تعریف توجه و تمرکز در کودکان مشکل است. میتوان آن را به صورت تعلق صریح ذهن به یک موضوع- تکلیف خاص تعریف کرد. اجزاء توجه شامل توانایی نگهداری توجه بر روی یک محرک در یک بازة زمانی، توجه انتخابی به یک محرک خاص، تقسیم توجه بین دو یا چند محرک و انتقال توجه از یک محرک به محرک دیگر است. توجه پیش‌نیاز حافظه است. اگر به یک گزینه توجه نشود، نمی‌توان آن را یاد گرفت. مرکز درمان نقص توجه و بیش فعالی دکتر صابر در زمینه تشخیص نشانه های عدم تمرکز در کودکان و درمان توجه و تمرکز در کودکان به صورت تیمی با بهره گیری از دانش گفتاردرمانان، کاردرمانان و روانشناسان مرکز مشغول به فعالیت می باشد. انجام تست عدم تمرکز به صورت تست های کامپیوتری و دستی به تشخیص دقیق نقص توجه در کودکان کمک می نماید. همچنین استفاده از تجهیزات پیشرفته مرکز نظیر اتاق توجه شنیداری، اتاق تاریک توجه بینایی و… در بهبود مشکلات توجهی کودکان موثر می باشد.
نشانه های عدم تمرکز
ظرفیت توجه محدود است و به همین دلیل انسان نمی‌تواند در آن واحد چندین فعالیت مجزا را به خوبی انجام دهد و در صورت ارائة چندین تکلیف همزمان، توجه به اضافه بار مواجه شده و فرد دچار نقص توجه شده و در اجرای تکالیف ناتوان می‌سازد (نجاتی، گروسی فرشی، عشایری و اقدسی، ۱۳۸۷) . مغز سالم میتواند با این مشکل مقابله کند به نحوی که صرفاً اطلاعات خاصی را پردازش نموده و سایر اطلاعات را روند پردازش حذف نماید. تالاموس نقش اساسی در هدف قرار دادن اطلاعات خاص دارد. مواردی از اختلال در کودکان، به دلیل نقص در تشخیص توجه نشان داده شده است. به عنوان مثال، در اختلال نقص توجه – بیش‌فعالی، کودک نمی‌تواند از بین محرکهای متعدد یک محرک خاص را هدف قرار داده و پردازش نماید و دائماً درگیر همة محرک‌ها میشود. در اختلال اوتیسم، تشخیص توجه به محرک مناسب و مرتبط با زمینه صورت نمی‌گیرد و یک محرک غیرضروری و کم‌اهمیت ظرفیت توجهی فرد را اشغال کرده و فرد را از توجه به سایر محرکهای زمینهای بازمی‌دارد (لیوتی و همکاران، 200۶) .
توجه به عملکردهای اجرایی اشتراک‌های زیادی با یکدیگر دارند و گروهی بر این عقیده‌اند که افتراق بین این دو ساختگی است. ساختارهای مغزی متعددی در ابعاد مختلف توجه درگیرند. افتراق بین توجه و کارکردهای اجرایی را میتوان در ساختارهای مغزی درگیر در آنها جستجو کرد. کارکردهای اجرایی به مجموعه عملکردهای قشر خلفی خارجی پیش پیشانی گفته میشود (نجاتی، صالحی نژاد و نیچه، 20۱۸) ولی ساختارهای درگیر در توجه پراکنده در کل مغز هستند. قطعة پس سری در توجه دیداری، قطعه‌های پس‌سری- آهیانه‌ای در توجه دیداری- فضایی و قطعة گیجگاهی (فاصله نواحی زبان آن) در توجه به محرکهای شنیداری نقش دارد. هماهنگی این ساختارها توسط مغز کمربندی قدامی، قشر پیشانی و ساختارهای زیر قشری (هسته‌های قاعده‌ای و تالاموس) صورت میگیرد (سیمرود کلیکمن، 200۹، برای مطالعه بیشتر صالحی نژاد، نژادی و حسین‌پور فرد، ۱۳۹۷ را ببینید).
توجه تواناییای است که به طور گسترده‌ای مستعد آسیب است. بسیاری از کودکان و نوجوانان با آسیب مغزی شدید در مراحل اولیة بهبود، مشکلات مهمی در توجه نشان میدهند. به ویژه برای کودکانی با صدمات شدید سر، ما مشکلات توجه به عنوان بهبود ادامه مییابد. کودکان با اختلالات صرعی و کودکان دارای اختلال ژنتیکی نیز مشکلات توجه را نشان میدهند.
روش‌های تشخیص نقص توجه کودکان
مصاحبة ساختاریافته با والدین.
مقیاس‌های درجه‌بندی رفتاری معلم و والدین؛ کودک در مقیاس در شدت و فراوانی علائمی از قبیل توجه، بازداری، زمان واکنش و تنوع ساخت پاسخ‌ها با همسالان مقایسه میشود.
مقیاس‌های قلم- کاغذی؛ با ارائه تکالیف نیازمند توجه تقسیم شده، پایدار، انتخاب و انتقالی عملکردهای توجهی کودک مستقیماً مورد ارزیابی قرار میگیرد.
ارزیابی‌های رایانه‌ای، که با ارائة تکالیف توجهی برای هر یک از اجزاء توجه کارایی کودک را به صورت دقیق مورد ارزیابی قرار میدهند.
چگونه تمرکز کودک را افزایش دهیم؟ راهکارهای علمی و عملی
کاهش توجه و تمرکز در کودکان میتواند بر عملکرد تحصیلی، مهارت‌های اجتماعی و حتی اعتمادبه‌نفس آنها تأثیر بگذارد. برای افزایش تمرکز، والدین باید از روش‌های علمی و عملی استفاده کنند. در ادامه، چند راهکار مؤثر ارائه شده است:
-ایجاد محیط آرام:
کاهش عوامل حواس‌پرتی مانند صداهای مزاحم، نور زیاد و وسایل دیجیتالی به کودک کمک میکند بهتر تمرکز کند.
-تقسیم کارها به بخشهای کوچک:
کودکان هنگام مواجهه با وظایف سنگین دچار عدم تمرکز می‌شوند. بهتر است کارها را به بخشهای کوچک‌تر تقسیم کنید.
-استفاده از تایمر:
تعیین زمان مشخص برای انجام فعالیت‌ها، کودک را به تمرکز بیشتر تشویق میکند. روش “۲۵ دقیقه کار، ۵ دقیقه استراحت” بسیار مفید است.
-تغذیه سالم:
مصرف غذاهای غنی از امگا ۳، منیزیم و ویتامین B نقش مهمی در بهبود عملکرد مغز و افزایش تمرکز دارند.
تمرینات ذهن‌آگاهی: تکنیک‌هایی مانند تنفس عمیق و مدیتیشن برای کودکان، باعث بهبود توجه آنها میشود.
دلایل کاهش توجه و تمرکز در کودکان و راه‌های تقویت آن
دلایل مختلفی باعث کاهش تمرکز در کودکان میشود که شناخت این دلایل اولین قدم برای حل مشکل است. در ادامه، برخی از مهمترین علت‌ها و راهکارهای پیشنهادی ارائه شده است:
استرس و اضطراب: کودکانی که دچار استرس هستند، به سختی می‌توانند روی یک موضوع متمرکز شوند. ایجاد محیطی آرام و استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی مانند موسیقی ملایم میتواند مفید باشد. کمبود خواب: خواب ناکافی یکی از دلایل اصلی کاهش تمرکز است. کودکان باید حداقل ۹ تا ۱۱ ساعت خواب شبانه باکیفیت داشته باشند. استفاده زیاد از صفحات نمایش: تماشای بیش از حد تلویزیون و بازی با موبایل، توانایی تمرکز کودک را کاهش می‌دهد. بهتر است مدت زمان استفاده از این وسایل محدود شود. رژیم غذایی نامناسب: مصرف زیاد قندهای مصنوعی و فست‌فودها بر عملکرد مغز تأثیر منفی می‌گذارد. جایگزین کردن غذاهای سالم مانند مغزها، میوه‌ها و سبزیجات توصیه میشود. بیش‌فعالی (ADHD): برخی کودکان به دلیل اختلال بیش‌فعالی، تمرکز کافی ندارند. در این موارد، مشورت با متخصص ضروری است.
بازی‌ها و تمرین‌های کاربردی برای افزایش تمرکز کودکان
بازی‌ها می‌توانند راهی عالی برای تقویت تمرکز کودکان باشند. در ادامه، چند بازی کاربردی برای افزایش دقت و تمرکز کودکان معرفی شده است:
بازی حافظه:
کارت‌های تصویری را برای چند ثانیه به کودک نشان دهید، سپس از او بخواهید که تصاویر مشابه را پیدا کند. این بازی به تقویت حافظه و توجه کمک میکند.
پازل و جورچین:
پازل‌های متناسب با سن کودک، قدرت تمرکز و صبر را افزایش میدهند. بهتر است با تصاویر ساده شروع کنید و به مرور سختی را افزایش دهید.
بازی “من چه چیزی را تغییر دادم؟”:
از کودک بخواهید به دکوراسیون اتاق توجه کند، سپس یک وسیله را جابه‌جا کنید و از او بخواهید تغییر را حدس بزند. این بازی دقت بصری را بالا می‌برد.
داستان‌گویی و بازگویی:
یک داستان کوتاه را برای کودک تعریف کنید و از او بخواهید خلاصه‌ای از آن را برای شما بازگو کند. این کار به بهبود مهارت‌های شنیداری و دقت کودک کمک میکند.
بازی چراغ راهنمایی:
این بازی برای بهبود مهارت‌های توجه و کنترل تکانه‌ای کودک مفید است. کودک باید هنگام شنیدن “چراغ سبز” حرکت کند و با شنیدن “چراغ قرمز” متوقف شود.
با انجام روزانه این بازی‌ها، توجه و تمرکز کودکان به تدریج تقویت میشود و آنها در فعالیتهای تحصیلی و روزمره موفق‌تر خواهند بود.
سوالات متداول:
1-چگونه می‌توانم به فرزندم کمک کنم تا بهتر روی تکالیفش تمرکز کند؟
شما میتوانید با تقسیم تکالیف به بخشهای کوچک‌تر، ایجاد زمان‌های استراحت کوتاه و استفاده از ابزارهای بصری مانند نمودارها و لیست‌ها، به فرزندتان کمک کنید تا بهتر تمرکز کند.
2-چگونه می‌توانم از خدمات مرکز دکتر صابر برای بهبود توجه و تمرکز فرزندم استفاده کنم؟
شما میتوانید با مراجعه به مرکز دکتر صابر و استفاده از جلسات ارزیابی و درمانی، به بهبود توجه و تمرکز فرزندتان کمک کنید. این مرکز با استفاده از روش‌های علمی و تیم متخصص، بهترین راهکارها را ارائه می‌دهد.
مرکز درمان بیش فعالی و نقص توجه دکتر صابر با استفاده از تمرینات توجه و تمرکز به درمان کم توجهی در کودکان می پردازد. تمرینات کاردرمانی توجه و تمرکز به تقویت انواع توجه در کودکان با استفاده از ابزارهای تخصصی و درمان های جدید مانند اتاق توجه بینایی، اتاق تقویت مهارت های شنوایی و سنسوری روم می پردازد. امکانات تخصصی مرکز توانبخشی دکتر صابر، در کنار تیم توانبخشی با تجربه و متخصص بهترین نتیجه درمانی را برای کودکان با نقص توجه و بیش فعالی حاصل می نماید.
تمرینات توجه و تمرکز در کودکان
* از کودک با نقص توجه بخواهید یک شی نورانی در حال حرکت را با چشم تعقیب کند (به تدریج زمان تمرین را افزایش دهید).
– شیء را در به صورت خطی افقی حرکت دهید و از او بخواهید آن را دنبال کند.
– شیء را در جهت عمودی حرکت دهید و از او بخواهید آن را دنبال کند.
– شیء را در مسیر دایرهای حرکت دهید و از او بخواهید آن را دنبال کند.
– از او بخواهید 20 ثانیه به شیء ثابت نگاه کند.
– دو شیء در دو دست خود گرفته و دستان خود را باز کنید. از کودک بخواهید توجه خود را از یک شیء به دیگری انتقال دهد. این کار را 20 بار انجام دهد.
– شیء را در مسیری حرکت دهید و با استفاده از حرکت شیء در فضا، شکلی (دایره، مربع، مثلث) بسازید، از کودک بخواهید نام شکل ساخته شده را بگوید.
– در تمرین قبلی از کودک بخواهید شکل مورد نظر را بکشد.
– با استفاده از شیء نورانی یکی از حروف الفبا را در فضا ترسیم کنید ؟؟؟ حدس بزند حرف مربوطه چه کلمهای بوده است.
* مسیر خاصی روی زمین مشخص کنید و از کودک بخواهید فقط روی همان مسیر راه برود. میتوانید برای این کار از مقواهای رنگی، کفی کفش، و یا لیوان یک بار مصرف استفاده کنید.
– کاغذهایی با رنگهای مختلف را روی زمین قرار دهید و از کودک بخواهید فقط روی رنگ خاصی قدم بردارد و یا سریعا از روی آن رنگ بدود.
– از کودک بخواهید با پا گذاشتن روی رنگ خاصی و با جفت پا پریدن مسیر را طی کند.
– در حالی که کاغذهای رنگی (زرد، سفید، قرمز، آبی) روی زمین قرار دارند، از روی آنها طی مسیر کند اما نباید روی کاغذهای قرمز و سبز قدم بردارد.
– از کودک بخواهید تا روی مسیر کاغذهای رنگی شروع به راه رفتن کند و هر زمان که شما رنگی را اعلام کردید پای خود را روی آن بگذارد.
– از کودک بخواهید روی مسیر کاغذهای رنگی شروع به راه رفتن کند، زمانی که شما نام رنگ سبز را آوردید روی رنگ زرد قدم بردارد، همچنین زمانی که نام رنگ آبی را ذکر کردید روی رنگ قرمز قدم بردارد.
– کاغذهای رنگی و یا کاغذهای مچاله شده و یا لیوانهای یک بار مصرف را روی زمین و در فواصل مشخص قرار دهید و از کودک بخواهید عقب عقب روی آنها راه برود.
* روبروی کودک قرار بگیرید. از او بخواهید مانند آیینهی شما، هر حرکتی را که انجام میدهید مانند شما تکرار کند
– دستان خود را باز کنید و مانند شکل در وضعیت ابداکشن قرار دهید.
– در همان وضعیت قبل یکی از دستانتان را به سمت جلو بیاورید.
– هر دو دست را به بالای سر بیاورید.
– دست راست و پای چپ را با هم بالا بیاورید.
– با دست راست بینی خود را گرفته و با دست چپ گوش راستتان را بگیرید و سپس بعد از تکرار کودک دستها را جا به جا کنید.
– یکبار بچرخید و سپس دست بزنید.
– دست راست را روی بینی خود قرار داده و دست چپتان را روی سرتان بگذارید و بعد از تکرار کودک، دستها را جا به جا کنید.
– چشمهایتان را باز و بسته کنید و سپس سر جای خود یکبار بالا و پایین بپرید.
– دستهایتان را تا جای ممکن باز کنید و پای چپتان را بالا بیاورید.
* یک دارت روی مقوا بکشید و ده لایه مختلف روی آن ترسیم کنید و لایهها را نامگذاری کنید.
– از کودک بخواهید در فاصله دور بایستد و هر شمارهای که عنوان میکنید به سمت آن ضربه وارد کند.
– دارت دیگری با مقوا تهیه کرده و فقط یک نقطه مرکزی روی آن بکشید. سپس اسامی مختلفی را روی دارت مورد نظر بنویسید. (اسامی دختر، پسر، حیوان، گل، رنگها و …)
به عنوان مثال: سبز/ آبی/ گربه/ زرد/ قرمز/ آسمان/ رها/ درخت/ فاطمه
سپس از کودک بخواهید در فاصلهای که بتواند حروف نوشته شده را بخواند قرار بگیرد.
دستورات زیر را انجام دهد:
– به رنگ زرد بزن.
– به نام دختر بزن.
– به نام حیوان بزن.
– به برعکس سفید بزن (باید به رنگ سیاه بزند).
– به اسمی که نقطه ندارد بزن (مثل رها).
– به اسمی که یک نقطه دارد بزن (زرد).
– به اسمی که کنار قرمز است بزن.
– به اسمی که سمت چپ آبی است بزن.
– به اسمی که بالای اسم درخت است بزن.
– به اسمی که بالاتر از همه است بزن.
درمان کم توجهی در کودکان بیش‌فعال
* از کودک بخواهید تا به فضای اتاق به خوبی نگاه کند. سپس در گوشهای از اتاق سبد توپی قرار داده و برای کودک توضیح دهید تا باید با چشمان بسته توپها را وارد سبد کند. سپس چشمان کودک را با چشم بند ببندید و او را در سمت دیگر اتاق رها کنید و توپها را یکی یکی به دست او داده تا در سبد قرار دهد.
* چشمان کودک را ببندید سپس اشکال مختلف هندسی را در دست او قرار دهید و از او بخواهید بگوید نام آن شکل هندسی چیست، سپس در حالی که چشمان او بسته هستند از او بخواهید دستورات زیر را اجرا کند:
– دو تا مثلث بده.
– سه تا ربع بده.
– یک دایره بده.
* در حالی که کودک روبروی شما قرار دارد با او توپ بازی کنید و از او بخواهید توپ را چند بار به سمت شما پرتاب کرده و بگیرد. سپس چشمان او را ببندید و از او بخواهید در حالی که توپ را در دست گرفته دو بار دور خودش بچرخد، سپس توپ را در همان ؟؟؟ سمت شما پرتاب کند و بگیرد.
* از کودک بخواهید در حالی که چشمانش بستهاند از درمان مازی که با بالش و یا سایر وسایل موجود در اتاق به شکل راهرویی پیچ در پیچ درست کردهاید چهار دست و پا عبور کند. قبل از تمرین اجازه دهید کودک ماز را کاملا ببینید و مسیر آن را به خاطر بسپارید.
* در حالی که چشمان کودک بسته هستند، در کف دست کودک با انگشت خود شکلی بکشید و از او بخواهید نام شکل مورد نظر را بگوید.
* تمرین قبل را به این صورت انجام دهید که کف دست کودک، حرفی از حروف الفبا را بنویسید و از کودک بخواهید حرف مورد نظر را حدس بزند.
* دو تمرین آخر را بر روی پشت کودک انجام دهید.
* از کودک بخواهید با چشمان بسته، مسیری را طی کند. در حین طی کردن مسیر، کودک را حمایت کنید تا به چیزی برخورد نکند و یا اینکه روی زمین نیفتد.
* دستان کودک را در یک وضعیت خاص قرار بدهید، مثلا دست چپ را بالا و دست راست را به سمت پایین بگذارید. سپس دستان کودک را آزاد کنید و از او بخواهید چشمان خود را ببندد و وضعیتی را که در دستان او ایجاد کرده بودید را به خود بگیرد.
* تمرین قبل را به مرور پیچیدهتر کنید و پاهای کودک را نیز درگیر کنید. مثلا یک دست را به سمت جلو آورده و یک پا را بالا بیاورید. سپس چشمانش را ببندید و از او بخواهید این وضعیت را با چشمان بسته، در خود ایجاد کند.
تمرینات دیداری- حرکتی در درمان کم توجهی در کودکان
– خانه هایی به رنگهای مختلف بر روی زمین کشیده و آنها را شماره گذاری کنید
– از کودک بخواهید روی شمارهها به ترتیب لِی لِی کند.
– روی شمارههای فرد راه برود و روی شمارههای زوج جفت پا بپرد.
– روی رنگ خاصی لِی لِی کند و روی رنگ دیگری جفت پا بپرد.
– از او بخواهید وقتی به اعداد مضرب سه رسید روی آنها پا نگذارد و از روی آنها بپرد.
– مسیر پریدن و لِی لِی را به سمت عقب تکرار کند.
– از کودک بخواهید زمانی که به عدد 4 رسید همزمان هم بپرد و هم 180 درجه بپرخد، سپس مسیر را به سمت پشت خود ادامه دهد، زمانی که به عدد 7 رسید همین حرکت را انجام دهد، حال صورت او رو به صفحه قرار گرفته است.
– از او بخواهید روی خانهها لِی لِی برود، وقتی به اعداد فرد رسید همزمان دست بزند و وقتی به اعداد زوج رسید همزمان گوشهایش را بگیرد.
– از او بخواهید روی خانههای آبی یک بار، روی خانههای قرمز دو بار و روی خانههای سبز سه بار لِی لِی کند. این کار را به تعداد همه خانههای آبی، قرمز وسبز که وجود دارد انجام دهد.
– از او بخواهید بدون اینکه روی خطوط قرار بگیرد، روی خانهها چهار دست و پا راه برود، به گونهای که هر بار دستها در خانه جلویی و پاها در خانه پشتی قرار بگیرند.
– در حین لِی لِی کردن در خانهها سنگ کوچکی را با پاهایش همزمان به سمت جلو براند.
– در فاصلهای دور از خانهها قرار بگیرد و سنگ کوچکی را از دور به سمت خانههایی که عدد آن را به او میگویید پرتاب کند، به گونهای که سنگ دقیقا در همان محل قرار گیرد، مثلاً خانه شماره 7.
– از او بخواهید سنگ را با پا به سمت خانه مورد نظر حرکت دهد، مثلاً با تنظیم نیروی مورد نظر پا، آن را از خانه یک به خانه 7 بیندازد.
– از دو کودک دیگر بخواهید دو سر طناب را بگیرند (یا یک سر طناب را به گوشهای گره زده و سر دیگر آن را خودتان بگیرید)، سپس از کودک بخواهید با حرکت دادن طناب از روی آن بالا و پایین بپرد.
– از کودک بخواهید همزمان با بالا پریدن از روی طناب، در هنگام پریدن دستانش را به هم بزند (دست بزند).
– از کودک بخواهید زمانی که به بالا میپرد همزمان کلمهای را بگوید مثلاً بگوید: «گل» و هنگامی که روی زمین قرار دارد کلمهای دیگر را ادا کند، مثلاً: سیب.
– از کودک بخواهید به سمت عقب از روی طناب بپرد.
– در حالی که طناب روی زمین است از کودک بخواهید به سمت راست و چپ آن را با جفت پاها بپرد و همزمان به سمت جلو نیز حرکت داشته باشد، به گونهای که بعد از چند بار پرش به انتهای طناب برسد.
– کودک، تمرین قبلی را در حالتی انجام دهد که به سمت عقب میپرد و در آخر به اول طناب برسد.
– روی طناب به گونهای راه رود که پای سمت راست او در ابتدا در سمت چپ طناب قرار گیرد و پای ست چپ نیز در سمت راست طناب قرار گیرد، سپس به همین صورت مسیر را تا انتها ادامه دهد.
– روی طناب عقب عقبی راه برود.
– روی طناب به پهلو راه برود.
– در طرف چپ و راست طناب لِی لِی کند. به گونهای که یکبار در سمت راست او و بار دیگر در سمت چپ طناب قرار بگیرد، و در انتها به آخر طناب برسد.
– در حالی که یک پای کودک روی زمین و پای دیگرش روی طناب قرار دارد، با کشاندن پایی که روی طناب است به سمت جلو حرکت کند، در این حالت پایی که روی زمین است همراه با پای دیگر به جلو لِی لِی میکند.
– روبروی طناب قرار گرفته و به سمت جلو و عقب بپرد، و همزمان مسیر طناب را به پیش برود، به طوری که در انتها به آخر طناب برسد.
کاردرمانی کودکان کم توجه
دانش آموزی که در قسمت توجه مشکل دارد، یک حرف یا یک کلمه را در یک متن، به راحتی تشخیص نمیدهد مثلاً «ت» را با «ث، ن، پ، ب» اشتباه میگیرد و یا با دیدن یک کلمه، دچار سردرگمی میشود. تقویت این بخش توسط کاردرمانی کودکان کم توجه باعث تشخیص حروف و کلمات از حروف و کلمات اطرافشان، تجزیه و تحلیل و ترکیب کلمات که برای خواندن کلمات، عبارات و پاراگرافها مهم است، میشود. اگر ضعف و اختلال در توجه، در دوران پیش دبستان، ترمیم نشود، در دوران دبستان، موجب بروز مشکلات خاصی، مخصوصا در خواندن میشود و با توجه با اینکه خواندن زیربنای دروس است، به طبع آن، نوشتن، املا و ریاضیات را نیز درگیر میکند. مرکز کاردرمانی بیش فعالی و نقص توجه در کودکان زیر نظر متخصص کاردرمانی جناب آقای صابر در حیطه تقویت توجه و بهبود مهارت های تمرکزی کودکان با استفاده از تجهیزات پیشرفته مرکز نظیر کاردرمانی نقص توجه، اتاق تاریک بینایی، سنسوری روم، اتاق توجه شنیداری و… مشغول به فعالیت می باشد.
در این تمرینها توانایی کودک را در کشف شکلهای پنهان میتوان تقویت کرد. تداخل خطوط و اشکال ممکن است باعث سردرگم شدن کودک شود، که این خود، نشانهای از مشکل کودک در تشخیص شکل از زمینه است. بر اساس نظر متخصصین امر تعلیم و تربیت، گاهی دانش آموزان در تجزیه و تحلیل و ترکیب کلمات، عبارات و پاراگرافهای نوشته شده دچار مشکل میگردند و نمی توانند بر موردی که از او خواسته میشود تمرکز کند و آن را در زمینه دیداری تفکیک کند. این مهارتها موجب درمان نقص توجه کودکان می گردد.
برای رفع این مشکل نیز و می توان فعالیتهای زیر را انجام داد:
۱) در کارتی که اشکال هندسی گوناگون دارد از کودک میخواهیم که دور شکل هندسی خاصی را خط بکشد.
۲) در داخل یک صفحه، حروفی که شبیه همدیگر هستند، مثل «ب – ث – ت – ن – و یا ح – خ – چ – ج» را بنویسیم و از او بخواهیم، دور حرفی را که ما از او خواستهایم خط بکشد.
۳) از دانش آموز میخواهیم شکل خاصی را در زمینهای مانند نقاشی در هم، پیدا کند.
۴) از دانش آموز می خواهیم دور حرف خاصی را در یک کتاب داستان یا یک برگه روزنامه جدا کند.
۵) نقاشی یا طرح هایی را که در آنها تصاویر پنهان وجود دارد به دانش آموز داده و از وی میخواهیم تصاویر مورد نظر را پیدا کند.
۶) پایداری یا ثبات شکل
هدف این تمرینها ایجاد توانایی درک و تشخیص هر شکل صرف نظر از اندازه، وضعیت و یا رنگ آن است. فراستیک معتقد است که این مرحله جهت تشخیص کلمات آشنا در زمینهای که رنگ و اندازه و شکل آن ناآشناست، ضروری است. در مورد کلمات نیز دانش آموز، این حقیقت را در مییابد که کلمه، چه کوچک و چه بزرگ، چه چاپی و غیر چاپی و… همان کلمه است و توانایی درک و تشخیص حروفی که صدایشان یکی است، اما شکل متفاوتی دارند را دارد. مانند شکلهای مختلف «ز – ذ – ظ – ض» بدیهی است، عدم توانایی کودک در این مرحله، خصوصا در دوران دبستان، میتواند موجب ضعف کودک بیش فعال با نقص توجه در درک هندسه فضایی، املا و خواندن شود.
سوالات متداول:
1-آیا کم توجهی همان ADHD است؟
نه همیشه. کم توجهی میتواند بخشی از ADHD باشد یا ناشی از عوامل دیگر مانند استرس یا کم‌خوابی.
2- آیا بدون دارو میتوان کم توجهی را درمان کرد؟
بله، با رفتاردرمانی، تغییرات محیطی، ورزش، و رژیم غذایی مناسب.
توجه وابسته به میزان کافی از آگاهی و هوشیاری می باشد و ما را به منظور پردازش یک حجم بزرگ از اطلاعات روزانه کمک می کند. مرکز کاردرمانی دکتر صابر در زمینه درمان نقص توجه و تمرکز در کودکان با اختلالاتی نظیر بیش فعالی و اختلال یادگیری و حتی اوتیسم با استفاده از امکانات پیشرفته دنیا نظیر اتاق سنسوری روم، اتاق تاریک توجه بینایی، اتاق مهارت های شنیداری و … فعالیت می نمایند. کاردرمانی توجه و تمرکز از بخش های کاردرمانی ذهنی کلینیک کاردرمانی دکتر صابر می باشد که پس از ارزیابی دقیق مشکلات توجه و انجام تست های توجه کودکان توسط دکتر و تعیین برنامه درمانی بسته به نیاز کودکان مورد استفاده قرار می گیرد. تیم تخصصی دکتر صابر شامل کاردرمانان، گفتاردرمانان و روانشناسان کودک مجرب و کارآزموده در جهت پیشرفت کودکان و بهبود مهارت های توجه و تمرکز کودکان از تکنیک های توانبخشی شناختی در درمان نقص توجه بهره می گیرند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
توجه و تمرکز
توجه و هوشیاری برای اینکه عملکردهای شناختی دیگر روی دهند، مورد نیاز می باشند، توجه به طور معمول پس از سکته و به ویژه در مراحل اولیه بهبودی تحت تاثیر قرار می گیرد. به منظور کمک به فهم بیشتر از توجه، بهتر است آن را به صورت یک سلسله مراتب تصور کنیم،همانطور که توسط ( Sohlberye ) و ( Masteer ) در سال ۱۹۸۹ سطوح مختلف توجه توصیف شده است:
متمرکز شده ( Focused ) : یک واکنش ابتدایی به منظور توجه ثابت به یک محرک خاص مثلاً واکنش به هنگامی که اسم شما را صدا می‌زنند.
ادامه دار ( sustained ): سطح از توجه مربوط به توانایی مغز برای حفظ توجه بر روی یک تکلیف خاص می باشد. همچنین به عنوان تمرکز ( concentration ) شناخته میشود. مثلاً خواندن یک کتاب.
انتخابی ( Selective ) : این صنعت مربوط به توانایی مغز برای نادیده گرفتن محرک های غیر منتظره،تمایل به منظور توجه بیشتر بر روی جزئیات یا بعضی از چیزهای مهم است مثلا نگاه کردن به یک فرد در یک اتاق شلوغ.
تناوبی ( alternating ) : این یعنی توانایی مغز برای انتقال توجه‌اش از یک چیز به چیز دیگر،مثلاً گوش دادن به یک سخنرانی و برداشتن یادداشت.
تقسیم شده ( Divided ): این مورد مربوط به وظایف چندگانه است انجام دادن بیشتر از یک تکلیف در یک زمان مثلاً رانندگی کردن و صحبت با یک مسافر.
ارزیابی کاردرمانی توجه و تمرکز
هدف ارزیابی تعیین این نکته که کدام سطح مشکلات توجهی بیمار بیشتر آشکارتر است می باشد و اینکه چطور این مشکلات بر روی اجرای کاری بیمار اثر گذاشته است.
در ابتدا تست‌های غربالگری ساده‌ای انجام می‌شوند، مثلاً از بیمار بخواهید از عدد ۲۰ عقب بشمارد یا ماههای سال را از آخر بگوید یا اینکه تکلیف هایی را با کاغذ و مداد انجام دهد.
یک رویکرد سازماندهی شده را برای تکلیف ها در مقابل یک رویکرد تصادفی و نا منظم انجام دهید. بیمار را در حال انجام تکلیف های عملکردی مشاهده کنید، آیا هنگامی که پیچیدگی تکلیف بیشتر می شود،حواس پرتی بیماری افزایش می یابد؟آیا بیمار می تواند مدتی از زمان را بر روی یک تکلیف خاص توجه کند؟آیا بیمار می تواند به طور همزمان هم راه برود و هم صحبت کند؟آیا بیمار می تواند یک تکلیف عملکردی را مثل خوراک پزی انجام دهد و توجه اش را به این خواندن و انجام دادن خوراک پزی متناوب کند؟ آیا آنها جزئیات را گم می کنند؟
متخصصان کلینیکی تشخیص کودکان بیش فعال و نقص توجه اغلب گزارش می دهند که بیماران مبتلا به نقایص توجه به نظر سردرگم عمل می کنند و در زمان هایی از روز نیز آژیته ( پریشان ) هستند: این رفتارها میتواند از طریق مشاهده ارزیابی شود. ارزیابی های استاندارد شده برای توجه مثل ( Test of Everyday Attention ) در دسترس می باشند.
کاردرمانی توجه و تمرکز
یک رویکرد عملکردی که تکلیف های معنی دار را مورد استفاده قرار می دهد می تواند مفید باشد. ( Michel ) و ( Mateer ) در سال ۲۰۰۶ پیشنهاد کردند که مداخله بایستی بر روی آموزش مهارت های عملکردی خاص و نه فرآیندهای اساسی متمرکز باشد. رهنمودهای کلینیکی توصیه می کند که کودکان برای درمان مشکلات توجهی تمرینات تکراری از فعالیت‌ها را دریافت کنند. فعالیت‌هایی که برای کودک با نقص توجه معنی دار و جالب هستند و کنترل مقدار محرک در محیط نیز بایستی انتخاب شده باشد. مثلاً در یک جلسه در آشپزخانه، جایی که از کودک خواسته میشود تا یک فنجان شیر گرم درست کند، درمانگران می‌توانند همه آیتمهای لازم را برای انجام تکلیف در جلوی کودک قرار دهند، سپس کودک تنها نیاز به ارتباط دادن اجزا باهم بدون نیاز به جست و جوی آیتم ها در آشپزخانه دارد. در هر زمانی، جلسه تکرار می شود و یک کار اضافی می تواند انجام شود مثل قرار دادن شیر در فریزر یا فنجان ها در قفسه.
همچنان که توجه بیمار بهبود می یابد، چالش ها و پیچیدگی های تکلیف می تواند به منظور کار بر روی سطوح بالاتر توجه افزایش یابد. تکلیف های تکراری می تواند بر روی میز استفاده شود. مثلاً جمع‌آوری حروف و پیدا کردن لغات تا زمانی که مداخلات به صورت یک چالش مناسب در بیایند و به منظور بهبود توجه، درجه بندی شوند.
استراتژی های تطابقی در درمان نقص توجه و تمرکز
رهنمودهای کلینیکی توصیه میکند که بیماران بایستی استراتژی‌ها را برای جبران در کاهش توجهشان آموزش ببینند. در صورتی که توجه به عنوان یک مشکل باقی بماند، می توان از استراتژی ها استفاده کرد. این میتواند به وسیله ایجاد ساختار برای هر روز یکودک مثل استفاده از یک سیستم روزانه انجام شود.
هنگامی که کودکان بیش از حد تحریک شده هستند و این میتواند در رفتار پریشان آنها دیده شود، عوامل ایجاد حواس پرتی را در محیط به حداقل برسانید و مطمئن شوید که کودک در یک مکان آرام قرار دارد. استفاده از تسهیلاتی به‌منظور حفظ توجه کودک در طول تکلیف ها می تواند مفید باشد.( این تسهیلات می تواند کلامی یا بینایی باشد) این تکنیک‌ها بایستی به خانواده‌ها و مراقبان به منظور کاهش پتانسیل مشکلات توجه ای و هیجانی که می تواند در هر دوی بیماران و مراقبانشان به وجود بیاید، آموزش داده شود.
علائم اصلی اختلال نقص توجه – بیش فعالی در کودکان 3 ساله شامل بی توجهی، بیش فعالی و تکانشگری است. الگوهای شناختی اختلال نقص توجه – بیش فعالی بر نقص در عملکرد های اجرایی و ناتوانی مهار تاکید دارند. عملکردهای اجرایی یک کارکرد واحد نیستند و منعکس کننده عملکردهای حلقه نورونی پیش پیشانی – زیر قشری هستند که در تنظیم رفتار، بی توجهی، حافظه کاری و توجه نقش دارند. توجه به عنوان یکی از محوری ترین مشکلات این کودکان در ابعاد مختلف دچار نقص است. ناتوانی معطوف حواس پرتی،اغلب برای توصیف ناتوانی در معطوف کردن توجه به یک موضوع خاص به کار می رود. طبق واحد های عملکردی لوریا ساختارهای مغزی واحد اول، تشکیلات مشبک وظیفه کنترل هشیاری پایه و توجه را بر عهده دارند و عملکرد های مهاری سطح بالاتر به وسیله شبکه‌ای از ارتباطات قشری کنترل می شود توجه در سطوح مختلف در کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی دچار نقص میشود. این سطوح شامل توجه انتخابی، توجه پایدار، انتقال توجه و تقسیم توجه است. توجه انتخابی یکی از پایه ای ترین بخش های توجه است. توجه انتخابی و مهار دو روی یک سکه اند و برای توجه به بخشی از اطلاعات باید بخش دیگراطلاعات را مهار کرد. مشکلات مربوط به حواس پرتی، در نتیجه ضعف در برقراری و یا حفظ توجه، به هنگام انجام تکالیفی است که جذابیت یا نتیجه آنی کمتری دارند، مانند تکالیف یکنواخت و طولانی، کودکانی که دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی هستند احساس می کنند که کار های جایگزین دیگری وجود دارد که جالب تر بوده و در صورت انجام آنها پاداش بیشتری نصیبشان می شود به همین دلیل توجه شان از کار اصلی گرفته می شود و به کارهای جایگزین معطوف میشود. این مشکل ناتوانی در مهار و تکانشگری است. کودکانی که دچار اختلال نقص توجه – بیش فعالی هستند توانایی مدیریت یک سری محرکهای خاص را دارند، اما نمی‌توانند در مقابل محرک های جالب تر مقاومت کنند. بر این اساس مهار محرک های غیر ضروری بخشی از فرآیند توجه است. مشکلات حفظ توجه و مهار تکانه ها می تواند ناشی از مشکلات اساسی در سطح برانگیختگی، بر اساس مدل لوریا در سطح اول باشد. همچنین می تواند توضیحی برای این نکته باشد که چرا استفاده از داروهای محرک به (توجه) کمک می کند. داروهای محرک می تواند سطح برانگیختگی را در حد طبیعی نگه دارند. احتمالاً در مرحله بعدی رشد حفظ توجه برای انجام کارهای پیچیده تر، توسط قطعه پیشانی که وظیفه تنظیم رفتاری را برعهده دارند انجام میشود. از آنجایی که قطعه پیشانی آخرین بخش مغز در روند تحول است، ممکن است علائم بیش فعالی تا حدودی در نتیجه تاخیر در تحویل قطعه پیشانی باشد که وظیفه مهار پاسخ های حرکتی کنترل شده (قطعه پیشانی) را بر عهده دارد. توجه انتخابی رفتارهای پیچیده است که در آن ضمن حفظ یک پاسخ، از پاسخی دیگر خودداری می شود. این ساز و کار فیلتر کننده برای حذف و یا مراقبت از اطلاعات مورد پردازش ضروری است. ناکارآمدی توجه انتخابی، عملکرد کودک در محیط های آموزشی را تحت تاثیر قرار می دهد به ویژه هنگامی که اطلاعات ارائه شده پیچیده و طولانی بوده و به دقت بالا و پردازش همزمان نیاز داشته باشد. بخش دیگری از فرآیند توجه ناتوانی حفظ یک پاسخ رفتاری برای انجام یک فعالیت مستمر و مداوم است. برای این کار، مهار و مقاومت در مقابل دیگر محرک های خارجی لازم است.
اختلال بیش فعالی و نقص توجه ADHD
بیش فعالی و نقص توجه یکی از شایع ترین اختلالات کودکی است که می تواند طی دوران نوجوانی و بزرگسالی ادامه یابد. این اختلال با مشکلاتی در توجه، پرتحرکی (بیش فعالی) و عدم بازداری( تکانشگری) مشخص می گردد. میزان شیوع آن در بین افراد، ۳ الی ۵ درصد است که پسران بیشتر از دختران درگیر می شوند. توجه فرآیندی است که در آن ذهن یک محرک حسی یا موضوعی خاص را انتخاب می کند. این فرآیند درصورت عدم هوشیاری امکان پذیر نیست. ما در بیشتر موارد برای یادگیری به مطالب و تکالیف توجه می کنیم. هرچه مطالب و تکالیف جدید دشوارتر باشند افراد نیاز به توجه بیشتر و مکرر جهت یادگیری دارند. تصمیم گیری مناسب، خلاقیت، حل مسئله، درست اندیشیدن (تفکر منطقی)، فهم مطالب بخصوص در موضوعات پیچیده و … به واسطه توجه امکان پذیر می گردد.
توجه و دقت فرآیندی است که در بهبود حافظه نقش دارد و از طریق آن می توانیم خیلی بهتر و سریع تر به اطلاعات موجود در حافظهمان دسترسی پیدا کنیم.
فرایندهای توجه در افزایش دقت، سرعت و کارایی اعمال روزمره یا فعالیت های خاص نقش دارند نکته ای که باید در نظر داشت این است که فرایندهای هوشیاری، توجه و ادراک با هم در تعامل هستند. شرایط عاطفی هیجانی و عوامل انگیزشی می توانند توجه فرد را تحت تأثیر قرار دهند. گاهی یک صدای بلند با یک حادثه دلخراش می تواند بدون خواست ما بر میزان توجه اثر گذارد. در بسیاری از موقعیتها ما دست به انتخاب میزنیم و به برخی از امور توجه می کنیم ولی در عین حال نسبت به بقیه امور بی توجه هستیم با توجه خیلی کمی داریم.
مراکز توجه در مغز
به نظر می رسد بخشهای مختلفی از مغز مسئول فرآیندهای توجه باشند و نمی توان آن را به ناحیه ویژه با خاصی از مغز نسبت داد. محققان معتقدند که احتمالا مناطق مختلف قشر مخ (بخصوص لوب پیشانی و آهیانه ای)، تالاموس و نواحی دیگری از ساختمان های زیر قشر مغز در فرآیندهای توجه نقش دارند. با این حال، توجه تحت تاثیر مناطق متفاوتی از مغز چون نواحی بینایی، شنوایی، ارتباطی و حرکتی در جریان تکالیف مختلف نیز هست. بنابراین یک ناحیه تخصصی منفرد در مغز در ارتباط با توجه وجود ندارد.
تفکیک توجه از هوشیاری
فرآیندهای ذهنی توجه و هوشیاری با هم در تعامل هستند ولی این فرایندها از یکدیگر مجزا می باشند. به عنوان مثال در توجه گزینشی (انتخابی) فرد از میان رویدادها و تکالیف مختلف دست به انتخاب میزند و این انتخاب در حالت هوشیاری اتفاق می افتد. در حقیقت فرایند توجه به هوشیاری وابسته بوده و صحبت از توجه بدون وجود هوشیاری بی معنا است. مهمترین ویژگی هوشیاری، سیال بودن است. محققین هوشیاری را به جویباری تشیبه می کند که همواره در جریان است. ما در جریان هوشیاری از طریق دقت و توجه، | تکالیف و رویدادهای خاصی را انتخاب می کنیم و به امور دیگر توجه نمی کنیم و از این طریق خود را با شرایط محیطی سازگار می کنیم.
عوامل مؤثر بر توجه
برخی از عواملی که فرآیندهای توجه را تحت تأثیر قرار میدهند عبارت اند از: :
ویژگی های محرک از نظر رنگ، نوع، تحرک و..
ادراک فرد
هوشیاری و آگاهی فرد
علایق و عواطف شخصی
باورهای فردی
شخصیت
انگیزه های اجتماعی همانند نیاز به پیشرفت و قدرت
تنوع فرهنگی
میزان تمرکز فردی
حرفه یا نوع شغل
شرایط محیطی
مشکلات توجه در بیش فعالی چیست؟
توجه پایدار توانایی حفظ توجه و یا توانایی حفظ یک پاسخ رفتاری برای یک فعالیت مداوم و مستمر است. گوش به زنگی اصطلاحی است که اغلب برای توصیف این نوع توجه به کار می‌رود. کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی مشکلاتی در توجه پایدار دارند. در صورتی که در کودکان دارای اختلال نقص توجه، توجه انتخابی نارسا است. تفاوت های بارزی بین انواع زیر ریخت های اختلال نقص توجه – بیش فعالی در کنترل تکانه نیز وجود دارد. کودکان نوع نقص توجه همانند نوع ترکیبی، در بخش ابتدایی تکلیف تحت تمایلات آنی خود هستند. با این حال کودکان دارای نوع نقص توجه به تدریج پیشرفت قابل ملاحظه ای از خود نشان میدهند. در حالی که در نوع ترکیبی این تکانشگری کاهش نمی یابد. بر این اساس کودکان دارای نوع نقص توجه، به پردازش کندتر دارند و مشکلاتشان در توجه انتخابی بیشتر است. بارکلی تفاوت های میان انواع زیرمجموعه‌های اختلال نقص توجه – بیش فعالی را در انواع مختلف توجه ارائه داد که بدین ترتیب است : در نوع ترکیبی، قدرت توجه پایدار پایین بوده اما در صورتی که محرک جدید باشد، این قدر تقویت میشود. در نوع بی توجهی مشکلاتی در توجه متمرکز دیده میشود اما به نظر می‌رسد نقص توجه بیشتر در نتیجه یک اختلال شناختی است.
بی قراری در کودکان بیش فعالی
تکانشگری نقص در مهار، کنترل رفتار و خودتنظیمی است. ناکارآمدی عملکرد های اجرایی در کنترل بی قراری، موجب راهبردهای ضعیف در حل مسئله، ضعف در سازمان بندی مهارتها و حافظه ضعیف می شود که شاخص کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی است. نیگ اصطلاح کنترل شناختی را به جای عملکرد اجرایی استفاده کرد. نامبرده اظهار داشت که اختلال حافظه ممکن است بر روی عملکرد اجرایی نظیر کنترل بی قراری تاثیر بگذارد. مکانیسم های عصبی مربوط به فعالیتهای اجرایی بخشهای گسترده‌ای از مغز را در برمی‌گیرد نیگ اثبات نمود که قطعه پیش پیشانی در بسیاری از فعالیتهای اجرایی و نه همه آنها درگیر میشود علاوه بر این هسته های قاعده ای، تالاموس و مخچه نقش مهمی در خویشتن داری ایفا می کنند ناکارآمدی عملکرد اجرایی تاثیر عمیقی بر روی سازگاری و همزیستی کودک گذاشته و ممکن است از اثرات بیش فعالی یا بی توجهی مخرب تر باشد. ناتوانی در خودداری (مهار) تاثیر منفی بر روی توانایی یادگیری کودک در محیط کلاس دارد. از آنجایی که در این کودکان تخصیص توجه هدفمند نیست کودک هر دو نوع اطلاعات مربوط و نامربوط را دریافت می کند. بر این اساس، اثرات متقابل (بی توجهی) و (ناتوانی در مهار) تاثیری منفی بر روی قدرت پردازش اطلاعات و عملکرد کودک در مدرسه می گذارد. این نقص ممکن است بر اساس شرایط و وضعیتی باشد که کودک با آن روبه رو میشود. در مورد کودکانی که دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی هستند مشکلات توجهی بیشتر هنگامی بروز می یابد که تکلیف تکراری باشد. در نتیجه کودک بی قرار می شود. در تکالیف جدید زود بازده که کودک نتیجه آن را بلافاصله می بیند مشکلات کمتری در (توجه) از خود بروز می دهد. همچنین ممکن است در نحوه ی واکنش به عواقب یک تکلیف و محیط تفاوت‌هایی میان انواع مختلف اختلال نقص توجه – بیش فعالی وجود داشته باشد.
مشکلات شناخت اجتماعی در کودکان بیش فعال
شناخت اجتماعی به عنوان توانایی شناسایی، پردازش و ارائه پاسخ مناسب به محرک های اجتماعی است و دارای ابعاد چون درک خود، در که دیگری، تشخیص تهدید و خودتنظیمی است. سازه هایی چون بازشناسی هیجان، تئوری ذهن و همدلی از کارکردهای شناخت اجتماعی هستند که در آسیب های مغزی ساختارهای مرتبط دچار نقص می شوند. کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی به سه دلیل اساسی می توانند درگیر نقایص شناخت اجتماعی شوند یکی تبعات اجتماعی نارسایی کارکردهای اجرایی به عنوان مثال عدم رعایت نوبت و یا عدم پایبندی به تشریفات اجتماعی به دلیل تکانشگری موجب آسیب به تعامل اجتماعی آنها خواهد شد دوم اهمیت بیشتر محرک های اجتماعی برای کنترل بسیاری از رفتارهای غیر اجتماعی افراد دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی ریشه در کنترل مهاری دارد. به عنوان مثال توانایی در حفظ طولانی مدت یک رابطه و روابط متعدد کوتاه مدت یک نارسایی اجتماعی است که ریشه در کارکرد اجرایی ناقص دارد و دلیل سوم، اختلالات همراه است بسیاری از مشکلات همراه اختلال نقص توجه – بیش فعالی مانند اختلال سلوک خود نقص محوری شناخت اجتماعی دارند. در مطالعه‌ای که روی توانایی ذهن خوانی کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی انجام شده است نارسایی این کودکان در مقایسه با همتایان طبیعی با استفاده از آزمون ذهن خوانی از طریق تصاویر چشم نشان داده شده است. مرور مطالعات انجام شده در خصوص بازشناسی حالات هیجانی چهره، به عنوان یک کارکرد شناخت اجتماعی نشان می‌دهد کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی در بازشناسایی حالت هیجانی و چهره نارسایی دارند.
مشکلات زبان در کودکان بیش فعال
کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی نسبت به همتایان با تحول طبیعی مشکلات زبانی بیشتری دارند. اگرچه مشکلات زبان یک معیار اصلی برای تشخیص اختلال نقص توجه – بیش فعالی نیستند اما مطالعات گوناگونی شیوع بالای مشکلات زبانی در این افراد را نشان داده‌اند. براک و همکاران در پژوهش خود نشان دادند که ۶۴ درصد از کودکان سوئدی دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی دچار مشکلات زبان نیز هستند مشکلات زبانی ممکن است پیش از پدید آیی و توسعه اختلال نقص توجه – بیش فعالی وجود داشته باشد و پیش درآمد اختلال باشد پترسون و همکاران به بررسی نقش توانایی های زبانی و خودتنظیمی در توسعه مشکلات رفتاری اختلال نقص توجه – بیش فعالی پرداختند و به این نتیجه رسیدند که توانایی زبانی پیش بینی کننده توانایی خود تنظیمی است و خود تنظیمی به عنوان یک واسطه گر موجب تأثیر زبان بر نشانه‌های نقص توجه – بیش فعالی میشود. گات، هکمن، میر، اسمید و گراب در پژوهش‌های خود نشان دادند که بین اختلال نقص توجه – بیش فعالی و مهارت های زبان دریافتی و زبان بیانی ارتباط منفی وجود دارد و هرچه نشانه های نقص توجه و بیش فعالی کمتر باشد، مهارت‌های زبان دریافتی و زبان بیانی بهتر است. تاخیر قابل توجه درتمام دوره های زبانی فرد زبان دریافتی مهارت معنایی و زبان کاربردی در اختلال نقص توجه – بیش فعالی مشاهده می شود. همبودی اختلال زبانی ویژه با اختلال نقص توجه – بیش فعالی در والدین خطر وجود مشکلات زبانی را در کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی بالا می‌برد. به طور کلی کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی در تعدادی از ابعاد زبانی شامل زبان کاربردی خواندن روانی کلامی و نامیدن دارای نقص هستند.
