهمیت آموزش تاکید می کنند. به گفته پروفسور دکتر نیلگون سارپ، کودکان مبتلا به اوتیسم که با همسالان خود هستند، افراد اطراف خود را مشاهده می کنند، از رفتارهای آن ها الگو برداری می کنند، یاد می گیرند و توانایی خود را برای سازگاری با محیط افزایش می دهند. با ایجاد فضاهای حمایتی و تسهیل آموزش مهارت های اجتماعی، می توانیم تعاملات معناداری را بین کودکان مبتلا به اوتیسم و همسالان شان تشویق کنیم. برای تشویق کودکان به تعامل با همسالان، بزرگسالان می توانند چندین استراتژی را اجرا کنند:

-بازی مشارکتی: سازماندهی فعالیت هایی که کودکان با هم کار می کنند می تواند به ایجاد روحیه تیمی و رفاقت کمک کند.

-آموزش همدلی: مربیان می توانند درس هایی را ارائه دهند که دانش آموزان را در مورد اوتیسم آموزش می دهد و به آن ها کمک می کند تا چالش هایی را که همسالان مبتلا به اوتیسم ممکن است با آن روبرو شوند، درک کنند. این همدلی باعث فراگیری می شود.

-مهارت های ارتباطی: بزرگسالان باید ارتباط موثر را ترویج کنند که در آن کودکان یاد می گیرند چگونه خود را بیان کنند و فعالانه به دیگران گوش دهند.

حلقه دوستان و اوتیسم

ارتباط با همسالان برای کودکان اوتیسمی موثر است، چون شبکه‌های اجتماعی را بکار می‌برد که در مدارس اجرا می‌شود تا محیطی برای حمایت از کودک آسیب‌پذیر ایجاد کند. به کودکان اوتیسمی که با اختلالات اجتماعی در ارتباط هستند کمک می‌کند تا مانع فراگیری کامل‌شان بشود. گاس (۲۰۰0) به صورت موفقیت‌آمیزی حلقه دوستان را اجرا کرد تا ماهیت اختلال را برای همسالان کودک اوتیسمی توضیح دهد و ویتاکر و همکاران (۱۹۹۸) افزایش مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی را در کودکان عادی در حال رشد که در حلقه دوستان شرکت کردند؛ گزارش کردند.

هر بخش با یک فعالیت مهیج شروع می‌شود که در طول کل مداخله ثابت نگه داشته می‌شود تا همواره نشان‌دهنده آغاز باشد. این تشریفات به کودکان اوتیستیک فرصتی را ارائه می‌کند که احساس امنیت کند، همانطور که موقعیت تحت کنترل است. هر یک از ۱۲ جلسه، (یک جلسه هر هفته) مدت ۳۰ دقیقه طول می‌کشد و معمولا بعد از پایان روز آموزش صورت می‌گیرد، بنابراین کودکانی که در این حلقه مشارکت خواهند کرد، وقت آزاد و اتاق دارند. از معلم خواسته می‌شود تا کودکان عادی در حال رشد را که برای مشارکت در حلقه مناسب خواهند بود را مشخص کند. معیاری که آنها برای این انتخاب بکار می‌برند حساسیت این کودکان، رابطه‌ای که آنها با کودکان اتیستیک دارند، همچنین موافقت والدین‌شان است. معلم به کودکان عادی در حال رشد درباره هدف حلقه و راهی که آنها می‌توانند به کودکان اوتیسمی کمک کنند تا با آنها تعامل داشته باشد خلاصه‌ای ارائه می‌دهد. معمولا معلم کنترل کننده حلقه دوستان است و دستوراتی را به بقیه اعضا می‌دهد. ویتاکر و همکاران (۱۹۹۸) ذکر کردند که معلمانی که فعالانه در حلقه شرکت کردند گزارش کردند که آنها احساس توانائی بیشتری برای مواجه با کودک اوتیستیک یا حل یک مشکل داشتند.

کالیوا و اورمدیس (۲۰۰۵) حلقه دوستان را برای مهد کودکان اوتیستیک برای یک دوره سه ماه با کمک یک معلم مهد و چهار کودک عادی در حال رشد از هر مدرسه اجرا کردند. تاثیرات اقدام درمانی به صورت سیستماتیک با برنامه مشاهدات بررسی شد که تعداد پاسخ‌ها و تلاش‌های اولیه چه موفقیت آمیز و چه ناموفق از همه کودکان شرکت‌کننده اتیستیک در مدت شروع و بعد از اقدام درمانی و در 2 ماه پیگیری را ثبت کرده بود. این یافته‌ها مشخص کردند که کودکان گروه آزمایش بطور قابل توجه‌ای پاسخ‌های ناموفق کمتر و سرعت‌های آغازین بهتر بعد از مداخله و پیگیری پس از آن نسبت به کودکان گروه کنترل داشتند. معتقدم که افزایش رفتارها صرفنظر از سطح اهمیت آماری‌اش ارزش عملی زیادی دارد. در بخش نیازهای ویژه، حتی جزئی‌ترین بهبود می‌تواند تغییرات جالبی در زندگی روزانه هم برای کودکان اوتیستیک و هم خانواده‌اش ایجاد کند. برای حفظ این تغییرات، حلقه دوستان می‌تواند در خانه اجرا شود. یکی از والدین می‌تواند به عنوان رهبر و برادر یا خواهر، دوستان و همکلاسی‌ها می‌توانند اعضای حلقه باشند.

باید خاطر نشان کنیم که چرخه زمانی فعالیتی است که قسمتی از برنامه آموزشی مهد است و بنابراین معلم مهد با آن آشنا است. این مسئله اهمیت زیاد حلقه دوستان را بوجود می‌آورد، زمانی که کودک اتیستیک یاد می‌گیرد در فعالیتی شرکت کند که بعد از پایان اقدام درمانی متوقف نمی‌شود. به او فرصت تمرین داده می‌شود، رفتارهایی را تعمیم دهد و در آنها تبحر پیدا کند که از طریق حلقه دوستان تقویت می‌شود. این مسئله همچنین توسط فوکس و مک یوی بیان شده است، که ادعا کردند رفتارهایی که حفظ می‌شوند و قسمتی از مجموعه رفتاری کودک می‌شوند آنهایی هستند که اغلب در این محیط‌ها اتفاق می‌افتند.

کودکان در یک حلقه می‌نشینند و یک سری اشیاء مشابه در جلوی خودشان دارند، که آنها برای شرکت در بعضی فعالیت‌ها باید استفاده کنند. متناوبا، آنها در بازی‌های شفاهی شرکت می‌کنند. بهتر خواهد بود که معلم یا همکار دیگری در کلاس داشته باشیم که نزدیک کودک اتیستیک بنشیند و در موردی که خیلی جدی اتفاق می‌افتد دخالت کند (برای مثال، وقتی کودک رفتار کلیشه‌ای را بروز می‌دهد و به فعالیت حلقه توجه‌ای ندارد). کودکان معمولی در حال رشد که اعضای حلقه هستند به صورت شفاهی برای مشارکت‌شان در اقدام درمانی تشویق شوند. زمانی که هدف حلقه دوستان آموزش یا تمرین زبان نیست اما مهارت‌های تعاملات اجتماعی بهبود پیدا می‌کند، کودکان اتیستیک صحبت نمی‌کنند هم می‌توانند از آن سود ببرند. در این مورد، فعالیت‌های حلقه باید روی اشیا در دسترس اطراف یا اجرای فعالیت‌های حرکتی تاکید کند.

منابع:

mastermindbehavior.com

npistanbul.com

researchgate.net

سوالات متداول:

1-آیا کودکان اوتیسم ترجیح می‌دهند تنها باشند؟

برخی کودکان اوتیسم به دلیل اضطراب اجتماعی یا مشکلات حسی ترجیح می‌دهند تنها بمانند، اما بسیاری از آن‌ها تمایل به ارتباط دارند و فقط نیاز به حمایت دارند.

2-تاثیر بازی‌های دیجیتال بر روابط اجتماعی کودکان اوتیسم چیست؟

بازی‌های دیجیتال می‌توانند هم مفید باشند (تقویت تعامل مجازی) و هم مضر (کاهش ارتباط چهره به چهره)، بنابراین باید به صورت کنترل‌شده استفاده شوند.