اختلال حرکتی گفتار یا دیزارتری به اختلالاتی گفته می شود که منجر به ضعف عضلات گفتاری و اختلال در تولید گفتار می گردد. دیزارتی به علل مختلف مانند آسیب های مغزی و بیماری های پیشرونده ایجاد می شود. گفتار درمانی برای دیزارتری از درمان های مهم در انواع دیزارتی می باشد. مرکز گفتاردرمانی در اختلالات حرکتی گفتار تحت نظر دکتر صابر به درمان مشکلات حرکتی گفتار می پردازد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
اختلال حرکتی گفتار یا دیزارتری چیست؟
دیزآرتری یک اصطلاح کلی است که به اختلالات حرکتی گفتار اطلاق می شود و منجر به ضعف عضلات کنترل کننده گفتار می شود. این ضعف می‌تواند تمام سیستم‌های گفتاری را به طور خیلی خفیف یا خیلی شدید تحت تاثیر قرار دهد،که خود تابعی از محل و وسعت آسیب در سیستم اعصاب محیطی و یا مرکزی می باشد. به طور کلی،احتمال تضعیف دامنه حرکت،قدرت،هماهنگی،و سرعت حرکت عضلات در هر یک از سیستم های گفتاری یا در تمام سیستم‌های گفتاری وجود دارد که در نهایت روی نوای گفتار تاثیر سو خواهد داشت.
تشخیص افتراقی و پاتوفیزیولوژی اختلال حرکتی گفتار
دیزآرتری به علل مختلفی نظیر حمله قلبی عروقی،ضربه مغزی،تومر،سموم و بیماری های پیشرونده رخ می دهد. اما گاهی اوقات علت مشخص و قابل تشخیصی پیدا نمی‌شود.مناطق فراوانی از سیستم اعصاب محیطی و مرکزی هستند که در صورت آسیب منجر به دیزارتری میشوند،به همین دلیل این اختلال شیوع نسبتاً بالایی دارد.
انواع دیزارتری و گفتار درمانی برای دیزارتری
متخصصین گفتار درمانی در متون خود، 6 نوع دیزارتری آورده شده است: دیزارتری اسپاستیک (سفت)،دیزآرتری آتاکسیک،دیزارتری فلاسید(شل) ،اختلال حرکتی گفتار هایپر کینتیک،دیزآرتری هایپو کینتیک و دیزآرتری مختلط. تشخیص انواع دیزارتری بر پایه موارد زیر صورت می گیرد:
- ویژگی های تولیدی،آوا سازی و تشدیدی گفتار بیمار که توسط متخصص بالینی شنیده می شود.
- ویژگی‌های عضلانی قابل مشاهده در اندامهای تولیدی و نرمکام
- تجزیه و تحلیل گفتار بیمار با استفاده از دستگاه ها
- ارزیابی متخصص مغز و اعصاب با استفاده از تکنیک های تصویربرداری عصبی که جایگاه ضایعه را آشکار سازد.
| نوع | بیماری/اختلال | محل ضایعه | ویژگی های گفتاری |
| اسپاستیک | فلج بصل النخاعی کاذب | نورون حرکتی فوقانی | تولید غیر دقیق،کاهش سرعت،صوت خشن |
| آتاکسیک | آتاکسی فریدریش یا مخچه ای | مخچه | کشش واج و هجا،کاهش سرعت،نوای غیر طبیعی |
| فلاسید | فلج بصل النخاعی،میاستنی گراو | نورون حرکتی تحتانی | بیش خیشومی،فرار هوا از بینی،نفس آلودگی |
| هایپر کینتیک | کره هانتینگتون، دیستونی | سیستم خارج هرمی | تولید غیر دقیق،مکث های طولانی،سرعت متغیر،نوای آسیب دیده |
| هایپو کینتیک | بیماری پارکینسون | سیستم خارج هرمی | بلندی یکنواخت،زیر و بمی یکنواخت،کاهش شدت |
| مختلط | اسکلروز متعدد، اسکلروز جانبی آمیوتروفیک | چند سیستم حرکتی | بستگی به سیستم حرکتی آسیب دیده دارد |
گفتاردرمانی در اختلالات حرکتی گفتار
اختلالات حرکتی گفتار (Motor Speech Disorders – MSDs)، شامل دو گروه اصلی آپراکسی گفتار (ناتوانی در برنامه‌ریزی و توالی حرکات گفتاری) و دیزآرتری (ضعف، کندی یا عدم هماهنگی عضلات گفتاری به دلیل آسیب عصبی)، چالش‌های عمیقی در ارتباطات فرد ایجاد می‌کنند. این اختلالات، که اغلب ناشی از سکته مغزی، آسیبهای مغزی تروماتیک، بیماریهای تخریبکننده عصبی (مثل پارکینسون، ALS)، یا بیماریهای مادرزادی هستند، می‌توانند باعث تولید گفتار نامفهوم، کند، تلگرافی، یکنواخت، یا با زیروبمی نامناسب شوند. اینجاست که گفتاردرمانی به عنوان سنگ بنای توانبخشی این اختلالات، نقشی حیاتی و تخصصی ایفا می‌کند. گفتاردرمانگران، با دانش تخصصی خود در زمینه آناتومی، فیزیولوژی و عصب‌شناسی مکانیسم‌های گفتار، ابتدا به ارزیابی دقیق ماهیت و شدت اختلال می‌پردازند. این ارزیابی شامل بررسی دامنه حرکتی، قدرت، سرعت، هماهنگی و پایداری حرکات لب‌ها، زبان، فک، کام نرم و تارهای صوتی، و همچنین تحلیل ویژگی‌های آوایی گفتار (وضوح، سرعت، زیروبمی، بلندی و…) است. پس از تشخیص نوع اختلال (آپراکسی یا دیزآرتری و زیرگروه آن) و شناسایی نقاط ضعف و قوت، یک برنامه درمانی فردی‌سازی شده طراحی میشود. رویکردهای درمانی متنوع هستند و بسته به نوع و شدت اختلال انتخاب می‌گردند. برای آپراکسی گفتار، تمرکز بر تمرینات مکرر برنامه‌ریزی حرکتی، استفاده از نشانه‌های چندحسی (دیداری، شنیداری، لمسی)، تکنیک‌های نرخ-آهسته و توالی‌بندی هجاها و کلمات است. برای دیزآرتری، درمان ممکن است شامل تمرینات تقویت عضلات گفتاری، تمرینات افزایش دامنه حرکتی، بهبود هماهنگی، تنظیم سرعت گفتار، آموزش تنفس دیافراگمی، کار بر روی زیروبمی و لحن طبیعی‌تر (مثلاً در هیپوکینتیک ناشی از پارکینسون)، و استراتژی‌های جبرانی برای افزایش وضوح مانند بیش‌تکیه‌دهی باشد. در موارد شدید، گفتاردرمانگران در معرفی و آموزش سیستم‌های ارتباطی مکمل و جایگزین (AAC) مانند تبلت‌های دارای نرم‌افزار تولید صدا یا تابلوهای ارتباطی مهارت دارند.
اهمیت مداخله به نگام و تداوم جلسات درمانی منظم بر کسی پوشیده نیست. پیشرفت در این اختلالات اغلب تدریجی و نیازمند صبر و پشتکار هم از سوی بیمار و هم خانواده اوست. متخصصان مجربی همچون دکتر صابر، با بهره‌گیری از دانش به‌روز و رویکردهای مبتنی بر شواهد، نقش تعیین‌کننده‌ای در کمک به بیماران مبتلا به اختلالات حرکتی گفتار دارند. هدف نهایی گفتاردرمانی در این حوزه، نه تنها بهبود وضوح کلامی، بلکه بازگرداندن توانایی ارتباط مؤثر، افزایش استقلال، و ارتقای چشمگیر کیفیت زندگی افراد است، تا صدای آنان بار دیگر به‌وضوح شنیده شود و داستان زندگی‌شان روایت گردد.
کلینیک گفتار درمانی دکتر صابر در زمینه اختلالات گفتاری مختلف نظیر اسکلروز، پارکینسون، فلج مغزی و آسیب مغزی و نخاعی فعالیت می نماید. اختلالات بلع، مشکلات تلفظی، دیزارتری و…. فعالیت می نماید. گفتار درمانی در منزل از دیگر خدمات این مرکز می باشد. گفتار درمانی کودکان و بزرگسالان به صورت کاملا تخصصی در این مرکز ارائه می گردد
نتیجه‌گیری:
اختلالات حرکتی گفتار مانند دیزآرتری، چالش‌های عمیقی در ارتباطات و کیفیت زندگی افراد ایجاد می‌کنند. با این حال، گفتاردرمانی تخصصی، به‌عنوان مؤثرترین راهکار، امید به بهبود و بازیابی توانایی ارتباطی را زنده نگه می‌دارد. متخصصان مجرب این حوزه، همچون دکتر صابر، با بهره‌گیری از دانش روز و طراحی برنامه‌های درمانی فردی‌سازی شده، به ارزیابی دقیق، تقویت عضلات، بهبود هماهنگی حرکتی و آموزش راهبردهای جبرانی می‌پردازند. تداوم جلسات درمانی و همراهی فعال بیمار و خانواده، کلید دستیابی به نتایج ملموس است. در نهایت، هدف غایی فراتر از وضوح کلمات است؛ بازگرداندن صدای مستقل فرد، احیای اعتمادبه‌نفس و توانایی مشارکت مؤثر در زندگی اجتماعی است، گامی حیاتی برای بازیابی هویت و بهبود چشمگیر کیفیت زندگی.
سوالات متداول:
1- آیا بهبود در اختلالات حرکتی گفتار امکانپذیر است؟ پیشرفت درمان معمولاً چگونه است؟
بله، بهبود در بسیاری از موارد امکانپذیر است، اما میزان و سرعت آن به عوامل مختلفی مانند علت اصلی اختلال (مثلاً سکته مغزی در مقابل بیماری پیشرونده)، شدت آسیب، زمان شروع گفتاردرمانی، تداوم و منظم بودن جلسات درمانی، انگیزه و همکاری بیمار، و حمایت خانواده بستگی دارد. پیشرفت اغلب تدریجی است و نیاز به صبر و پشتکار دارد. در آسیبهای غیرپیشرونده (مثل سکته مغزی)، پیشرفت قابلتوجهتری معمولاً در ماههای اول دیده میشود. در بیماریهای پیشرونده، هدف اغلب حفظ عملکرد موجود و آموزش راهبردهای جبرانی است.
2-چه عواملی باعث ایجاد اختلالات حرکتی گفتار میشوند؟
علل بسیار متنوعند و شامل آسیبهای مغزی اکتسابی مانند سکته مغزی (شایعترین علت)، آسیب مغزی تروماتیک (TBI) و تومورهای مغزی میشوند. همچنین، بیماریهای تخریبکننده عصبی مانند بیماری پارکینسون، اماس (MS)، اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS) و آتاکسیهای مخچهای از علل مهم هستند. برخی اختلالات حرکتی گفتار نیز ممکن است مادرزادی باشند یا در نتیجه عفونتهای مغزی یا عوارض جراحی ایجاد شوند.
1 دیدگاه
دیزارتری باعث شده بود نتونم درست نفس بگیرم و جمله هام نصفه نیمه بمونه. تمرینات گفتاردرمانی کلینیک دکتر صابر بهم کمک کرد هماهنگی عضلات گفتارم رو کنترل کنم