چه لکنت زبان فرد در نتیجه یک پیش زمینه وراثتی ایجاد شده باشد یا یک آسیب مغزی اولیه یا دیگر آسیب ها، به نظر می رسد که احتمالاً ساختار ها و عملکرد ها در سیستم عصبی مرکزی مغز آن دسته از افرادی که لکنت زبان می کنند، متفاوت یا « نابهنجار» است. در واقع، ساختار ها و عملکرد های مغز پلی بین سبب شناسی اختلال و رفتار هستند. به بیان دیگر، یک پیش زمینه ژنتیک، آسیب، ضربه، یا برخی دلایل ناشناخته ممکن است در نتیجه ساختار ها و یا عملکرد های مغز اینجاد شوند که پردازش عصبی طبیعی برای گفتار و زبان را به تأخیر می اندازد یا مختل می کند. این تأخیر یا اختلال ممکن است موجب تکرار ها، یا کشیده گویی ها و یا قفل هایی شود که اختلال را ترسیم می کنند. رضایت مراجعه کنندگان به کلینیک گفتادرمانی دکتر صابر، بهترین مرکز گفتاردرمانی لکنت زبان در تهران، با استفاده از روش های مفید گفتاردرمانی برای درمان لکنت زبان کودکان همچون گفتاردرمانی در منزل، گفتاردرمانی کودکان، گفتاردرمانی انلاین و… به درمان کودکان مبتلا به لکنت زبان می پردازد.
جستوجو برای چگونگی تفاوت این ساختار ها و عملکرد های مغز در افرادی که لکنت زبان می کنند، حداقل از زمان آزمایشات لی ادوارد تراویس در دانشگاه آیووا در دهه 1930، در جریان است . در بخش های بعد مطالعات ساختار و عملکرد مغز را در بخش های جداگانه ای مرور خواهم کرد. هرچند بدیهی است که آن ها برهم تأثیر دارند. بحث ساختارها و عملکرد ها را با صحبت کردن در مورد این که چگونه ممکن است ساختار مغز به وسیله لکنت زبان تغییر کرده باشد و چگونه ممکن است درمان عملکرد مغز را تغییر داده باشد، پیگیری خواهم کرد.
تفاوت های ساختار مغز در لکنت زبان
در مقایسه با جستوجو برای عملکرد نابهنجار در مغز افرادی که لکنت زبان می کنند، تقریباً به تازگی تحقیق بر روی تفاوت های ساختاری واقعی در مغز آن ها آغاز شده است. چندین مطالعه بین سال های 2000 تا 2007 با اندازه گیری شکل، اندازه و چگالی مناطق گفتار و زبان، آناتومی مغز بزرگسالانی که لکنت زبان می کردند را بررسی کردند. یافته ها پیشنهاد کردند که مناطق حسی، طرح ریزی و حرکتی در نیمکره چپ این افراد به شکل متفاوتی در مقایسه با افراد غیر لکنتی رشد یافته است. برای مثال نشان داده شده است، مسیر های ماده سفید، که اطلاعات را از مراکز حسی که ممکن است بازنمایی های واج شناختی صدا ها را ذخیره کنند و به مناطق اجرای حرکتی نیمکره چپ منتقل کنند، تراکم کمتری از آنچه در گویندگان طبیعی است دارند، در حالی که مشخص شده است این مسیر ها در نیمکره راست افرادی که لکنت زبان می کنند متراکم تر می باشند. به نظر می رسد که نیمکره راست برخی عملکرد های معمول نیمکره چپ را برعهده گرفته است. در سال 2008 محققان تصویربرداری عصبی، تکنیک هایی را ایجاد کردند که جهت استفاده برای کودکان امنیت کافی را داشتند. در آن سال، دوگروه از محققان ، مطالعاتی از کودکان سن مدرسه که درسال های پیش از مدرسه شان لکنت زبان کرده بودند را منتشر کردند. یک مطالعه در کودکانی که از لکنت زبان بهبود یافته بودند در مقایسه با کودکانی که بهبود نیافته بودند( و یک گروه کنترل) نشان داد که هم لکنتی های بهبود یافته و هم تثبیت شده، حجم ماده خاکستری اطراف ناحیه بروکایشان، و هم چنین نواحی لب گیچگاهی به صورت دوطرفه که ممکن است مربوط به درک شنیداری گفتار باشد، کاهش یافته بود. گروهی که لکنت زبان شان تثبیت شده بود نیز تراکم کمتر مسیر های ماده سفید متصل کننده بازنمایی های واج شناختی صداها به نواحی اجرایی حرکتی گفتار را نشان دادند، همین نقایص در لکنتی های بزرگسال نیز مشخص شده بود که پیشتر توضیح داده شد. دوباره این یافته ها در مطالعه دیگر از کودکانی که کمی بزرگ تر بودند در همان سال گزارش شد که پیشنهاد داد این ناهنجاری ساختاری در نیمکره چپ ممکن است عامل مهمی در لکنت زبان باشد. یافته های سال 2008 از دو گروه ذکر شده در بالا توسط سیکووسکی، فاکس، اینگهام، و روبین تکرار شد که با استفاده از تکنولوژی وسیع تر تصویربرداری مغز بود، آن ها اشاره کردند که اصلی ترین تفاوت بین لکنتی ها و غیرلکنتی ها در مسیر های رشته ای نیمکره چپ است که بین قشر آهیانه تحتانی( یکپارچگی حسی) با قشر پیشانی شکمی( طرح ریزی حرکتی ) ارتباط برقرار می کند. همانطور که در مطالعات قبلی نویسندگان دریافتند، در افرادی که لکنت زبان می کنند در مقایسه با غیرلکنتی ها، فیبر های عصبی مشخص کارآیی لازم برای انتقال تکانه ها در جریان جهت دار گره های عصبی را ندارند. بنابراین، انتقال، سرعتی که باید داشته باشد را ندارد. مسیر فیبری مورد سؤال، فاسیکولوس طولی فوقانی است، عملکرد آن ایجاد یکپارچگی حسی – حرکتی برای گفتار است.
تفاوت های عملکرد مغز در لکنت زبان
تحقیق برروی تفاوت های عملکری تاریخچه طولانی دارد که در دهه 1920 با آن چه امروز تکنولوژی ساده ای به نظر می آید، آغاز شده است. به شکل قابل توجهی، اکثر مطالعات جدید که از تکنولوژی مدرن استفاده می کنند، بسیاری از یافته های قدیمی را تأیید کرده اند. در اصل، مطالعات قدیمی و جدید هر دو نشان داده اند افرادی که لکنت زبان می کنند[ درحین گفتار روان و گفتار با لکنت زبان] در نیمکره راست شان فعالیت بیشتری نسبت به نیمکره چپ شان دارند. این برعکس الگوی نشان داده شده توسط افراد روان گروه کنترل می باشد که فعالیت قابل ملاحظه ای در نیمکره چپ و فعالیت کمتری در نیمکره راست، حین گفتار نشان دادند. فعالیت دیده شده در نیمکره راست لکنتی ها اغلب در همان نواحی ای می باشد که همولوگ( موازی) با نواحی بیشتر فعال در نیمکره چپ گویندگان روان هستند. مطالعات تصویربرداری عصبی همچنین تعداد زیادی از کم کاری های ساختار های نیمکره چپ را مشخص کردند که معمولا ً برای گفتار فعال هستند، مانند مناطق اطراف مسیر های ماده سفید که به نظر می رسد اطلاعات را از مناطق حسی وبازنمایی صدا به مناطق اجرای حرکتی منتقل می کنند. مطالعات لکنت زبانی ها بعد از درمان، به طور گسترده نقض پرکاری نیمکره راست و کم کاری نیمکره چپ را که به تازگی توضیح داده شد، مشخص کردند. نتیجه هردو مطالعات درمانی کوتاه مدت و بلندمدت با استفاده از تصویربرداری مغز پیشنهاد دادند که نواحی از نیمکره چپ که قبلاً کم کار شده بودند اکنون دوباره فعال شده اند و مناطق نیمکره راست اکنون به طور طبیعی کمکار شده اند.
سوالات متداول:
1-چگونه میتوان لکنت ناشی از مشکلات مغزی را تشخیص داد؟
تشخیص با استفاده از ارزیابی‌های گفتاردرمانی، تصویربرداری مغزی (مانند fMRI یا EEG) و معاینات نورولوژیکی توسط متخصص انجام میشود.
2-آیا کودکان مبتلا به لکنت مغزی به درمان متفاوتی نیاز دارند؟
بله، در کودکان به دلیل انعطافپذیری عصبی بالا، مداخلات زودهنگام مانند تحریک مغزی غیرتهاجمی و بازیهای کلامی میتواند نتایج بهتری داشته باشد.
لکنت زبان در دوقلو ها مخصوصا پسر ها بیشتر از کودکان دیگر اتفاق می افتد. به جز دوقلو هایی که پیش از ۳۳ هفته متولد شده اند یا دچار آسیب مغزی شده اند، اختلالات زبان در دوقلو ها به طور معمول خفیف است. دوقلو زایی با میزان بیشتری از نارسایی و عوارض زایمان همراه است که هر دو، جز عوامل خطر برای اختلالات زبانی می باشند. بعضی از دوقلو ها بین خود نوعی زبان خصوصی ایجاد می کنند که مانع رشد طبیعی زبان شان می شود. شدت لکنت زبان در دوقلوها اختلالی است که شامل مشکلات مکرر و قابل توجه در روان بودن و سلیسی گفتار می شود. رابطه میان ژنتیک و لکنت زبان در دوقلوها بیان می کند که در برخی از دوقلوها لکنت زبان تبدیل به یک اختلال مزمن می شود که تا بزرگسالی نیز ادامه پیدا می کند. کلینیک گفتاردرمانی لکنت دکتر صابر با جمعی از متخصصین گفتاردرمانی حرفه ای در جهت درمان لکنت زبان کودکان، عالی ترین خدمات را خدمت مراجعه کنندگان عزیز در دو منطقه غرب و شرق تهران ارائه می دهد.
جهت تماس باکلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقایدکتر صابر (کلینیکتوانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
لکنت زبان در دوقلو ها و وراثت
انتقال ژنتیکی لکنت زبان هم چنین می تواند با مقایسه وقوع لکنت در دوقلو های غیر همسان و همسان مورد بررسی قرار گیرد. دوقلو های همسان ( که به آن ها دوقلو های تک تخمکی نیز گفته می شود) ژن های کاملاً یکسانی دارند. در دوقلو های غیرهمسان( دو تخمکی)، همانند هر دو خواهر یا برادر دیگری، تنها 25 درصد ژن های آن ها یکسان است، شباهت های بیشتر در صفات دوقلو های همسان در مقایسه با صفات دوقلو های غیرهمسان به طورکل وابسته به وراثت می باشد. بسیاری از مطالعات لکنت زبان در دوقلو ها، دو یافته عمده را آشکار می سازند. یکی از آن ها این است که در مقایسه با دوقلو های غیرهمسان، که جنسیت شان نیز یکی است، دوقلو های همسان تطابق بیشتری را نشان می دهند( اگر یکی از دوقلو ها لکنت زبان داشته باشد، دیگری نیز خواهد داشت.) دومین مورد این است که با وجود سازش بیشتر در بین دوقلو های همسان، هنوز دوقلو های همسان زیادی وجود دارند که یکی از دوقلو ها لکنت زبان دارد و دیگری لکنت زبان ندارد( ناسازگاری)، این دو یافته پیشنهاد می دهند که ژن ها به تنهایی عمل نمی کنند، محیط باید با ژن ها برای ایجاد رفتار مورد پرسش تعامل کند، و حتی در دوقلو ها، محیط آن ها( هم قبل از تولد و هم بعد از تولد) ممکن است آنطور که به صورت سطحی به نظر می آید مشابه نباشد.
لکنت زبان و فرزند خواندگی
یکی از قدرتمند ترین روش ها برای بررسی مشارکت نسبی ژن ها و محیط در لکنت زبان، در نظر گرفتن خانواده لکنتی هایی است که بلافاصله پس از تولد به فرزند خواندگی انتخاب شده اند. وقوع بیشتر لکنت زبان در بین خویشاوندان زیستی لکنتی های به فرزندخواندگی انتخاب شده از نقش بیشتر لکنت زبان در بین خویشاوندان پذیرفته شده از نقش بیشتر محیط حمایت خواهد کرد. مطالعات اندکی که انجام شده اند نتایج شان را ترکیب کردند اما یک مطالعه که هم خانواده های زیستی و هم پذیرفته شده را بررسی کرده، دریافته است که هرچند هم انتقال موروثی و هم محیط در وقوع لکنت نقش دارند اما انتقال موروثی تا حدودی نقش پررنگ تری دارد.
لکنت زبان در دوقلو ها و بررسی ژن ها
انسان ها بین 25000 تا 35000 ژن متفاوت دارند. ژن ها بخش هایی از DNA هستند که صفات گوناگون فرد را مشخص می کنند. DNA دربرگیرنده« کتابی راهنما» است که به بدن می گوید چگونه مواد شیمیایی گوناگون که تعیین کننده ویژگی هایی همچون وزن فرد، قد، رنگ چشم، آسیب پذیری احساسی، توانایی ورزشی، و هرچیز دیگر که تحت تأثیر انتقال موروثی هستتند را بسازد زنجیره ای بسیار بلند DNA( که شامل ژن های بسیاری هستند) در ساختار های کوچک کرم مانندی پیچیده می شوند که کروموزوم ها نامیده می شوند. تقریباً هر سلولی در بدن شامل 23 جفت کروموزم است- یک عضو از هر جفت از سوی پدر فرد و یکی از سوی مادر است. ممکن است برخی صفت ها بیشتر توسط ژن های مادر تعیین شوند و برخی دیگر بیشتر توسط ژن های پدر، برخی صفت ها توسط یک ژن تعیین می شوند، برخی دیگر توسط عمل چند ژن با یکدیگر. جست و جو برای ژن ها مرتبط با لکنت زبان با نگاه کردن به کروموزوم ها در بسیاری از افراد خویشاوند انجام می شود، برخی از آن ها که لکنت زبان دارند و برخی که لکنت زبان ندارند. بنابراین، کروموزوم های زیادی در افراد خویشاوند تماماً یکسان خواهند بود، اما اگر ژنتیک یک عامل در لکنت زبان است، گروهی از خویشاوندان که لکنت زبان دارند یک یا چند کروموزوم بیشتر خواهند داشت که با گروهی از خویشاوندان که لکنت زبان ندارند متفاوت خواهند بود.
بررسی رابطه لکنت زبان و ژنتیک
گفتاردرمانان لکنت زبان، خانواده ها و جوامع را با تمرکز زیاد بر روی افرادی که لکنت زبان دارند، در نظر می گیرند و هفت کروموزوم مختلف را شناسایی کرده اند که به نظر می رسد با لکنت زبان در ارتباط هستند. یکی از کروموزوم ها نشان داده است که سه بخش ژنتیکی را انتقال می دهد که یکی از آن ها با کنترل حرکتی و تنظیم احساسی مرتبط است. کروموزوم ها و ژن های بسیار متفاوتی یافت شده که با لکنت زبان در ارتباط هستند و دال بر این موضوع هستند که اصلیت لکنت زبان ممکن است تا چه حد متنوع و پیچیده باشد. ممکن است عوامل بسیار متفاوتی باعث لکنت زبان شوند و این عوامل با سایر عوامل برای ایجاد یک پایه عصب شناختی برای لکنت زبان تعامل می کنند. برای مثال، نقایص نوروفیزیولوژیک ممکن است باعث ایجاد مشکلات و تأخیرهایی در کنترل حرکتی گفتار، پردازش حسی، طرح ریزی و اجرای زبانی، و یا آسیب پذیری احساسی شوند. ترکیب این مشکلات ممکن است باعث ایجاد تکرار ها، کشیده گویی ها و قفل هایی شود که در کودکان هنگامی ظاهر می شوند که آن ها گفتار و زبان را در سراسیمگی بین رشد و شکوفایی بیش از حد گفتاری و صحبت کردن های نامفهوم رشد می دهند و از سوی دیگر، محیط طبیعی کودک یک خانواده معمولی است. هنگامی که با والدین درباره علم ژنتیک در لکنت زبان صحبت می کنید، آگاه باشید که ممکن است والدین احساسات مختلفی درباره احتمال این که کودک شان یک پیش زمینه ای برای لکنت زبان داشتن را به ارث برده باشد، داشته باشند. از یک سو ممکن است این موضوع به آن ها کمک کند تا بفهمند که شیوه والدینی آن ها باعث لکنت زبان نشده است، از سوی دیگر ممکن است والدین به خاطر انتقال ژن هایی که ممکن است باعث لکنت زبان شده باشند، احساس گناه کنند درهر حالت برای آن ها مهم است بدانند که تغییرات ژنتیکی نه کاملاً خوب هستند و نه کاملاً بد، چارلز داروین نابغه را به یاد داشته باشید، ژن هایی که زمینه را برای لکنت زبان یک کودک مهیا می سازند ممکن است استعداد های بسیار مفید یا حتی فوقالعاده ای را نیز انتقال دهند.
سوالات متداول:
1-آیا احتمال بروز لکنت زبان در دوقلوها بیشتر از سایر افراد است؟
مطالعات نشان میدهد دوقلوهای همسان (تک‌زیگوت) نسبت به دوقلوهای غیرهمسان یا افراد عادی، احتمال بیشتری برای تجربه لکنت زبان دارند. این موضوع نقش عوامل ژنتیکی را در ایجاد لکنت پررنگ میکند، هرچند محیط مشترک زندگی نیز میتواند تأثیرگذار باشد.
2-آیا درمان لکنت در دوقلوها متفاوت از افراد عادی است؟
خیر، روشهای درمانی مانند گفتاردرمانی، تمرینات روان‌سازی کلام، و مداخلات شناختی-رفتاری برای دوقلوها نیز مشابه دیگران است. اما ممکن است نیاز به جلسات جداگانه یا مشترک بسته به شرایط عاطفی آنها باشد.
لکنت زبان یکی از اختلالات گفتاری دوران کودکی می باشد که شیوع آن در جوامع و سنین مختلف متفاوت است. به طور میانگین شیوع لکنت زبان در کودکان را حدود یک درصد تخمین زده اند اما این میزان در کودکان دختر و پسر یکسان نمی باشد و شیوع لکنت در پسرها تقریبا چهار برار دختران است. سن شیوع لکنت زبان به عوامل مختلفی نظیر ژنتیک جامعه طول زمان لکنت و … بستگی دارد. مرکز گفتاردرمانی لکنت زبان در زمینه تشخیص و درمان لکنت زبان در کودکان به صورت تخصصی فعالیت می نماید و با استفاده از تجربه و دانش گفتاردرمانان خود در کنار تجهیزات پیشرفته و روز دنیا در زمینه درمان لکنت زبان در کودکان پیشرو می باشد. دو شعبه فعال در غرب و شرق تهران موجب دسترسی آسان مراجعین به خدمات توانبخشی کودکان در زمینه بهبود لکنت زبان گردیده است.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
لکنت زبان و سن شروع لکنت
بیایید ابتدا این سؤال را مورد ملاحظه قرار دهیم که کودکان هنگامیکه شروع به لکنت کردن میکنند ، به طور میانگین چه سنی دارند . دراولین مطالعات (برای مثال ، میلیسن و جانسون ، 1936) محققین یکسال یا بیشتر پس از اینکه شروع لکنت اتفاق افتاده بود از والدین میخواستند تا سن شروع لکنت در کودکشان را بهیاد بیاورند. سن میانگین شروع ، برگرفته از 9مطالعه مربوط به قبل از سال 1990 بلاداستین و راتنر (2008) خلاصه شده است ، تقریبا 4سال است. پس ازسال 1990 ، با راهنمایی ایهود یایری و همکارانش در دانشگاه ایلینویز ، محققین مراقب بودند تا با والدین کودکانیکه درفاصله 12ماه از مصاحبه والدین شروع به لکنت کرده بودند ، مصاحبه کنند. بلاداستین و راتنر (2008) شش مطالعه انجامشده پس از سال 1990 راکه در آنها با والدین در فاصله کمتری از شروع لکنت نسبت به مطالعات قبلی ، مصاحبه شده بود ، فهرست کردند. سن میانگین شروع دراین مطالعات جدیدتر حدود 8/2 سال است ، بنابراین ، یا مطالعات جدیدتر تصویر دقیقتری از سن شروع میدهند یا سن شروع کمتر شده است یاهردو. اتفاق نظر کنونی براین است که شروع لکنت معمولا قبل از 3سالگی اتفاق میافتد و بیشتر شروعها بین سن 2 و 5/3 سالگی اتفاق میافتد. برخی از کودکان بزرگتر – تاحدود 12سالگی – ممکن است شروع به لکنت کنند اما اینها موارد نادرتری هستند . شروع لکنت در نوجوان و بزرگسالان احتمالا شکلی متفاوت از ناروانی – سایکوژنیک یا نوروژنیک – میباشد.
بررسی شیوع لکنت زبان در کودکان
واژۀ« شیوع» برای نشان دادن میزان گستردگی یک اختلال گفتاری استفاده میشود. اطلاعاتی در مورد سن شیوع لکنت زبان به ما میگوید که هم اکنون چند نفر با چه بازه سنی لکنت می کنند. دستیابی به اطلاعت دقیق و به روز درباره سن شیوع لکنت زبان، مشکل میباشد. تحقیقات گذشته شامل مطالعاتی است که تفاوتهای بسیاری در روش شناسی دارند که این تفاوتها میتوانند باعث تفاوتهای گسترده ای در تخمین های شیوع شوند. برای مثال، شیوع لکنت احتمالاً به طور قابل ملاحظه ای همراه با سن تغییر مییابد و همه مطالعات، لکنت را در گروه های سنی یکسان بررسی نکرده اند. علاوه بر این، ممکن است تعاریف لکنت از مطالعه ای به مطالعه دیگری متفاوت باشند. برخی مطالعات ممکن است اشخاص ناروان نسبتا طبیعی را در نظر بگیرند، ممکن است سایرین آنها را در نظر نگیرند.
بیچمن، نایر، کلگ و پاتل با استفاده از یک نمونه گویا، شیوع اختلالات گفتار و زبان را در کودکان مهدکودکی ارزیابی کردند. آنها کودکانی که در غربالگری ابتدایی رد شده بودند را دوباره به همراه یک نمونه تصادفی از کودکانی که قبول شده بودند، بررسی کردند. شیوع لکنت زبان در این نمونه از کودکان مهدکودک 4/2 درصد بود. هرچند این تنها یافته از یک مطالعه است، دقتی که با آن اطلاعات جمع آوری شده بودند، اعتبار آن را افزایش میدهد. بلاداستین و راتنر( 2008) نتایج 44 مطالعه در کودکان سن مدرسه ی ایالات متحده، اروپا، آفریقا، استرالیا و هند غربی را بازبینی و خلاصه کردند. این مطالعات نشان میداد که شیوع لکنت در سال های مدرسه حدود 1 درصد است . اندروز، هادینات، کرایگ، هاوی، فیر و نیلسون به همین نتیجه رسیدند- که حدود 1 درصد از کودکان مدرسه ای سراسر دنیا در هر دوره زمانی احتمال دارد که لکنتی باشند. اگر شیوع 4/2 درصدی گفته شده در بالا بین کودکان مهدکودکی معتبر باشد، باید تعداد قابل توجهی از بهبودی ها بین مهدکودک و سطوح بالاتر اتفاق بیافتد.
مشخص است که اطلاعات پایایی از شیوع لکنت زبان در بزرگسالان وجود ندارد. هرچند، هم اندروز و همکارانش و هم بلاداستین و راتنر(2008) اشاره کردند که شیوع لکنت زبان پس از بلوغ کمتر است. اگر این چنین باشد، شیوع برای بزرگسالان میبایست کمتر از 1 درصد باشد.
بروز لکنت زبان در کودکان
بروز لکنت فهرستی است از تعداد افرادی که در یک زمان در زندگیشان لکنت کرده اند. همانند اطلاعات در مورد شیوع، تخمین های به روز نیز صریح و واضح نیستند چرا که محققان مختلف از تعاریف متفاوت لکنت و روشهای متفاوت برای به دست آوردن اطلاعاتشان، استفاده کردهاند. برخی محققان تنها لکنتی را که شش ماه یا بیشتر به طول بیانجامد را گزارش میکنند و نمیخواهند که دوره های کوتاهتر ناوانی را شامل کنند.سایر محققین هر رفتار گفتاری را که افراد مطلع یا والیدن لکنت در نظر بگیرند، گزارش میکنند. تخمین های بروز، زمانی که گزارشهای افراد مطلع و والدین در نظر گرفته میشوند بالای 15 درصد هستند. تخمینی که کودکانی که تنها برای یک دوره کوتاه لکنت کرده اند را شامل میشود( بلاداستین وراتنر 2008) زمانی که تنها مواردی از لکنت که بیشتر از 6 ماه طول کشیده اند در نظر گرفته شوند، درصد بروز به نظر 5 میباشد( اندروز و همکاران، 1983) فکرمیکنم تخمین دوم ممکن است، اختلال مزمنی را که ما آن را لکنت می نامیم به طور دقیقتری منعکس کند اما تخمین اول نشان می دهد که درک ناروانی طبیعی و لکنت زبان آغازن تا چه میزان میتواند به هم نزدیک باشد.
گزارشی که توسط مانسون(2000) از تمام کودکان متولد شده در جزیره دنیش در یورن هولم ارائه شده، پیشنهاد بروز 5 درصد را حمایت میکند. این جمعیت تک ژنی و پایدار است که یک مطالعه با دقت و طولانی مدت را کاملاً ممکن میکند. از 1042 کودک متولد شده در جزیره در سالهای 1991،1990 ، 98 درصد برای اختلالات گفتار و زبان در سن 3 سالگی غربالگری شدند. کودکان برای 9 سال تحت پیگیری بودند و بعد مشخص شد که 19/5 درصد از کودکان دوره ای از لکنت زبان را تجربه کرده اند.
تخمین های بروز چیز دیگری درباره ماهیت لکنت زبان به ما میگوید. تفاوت بین بروز( 5 درصد) و شیوع(1درصد از کودکان مدرسهرو و کمتر در بزرگسالان) اشاره بر این دارد که بیشتر افرادی که در دوره ای از زندگیشان لکنت میکنند از آن بهبود مییابند و میدانیم که شیوع پس از بلوغ کاهش مییابد. بنابراین درمان به تنهایی برای بهبودی این چنینی مسئول نیست. برخی جنبه های رشد یا بلوغ در کنار درمان به بسیاری از افراد اجازه بهبودی از لکنت را میدهند.
سوالات متداول:
1-نقش والدین در کاهش شیوع لکنت زبان چیست؟
والدین باید با حفظ آرامش، گفتار کودک را قطع نکنند، ارتباط چشمی مناسب داشته باشند و از فشار برای تصحیح گفتار بپرهیزند. مرکز گفتاردرمانی دکتر صابر دوره‌های آموزشی ویژه والدین برای مدیریت این شرایط برگزار میکند.
2-آیا احتمال بازگشت لکنت پس از درمان وجود دارد؟
در موارد نادر، استرس شدید یا تغییرات بزرگ زندگی ممکن است باعث عود موقت شود. پیگیری دوره‌ای در کلینیک‌هایی مانند مرکز دکتر صابر این خطر را کاهش میدهد.
وجود عوامل مشکلزا، پیشرفت درمان کودکان داراي لکنت را تحت تأثیر قرار می دهد. اگر در جلسه اول ارزیابی، عامل مشکلزا شناسایی گردد، می بایست طرح درمان بر اساس آن پایه ریزي شود. اما گاهی مشکلات حین درمان یا حتی در مراحل پایانی درمان لکنت زبان ظاهر می شوند، که در این صورت وظیفه درمانگر ارزیابی تأثیر این عوامل بر پیشرفت و نتیجه درمان است. مرکز درمان لکنت زبان در زمینه ارزیابی دقیق شدت و علت لکنت و طرح برنامه درمانی مناسب برای هر فرد به صورت تخصصی فعالیت می نماید. یک نکته مهم در درمان لکنت همکاری والدین و درمان خانگی لکنت زبان در کنار تمرینات کلینیک گفتاردرمانی لکنت می باشد. اما در روند این درمان ها ممکن است مشکلاتی ایجاد شود. در ذیل مشکلاتی که ممکن است در اجراي برنامه گفتاردرمانی لکنت در منزل با آن ها مواجه شد، مورد بحث قرار گرفته است.
جهت تماس باکلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقایدکتر صابر (کلینیکتوانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
درمان لکنت زبان
بدون شک اولین درمان ها برای کودکان زیر شش سال، توسط والدین انجام می گیرد. در برهه ای از مراحل رشد گفتار و زبان، کودکانی که مستعد لكنت هستند، لکنت کردن را آغاز می کنند. در این میان برخی از والدین شروع به اصلاح و برخی با استفاده از گفتار آرام شروع به آرام کردن آن می کنند. بنابراین بحث اینکه کدام روش درمانی برای کودکان دارای لکنت مفیدتر است، مطرح می شود.
مروری بر درمان های انجام شده برای کودکان دارای لکنت نشان می دهد که در گذشته از چهار رویکرد مختلف برای درمان استفاده می شده است. یکی از این رویکردها که تقریباً یک قرن قدمت دارد حاکی از آن است که والد و درمانگر نباید توجه کودک را به لکنتش جلب نمایند. حامیان این رویکرد از روش های غیرمستقیم برای درمان استفاده می کنند و سعی در کاهش تنش های ارتباطی و فشارهای زندگی دارند. رویکرد دیگر، یک درمان غیررسمی مستقیم است که توسط والدین اجرا می شود. در این رویکرد والدین به طور خودانگیخته و یا با توصیه متخصص از کودک می خواهند تا گفتار خود را متوقف سازد و بدون لكنت صحبت کند. در رویکرد سوم که توسط ون رایپر مطرح شد، لکنت کودک به طور مستقیم تحت درمان قرار می گیرد. در این رویکرد گفتار روان بازخورد مثبت و گفتار ناروان بازخورد منفی می گیرد.
برای ایجاد گفتار روان، والد علاوه بر این که در لحظه وقوع لکنت، با تکرار روان کلمات لکنت شده کودک را تحریک می کند، باید محیط کودک را نیز دست خوش تغییراتی کند. اما حامیان این رویکرد نیز به والدین جهت آگاه شدن کودک هشدار می دهند. استدلال آنها این است که “در صورت عدم آگاهی، کودک واکنش های مقاومتی و انزواجویانه بروز نمی دهد”. رویکرد چهارم که از رویکرد ون رایپر مستقیم تر است، استفاده ساختمند از پاداش و تنبیه را پیشنهاد می کند. طرفداران این رویکرد، برنامه لید کامب را طراحی نموده اند.
رویکردهای غیرمستقیم
رویکردهای مورد پذیرش در قرن بیستم رویکردهای غیرمستقیم بودند. در این رویکردها برای دستیابی به
گفتار روان، باید محیط کودک را “بدون آگاه کردن وی از لکنتش” تغییر داد.
نظریه تشخیص زاد
جانسون معتقد بود که لکنت در نتیجه برچسب زدن ناروانی های طبیعی کودک به عنوان لکنت، به یک
مشکل ماندگار تبدیل می گردد. به عبارت دیگر این دیدگاه معتقد بود که تنها عامل ایجاد لکنت، برچسب
زدن غلط لکنت روی ناروانی های طبیعی کودک و تصحیح آن ها از سوی والدین می باشد.
مدل ظرفیت و تقاضا
پس از به دست آمدن شواهدی دال بر نقص در مهارت های حرکتی، تولیدی و زبانی در افراد لکنتی،
پژوهشگران فرضیاتی مبنی بر ارتباط این نقایص و لکنت مطرح نمودند. مدل ظرفیت و تقاضا معتقد است
که افراد لکنتی در برخی ظرفیت های عصب شناختی خود دارای محدودیت هستند. به عبارت دیگر؛ ابتلا به
لكنت به ظرفیت های عصب شناختی فرد و تقاضاهایی که از سوی تکالیف گفتاری بر وی تحمیل می شود،
وابسته است. انجام درمان براساس این مدل تلاش می کند تا تقاضاهای محیطی را کاهش داده و به این
شکل ظرفیت ها و توانمندی های فرد و خانواده را در مواجهه با لکنت افزایش دهد.
مشکلاتی که به طور مستقیم با برنامه لیدکامب ، مرتبط است
سنجشهاي گفتار در صورتی که درمانگر اهمیت سنجشهاي گفتار را به خوبی براي والدین توضیح نداده باشد، یا آموزش کافی
کافی ارائه نداده باشد، ممکن است برخی والدین SR هارا اصلاً جمع آوري نکنند یا به ندرت این کار را انجام دهند.
براي رفع چنین مشکلی پیشنهاد می شود که در هفته هاي آغازین درمان خانگی لکنت زبان، درمانگر و والد SR نمونه هاي گفتار کودك (جمع آوري شده در جلسه درمان) را مورد مقایسه قرار دهند. این کار امکان ارزیابی نحوه استفاده والد از معیار SR را فراهم میکند ما و همچنین نشان میدهد که والد تا چه حد قادر به شناسایی صحیح گفتار داراي لکنت کودك می باشد.
اگر در طول چندین هفته در SR کاهشی مشاهده نشود، این لزوماً دال بر وجود مشکل نیست. گفتاردرمانگر می تواند نحوه پیشبرد درمان توسط والدین را در گفتگوهاي ساختمند مورد مشاهده قرار دهد، اگر فراوانی پاسخهاي بدون لکنت بیشتر و طول گفته هاي وي نیز در حال افزایش بود، می توان گفت که کودك در حال پیشرفت است.
نظر والد را در مورد دلیل عدم کاهش لکنت جویا شوید. براي مثال ممکن است والد از کاهش لکنت کودك آگاه باشد، اما این وضعیت را در SR گزارش نکرده باشد. احتمالاً این موضوع زمانی رخ می دهد که در کودك هر دو لکنت شدید، و لکنت بسیار خفیف مشاهده می گردد. در این جا علاوه بر بحث و علتیابی درباره عدم تغییر SR ،این امکان براي درمانگر و والد فراهم می شود تا پیرامون درمان و پیشرفت کودك با یکدیگر مشورت نمایند.
تغییر ساختار درمان در مرحله اول در اوایل مرحله اول که معمولاً میزان SR کودك بالاست، از گفتگوهاي ساختمند به منظور به صفر یا به حداقل رساندن لکنت استفاده می شود. هنگامی که کودکان در مرحله اول پیشرفت می نمایند، میزان SR آن ها
کاهش می یابد، و درمان در گفتگوهاي کمتر ساختمند دنبال می شود. بنابراین با افزایش فراوانی و دیرش پاسخهاي بدون لکنت، ساختار درمان را براي کودك مناسب می سازند. مواردي همچون طولانی شدن استفاده از درمان ساختمند، و استفاده زود هنگام و درمان غیر ساختمند در مرحله اول نمونه هاي معمول نامناسب بودن ساختار درمان براي کودك هستند.
در هفته هاي آغازین گفتاردرمانی در منزل لکنت، براي اطمینان از بالا بودن میزان گفتار بدون لکنت، و اطمینان از مهارت والد در اجراي برنامه، از درمان در گفتگوهاي ساختن استفاده می شود. پیشنهاد می شود زمانی درمان به گفتگوي غیر ساختمند زندگی روزمره وارد شود که درمانگر از این دو مورد اطمینان یابد. در این هنگام والدین می توانند در مواجهه با گفتار داراي لکنت و گفتار بدون لکنت کودك در گفتگوها و موقعیت هاي مختلف، بازخوردهاي کلامی را مکرراً و در طول روز به کار گیرند. اگر چه بازخوردهاي کلامی والدین کمتر میشود اما بازخوردهاي مذکور همچنان باید به با نسبت پنج به یک ارائه شوند.
بازخورد کلامی در درمان خانگی لکنت با کمک گفتاردرمان
بازخوردهاي کلامی براي گفتار بدون لکنت یکی از مشکلات، ارائه ناکافی بازخوردهاي والدین به گفتار بدون لکنت کودك است. براي مثال بازخورد به گفتار بدون لکنت یا به ندرت ارائه می شود، یا میزان آن برابر با بازخوردهاي ارائه شده براي گفتار داراي لکنت است. دیگر مشکل مربوط به بازخوردهاي گفتار بدون لکنت، این است که تنها در گفتگوهاي ساختمند ارائه می شوند و در گفتگوهاي غیر ساختمند خبري از آن ها نیست. این امر باعث عدم تمایل کودك به مشارکت در درمان می شود. همان طور که پیش تر ذکر شد، توصیه می شود که بازخوردهاي کلامی براي گفتار بدون لکنت حداقل پنج برابر بازخوردها براي گفتار داراي لکنت باشد. بازخوردهاي کلامی مربوط به گفتار داراي لکنت در صورتی که والدین براي لکنت از بازخوردهاي فراوان استفاده کنند، یا بازخوردها را به شیوه اي نادرست ارائه نمایند، درمان بی تأثیر خواهد بود. زیرا ممکن است کودك نسبت به بازخوردها بی توجه شود و با واکنش منفی نسبت به آن ها نشان دهد.
گاهی اوقات ممکن است کودك نسبت به روش والدین براي درخواست خود اصلاحی حساس شوند. در این موارد باید بازخوردها را قابل پذیرش ساخت. براي مثال، والدین از صداي آرام جهت درخواست خود اصلاحی استفاده نمایند و به محض دریافت پاسخ از کودك گفتگو را ادامه دهند.
بسامد درمان لکنت زبان
کم بودن بسامد درمان در گفتگوهاي ساختمند و غیر ساختمند باعث عدم پیشرفت درمان می شود. از عوامل کم بسامد بودن درمان؛ منحصر شدن درمان به جلسات کلینیکی، و یا انجام درمان ساختمند توسط والدین تنها یک یا دو بار در هفته است. توصیه می شود که درمان ساختمند، به طور روزانه (حداقل روزي یک مرتبه)، و درمان غیر ساختمند به طور روزانه و در چندین گفتگوي مجزا انجام شود.
در صورتی که درمانگر در جلسات کلینیکی به تنهایی نقش مجري درمان را بر عهده بگیرد و والدین تنها یک مشاهده گر منفعل باشند، ممکن است چنین مشکلی روي دهد. اگر چنین مشکلی وجود داشته باشد، چندین هفته زمان می برد تا والدین مجدد نسبت به نقش خود در ارائه درمان، جمع آوري روزانه SR ،و مشورت با درمانگر در جلسات کلینیک آگاه گردند.
مشکلات مربوط به مرحله دوم
زمانی که کودك هنوز شاخص گفتار مورد نظر برنامه را کسب نکرده باشد و وارد مرحله دوم شود، به دلیل کاهش بازخوردهاي کلامی میزان وي افزایش می یابد. البته گاهی کودك به شاخص گفتاري لازم براي ورود به مرحله دوم دست یافت، اما چون بازخوردهاي کلامی والدین کاملاً متفاوت شده، میزان SR افزایش می یابد. توصیه می شود تا در جلسات اولیه مرحله دوم بر لزوم کنارگذاري تدریجی بازخوردهاي کلامی تأکید شود. با افزایش فاصله میان جلسات کلینیک، والدین می توانند ارزیابی مستمر گفتار کودك را کنار بگذارند و در صورت افزایش لکنت فوراً پاسخ مناسب را ارائه دهند.
درمان لکنت زبان در منزل
گفتاردرمان لکنت باید از ارائه صحیح بازخوردهای مذکور توسط والدین اطمینان حاصل نماید. برای دستیابی به این اطمینان باید درمان قبل از انجام روی گفتگوهای زندگی روزمره (غیرساختمند)، در بافتهای ساختمند اجرا شود. منظور از بافت ساختمند فراهم کردن یک موقیت ساده و بدون استرس است که کودک بتواند در آن موقعیت به بهترین شکل بر روی فعالیت موردنظر متمرکز شده و کمترین میزان لکنت را نشان دهد. موقعیتهای غیر ساختمند شامل تمام موقعیتهای زندگی میگردد و زمانی انجام میشود که کودک در موقعیتهای ساختمند، گفتار روان و بدن لکنت داشته و موفق بوده باشد.
درمان در گفتگوهای ساختمند در منزل
درمانگران لیدکامب حین انجام درمان در گفتگوهای ساختمند از کودک و والد میخواهند روی یک میز بنشینند و با هم به فعالیتهایی نظیر خانهسازی، خواندن کتاب داستان و یا چیزی شبیه آن بپردازند.
هنگام آموزش گفتگوهای ساختمند به والد، در ابتدا باید موارد مثبت آموزش داده شود. تجربه نشان داده که شروع آموزش با روشهای آگاهسازی و تحسین گفتار بدون لکنت بسیار مفید است. پس از آن میتوان در همان جلسه و یا جلسه بعد، آگاهسازی از لکنت را به والدین آموزش داد. در آخر درمانگر درخواست خوداصلاحی در بافت ساختمند را به والدین آموزش میدهد. هدف گفتگوهای ساختمند آن است که میزان لکنت کودک به پایینترین سطح برسد. به منظور دستیابی به این هدف، درمانگر باید یک سلسلهمرتب ساده به سخت را ترتیب دهد. برای مثال والد از طریق کارت تصاویر کودک را تحریک به تولید یک کلمه میکند، و سپس گفتار بدون لکنت وی را مورد تحسین قرار میدهد. در برخی موارد نیز از آگاهسازی نسبت به لکنت و درخواست برای خوداصلاحی استفاده میکند. در شرایطی که لکنت کودک شدید نیست، والد میتواند پس از برانگیختن یک عبارت یا گفته، کودک را تحسین کند. والدین باید بدانند که همزمان با بهبود کودک در طول گفتگو (که همیشه اتفاق میافتد) میبایست دشواری تکلیف تغییر نماید. پیشنهاد میشود که جلسات یک یا دوبار در روز به مدت 10 تا 15 دقیقه انجام شود. زمانی که هنوز تمرکز درمان روی کاربرد بازخوردهای کلامی برنامه لیدکامب برای گفتگوهای ساختمند است، والد تحسین، آگاهسازی و درخواست اصلاح لکنت در برخی موقعیتهای غیرساختمند را آغاز مینماید.
تصمیم گیری در مورد اتمام درمان ساختمند زمانی انجام میشود که درمانگر از دستیابی به چهار هدف مشخص اطمینان یابد؛ والد بازخوردهای کلامی را صحیح ارائه مینماید، این روش تجربهای مثبت برای کودک تلقی میشود، کودک با روشهای اصلی برنامه لیدکامب آشنا شده است، کودک به موفقیتهایی دست یافته است. لازم به ذکر است حتی در صورت کسب این چهار هدف، در صورت تمایل والدین یا در صورت نیاز، استفاده مجدد از این بخش درمانی مجاز است.
درمان لکنت زبان در گفتگوهای غیرساختمند
زمانی که کودک نسبت به انواع بازخوردهای کلامی والدین احساس راحتی داشت، حین درخواست خوداصلاحی از سوی والدین میدانست که چهکاری باید انجام دهد، و نگش مثبت به درمان پیدا کرده بود، زمان آغاز درمان گفتگوهای غیرساختمند است. بر این اساس بازخوردهای کلامی برای گفتگوهای ساختمند به گفتگوهای زندگی روزمره منتقل میشوند. در این مرحله والد به تحسین، آگاهسازی کودک از پاسخهایش و درخواست خوداصلاحی لکنت در گفتگوهای خودانگیخته و طبیعی زندگی روزمره میپردازد. البته در برههای از زمان، درمان در گفتگوهای ساختمند و غیرساختمند به طور همزمان انجام میگیرد. اگرچه در گفتگوهای ساختمند بهتر است تنها یکی از والدین به ارائه درمان بپردازد، در گفتگوهای غیرساختمند مشارکت هر دو والد مؤثرتر خواهد بود. این بخش از درمان نسبت به زمانی که طیف گستردهای از بازخوردهای کلامی والدین در گفتگوهای ساختمند ارائه میشود از اهمیت بیشتری برخوردار است، زیرا در این بخش درمان به محیط زندگی روزمره انتقال مییابد. بنابراین کاملاً منطقی است که درمان از تحسین و آگاهسازی گفتار بدون لکنت در موقعیتهای گفتاری روزمره آغاز گردد، و سپس به آگاهسازی از وقوع لکنت و درخواست اصلاح آن توسط کودک پرداخته شود. بازخوردهای کلامی والدین در زندگی روزمره اغلب کمتر از بازخوردهای ارائه شده در گفتگوهای ساختمند میباشد. درمان در گفتگوهای غیرساختمند تنها حاصل توسعه درمان در گفتگوهای ساختمند نیست، زیرا اگر این گونه باشد درمان جنبه تهاجمی، شدید و یکنواخت پیدا میکند و در صورت حاکم شدن چنین وضعیتی مشکلات بالینی به وجود خواهد آمد. در واقع کودک نباید چنین احساس کند که زندگیاش پر از پاسخهای والدین به گفتار وی است. در آخر باید گفت که درمان نباید جنبه تهاجمی داشته باشد و ارتباط روزمره کودک با خانواده را مختل سازد .
همانطور که والدین در امر ارائه بازخوردها در گفتگوهای ساختمند به آموزش نیاز دارند، در زمینه ارائه آنها در گفتگوهای غیرساختمند نیز نیازمند یادگیری هستند. به همین دلیل درمانگر ابتدا یک روش را برای والد توضیح میدهد و سپس از وی میخواهد تا آن را مورد استفاده قرار دهد. سپس درمانگر در مورد اجرای صحیح یا غلط این روش به والد بازتاب میدهد. طرحریزی موقعیتهای روزمرهای که درمان باید در آنها انجام شود و همچنین تعیین روشهای به کارگیری بازخوردهای کلامی تسوط والدین، برعهده درمانگر است.
موردی که نباید فراموش شود آن است که آموزش درباره زمان، شیوه و میزان آگاهسازی کودک از پاسخها، تحسین از گفتار بدون لکنت و درخواست خوداصلاحی برای لکنت باید درحالی صورت گیرد که هر سه نفر خارج از اتاق درمان، مشغول قدم زدن باشند. درمانگر در چنین موقعیت آموزشی بیشتر میتواند نحوه ارائه بازخوردها توسط والدین را (که ممکن است در کلینیک قابل مشاهده نباشد) مورد توجه قرار دهد. اما اگر خروج از کلینیک امکانپذیر نمیباشد، راه مؤثر دیگر آن است که از والد بخواهیم تا بازخوردهای کلامی ارائه شده در گفتگوهای غیرساختمند را ضبط نموده و با خود به کلینیک بیاورد.
دو قانون ثابت برای هفته‌های اول ارائه درمان در گفتگوهای غیرساختمند وجود دارد. قانون اول این است که آگاهسازی و تحسین از گفتار بدون لکنت کودک باید پنج برابر درخواست برای خوداصلاحی باشد. دوم اینکه سنجشهای کلینیکی گفتار باید علائمی از بهبودی را در پنج هفته اول درمان نشان دهند. چنانچه بهبودی در این بازه زمانی رخ ندهد، به احتمال زیاد مشکلی وجود دارد، و درمانگر باید علت عدم تأثیر درمان را به سرعت جستجو کند.
سوالات متداول:
1- نقش بازیهای رایانه‌ای در درمان لکنت زبان کودکان چگونه است؟
بازیهای تعاملی که نیاز به هماهنگی گفتار و حرکت دارند (مثل خواندن ریتمیک یا داستانگویی همراه با انیمیشن)، میتوانند گفتار کودک را در محیطی لذت‌بخش بهبود بخشند. این بازیها زیرنظر گفتاردرمانگر و با هدف افزایش توجه به الگوی تنفسی و سرعت گفتار طراحی میشوند.
2-آیا استفاده از آینه در تمرینات خانگی تأثیری دارد؟
بله، صحبت کردن مقابل آینه به فرد کمک میکند تا حرکات لبها، زبان و صورت خود را کنترل کند. این روش به‌ویژه برای هماهنگی بین تنفس و گفتار مؤثر است و اعتمادبه‌نفس را در بیان کلمات افزایش میدهد.
سنجش لکنت بخشی از برنامه درمان است که به طور مفصل باید مورد بررسی قرار گیرد. درمانگر در آغاز هر جلسه کلینیکی یک سنجش عینی از شدت لکنت کودک به عمل می آورد که این سنجش بر مبنای شمارش تعداد موارد لکنت در طی گفتگو با درمانگر است. اما سنجش مهمتری که توسط والدین انجام میگیرد، شامل یک معیار 10 نمرهای شدت است که به سنجش شدت لکنت میپردازد. این معیار، برای ثبت روزانه شدت لکنت توسط والدین به کار میرود. بدین ترتیب والدین علاوه بر شدت لکنت، درمی یابند که در چه زمانی و چه مکانی لکنت حداقل و یا حداکثر شدت را دارد. به این دلیل سنجشهای درون و خارجِ کلینیک، اطلاعات مهمی را در اختیار برنامه لیدکامب قرار میدهد. مرکز گفتاردرمانی دکتر صابر در زمینه ارزیابی لکنت زبان در کودکان و درمان تخصصی آن فعالیت می نماید. تیم تخصص مرکز شامل گفتاردرمانان با تجربه، بازی درمانی و رفتاردرمانی و گفتاردرمانی در منزل… می باشد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک -توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
سنجش لکنت در کودکان
گفتاردرمانی لکنت برای آگاهی از تأثیر درمان، سنجشهای جامع گفتار داخل و خارج کلینیک امری مهم تلقی میشود. زیرا در صورت عدم اثربخشی باید علت مشخص و مرتفع گردد. این مسئله به طور خاصی در هفته های آغازین برنامه پراهمیت تر است. در واقع سنجشهای در طول برنامه به هدایت تصمیمات درمانی منجر میشود و بدون آنها امکان انجام صحیح درمان وجود ندارد. بدیهی است که نقص در جمع آوری و تفسیر صحیح سنجشهای گفتار و ضعف در پاسخدهی بالینی مناسب به آنها منبع بروز مشکلات اساسی در اجرای برنامه لیدکامب است.
برنامه لیدکامب در دو مرحله اجرا میشود. در مرحله اول تلاش میشود تا کودک در موقعیتهای گفتاری روزمره دچار لکنت نشود. زمانی که لکنت زبان به مقدار مشخصی رسید، این مرحله پایان می یابد. در این مرحله از درمان، سنجشهای گفتار نیز انجام میشود. مزایای این سنجشها در مرحله دوم درمان مشخص میشود. البته سنجشهای گفتار در مرحله دوم همچنان انجام میشوند و نشان میدهند آیا کودک همچنان از مزایای درمان بهره میبرد یا خیر. چنانچه تأثیرات درمان در مرحله دوم ادامه داشته باشد، مراجعه خانواده به کلینیک کاهش مییابد و در نهایت به طور کامل متوقف میشود.
درمان لکنت زبان با روش لیدکامب
مرحله دوم برنامه لیدکامب بخشی از درمان است. معمولاً در سایر برنامههای درمانی برای این بخش از اصطلاح “تثبیت” استفاده میشود. در واقع این اصطلاح به پایان درمان اشاره دارد، و چون برنامه لیدکامب با چنین مفهومی موافق نیست، بنابراین در این برنامه از چنین اصطلاحی استفاده نمیشود. به عبارت دیگر مرحله دوم جز جدانشدنی برنامه لیدکامب است و مثل سایر درمانها به انتهای درمان افزوده نمیشود. والدین در این مرحله به تدریج بازخوردهای کلامی را کنار میگذارند و همزمان با کاهش مراجعه به کلینیک، مسئولیت کامل درمان را به عهده میگیرند.
در یک جلسه کلینیکی معمولاً در بدو ورود کودک و والد به جلسه، درمانگر شدت لکنت کودک را به صورت عینی میسنجد (این سنجش میتواند در هنگام صحبت کردند درمانگر – کودک یا والد – کودک و یا ترکیبی از این دو انجام گیرد). سپس با سنجشی که والدین از شدت روزانه لکنت در هفته گذشته گزارش مینمایند، مقایسه میکند. پس از آن والد و درمانگر درباره موضوعاتی نظیر بررسی پیشرفت کودک در هفته گذشته، و چگونگی پیشبرد درمان توسط والدین بحث مینمایند. در این میان چنانچه مشکلی وجود داشته باشد، درمانگر بازخورد و اطلاعات لازم را به والد ارائه میدهد، در مورد اعمال تغییرات لازم در هفته آینده با وی صحبت میکند، و در انتهای جلسه موارد لازم برای پیشبرد درمان در هفته آینده را به طور مختصر بیان میکند و از والدین میخواهد به منظور روشن شدن کلیه مسائل مبهم، سؤالات خود را مطرح نمایند
سنجش لکنت زبان پنهان
لکنت پنهان به مواردی اطلاق میشود که فرد تلاش میکند ناروانی گفتار خود را با تغییر الگوهای کلامی یا پرهیز از کلمات خاص پنهان کند. این نوع لکنت معمولاً در ارزیابی‌های معمول نادیده گرفته میشود، چرا که نشانه‌های ظاهریِ کمتری دارد. تشخیص آن نیازمند روشهای غیرمستقیم، مانند مشاهده‌ی رفتارهای غیرکلامی (مثل لرزش لبها، تنش عضلانی) یا تحلیل گفتار در موقعیتهای استرس‌زا (مثل صحبت در جمع) است. برخی افراد از تکنیکهای جبرانی مانند جایگزینی کلمات، مکث‌های طولانی یا تغییر سرعت گفتار استفاده میکنند تا لکنت خود را بپوشانند. پژوهشها نشان میدهند که لکنت پنهان میتواند تأثیرات روانی عمیقی داشته باشد، از جمله افزایش اضطراب و کاهش اعتمادبه‌نفس. برای ارزیابی دقیق، ابزارهایی مانند «مصاحبه‌ی بالینی ساختاریافته» و «ثبت گفتار در محیطهای طبیعی» پیشنهاد میشوند.
نکته‌ی کلیدی در سنجش این نوع لکنت، توجه به ناهماهنگی بین گفتار ظاهری و احساس درونی فرد است. ترکیب دادههای خوداظهاری (مانند پرسشنامه‌های روانشناختی) با تحلیل عینی گفتار، به درک جامع‌تری از این پدیده کمک میکند.
معیارهای کمی و کیفی در سنجش لکنت زبان
ارزیابی ناروانی گفتار نیازمند ترکیب دو دسته معیارِ «کمی» و «کیفی» است تا تصویری کامل از وضعیت فرد ارائه دهد. معیارهای کمی شامل اندازه‌گیری‌های عینی مانند تعداد تکرار هجاها، طول مکث‌ها و درصد ناروانی در گفتار است. ابزارهایی مانند «شاخص شدت لکنت» (SSI-4) یا نرم‌افزارهای تحلیل صوت (مثل Praat) دادههای عددی دقیقی برای مقایسه و رصد پیشرفت فراهم میکنند.
از سوی دیگر، معیارهای کیفی بر جنبه‌های ذهنی و تجربه‌ی فردی تمرکز دارند. این معیارها شامل تأثیر لکنت بر کیفیت زندگی، سطح اضطراب در موقعیتهای اجتماعی و نگرش فرد نسبت به گفتار خود است. روشهایی مانند مصاحبه‌ی عمیق، پرسشنامه‌های استاندارد (مثل OASES) و مشاهده‌ی تعاملات روزمره در این دسته جای میگیرند.
ترکیب این دو رویکرد، به متخصصان کمک میکند تا نه‌تنها شدت لکنت، بلکه تأثیر آن بر عملکرد اجتماعی و روانی فرد را بسنجند. برای مثال، ممکن است فردی از نظر کمی نمره‌ی پایینی داشته باشد، اما از نظر کیفی، ناروانی گفتار به شدت بر شغل یا روابط او تأثیر گذاشته باشد. این یکپارچه‌سازی، پایه‌ی طراحی برنامههای درمانی شخصی‌سازی‌شده است.
1معیارهای اصلی در سنجش لکنت کدامند؟
معیارها به دو دسته کمی (مانند تعداد تکرار هجاها، درصد ناروانی) و کیفی (مانند اضطراب، خودپنداره) تقسیم میشوند. ترکیب این دو معیار، تصویر کامل‌تری از شدت لکنت و تأثیر آن بر زندگی فرد ارائه میدهد.
2-سنجش لکنت چقدر زمان میبرد؟
زمان ارزیابی بستگی به شدت لکنت و روشهای مورد استفاده دارد، اما معمولاً بین ۱ تا ۳ جلسه ۴۵ دقیقه‌ای انجام میشود. در موارد پیچیده (مثل لکنت پنهان یا اختلالات همبود)، زمان بیشتری نیاز است
لکنت از اختلالات گفتاری شایع در کودکان به حساب می آید. گفتاردرمانی کودکان با استفاده از روش های مختلف درمانی در جهت بهبود علائم لکنت زبان استفاده می کند. مرکز گفتاردرمانی کودکان دکتر صابر پس از تشخیص علت لکنت زبان و بررسی تاریخچه لکنت زبان در خانواده به درمان تخصصی آن توسط تکنیک های مختلف گفتاردرمانی، کاردرمانی و روانشناسی می پردازد. درمان همه جانبه لکنت موجب تسریع روند بهبودی و عدم عود مجدد لکنت در کودک می گردد. گفتاردرمانی در منزل نیز از خدمات دیگر مرکز می باشد که برای کودکانی که امکان مراجعه به مرکز را ندارند یا به عنوان درمان تکمیلی در کنار خدمات کلینیکی ارائه می گردد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک -توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
تاریخچه درمان لکنت
برنامه لیدکامب یک مدل بالینی برگرفته از یک مدل آزمایشگاهی عملی است و نقطه آغازین آن پژوهشکده دانشگاه مینه سوتا میباشد. دو دهه قبل پژوهشگران دریافته بودند که لکنت را میتوان از طریق روشهای شرطیسازی عامل (نظیر شوک یا صدای بلند) تحت کنترل قرار داد. اگرچه طمان آن رسیده بود تا از روشهای شرطی سازی عامل برای کودکان استفاده شود، اما به دلیل رواج نظریه اش تشخیص زاد وندل جانسون در آن زمان، هیچ کس حاضر به استفاده از این روش نبود. زیرا همه گمان میکردند که به کارگیری روشهای شرطی سازی عامل برای کودکان پیشدبستانی یک خطای بالینی است و مشکل را وخیمتر میکند. با این وجود یازده سال بعد کتابی از سوی اینگهام و پرینس منتشر گردید که نظریه ی جانسون را رد نموده و درمان مستقیم لکنت را مورد حمایت قرار داد.
مارتین و همکاران روش مبتکرانهای برای به کارگیری شرطی سازی عامل برای درمان لکنت کودکان پیش دبستانی پیشنهاد کردند. آنها از یک پاپت سخنگو استفاده کردند، پاپت از یک جعبه بیرون میآمد و با آزمودنی داخل اتاق صحبت میکرد. پاپت توسط آزمونگران خارج از اتاق هدایت میشد، و یک گفتگوی 20 دقیقه ای با کودک انجام میشد. هنگام گفتگو هر زمان کودک لکنت میکرد، آزمونگران به مدت چند ثانیه نور را خاموش میکردند که این کار باعث ناپدید شدن کامل پاپت میشد. پس از مدت کوتاهی نور دوباره روشن میشد و کودک و پاپت به گفتگو ادامه میدادند. بر این اساس لکنت دو کودک آزمودنی از طریق صحبت با پاپت از بین رفت. این نتیجه موفق به خارج از کلینیک نیز تعمیم یافت و پیامد آن تا یک سال بعد باقی ماند.
در سال 1980 اُنسلو به کار روی پاپت پرداخت. وی یک صفحه نمایش را داخل اتاقی دارای پنجره یکطرفه قرار داد. صفحه نمایش مجهز به چراغی بود که هنگام روشن شدن توسط انسلو، پاپت را آشکار میساخت. یک میکروفن نیز برای ارائه صدای پاپت داخل اتاق تعبیه شده بود. هنگامی که کودک دچار لکنت میشد انسلو چراغ را خاموش میکرد و پاپت ناپدید میشد. انسلو گفت “این ایده به ذهنم رسید که والدین میتوانند نقش عروسک پاپت را بر عهده گیرند و به جای حضور در کلینیک در همان زندگی روزمره به ایفای نقش بپردازند. بنابراین چون درمان در مکانی انجام میشود که لکنت در آن رخ میدهد، مشکل تعمیم برطرف شود”. وی از والدین خواست تا تغییراتی در نقش پاپت ایجاد نمایند. در واقع این مدل درمانی که تحریک کلامی وابسته به پاسخ نام دارد به گونهای است که توسط والدین انجام میگیرد. تکامل این مدل حاصل سالها کوشش و خطای بالینی است و نتایج آن نیز با سنجشهای بالینی ارزیابی شده است. در آغاز تأثیر مثبت این درمان روی تعداد اندکی از کودکان به مسئلهای جالب تبدیل شد و زمانی که برای بسیاری از کودکان مؤثر نبود، جنبهای معماگونه پیدا کرد. به نظر میرسد که برای موفق بودن درمان والدین نباید ایرادگیر باشند، درمان باید حمایتی باشد، و تحسین کودک باید بیشتر از درخواست برای خوداصلاحی باشد.
برنامه لیدکامب برای درمان لکنت زبان
برنامه درمانی لیدکامب شامل مراحل از پیش تعیین شده نیست، و روشهای متعددی جهت اجرای آن وجود دارد. به عبارت دیگر برنامه لیدکامب متناسب با هر کودک و خانواده وی، به طور متفاوت اجرا میشود. برنامه لیدکامب نوعی رفتاردرمانی است و تمرکز اصلی آن حذف رفتارهای اولیه لکنت کودکان پیشدبستانی میباشد. این برنامه برای کودکان زیر شش سال طراحی شده است، ولی این بدان معنا نیست که برای کودکان بزرگتر قابل استفاده نیست. برخی مطالعات تأثیر این برنامه روی کودکان 7 تا 12 ساله را نشان داده اند. به هر حال نتایج مطالعات از موفقیت آمیزتر بودن این درمان برای کودکان کوچکتر از شش سال نسبت به کودکان بزرگتر حکایت دارد، و این گونه به نظر میرسد که با افزایش سن از میزان تأثیرگذاری این رویکرد کاسته میشود. برنامه لیدکامب توسط والدین و در محیط روزمره کودک انجام میشود، و درمانگر فقط روش اجرای صحیح برنامه را به والدین آموزش میدهد. به عبارت دیگر درمانگر به عنوان متخصص درمان زود هنگام لکنت و والدین به عنوان متخصصین کودکشان معرفی میشوند. والدین میدانند که کودکشان چه چیزهایی را دوست دارد، به چه چیزهایی علاقه ندارد، یا چه چیزی برای وی مشوق بهتری خواهد بود. مهمتر اینکه این برنامه از رابطه میان والد – کودک بهره میبرد. در واقع والد و کودک با کمک هم لکنت را تحت کنترل در می آورند. البته در ابتدا ممکن است والدین در به کارگیری این درمان دچار نگرانی شوند، اما در نهایت این درمان معمولاً با ایجاد حس همکاری همراه خواهد شد و والدین در انجام آن احساس قدرت مینماید. گفتنی است که این مسئله در مورد کودکان نیز صدق میکند. والدین در این زمینه گزارش میکنندکه فرزندشان از درمان استقبال کرده است و حتی زمانی که اجرای درمان را فراموش مینماید، کودک از آنها میخواهد که آن را انجام دهند. به طور کلی برنامه لیدکامب درمانی است که والدین و کودکان از انجام آن لذت میبرند و اگر این حس لذت ایجاد نشود، بدیهی است که این درمان به هدف خود نخواهد رسید. بنابراین از آنجایی که درمان در موقعیتهای گفتاری روزمره کودک انجام میشود، مشکل مربوط به تعمیم مطرح نخواهد شد. زیرا دیگر چیزی برای تعمیم وجود ندارد. در واقع این یکی از دلایل عدم اجرای برنامه توسط درمانگر است.
جز جدانشدنی یک درمان رفتاری، مبتنی بودن آن بر شواهد علمی – بالینی است. برنامه لیدکامب نیز بر اساس شواهد آزمایشگاهی و مطالعات پیامدنگر، یک درمان رفتاری مبتنی بر شواهد محسوب میشود. مطالعات دیگری همچون آزمایش کنترل شده تصادفی نیز نشان میدهند که کودکان در ارزیابی پس از درمان، لکنت نداشتند. به نظر میرسد که اثربخشی درمان به سه دلیل امری منطقی است. اولاً؛ پس از انجام درمان لیدکامب، لکنت کودکان پیش دبستانی به صفر نزدیک شد. از آنجایی که این گروه سنی شانس کمی برای دستیابی به بهبود طبیعی دارند، بنابراین میتوان نتایج به دست آمده را ناشی از تأثیرات درمان دانست. دوماً؛ عوامل پیشبینی کنندهای که میزان بهبودی را در برنامه لیدکامب تعیین میکنند، متفاوت از آنهایی هستند که امکان وقوع یا عدم وقوع بهبود طبیعی را مشخص میسازند. سوماً؛ میزان بهبودی افراد دریافت کننده برنامه لیدکامب بیشتر از افرادی بود که این برنامه را دریافت نکردند.
نوع دیگری از مطالعات که برنامه لیدکامب را مورد حمایت قرار میدهد، به “تحقیق فرایند درمان ” مشهورند. این پژوهش به ارزیابی سنجش نتایج درمان نمیپردازد بلکه به شیوه عملکرد درمان توجه میکند. اولین تحقیق فرایند درمان که اساساً نوعی بررسی روایی اجتماعی بود نشان داد که فرایند برنامه لیدکامب با فرایندهای درمانی بزرگسالان متفاوت است.
عامل درمان در این برنامه، بازخوردهای کلامی والدین به گفتار دارای لکنت و گفتار بدون لکنت کودک در زندگی روزمره میباشد. از این دو گفتار در برنامه لیدکامب به عنوان پاسخها یاد میشود. بنابراین والدین پس از گفتار دارای لکنت یا بدون لکنت کودک ممکن است بازخوردهای کلامی (شامل آگاه سازی نسبت به پاسخ، تحسین پاسخ و درخواست خوداصلاحی پاسخ از کودک) ارائه دهند. بنابراین بازخوردهای کلامی والدین تنها عامل درمانی برنامه لیدکامب است، و این برنامه به تغییر سرعت گفتار یا محیط زندگی کودک نمیپردازد.
باید دانست که والدین در این برنامه باید کودک را تحسین و توجه وی را به لکنتش جلب کنند، و همچنین بازخوردهای کلامی آنها نباید تهدیدکننده، شدید و یکنواخت باشند. زیرا در غیر اینصورت نتایج درمان ناخوشایند خواهد بود. چنانچه والدین بازخوردهای منفی و یکنواختی را در کلیه لحظات وقوع لکنت به کودک ارائه نمایند، پیشبینی پاسخ کودک امری ساده و مشخص خواهد بود. همان گونه که پیشتر ذکر شد برنامه لیدکامب به رابطه والد – کودک توجه دارد، بنابراین نباید برنامه باعث مختل شدن این رابطه شود.
برنامه لیدکامب مبتنی بر حضور هفتگی کودک و والد در کلینیک میباشد. درمانگر روند درمان را به والد آموزش دهد. درمانگر باید اطمینان یابد که والدین بازخوردهای کلامی خود را به طور صحیح ارائه میدهد. زیرا چنانچه این درمان به روش ناصحیح اجرا شود، مشکلاتی در پی خواهد داشت. بنابراین ابتدای برنامه لیدکامب یعنی زمانی که والدین هنوز در حال یادگیری بازخوردهای کلامی مختلف هستند، تنها اجازه دارند تا در یک گفتگوی ساختمند به ارائه بازخوردهای کلامی بپردازند. بازخوردهای کلامی ساختمند به والدین کمک میکند تا در هنگام وقوع مشکل پیامدهای مفید و مثبتی را به کودک خود منتقل کنند. بدین ترتیب پس از تسلط والدین بر پیشنیازهای درمان و رضایتمندی کودک از این روش، نوبت به ارائه بازخوردهای کلامی در محیطهای غیرساختمند روزمره است.
1-بهترین سن برای شروع گفتاردرمانی در کودکان مبتلا به لکنت چه زمانی است؟
اگر لکنت بیش از ۶ ماه ادامه یابد یا با اضطراب واضح همراه باشد، شروع گفتاردرمانی از ۳ سالگی به بعد توصیه میشود. مداخله زودهنگام نتایج بهتری دارد.
2-اولین نشانه‌های لکنت زبان در کودکان چگونه است؟
تکرار صداها (مثلاً «م-م-مادر»)، کشش حروف («ســــلام») و قفل شدن روی کلمات از نشانه‌های اولیه هستند. این علائم معمولاً هنگام هیجان یا خستگی تشدید میشوند.
اگرچه هم اکنون در متون مربوط به لکنت اولیه این توافق عمومی وجود دارد که مداخله درمانی در سالهای پس از آغاز لکنت امری مطلوب است، اما هنوز هیچگونه توافقی روی زمان آغاز درمان وجود ندارد. مهمترین علت این مسئله امکان بهبودی خودبخودی لکنت در بسیاری از کودکان پیش دبستانی است. اما این نکته باید توسط گفتاردرمانی کودکان تشخیص داده شود. مرکز گفتاردرمانی کودکان دکتر صابر با بررسی دقیق شدت و علت لکنت زبان در کودکان زمان گفتاردرمانی و روش مناسب درمان لکنت زبان را مشخص می نماید. از دیگر خدمات مرکز گفتاردرمانی کودکان، گفتاردرمانی در منزل می باشد که موجب تسریع روند درمان در کودکان لکنت زبان می گردد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک -توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
زمان گفتاردرمانی در لکنت زبان
برای بهبودی بدون درمان لکنت از دو اصطلاح بهبود خودبخودی و یا بهبودی طبیعی استفاده میشود. مارک انسلو استفاده از اصطلاح بهبود -طبیعی را پیشنهاد میکند. زیرا واژه مذکور به این مسئله اشاره دارد که بهبودی تحت تأثیر نیروهای طبیعی موجود در زندگی کودک (یعنی نیروهای محیطی یا ذاتی وی) قرار دارد. فاکتورهای محیطی که احتمالاً بر بهبود طبیعی کودک تأثیرگذار هستند، ممکن است شامل توصیههایی نظیر “آرامتر صحبت کن” یا “دوباره بگو” باشد، که معمولاً توسط والدین به کودک ارائه میگردد (2). این نوع مداخلات غیررسمی با رویکردهای قاعدهمند (نظیر برنامه لیدکامب) در تقابل است. تا اواخر سال 1984 رویکردی با عنوان “انتظار و امید” مطرح بود. یعنی باید صبر کنیم و امیدوار باشیم تا لکنت به طور طبیعی از بین برود، و اگر چنین اتفاقی نیفتاد، درمان را شروع نماییم. در واقع به نظر میرسد که ارائه درمان برای کودکانی که در نهایت به بهبودی دست مییابند، باعث اتلاف منابع مالی و زمانی میشود. اما برای به تأخیر انداختن گفتاردرمانی لکنت باید به سؤالاتی همچون آیا رهاسازی کودک با لکنت تأثیرات مخربی را برای وی به همراه نخواهد داشت، و یا اگر کودک پس از اتمام دوره انتظار و امید همچنان لکنت داشت، پاسخدهی وی به درمان در معرض خطر قرار نمیگیرد، را نیز مدنظر قرار داد.
خوشبختانه امروزه شواهد بیشتری وجود دارد که به تصمیمگیری در مورد زمان درمان لکنت کودکان پیش دبستانی کمک مینماید. برخی مطالعات پیشنهاد میکنند که کودک باید بلافاصله پس از شروع لکنت تحت درمان قرار گیرد (19)، و برخی دیگر شش ماه اول پس از آغاز لکنت را زمان ایدهآل میدانند (16) اینگهام و کوردس نشان دادند که اگر درمان در 15 ماه اول پس از آغاز لکنت ارائه شود، احتمالاً از تأثیرگذاری بیشتری برخوردار خواهد بود (17). با این وجود برخی پژوهشها نشان میدهد که این مسئله لزوماً در مورد برنامه لیدکامب صدق نمیکند (9).
هنگام تصمیم گیری در مورد زمان شروع مداخله گفتاردرمانی، درمانگر باید فاکتورهای نشاندهنده بهبودی طبیعی، فاکتورهای مربوط به هر کودک یا خانواده وی را مدنظر داشته باشد. شرایط محیطی هر خانواده نیز حین برنامهریزی مداخلات درمانی باید مورد توجه قرار گیرد. بنابراین اتخاذ تصمیم درباره زمان ارائه درمان از طریق مشاهدات و همچنین قضاوت درمانگر تعیین میگردد. به طور خلاصه یافته هایی که در فرایند تصمیمگیری دخیل هستند عبارتند از؛ میزان بهبود طبیعی، زمان بهبود طبیعی، عوامل پیشبینی کننده بهبود طبیعی، تأثیرگذاری برنامه لیدکامب، زمان لازم جهت دستیابی به بهبودی از طریق برنامه لیدکامب، عوامل پیشبینی کننده زمان لازم جهت دستیابی به بهبودی از طریق برنامه لیدکامب، تأثیر روانشناختی لکنت بر روی کودکان، تأثیر روانشناختی لکنت بر روی خانوادهها.
1-3. میزان بهبود طبیعی
سالهاست که میدانیم برخی کودکان مدتی پس از آغاز لکنت، بدون درمان رسمی بهبود مییابند. میزان شیوع لکنت در کودکان حدود 5 درصد و در بزرگسالان حدود 1 درصد است. با این وجود فراهم آوردن اطلاعات کلی در زمینه میزان بهبودی در جمعیت بالینی غیرممکن است، زیرا این میزان با توجه به کلینیکها، جوامع، فرهنگها، نگرش افراد نسبت به لکنت، سطح دسترسی به خدمات بالینی و میزان اطلاعرسانی رسانهای در جهت دسترسی به درمانهای موجود متغیر میباشد. به هر حال میزان بهبود طبیعی در جمعیت بالینی حدود 80 درصد تخمین زده میشود (11).
2-3. زمان بهبود طبیعی
داشتن چنین اطلاعاتی سبب میشود تا تصمیم بگیریم تا چه زمان میتوان منتظر بهبود طبیعی ماند. یایری و آمبروس گزارش کردند که اکثر آزمودنیها 6 تا 35 ماه پس از شروع لکنت بهبود طبیعی یافتند، و برخی کودکان نیز به مدت سه تا چهار سال قبل از بهبودی دچار لکنت بودند. در مطالعه مانسون نیز تقریباً همه کودکان مورد مطالعه قبل از سه سالگی دچار لکنت شده بودند که از میان آنها 71 درصد در طی دو سال پس از آغاز لکنت بهبود یافتند (19).
به طور خلاصه بر اساس این یافتهها تعیین یک زمان بهبودی مشخص دشوار و غیرممکن است. به هر حال میتوان این گونه نتیجه گرفت که بسیاری از کودکان یک سال بعد از آغاز لکنت به بهبود طبیعی دست مییابند. اما اگر کودکی به مدت دو سال یا بیشتر دارای لکنت باشد باز هم میتوان امید داشت که به طور طبیعی بهبود یابد.
3-3. عوامل پیشبینی کننده بهبود طبیعی
شناخت عوامل پیشبینی کننده بهبود طبیعی فرآیند تصمیمگیری را تسهیل میسازد. انسلو معتقد است که مهارتهای زبانی و واجشناسی ممکن است بر بهبود طبیعی کودک تأثیرگذار باشند. اما نقشی که آنها ممکن است در این بهبودی ایفا کنند، چندان مشخص نیست. همچنین وجود تاریخچهای از بهبود طبیعی در اعضای خانواده کودک ممکن است با بهبود طبیعی در ارتباط باشد (15).
اما تنها عواملی که میتوانند بهبود طبیعی را پیشبینی نمایند، دختر بودن و مدت زمان ابتلا به لکنت است. در واقع این مسئله به خوبی مشخص شده است که دختران بیش از پسران به بهبودی طبیعی دست مییابند و نیز هر چه مدت زمان ابتلا به لکنت در کودک طولانیتر شود، شانس وی برای بهبود طبیعی کمتر خواهد بود.
با این وجود شدت لکنت نمیتواند پیشبینی کننده بهبود طبیعی باشد. به عبارت دیگر احتمال دستیابی به بهبود طبیعی در کودکی با لکنت شدید برابر با کودکی است که دارای لکنت خفیف است. البته شواهدی وجود دارد که ارتباط برخی عوامل را با بهبود طبیعی نشان میدهد. اما هنوز نمیتوان بر اساس آنها امکان دستیابی یا عدم دستیابی به بهبود طبیعی را تعیین نمود. بنابراین گرچه این دادههای آماری از درصد کودکانی که بهبود مییابند، و همچنین ویژگیهای مختص آنها خبر میدهند، اما نمیتوانند چشماندازی از بهبود طبیعی برای یک کودک ترسیم نمایند. بنابراین باید این مسئله مهم را به خاطر داشت که درمانگر نمیتواند به طور قطع در مورد بهبود طبیعی دختری که تنها دو ماه از وقوع لکنت وی میگذرد، خبر دهد.
4-3. تأثیرگذاری برنامه لیدکامب
هنگامی که درمانگر میخواهد درباره زمان مداخله تصمیم بگیرد، تأثیرگذاری برنامه را مدنظر قرار میدهد، مطالعات نشان داده که پس از انجام برنامه لیدکامب، میزان لکنت به صفر یا نزدیک به صفر میرسد (8). لینکن و همکارانش نیز دریافتند که پس از اجرای برنامه، گفتار کودکان دارای لکنت و گروه کنترل مشابه بود (10). اما تاکنون به طور قطع نمیتوان پیامدهای مذکور را به تأثیرات درمان نسبت داد. در این جا دو سوال مهم باید مدنظر قرار گیرد؛ آیا این برنامه قادر است لکنت کودکانی که به طور طبیعی بهبود نمییابند را برطرف کند؟ آیا این برنامه بدون توجه به امکان اکتساب بهبود خودبخودی میتواند لکنت را کاهش دهد؟
همانطور که در مسئله اول مطرح است، نمیتوان کودکی که در آینده بهبودی مییابد، را شناسایی نمود. بنابراین تنها راه بررسی مسئله اول، این است که نشان دهیم، لکنت در کودکانی که برنامه را دریافت کردهاند نسبت به گروه کنترل (که درمان را دریافت نکردهاند) کاهش بیشتری داشته است. به عبارت دیگر میتوان نشان داد که تأثیر درمان روی لکنت بیشتر از بهبود طبیعی است.
حداقل به دو دلیل میتوان باور داشت که برنامه لیدکامب مؤثرتر از بهبود طبیعی است. دادهها نشان میدهد که لکنت در کودکان دبستانی 12 – 7 سالهای که در برنامه لیدکامب شرکت مینمایند به میزان زیادی کاهش مییابد. ثانیاً عواملی که پاسخدهی به برنامه لیدکامب را پیشبینی میکنند، متفاوت از عوامل پیشبینی کننده بهبود طبیعی میباشند. به عنوان مثال در برنامه لیدکامب کودکان دارای لکنت خفیف، نسبت به کودکانی که لکنت آنها شدیدتر است در مدت زمان کوتاهتری به بهبودی دست مییابند و این در حالی است که شدت لکنت به عنوان یک عامل پیشبینی کننده در فرآیند بهبود طبیعی مطرح نیست.
دومین بعد تأثیرگذار آن است که آیا برنامه لیدکامب بدون توجه به امکان بهبودی در آینده، میتواند تأثیری مثبت بر روند طبیعی لکنت داشته باشد. آگاهی از این مسئله نیز امر مهمی است، زیرا درمانگر لازم است تا از تأثیر فوری این برنامه بر روی لکنت اطمینان حاصل نماید. در مطالعه هاریس و همکارانش میزان لکنت در 10 کودک پیشدبستانی که برنامه لیدکامب را دریافت کرده بودند، پس از 12 هفته با کودکان گروه کنترل (بدون درمان) مورد مقایسه قرار گرفت. میزان لکنت در گروه دریافت کننده برنامه به طور معناداری پایینتر از گروه کنترل بود. این مطالعه مقدماتی نشان داد که برنامه لیدکامب بدون نیاز به اجتناب از ارائه درمان در یک دوره طولانی، میتواند تأثیر فوری روی لکنت داشته باشد. بر این اساس درمانگران مطمئن باشند که اجرای برنامه لیدکامب تأثیر کاهندهای روی لکنت خواهد داشت و این مسئله حتی بدون در نظر گرفتن احتمال بهبودی یا عدم بهبودی طبیعی کودک در آینده، همچنان صادق میباشد (11).
5-3. مدت زمان لازم جهت دستیابی به بهبودی در برنامه لیدکامب
مدت زمان ارائه درمان جهت دستیابی به بهبودی از طریق یک برنامه، امر مهمی است. زیرا درمانگر لازم است بداند چه میزان وقت برای درمان لحاظ نماید. وی همچنین ممکن است بخواهد مزایای احتمالی اجرای زودهنگام یک برنامه را در مقایسه با تکالیفی که آن برنامه بر عهده والدین میگذارد، مورد بررسی قرار دهد.
شواهد موجود نشان میدهد که مرحله یک لیدکامب در اکثر کودکان، زمان زیادی طول نمیکشد. مطالعه جونز و همکارانش نشان داد که متوسط زمان درمان 11 جلسه هفتگی میباشد و همچنین 90 درصد کودکان در طی 22 جلسه، مرحله یک درمان را به پایان میرسانند. با احتساب جلساتی که به طور تصادفی تشکیل نمیشد، متوسط زمان درمان حدود سه ماه تعیین گردید. بر این اساس 50 درصد کودکان ظرف کمتر از سه ماه مرحله یک را به پایان میرسانند و 50 درصد دیگر به بیش از سه ماه نیاز خواهند داشت. به طور کلی 90 درصد کودکان مرحله یک را طی شش ماه به پایان میرسانند.
نتیجه‌گیری:
تعیین زمان مناسب گفتاردرمانی در لکنت زبان نقش تعیین‌کننده‌های در موفقیت روند درمان دارد. شروع درمان در سنین پایین (۲ تا ۵ سالگی) به دلیل انعطافپذیری عصبی بالاتر، بهبودی سریعتر و پایدارتری ایجاد میکند. با این حال، حتی در بزرگسالی نیز با استفاده از تکنیکهای پیشرفته گفتاردرمانی میتوان لکنت را مدیریت کرد. کلید موفقیت، تشخیص به موقع، انتخاب متخصص مجرب و همراهی خانواده برای ایجاد محیطی حمایتی است.
سوالات متداول:
1-بهترین سن برای شروع گفتاردرمانی در کودکان مبتلا به لکنت زبان چه زمانی است؟
بهترین زمان شروع گفتاردرمانی در کودکان، بین ۲ تا ۵ سالگی است؛ زمانی که لکنت به صورت مکرر و همراه با تنش‌های جسمی (مانند قفل شدن فک) ظاهر میشود. اگر لکنت بیش از ۶ ماه ادامه یابد یا باعث اجتناب کودک از صحبت کردن شود، مراجعه فوری به گفتاردرمانگر ضروری است. درمان زودهنگام از تثبیت الگوهای نادرست گفتاری جلوگیری میکند.
2- نقش والدین در تعیین زمان مناسب گفتاردرمانی چیست؟
والدین با مشاهده اولین نشانه‌های لکنت (مانند تکرار هجاها یا مکث‌های غیرطبیعی) باید به گفتاردرمانگر مراجعه کنند. همچنین، مشارکت در جلسات آموزشی گفتاردرمانگر و اجرای تمرینات خانگی، روند درمان را تسریع میکند. غفلت والدین ممکن است فرصت طلایی درمان را از بین ببرد.
اختلال لکنت در کودکان یک اختلال چند بعدی می باشد که برای درمان موثر آن باید به همه جوانب آن توجه نمود. مرکز گفتاردرمانی کودکان در حیطه درمان لکنت زبان در کودکان به صورت کاملا تخصصی فعالیت می نمایند. گفتاردرمانی لکنت زبان با بررسی و ارزیابی دقیق لکنت در کودک به ارائه یک برنامه درمانی همه جانبه می پردازد. خدمات و امکانات پیشرفته مرکز گفتاردرمانی لکنت زبان دکتر صابر نظیر اتاق شنیداری، سنسوری روم در کنار تمرینات گفتاردرمانی برای لکنت زبان به درمان لکنت و ثبات ان کمک بسزایی می کند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
شدت لکنت زبان در کودکان
عوامل متعددی در شدت لکنت زبان در کودکان تاثیر دارند. از این عوامل می توان به تاریخچه خانوادگی لکنت زبان، جنسیت و سن شروع لکنت اشاره نمود. روند درمان لکنت زبان در کودکان به میزان لکنت در کودک و شدت آن بستگی دارد. بنابراین یک ارزیابی جامع و دقیق از لکنت کودک می تواند در طراحی برنامه درمانی لکنت موثر و مفید باشد.
تاریخچه خانوادگی : زمانی که خانواده کودکی شامل لکنتی‌هایی باشد که لکنتشان با ثبات بوده است، خطر با ثبات بودن افزایش مییابد . جنسیت : پسرها خطر باثبات بودن بیشتری را دارند. هر چند که معمولاً دختران سریع تر بهبودی مییابند: بنابراین دختری که ۱ سال است لکنت میکند، نسبت به پسری که یک سال است لکنت میکند، در خطر بیشتری قرار دارد . سن شروع : کودکانی که ((دیرتر)) شروع به لکنت میکنند خطر باثبات شدن بیشتری را دارند. شروعها معمولاً بین سنین ۲ و 5/3 سالگی اتفاق می‌افتند، بنابراین کودکانی که شروع پس از 5/3 سالگی را دارند، بیش تر در معرض خطر هستند . روند بسامد و شدت لکنت : کودکانی که بسامد و شدت لکنتشان (تعریف شده به صورت تکرارهای بخشی از کلمه و تکرارهای کلمه تک هجایی، کشیده گویی‌ها و قفل‌ها) در یک دوره یک ساله پس از شروع کاهش نمی‌یابد در خطر باثبات شدن بیشتری قرار دارند . دیرش از زمان شروع : چنانچه کودک بیش از یک سال پس از شروع به لکنت ادامه دهد، خطر باثبات شدن بیش تر است، به خصوص برای دختران . دیرش لحظات لکنت : تداوم حضور بیشتر از یک واحد تکرار، به خصوص بیش از ۳ تا (ما – ما – ما – ما – مانند این) نشانه‌ای از افزایش خطر است. همچنین، تداوم تکرارهای سریع علامت افزایش خطر هستند. کودکان بهبودی یافته تمایل دارند واحدهای تکرار کم تری داشته باشند (ما – مانند این) و تکرارهای آرام تری داشته باشند (ما ….. مانند این) . تداوم حضور کشیده گویی‌های صدا و قفل‌ها : درصد کشیده گویی‌ها و قفل‌ها در شروع، باثبات بودن را پیش بینی نمیکند اما اگر با ادامه لکنت کشیده گویی‌ها و قفل‌ها کاهش نیابند، احتمال باثبات بودن کودک بیش تر است . مهارتهای واجشناختی : کودکانی که مهارتهای واجشناختی‌شان پایین تر از هنجار است، خطر بیش تری برای ادامه یافتن لکنت دارند .
رویکردی یکپارچه برای ماهیت و درمان لکنت زبان
دو مطالعه دیگر عوامل مرتبط با بهبودی را بررسی کردند. یک مطالعه طولی توسط بروش، هایج، کالهن و جو هانسن (۱۹۹۹) یک گروه ۷۹ نفره از کودکان لکنتی را برای چندین سال تحت نظر قرار دادند. گروهی که در لکنت باثبات شده بود نسبت تعداد قابل توجهی کودکان چپ دست داشت. چون این یک گزارش مقدماتی از یک مطالعه در جریان است، در توجه به اهمیت این عامل برای بهبودی باید، احتیاط شود. با این وجود، ممکن است عامل برتری طرفی یکی از عوامل ژنتیکی اضافی باشد که بر بهبودی تأثیر میگذارد: تکرار این کار ضروری است . در مطالعه انجام شده توسط کلوس و همکاران (۱۹۹۹) که پیش تر شرح داده شد، نتایج نشان داد کودکانی که بهبودی یافته بودند سیستم حرکتی گفتاری بالغ تر (با تغییر پذیری کمتر)، سرعت گفتار آرام تر داشته‌اند و مادران آنها، روش تعاملشان غیر دستوری و زبان آنها با پیچیدگی کم تر همراه بوده است. رومل، هج، کالهن و جو هانسون (۲۰۰۰)، ۷۱ کودک که سریعاً پس از شروع لکنت مشخص شده بودند را تحت نظر گرفتند و آنها را برای سه سال تحت کنترل داشتند. مادران آنهایی که به طور طبیعی بهبودی یافته بودند، با مادران آنهایی که باثبات شده بودند مقایسه شدند. آنها صرف و نحو با پیچیدگی کم تر داشتند و تعداد کلمات متفاوت کم تری را هنگام صحبت کردن با کودکانشان استفاده میکردند . به طور خلاصه، مطالعات اولیه در مورد بهبودی، تغییرات گستردهای را در نتایج گزارش کردند. یافته‌های آنها به عوامل زیادی وابسته است – از جمله آنها، دقتی که به وسیله آن لکنت از ناروانی طبیعی متمایز میشود. اینکه مطالعه طولی یا پس نگری باشد، و اندازه گروهی که مورد مطالعه قرار گرفته میشود. دقیق ترین مطالعات، ارزیابی‌های طولی کودکانی هستند که بلافاصله پس از شروع لکنت مشخص شده بودند و برای چندین سال تحت نظر بودند. در این مطالعات، حدود ۷۵ درصد کودکانی که شروع به لکنت کرده بودند، بدون درمان رسمی بهبودی یافتند. به عوامل زیادی اشاره شده که مرتبط با بهبودی هستند. این موارد شامل داشتن بستگانی که از لکنت بهبودی یافته‌اند یا نداشتن بستگانی که لکنتی بوده‌اند، داشتن یک شروع زود هنگام، کاهش نشان دادن در بسامد و شدت لکنت یک سال پس از شروع، داشتن سرعت گفتار آرام تر، داشتن سیستم حرکتی گفتار باثبات تر،داشتن مادری که روش تعاملی غیر دستوری دارد و از زبانی با پیچیدگی کم تر هنگام صحبت کردن با کودک استفاده میکند، راست دست بودن، داشتن لکنت با شدت کم تر (هـر چـنـد برخی مطالعات در مورد این عامل تردید دارند)، داشتن مهارتهای واجشناختی، زبانی و غیر کلامـی خـوب، و مـؤنـث بودن، هستند. هم اکنون ما متغیر آخر، عامل، جنسیت را با جزئیات بیشتری مورد ملاحظه قرار می‌دهیم .
چرا شدت لکنت در موقعیتهای اجتماعی بیشتر میشود؟
افزایش شدت لکنت در موقعیتهای اجتماعی یکی از چالشهای رایج افراد مبتلاست و ریشه در تعامل پیچیده بین عوامل روانشناختی، فیزیولوژیکی و محیطی دارد. در چنین شرایطی، مغز تحت تأثیر فشارهای ناشی از ترس از قضاوت، انتظارات بالای خود فرد، و نیاز به حفظ ارتباط موثر قرار میگیرد. هنگام صحبت در جمع، سیستم عصبی خودمختار (سمپاتیک) فعال میشود و پاسخ «جنگ یا گریز» را تحریک میکند. این واکنش باعث ترشح هورمونهایی مانند کورتیزول و آدرنالین میشود که افزایش ضربان قلب، تنش عضلات گفتاری (مانند حنجره، زبان و لبها)، و کاهش هماهنگی عصبی-عضلانی را به دنبال دارد. در نتیجه، برنامهریزی حرکتی گفتار مختل شده و لکنت تشدید میشود.
از جنبه روانشناختی، ترس از «توجه دیگران» به لکنت، یک چرخه معیوب ایجاد میکند: فرد از احتمال قضاوت شدن میترسد، این ترس اضطراب را افزایش میدهد، و اضطراب باعث میشود مغز منابع شناختی بیشتری را به «کنترل گفتار» اختصاص دهد. جالب است بدانید مطالعه‌های در دانشگاه ژنو نشان داد وقتی افراد مبتلا به لکنت تصور میکنند شنوندگان آنها را ارزیابی میکنند، فعالیت ناحیه آمیگدال (مرکز پردازش ترس در مغز) بهشدت افزایش مییابد و ارتباط این ناحیه با مناطق زبانی (مثل بروکا) ضعیف میشود. این اختلال ارتباطی، برنامهریزی جملات و اجرای روان گفتار را سختتر میکند.
همچنین، در موقعیتهای اجتماعی، فرد مجبور است همزمان با صحبت کردن، واکنش‌های شنوندگان را نیز تحلیل کند (مثل اخم کردن، قطع کردن گفتار، یا بیان جملات اصلاحی). این چندوظیفگی (Multitasking) بار شناختی مغز را افزایش میدهد و تمرکز بر تولید گفتار روان را کاهش میدهد. علاوه بر این، در گفتگوهای گروهی، فشار زمانی برای سریع صحبت کردن و جلوگیری از سکوتهای طولانی، باعث عجله در بیان کلمات میشود که خود عاملی برای تکرار هجاها یا قفل شدن روی صداهاست.
نکته کلیدی این است که شدت لکنت در موقعیتهای اجتماعی لزوماً به معنای «ضعف فردی» نیست، بلکه پاسخی طبیعی به یک محیط پُرچالش است. خوشبختانه، راهکارهایی مانند تمرینات تنفسی، گفتاردرمانی شناختی-رفتاری (CBT)، و قرارگیری تدریجی در موقعیتهای اجتماعی کماسترس، میتواند این چرخه را بشکند و کنترل گفتار را بهبود بخشد.
1-. موثرترین روشهای درمانی برای لکنت شدید در مقایسه با موارد خفیف کدامند؟
در موارد شدید، روشهایی مانند «آهنگ گفتار کشیده» (پرولانگیشن)، دستگاههای کمک رفتاری الکترونیک، یا ترکیب گفتاردرمانی با مداخلات روانشناختی استفاده میشوند. در موارد خفیف، تمرکز بر آموزش تکنیکهای تنفسی و اصلاح الگوهای گفتاری زودهنگام است. هر دو گروه ممکن است از CBT برای مدیریت اضطراب بهره ببرند.
2- آیا شدت لکنت زبان در موقعیتهای مختلف تغییر میکند؟
بله. استرس ناشی از صحبت در جمع یا فشار زمانی میتواند ناروانیها را افزایش دهد، در حالی که گفتگو در محیطهای آرام (مانند خانواده) اغلب با کاهش شدت لکنت همراه است. این نوسان بهدلیل تأثیر هیجانات و بار شناختی بر کنترل حرکتی گفتار رخ میدهد.
لکنت زبان در کودکان از اختلالات شایع سنین 3 تا 6 سالگی می باشد. این اختلال در پسرها و دخترها به یک میزان مشاهده نمی شود. مطالعات فراوانی در حیطه لکنت و درمان های شایع آن انجام شده است. گفتاردرمانی لکنت زبان از درمان های مفید در حیطه لکنت می باشد که در مرکز درمان لکنت زبان دکتر صابر ارائه می گردد. مرکز گفتاردرمانی دکتر صابر با تشخیص دقیق علل لکنت در کودکان و استفاده از گفتاردرمانی لکنت در کنار درمان های رفتاردرمانی و کاردرمانی یکپارچگی حسی موجب تسهیل در روند بهبودی لکنت در کودکان می گردد. متخصصین گفتاردرمانی مرکز درمان لکنت زبان زیر نظر دکتر صابربه ارائه تکنیک های روز دنیا در زمینه لکنت زبان می پردازند و با مشاوره دقیق به والدین نحوه صحیح برخورد با کودکان با لکنت زبان را به والدین آموزش می دهند تا بهبودی را تسریع بخشیده و عود مجدد لکنت در کودکان جلوگیری نمایند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
مطالعات نسبت جنسی در لکنت نخستین بار در دهه ۱۹۸۰ منتشر شده بودند و از آن زمان هر دهه منتشر می شوند. با این جریان دائمی اطلاعات، قاعدتا باید داده های قابل اعتمادی در مورد ایـن پدیده داشته باشیم.در واقع ،ما داریم. نتایج مطالعات حاصل از افرادی که در سنین مختلف و در فرهنگ های مختلف لكنت کرده اند نسبت را به صورت تقریبا سه لکنتی مرد در مقابل هر یک لکنتی زن قرار می دهد.هر چند شواهد محکمی وجود دارد که ممکن است با بزرگ تر شدن کودکان نسبت افزایش یابد.برای مثال، یایری (۱۹۸۳) گزارش کرد از ۲۲ کودکی که ۲ و ۳ ساله بودنـد و والدینشان باور داشتند که آن ها لکنت کنند،۱۱ پسر و ۱۱ دختر بودند.در مطالعه ای گسترده تر بر روی ۸۷ کودک بین ۲۰ و ۶۹ ماهه،پایری و آمبروز(۱۹۹۲)بطور کلی نسبت مرد به زن را 1:1/2 یافتند،هر چنـد ۲۰ کودک کوچکتر،آن هایی که کمتر از ۲۷ ماه داشتند،نسبت 2:1/1 را نشان می دادند.
شیوع لکنت زبان در دختر ها و پسرها
بازبینی بلاداستین و راتنر (۲۰۰۸)نشان داد که نسبت جنسی مرد به زن در کلاس اول ۳:۱ و در کلاس پنجم ۵:۱ است که تایید کننده این نظریه است که نسبت جنسیتی با بزرگ تر شدن کودکان افزایش می یابد.شواهد مربوط به افزایش یافتن نسبت مرد به زن توسط دو مطالعه جدید ارائه شده بود.کلوس و همکارانش(۱۹۹۹) نسبت مرد به زن را در نزدیکی شروع لکنت، ۱: ۱/۱ دریافتند که شش سال بعد به 5:1/2 افزایش می یافت.مانسون (۲۰۰۰) نسـبـت مـرد بـه زن را در غربالگری اولیه (۳ سالگی) 65:1/1 دریافت که دو سال بعد به 8:1/2 افزایش می یافت.نسبت جنسی تقریبا برابر در میان کودکان بسیار خردسالی که لکنت می کنند و افزایش تدریجی نسبت پسرانی که لکنت می کنند ممکن است در نتیجه چندین عامل باشد. وست (۱۹۳۱) اطلاعاتی را ارائه کرد که نشان میدهند تغییر نسبت جنسی در نتیجه افزایش نسبت پسرانی است، که در سال های آخر قبل از مدرسه و سال های اولیه مدرسه شروع به لکنت کردن می کنند.هر چند اطلاعات تازه نشان می دهد که دختران اندکی زودتر از پسران شروع به لكنت می کنند(پایری،۱۹۸۳؛ پایری و آمبروز، ۱۹۹۲) و زودتر و بیشتر بهبودی می یابند(اندروز و همکاران، ۱۹۸۳؛ یایری و آمبروز، ۱۹۹۲؛ یایری و آمبروز ۱۹۹۹ یایری،آمبروز و کوکس،۱۹۹۶).
افراد مونثی که لکنت می کنند و در بزرگسالی بهبودی نمی یابنـد ممکن است زیر مجموعه جالبی برای مطالعه باشند. آن ها ممکن است زمینه ی قوی تری را برای لکنـت کردن به ارث برده باشند، تحت فشارهای محیطی قوی برای گفتارشان قرار گرفته باشند، یا هر دو (اندروزو همکاران،۱۹۸۳). یا اینکه ،ممکن است آن ها فاقد((عامل بهبودی ای)) باشند،که به نظر می آید اکثر لکنتی های جوان مونث دارند، یا ممکن است عوامل اضافه ای به ارث برده باشند که برای جلوگیری از بهبودی، با لكنت تاثیر متقابل دارند.
قابل پیش بینی بودن لکنت زبان در کودکان
بخش مهم دیگری از پس زمینه اطلاعات در مورد لکنت زبان در کودکان، چگونگی تغییر کردن آن است که هنوز به طور عجیبی به هنگام وقوع قابل پیش بینی است علی رغـم ایـن واقعیت که بسیاربی ثبـات و غیر عادی به نظر می آید.این قابل پیش بینی بودن کلیدی مهم برای ماهیت آن است.زمانی که ما تحقیقات در مورد تغییر پذیری لکنت را بررسی می کنیم،خواهیم دید که این اطلاعات چگونه تغییرات در دیدگاه های نظری مربوط به اختلال را انعکاس می دهند.
قبل از دهه ۱۹۳۰،لکنت زبان در کودکان معمولا به عنوان یک اختلال پزشکی به حساب می آمد.لی ادوارد تراویس، نخستین فرد آموزش دیده در سطح دکترا برای کار کردن بر روی اختلالات گفتار و شنوایی، آزمایشگاهی در دانشگاه آیووا در سال ۱۹۲۴ برای مطالعه لکنت از یک دیدگاه نوروفیزیولوژیک تاسیس کرد. او این نظریه را ارائه کرد که لکنت در نتیجه سازماندهی غیـر عـادی یا غیـر مـوثر دو نیمکره مغزی،مغز است. برای تراویس و محققان پس از او، تغییر پذیری رفتارهای لکنت به عنوان بخشی از یک اختلال عضوی دیده شده بود و یک بخشی غیـر مـهـم از آن بود.امواج مغزی،سرعت ضربان قلب و الگوهای تنفسی لکنتی ها مرتبط با تحقیق آن ها بود.اما در دهه ۱۹۳۰، روانشناسان در آیووا و جاهای دیگر، علاقه وافری به روش های رفتاری برای مطالعه اختلالات انسانی پیدا کردند که به تحقیقات در لکنت نیز وارد شد.دانشمندانی که تلاش می کردند تا نوروفیزیولوژی لکنت را بفهمند بتدریج ، بررسی عوامل اجتماعی،روانشناسی و زبانی ای را آغاز کردند که وقوع و تغییر پذیری آن را تحت تاثیر قرار می دهند (بلاداستین و راتنر ۲۰۰۸).
انتظار، ثبات و تطابق
پیش از توضیح این یافته های جالب، این اصطلاحات را به طور خلاصه توضیح خواهم داد که هنگامی به بهترین شکل فهمیده می شوند که شخص لکنتی یک متن را چندین مرتبه بخوانـد ((انتظار)) به توانایی شخص در پیش بینی اینکه او بر روی چه کلمـات يـا صـداهایی لكنـت خواهـد کرد، گفته می شود.(جانسون و سالامون،۱۹۳۷؛نات،جانسون و وبستر، ۱۹۳۷؛میلیسـن، ۱۹۳۸؛ون رایپر،۱۹۳۶).((ثبات))تمایل افراد است برای لکنت کردن بر روی کلمات یکسان، زمانی که یک متن را بیش از یک مرتبه می خوانند(جانسون و اینس،۱۹۳۹؛جانسون و نات، ۱۹۳۷).((تطابق)) یافته ای است که هنگامی که گویندگان یک متن را چندین مرتبه می خوانند،به تدریج طی پنج یا شش دور خواندن کم تر و کم تر لکنت می کنند(جانسون و نات، ۱۹۳۷؛ ون رایپر و هول،۱۹۵۵).
این مطالعات معمولا با ارائه یک متن به فـرد لکنتی و درخواست از وی برای خواندن آن با صدای بلند انجام می شود.به طور مثال،اگر آزمونگر ثبات را مورد مطالعه قرار می دهـد،او می بایست یک کپی از متن برای خودش داشته باشد تا هر کلمه ای که گوینده بر روی آن لكنـت مـی کنـد را علامت بزند.سپس از گوینده می خواهد که آن را دوباره بخواند و آزمـونگر دوباره کلماتی را که در دومین بار خواندن بر روی آن ها لکنت انجام شده را علامت می زند.به این ترتیب او می تواند درصد کلماتی را که در دو (یا بیشتر) مرتبه خواندن لکنت بر روی آن ها انجـام شـده را محاسبه کنـد. ایـن یافته ها که به ترتیب انتظار،ثبات و تطابق خوانده می شوند،برخی فرضیات در مورد اختلال را تغییر دادند. به نظر می آمد که لکنت تنها یک اختلال ساده نوروفیزیولوژیک نیست.این اختلال ویژگی هایی از رفتار یاد گرفته شده را نیز نشان می داد.
این مطالعات نه تنها دیدگاه های موجود در مورد لکنت زبان در کودکان را تغییر دادند بلکه دری را بـه سـوی امکان درمان های جدید باز کردند. اینکه بیشتر،لکنت یاد گرفته می شـود یا ممکن است یادگرفتـه نشود. چالش ها بر روی این موضوع بود که چه مقدار لکنت یاد گرفته می شود و چگونه به افراد لکنتی برای ایجاد پاسخ های جدید کمک کرد.بسیاری از رویکردهای درمانی ای که در آینده در این کتـاب مورد بحث قرار می دهیم، از اصول یادگیری برای کمک به بیماران به منظور کسب پاسخ های جدید و روان و کاهش تنش و دوری از پاسخ های قدیمی لکنتشان،استفاده می کنند.
تشخیص لکنت زبان در کودکان زیر ۳ سال
تشخیص لکنت زبان در کودکان زیر ۳ سال نیازمند شناخت دقیق علائم و تفکیک آن از نارسایی‌های طبیعی گفتار است. در این سن، کودکان در حال یادگیری مهارتهای زبانی هستند و ممکن است گاهی دچار تکرار کلمات، مکث‌های کوتاه یا اصلاح جملات شوند که بخشی از فرایند رشد محسوب میشود. با این حال، اگر کودک شما بهطور مداوم صداها را میکِشد (مثلاً «مـــامان»)، کلمات را بیش از دوبار پشتسرهم تکرار میکند (مانند «من من من میخوام») یا در میانه صحبت دچار قفل شدن و تنش عضلانی (مثل فشار آوردن به فک یا پلک زدن سریع) میشود، احتمالاً نیاز به بررسی تخصصی وجود دارد. یکی از نشانه‌های هشداردهنده، افزایش لکنت در شرایط خاص مانند اضطراب، خستگی یا صحبت در جمع است. همچنین، اگر لکنت بیش از ۶ ماه ادامه یابد و با رشد سنی کودک کاهش نیابد، مراجعه به گفتاردرمانگر ضروری است. والدین باید توجه کنند که فشار آوردن به کودک برای «سریعتر صحبت کردن» یا تصحیح مداوم گفتار او، میتواند اضطراب را افزایش داده و لکنت را تشدید کند. در عوض، ایجاد محیطی آرام، گوش دادن صبورانه بدون قطع کردن صحبت کودک و استفاده از جملات کوتاه و ساده برای الگودهی گفتاری، به بهبود فرایند ارتباط کمک میکند. اگر سابقه خانوادگی لکنت زبان وجود دارد یا کودک همزمان با مشکلات دیگری مانند تاخیر در رشد کلامی روبه روست، احتمال نیاز به مداخله زودهنگام بیشتر میشود. تشخیص به موقع لکنت در کودکان زیر ۳ سال، شانس بهبودی را به طور چشمگیری افزایش میدهد، چراکه مغز در این سن انعطافپذیری بالایی برای بازسازی الگوهای گفتاری دارد. در صورت مشاهده علائم پایدار، اولین گزینه مراجعه به متخصص اطفال یا گفتاردرمانگر است تا با ارزیابی جامع، برنامه درمانی متناسب با نیاز کودک طراحی شود.
سولات متداول:
1-چگونه لکنت زبان میتواند بر هوش هیجانی کودک تأثیر مثبت بگذارد؟
کودکان مبتلا به لکنت اغلب به دلیل مواجهه با چالشهای ارتباطی، همدلی، صبر و مهارتهای گوش‌دادن را بهتر می‌آموزند. این تجربه‌ها میتواند هوش هیجانی آنها را تقویت کند، به‌شرطی که محیط حمایتی باشد.
2-آیا بین لکنت زبان و رژیم غذایی کودک ارتباطی وجود دارد؟
تحقیقات محدودی نشان میدهند مصرف بیش‌ازحد قندهای مصنوعی یا کافئین ممکن است اضطراب کودکان را افزایش داده و لکنت را تشدید کند. با این حال، هیچ ماده غذایی به طور مستقیم باعث لکنت نمیشود. رژیم متعادل سرشار از امگا۳ (مانند ماهی) و ویتامینهای گروه B میتواند به سلامت سیستم عصبی کمک کند.
یافته های علمی جدید در مورد لکنت پیشنهاد میدهند افرادی که لکنت میکنند ساختار و عملکرد مغزشان نسبت به گویندگان روان تا حدودی متفاوت است. به نظر میرسد مغز افرادی که لکنت میکنند به دلیل انتقال مورثی یا احتمالا آسیب زود هنگام در گردآوری تمام عناصر زبان بیانی – مثلا از چه کلماتی استفاده شود و چگونه آنها کنار هم در یک جمله قرار داده شوند، در زمان مناسب و سرعت کافی برای گفتار سریع و روان، تا حدودی کارایی کمتری دارد. لکنت زبان از اختلالات شایع در کودکان 2و3 ساله می باشد. مرکز گفتاردرمانی لکنت در زمینه تشخیص لکنت و روش های اصلاح آنهمچنین گفتاردرمانی لکنت زبانفعالیت می نماید.دکتر لکنت زبان با تشخیص علائم لکنت به طرح بهترین برنامه درمانی برای کودکان می پردازد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
اگر شما با فردی که لکنت میکند یا والدین کودکی که لکنت میکند صحبت کنید، ممکن است شما بخواهید عقیده کنونی در مورد دلایل لکنت را خلاصه کنید. فکر میکنم گفتن چیزی شبیه این میتواند کمک کننده باشد:
البته، این موضوع همیشه اتفاق نمیافتد. اما هنگامی که فردی موضوع پیچیدهای را میگوید یا عجله دارد یا واقعا هیجانزده یا ناراحت است، روان بودن در آن هنگام تا حدودی دشوارتر است.»
علل لکنت در کودکان 2ساله و 3ساله
به نظر میرسد لکنت در بسیاری از افراد اساس ژنتیکی دارد. اگرچه مطالعات دوقلوها و به فرزندخواندگی تایید کردند که ژنها باید با عوامل محیطی تعامل داشته باشند تا لکنت ظاهر شود.
تحقیقات جدید مشخص کرد در برخی افراد برخی ژنها مربوط به لکنت هستند.
ممکن است سببشناسی لکنت برای برخی لکنتیها عوامل مادرزادی باشد. این موارد ممکن است شامل ضربه فیزیکی در هنگام تولد یا رحم، فلج مغزی، عقبماندگی و موقعیتهای پر استرس احساسی باشد.
پسران تا حدودی بیش از دختران شروع به لکنت کردن میکنند، اما احتمال بهبودی دختران بیشتر است، بنابراین در سن مدرسه و پس از آن، پسرانی که لکنت میکنند بسیار بیشتر از دختران هستند.
لکنت ابتدای دوران کودکی ممکن است موقت باشد که در آن کودک به طور طبیعی بدون درمان یا با حداقل درمان، طی 18 ماه بهبود مییابد و یا ممکن است با ثبات باشد که اگر در آن کودک درمان نشود، سه سال یا بیشتر لکنت خواهد کرد.
به نظر میرسد لکنت موقت و با ثبات نتیجه یک عامل ژنتیک شایع باشد (یک ژن تنها یا چندین ژن) اما احتمالا حالت با ثبات لکنت عوامل ژنتیکی اضافهای دارد که از بهبودی جلوگیری میکند.
به نظر میرسد بهبودی طبیعی از لکنت با عوامل زیر مرتبط باشد: (a) نمرات خوب در آزمونهای واجشناختی، زبان و مهارتهای غیر کلامی؛ (b) نداشتن سابقه خانوادگی لکنت یا اعضای خانواده که بهبودی طبیعی از لکنت را داشته باشند، (c) سن کم شروع لکنت و (d) دختر بودن.
مطالعات تصویربرداری مغز بزرگسالانی که لکنت میکنند ناهنجاریهای مختلفی در حین صحبت کردن و به خصوص در حین لکنت را نشان داده است. یک ناهنجاری فعالیت بیش از حد نواحی سمت راست مغز که با ساختارهای گفتار و زبان نیم کره چپ همولوگ هستند و معمولا توسط غیر لکنتیها استفاده میشود. یک ناهنجاری دیگر عدم فعالیت در قشر شنیداری چپ است.
تفاوتهای نوروآناتومیک مشاهده شده با تصویربرداری مغز شامل (a) ناهنجاریها در پلانوم تمپورال (مربوط به پردازش شنیداری) و در جایروس (نواحی بالا آمده روی سطح مغز) در نواحی گفتار و زبان و (b) مسیرهای کم تراکم فیبر متصلکننده نواحی درک، تصمیمگیری و اجرای گفتاری میباشد.
به دست آوردن روانی کوتاه و بلندمدت در لکنتیها همراه با کاهش در فعالیتهای نیم کره راست و افزایش در فعالیت مناطق گفتار، زبان و شنیداری نیم کره چپ میباشد.
در تکالیف پردازش حسی، لکنتیها پردازش با دقت کمتر و کندتر دارند. به خصوص برای محرک شنیداری و عدم غالب بودن نیم کره چپ برای پردازش.
بزرگترین نقصهای عملکرد هنگامی که محرک پیچیده زبانی استفاده میشود، رخ میدهد.
پوشاندن گوش و دیگر تغییرات در بازخورد شنیداری روانی موقت ایجاد میکند که این موضوع پیشنهاد میدهد که نابهنجاریها، نقصها یا تاخیرها در بازخورد شنیداری ممکن است به لکنت مربوط باشد.
در تکالیف کنترل حسی- حرکتی، لکنتیها زمانهای واکنش کندتری را نشان میدهند به خصوص هنگامی که محرک از لحاظ زبانی پیچیده است. لکنتیها هنگامی که تکالیف حرکتی متوالی و تکالیف شنیداری- حرکتی را انجام میدهند، کندتر و کم دقتتر هستند و غالب بودن نیم کره چپشان کمتر است.
هنگامی که بار زبانی بیشتر است سیستم حرکتی گفتار لکنتیها تغییرپذیرتر است؛ بار زبانی بیشتر هم چنین با لکنت بیشتر در ارتباط است.
به نظر نمیرسد لکنتیها از غیر لکنتیها عصبیتر باشند اما شواهدی وجود دارد که هنگام بالا بودن سطح تحریک خودکار آنها، احتمال رخ دادن لکنت بیشتر است.
به نظر میرسد که لکنتیهای کودک و بزرگسال به عنوان یک گروه، طبع حساستری دارند. ممکن است این حساسیت با فشار فیزیکی بیشتر در عضلات گفتاری برای برخی افراد همراه باشد.
