آموزش مستقیم برای درمان گفتار و زبان، به مواردی از کار گفتار درمانی اشاره دارد که در آن وظیفه ،گفتاردرمانی آموزش، راهنمایی و یا تربیت بیمار برای یک مهارت جدید است. اگرچه گفتاردرمان ها آموزگار محسوب نمیشوند، مواقعی پیش می آید که بهترین کاربردهای آموزش سودمندی آن در کمک به گفتاردرمانها است تا به هدفهای درمان دست یابند. مرکز گفتاردرمانی دکتر صابر در کنار خدمات کاردرمانی در حیطه اختلالات زبان و گفتار و آموزش گفتار درمانی کودک در زمینه برقراری ارتباط مناسب و بهبود مهارت های گفتاری کودکان فعالیت می نماید. تجربه بالای بهترین دکتر گفتاردرمانی مرکز دکتر صابر و امکانات پیشرفته مرکز موجب تسریع روند درمان کودکان در این مرکز گردیده است.
روند آموزش گفتار درمانی کودکان
آموزش مستقیم: حسهای یادگیری، توصیف / اجرا، پرسش و صبر و انتظار در روند درمان
در حین بخش های مختلف درمان گفتاردرمان را تشویق می کنیم تا مفاهیم گوناگون مربوط به آموزش و متون یادگیری را مورد توجه قرار دهند، از جمله اطلاعات مربوط به حس های یادگیری، توصیف، اجرا مهارت های مربوط به پرسش و کاربرد مناسب صبر و انتظار در خلال آموزش.
-حس های یادگیری
طبق معمول، گفتاردرمان ها برای آموزش اطلاعات جدید به ،بیماران روی حس های دیداری شنیداری و لمسی (شامل لمسی و حسی- حرکتی) تکیه می کنند. این به آن معنی است که محرک ها:
a) از طریق دیداری ارایه می شوند تا حس بینایی را تحریک کنند
b) از طریق شنیداری ارایه می شوند تا حس شنیداری را تحریک کنند
C) از طریق لمسی ارایه می شوند تا لمس و حس و حرکت را تحریک کنند. با این همه در صورت نیاز بيمار گفتاردرمان ها ساير حس ها مثل حس چشایی و حس بویایی بیمار را نیز برای آموزش او تحریک می کنند.
هر چند بیشتر یادگیرندگان توانایی یادگیری از طریق تمام حس ها را دارند ولی اعظم یادگیرندگان غالباً از یک حس به عنوان حس برتر برای یادگیری استفاده می کنند، یعنی حسی که از طریق آن اطلاعات را به بهترین نحو یاد می گیرند. از آنجایی که متخصصان مسئول ایجاد هدف هایی برای بیماران هستند و برای رسیدن به این هدف ها فعالیت های موفقیت آمیزی را طراحی و برنامه ریزی می کنند مهم است که گفتاردرمان از است که گفتاردرمان از حس برتر بیماران برای یادگیری آگاه باشد.
-توصيف و توضيح در آموزش گفتار
توصیف و توضیح بخش های اصلی آموزش را تشکیل می دهند. توصیف عبارت است از گفتن یا شرح دادن ویژگی ها، عملکردها، شاخص ها و یا جنبه هایی از یک چیز یا یک مفهوم که مهم به نظر می رسند برای مثال هنگام توصیف توپ گفتاردرمان، ممکن است چیزهایی مثل این بگوید: «توپ گرد است و اگر آن را به زمین بزنند به هوا می رود ما می توانیم آن را پرتاب کنیم، بگیریم، بغلتانیم و با پا به ان ضربه بزنیم. با این توصیف ممکن است شامل خصوصيات زیر باشد» نخستین ویژگی ها یا خصوصیات چیزی که شرح داده می شود عبارتند از: اندازه کل، رنگ، عملکرد و تداعی بیربط. تداعی های بی ربط این گونه تعریف می شوند: روزگار دور مکان ها یا فعالیت هایی که ممکن است بیمار درباره ی چیز توصیف شده با آن روبرو شده باشد برای مثال یک تداعی بیربط درباره ی توپ ممکن است این باشد در کلاس درس شما سه عدد توپ هست.»
توضيح عبارت است از به کارگیری شرح کاملاً سازمان یافته و گام به گام به گونه ای که به راحتی قابل درک باشد. توضیحات آموزگار درباره ی وسایل و مفاهیمی که باید یاد گرفته شوند، ابزار سودمندی برای آموزش تشخیص داده شده اند (ریوِرا اسمیت، ۱۹۸۲) استفاده از ابزارهای کمکی دیداری، الگوها، فعالیت ها،اشارات و نظایر این ها نیز ممکن است در سودمندتر بودن توضیحات برای بیماران مفید واقع شوند. توضیحات همراه با بازخورد (رز گرلند، اپس تین، ۱۹۸۲) و توضیحات همراه با الگو دادن (ریوِرا اسميت، ۱۹۸۲)، در تعمیم یادگیری کودکان سودمند تشخیص داده شده اند. توصیه شده است که از درس های توضیحی کوتاه و تکراری مثل جملات و یا فعالیت ها استفاده شود. برای مثال در توضیح این که چراغ های سقفی را چگونه روشن کنیم گفتاردرمان ممکن است به سمت کلید برق برود و در حالی که جمله ی کلید برق را به سمتِ بالا می برم چراغ روشن می شود و کلید برق را به سمت پایین می آورم چراغ خاموش می شود، را بیان می کند چراغ را روشن و خاموش می كند. یك بار دیگر نگاه کنید کلید برق به سمت بالا چراغ روشن می شود و کلید برق به سمت پایین چراغ خاموش می شود. کلید بالا باشد چراغ روشن می شود کلید پایین باشد چراغ خاموش می شود. «بالا روشن، پایین خاموش» گفتاردرمان ها در آموزش گفتار درمانی باید در طراحی توضیحات برای بیمارانی که دقیق هستند و همچنین ابزارهای آموزشی مؤثر ، افراد امیدوار کننده ای باشند. همان گونه که میپر (۲۰۰۴) شرح داده است در هنگام توضیح و در سایر مواقع در خلال درمان حتى الامكان بايد از تمایل به زیاد حرف زدن یا پُر حرفی پرهیز نمود. با وجود این به خاطر ماهيت توصيف و توضیح، احتمالاً بیش از آنچه که در سایر مواقع ممکن است لازم باشد بیمار در خلال درمان به صحبت گفتاردرمان نیاز دارد.
-پرسش
پرسش یکی از شگردهای آموزش مستقیم است که به منظور ارزیابی یادگیری و تسهیل یادگیری بیشتر طراحی می شود. (میلر ۲۰۰۲) . پرسش ها به متمرکز کردن توجه روی اطلاعات مهم کمک می کنند و دانشجویان را وادار می کنند تا به طور فعال در جلسه مشارکت داشته باشند (گال،۱۹۸۴) هگد (۲۰۰۱) چهار نوع پرسش را نام برده است.
۱) پرسش های آهنگین: این پرسش ها اساساً نوعی گفتار خبری اند (و نه از نظر نحوی پرسش های درست) که به دلیل آهنگ ویژه شان به عنوان پرسش به کار می روند.
٢) پرسش های پایان جمله: این پرسش ها جملات خبری اند که به پایان آن ها حالت پرسشی افزوده می شود (مثلاً: «شما می توانید این کار را انجام دهید، مگر نه؟»
۳) پرسش های دارای کِ و چِ: انواع پرسش هایی که با ک و چ آغاز می شوند کی، کِی، کجا، کدام و چرا، چطور، چه وقت، چی.
۴) پرسش های بله – نه: انواع پرسش هایی که پاسخ آن ها بله – نه است
مطرح کردن پرسش، بخش ارزشمندی از آموزش گفتار درمانی کودک است و گفتاردرمان ها را تشویق می کنیم تا از پرسش ها برای هدف های برنامه ریزی شده زیر عنوان به بانک سپردن اطلاعات استفاده کنند. این اصطلاح به این منظور به کار گرفته می شود تا به گفتاردرمان ها کمک کند که بفهمند پاسخ پرسش ها نباید در گنجینه مهارت های بیمار موجود باشد، مگر این که گفتاردرمان بیمار را در معرض آموزشی قرار داده باشد که به منظور سپردن اطلاعات در بانک مهارت های بیمار طراحی شده باشد. هدف پرسش ها را به یاد داشته باشید (ارزیابی یادگیری و تقویت یادگیری بیشتر) و به نحو شایسته و حساب شده ای از پرسش ها استفاده کنید.
نقش خانواده در فرآیند گفتار درمانی کودک
خانواده نقش کلیدی در موفقیت فرآیند گفتاردرمانی برای کودکان ایفا میکند. حمایت و مشارکت فعال والدین و اطرافیان میتواند به بهبود سریع‌تر و مؤثرتر مهارتهای گفتاری کودک کمک کند. اولین قدم، ایجاد محیطی آرام و تشویق‌کننده است تا کودک بدون استرس و با اعتماد به نفس بیشتر تمرینات را انجام دهد. والدین میتوانند با تکرار تمرینات ارائه‌شده توسط متخصص گفتاردرمانی در خانه، روند درمان را تسریع کنند. استفاده از بازی‌ها و فعالیتهای جذاب نیز میتواند به تقویت گفتار کودک کمک کند. خواندن کتاب، شعرخوانی و صحبت کردن با کودک به شیوه‌ای ساده و واضح از جمله روش‌های مؤثر هستند. علاوه بر این، خانواده باید صبور باشد و پیشرفتهای کوچک کودک را تشویق کند. ارتباط مستمر با درمانگر و پیگیری منظم جلسات نیز از عوامل مهم در دستیابی به نتایج مطلوب است. با همکاری خانواده و متخصص، کودک میتواند به مرور زمان مهارتهای گفتاری خود را بهبود بخشد.
سوالات متداول:
1- چگونه می‌توانم در خانه به کودکم برای بهبود گفتار کمک کنم؟
در خانه می‌توانید با خواندن کتاب، صحبت کردن با کودک، استفاده از تصاویر و بازی‌های کلامی، و تشویق کودک به بیان نیازها و احساساتش، به بهبود گفتار او کمک کنید.
2-هزینه گفتاردرمانی کودک چقدر است؟
هزینه گفتاردرمانی کودک بسته به شهر، مرکز درمانی و تعداد جلسات متفاوت است. بهتر است قبل از شروع درمان، هزینه‌ها را بررسی کنید و از بیمه‌های طرف قرارداد مرکز مطلع شوید.
در این مطلب توضیح مختصری درباره‌ی نقش آسیب‌شناس گفتار و زبان یا گفتاردرمانی در روند درمان ارایه شده است. هدف از این توضیح، توصیف نقش تسهیل‌کننده‌ی متخصص گفتاردرمانی بوده است. نقش فوق تخصص گفتاردرمانی در درمان این است که کمک کند تا مهارتهای برقراری ارتباط بیماران بیش از پیش افزایش پیدا کند. متخصص گفتاردرمانی با ادغام اطلاعات واقعی این حرفه با هنر و اجرای ماهرانه مهارتهای اصلی در روند درمان، نقش خود را ایفا میکنند. این مهارتهای اصلی که به نام مهارتهای ویژهی درمان معروف‌اند، چندین مهارت اساسی هستند که فوق تخصص گفتاردرمانی به‌عنوان یک کار زیربنایی، مستمر، و لازمه‌ی درمان، آنها را به کار می‌بندد. مرکز گفتاردرمانی دکتر صابر در زمینه ارائه بهترین خدمات گفتاردرمانی کودکان و گفتاردرمانی بزرگسالان با تکیه بر تجربه و تخصص گفتاردرمانان خود کوشا می باشد. از دیگر امکانات این مرکز گفتاردرمانی در منزل می باشد که روند درمان بیماران را تسهیل نموده و برای بیماران با مشکلات حرکتی و کودکان مناسب می باشد.
مهارتهای ویژهی درمان در واقع مهارت‌هایی هستند که تار و پود زیر بنایی کار را تشکیل میدهند، یعنی اساساً، همان کارهایی که انجام میدهند تا مهارتهای برقراری ارتباط بیماران را بیش از پیش تسهیل کنند. اصطلاح مهارتهای ویژه درمان عبارت از مهارت‌هایی هستند که گفتاردرمانی کودکان، ویژه درمان گفتار و زبان تدارک دیده میشوند تا موجب بهتر شدن برقراری ارتباط بیماران گردند. برای مثال، همانند حرفه‌ی معماری و ساختمان سازی.
گو این که، شاید نتوانیم جزئیات طرح، کیفیت مواد، ایمنی، و یا رموز استحکام، و نظایر این‌ها را بیان کنیم، ولی احتمالاً، عامّه مردم میدانند که برای ساختمان‌سازی، به مکانی جهت ایجاد ساختمان، چیزی برای ساختن ساختمان و روشی برای اطمینان خاطر که این ساختمان برای سال‌ها استحکام داشته باشد، نیازمندیم. معمارها این چیزها را به خوبی میدانند. در واقع، معمارها این را میدانند که، بدون توجه به بزرگی یا کوچکی ساختمان، هنگامی که به‌عنوان یک معمار حرفهای کار میکنند، نخست باید برای ساختمان پایه‌ای در نظر بگیرند، یعنی، احتمالاً یکی از این ملاحظات، سازه‌ی کشش جاذبه‌ای است. همچنین ممکن است معمار هنگام کار روی یک طرح، تأثير عناصر طبیعی از قبیل باران، گرما، سرما، باد و نظایر این‌ها را مدّنظر قرار دهد. بدون در نظر گرفتن وسعت یا هزینه‌ی طرح، غیرممکن است که معمار برای ساختن حتی یک انبار کوچک، بدون در نظر گرفتن اصول اساسی و زیربنایی، که قویاً روی فعالیتهای این متخصص تأثیر می‌گذارند، ساختمانی را طراحی و یا نظارت نماید. گفتاردرمان باید مهارتهای ویژه درمان را به همین نحو نگاه کنند: صرف نظر از میزان ساده بودن و یا پیچیده بودن مشکل یک بیمار، و صرف نظر از این که شگردهای بالینی به کار گرفته شده تا چه اندازه قدیمی و یا جدید هستند، برخی ملاحظات اساسی وجود دارند که هنگام کار کردن به‌عنوان یک متخصص بالینی در حرفه‌ی آسیب‌شناسی گفتار و زبان باید رعایت شوند. البته مهارتهای ویژهی درمان، همگی به حرفه‌ی آسیب‌شناسی گفتار و زبان اختصاص ندارند، بلکه بسیاری از این مهارتها توسط مربیان، روانشناسان و سایر متخصصان به کار گرفته میشوند. از این رو، چنانچه به راستی و همراه با اطلاعات پایه‌ای مناسب از این حرفه، توسط گفتاردرمانی به کار گرفته شوند، میتوانند آسیب‌شناسِ گفتار و زبان دارای دانش مناسب را از آسیب‌شناس گفتار و زبان دارای دانش عالی، کاملاً متمایز سازند.
با طرح آن دسته از مهارتهای ویژهی درمان که بنیادی و فراگیر هستند، این مهارتها به‌عنوان مهارتهای اساسی باقی می‌مانند تا متخصص گفتاردرمانی آنها را در برنامه‌ها و شگردهای مداخله‌ای درمان گفتار و زبان، اگر نه برای همه‌ی بیماران ولی در مورد بیشتر بیماران اجرا نمایند. برای مثال، هنگام طرح برنامه‌ی ویژهی روانی گفتار که هدف آن کاهش تکرارها، قفل شدگی اندام‌های گویایی، و طولانی ادا کردن صداها باشد، نویسندگان برنامه معمولاً اجزای ویژهی مداخله را به‌طور خلاصه می‌نویسند و مشخص میکنند که چگونه، چه وقت و چرا فوق تخصص گفتاردرمانی باید جنبه‌های مختلف برنامه را اجرا نماید. با این همه، نویسنده‌ی برنامه‌ی مداخله‌ی روانی گفتار، به ندرت وقت آن را دارد تا اهمیت آهنگ صدا، بلندی صدا، احساس صمیمت و نزدیک بودن با بیمار، عشق و علاقه، اولویت‌ها، آموزش مستقیم، و نظایر این‌ها را به گفتاردرمان آموزش دهد یا یادآوری کند، مگر این که، یک یا چند مهارت ویژهی درمان خود به‌عنوان بخش مکمل برنامه مداخله‌ی روانی گفتار مدنظر باشد. در این صورت، برای مثال، آهنگ صدا ممکن است به‌عنوان بخش مکمل برای برخی از برنامه‌های مداخله‌ی روانی گفتار شرح داده شود. با وجود این، این باور وجود دارد که، نویسندگان هر نوع برنامه‌ی مداخله، از متخصص گفتاردرمانی انتظار دارند، علاوه بر این که ویژگی‌های برنامه مداخله را از قبل یادگرفته باشند، بلکه همچنین باید از مهارتهای اصلی گفته شده یعنی: آهنگ صدا، بلندى صدا، احساس صمیمیت و نزدیک بودن با بیمار، عشق و علاقه، اولویت‌ها، آموزش مستقیم، و نظایر این‌ها، از لحاظ بالینی به درستی استفاده کنند. با این همه، همان‌گونه که در بالا گفته شده است. نویسنده‌ی یک برنامه‌ی مداخله‌ی ویژه، به نُدرت در مورد مهارتهای اصلی درمان دستورالعمل صادر میکند. پس، چگونه از فوق تخصص گفتاردرمانی انتظار داشته باشیم تا این قبیل مهارتهای اصلی را بیاموزد؟ غیر از پیشامدهای اتفاقی مهارتهای ویژهی درمان که در خلال برنامه‌های مداخله‌ای مختلف پیش می‌آید، این سرپرست‌های بالینی هستند که مهارتهای ویژهی درمان را آن گونه که «مورد نیاز» است، براساس موقعیت‌هایی که در خلال آموزش بالینی دانشجویان پیش می‌آید، باید آموزش دهند، خوشبختانه، بیشتر سرپرست‌های بالینی به خوبی از عهدهی آموزش این قبیل مهارتهای اصلی بر آمده‌اند، شاید، آنها از «فرصت‌های آموختن» به‌عنوان عامل عمده در آموزش این طرح استفاده کردهاند. بنابراین، ما بر این باوریم که اطلاعات ارایه شده در این کتاب، به ویژه در این فصل به‌طور برنامه‌ریزی شده به گفتاردرمانها کمک میکند تا پایهی زیربنایی مهارتهای اصلی را که لازمه‌ی درمان گفتار و زبان هستند یاد بگیرند و اجرا نمایند.
مهارت های ویژه درمان برای تخصص گفتاردرمانی
به احتمال زیاد تعداد زیادی مهارت وجود دارند که، متخصصان میتوانند به‌عنوان مهارتهای اصلی ویژهی درمان، در کار خود به گنجانند. با وجود این، براساس تقریباً ده سال تدریس، که به منظور آموزش مهارتهای اصلی ویژهی درمان به دانشجویان گفتاردرمانی تازه کار طراحی شده بود، مشخص شد که، مهارتهای توصیف شده در این فصل، چیزی بیش از یک شروع مناسب را برای ایجاد مهارتهای زیربنایی مورد نیازها گفتاردرمانها تشکیل میدهد که منجر به بهبود برقراری ارتباط بیماران گردد. در زیر 14 مهارت برگزیده‌ی اصلی درمان مورد تأکید قرار گرفته‌اند:
۱) انتظارات مربوط به برقراری ارتباط.
۲) انگیزه.
3) شوق، نشاط و بلندی صدا در روند درمان.
۴) شیوه‌ی نشستن، احساس صمیمیت و نزدیکی با بیمار، لمس کردن بیمار در روند درمان.
۵) آمادگی، سرعت مناسب، و راحتی و روانی گفتار در لحظات درمان.
۶) مقدمات: محرک‌های هشداردهنده، ارایه‌ی سرنخ، الگو دادن، و تشویق و کمک.
۷) آموزش مستقیم: حسهای یادگیری، توصیف/ توضیح، پرسش، و صبر و انتظار
۸) ارایه‌ی محرک: شکل بخشیدن (نزدیک‌سازی‌های پی در پی).
۹) تقویت‌کننده‌های مثبت: تشویق کلامی، جایزه‌ها و تقویت‌کننده‌های اولیه.
در فرهنگ لغت وبستر، اعتماد اینگونه تعریف شده است ایمان راسخ به درستکاری، قابل اطمینان بودن، توانایی و یا خصوصیات چیزی و یا شخصی . قوانین فدرال، ایالتی و محلی، جنبه های قانونی مربوط به ارایه خدمات درمانی برای عموم را به کمک قوانین یا دستوراتی که غالباً توسط کمیته های مجاز دولتی صادر میشوند، نظارت و کنترل میکنند. بنابراین، از این طریق، با معرفی فرد متخصص و نتیجه کار او، آسیب شناس گفتار و زبان یا گفتاردرمان برای ارایه بهترین خدمات ممكن، مورد اعتماد ارباب رجوع خود قرار میگیرد. یک کتخصص گفتاردرمانی چه کار میکند تا اعتماد مراجع را جلب کند؟ متخصص گفتاردرمانی باید بیاموزد که چگونه اعتماد بیمار را جلب کند و این کار فقط با تلاشهای مستمر او برای ارایه با کیفیتترین و بهترین خدمات گفتاردرمانی برای بیمار امکانپذیر میباشد برای آسیب شناسی که بخواهد اعتماد بیماران را جلب کند نخست باید در خودش در این حرفه و در خدمت به بیماران اعتماد به نفس ایجاد کند. در واقع در روند درمان نخستین گام در پدید آوردن اعتماد در بیمار بروز اعتماد به نفس در گفتاردرمانگر در روند درمان است. مرکز گفتاردرمانی دکتر صابر با استفاده از متخصصین گفتاردرمانی با تجربه و استفاده از تجهیزات پیشرفته گفتاردرمانی کودکان به صورت تخصصی در زمینه تشخیص و درمان اختلالات گفتار و زبان کودکان فعالیت می نماید. از دیگر خدمات این مرکز گفتار درمانی در منزل می باشد که روند درمان مراجعین را تسهیل می بخشد.
وقتی گفتاردرمان کودک تازه کاری تلاش میکند تا پایه های اساسی این حرفه را درک کند، غالباً دچار ناامیدی میشود. در گفتاردرمانی تازه کار، این احساس اغلب منجر به از دست رفتن اعتماد به نفس در بروز توانایی ها و سرانجام اجرای مناسب مهارتها و وظایف به عنوان یک گفتاردرمان حرفه ای میگردد. حتی هم اگر دانشجویان در خلال تحصيل، کارشان را به خوبی انجام دهند اغلب همواره به شدت نگران این موضوع هستند که هرگز نتوانند تمام چیزهایی را که باید به عنوان یک متخصص گفتاردرمانی مسئول برای درمان بیمارانشان انجام دهند یاد بگیرند این نگرانی در انتقال از دانشجوی گفتاردرمانی به متخصص گفتاردرمانی قابل درک است و شاید حتی طبیعی هم باشد اطلاعات و مهارتهای مورد نیاز گفتاردرمانی کودکان (2005 و ASHA) زیاد، و روند احراز صلاحيت بسيار دشوار است. بنابراین، توجه قابل ملاحظه هم در مورد سطح آموزش و هم در مورد استانداردهای کاری، برای دانشجویان گفتاردرمانی ضروری است. با وجود این، حتی گفتاردرمانهای کارآزموده هم اذعان میکنند که، در مورد بیمارانی که تجربه چندانی ندارند و یا در مورد فناوری های جدیدی که خدماتی را در حرفه آسیب شناسی گفتار و زبان ارایه میدهند نگرانند این قبیل اندیشه ها، تعبیرها و واکنشهای قابل درکی را در گفتاردرمانان شاغل نیز ایجاد میکند.
متخصص گفتاردرمانی برای بالا بردن اعتماد بنفس خود چه کار میکنند
اگرچه قابل درک است که دانشجویان، و حتی افراد متخصص شاغل، ممکن است گاهی در مورد ارایه درمانهای ویژه برای بیماران مختلف نگران باشند مهم است که هم دانشجویان و هم افراد شاغل بدانند که، در روند درمان اعتماد به نفس آنان رکن ضروری و اساسی در این روند است. ما به عنوان افراد حرفهای به این دلیل باید اعتماد به نفس خود را گسترش دهیم که:
(a اطلاعات داده شده به بیمار شگردهای مورد استفاده و تمام جوانبی را که برای راهنمایی بیماران در نظر میگیریم در واقع بهترین اطلاعات موجود میباشند
b) نتایجی را که در صدد دستیابی به آن هستیم، برای بیمار قابل توجیه باشد.
c) ما به عنوان افراد حرفهای مهارتها و اطلاعاتی داریم که منجر به نتیجه مورد نظر خواهد شد قابل فهم است که برای تأثیر سطح اعتماد به نفس در مهارتهای بالینی برای خدمات گسترده؛ به زمان و تجربه نیازمندیم.
به هر روی حتی دانشجویان تازه کار را آموزش میدهیم و تشویق میکنیم تا برای تأثیرگذاری مثبت در روند درمان آنچه را که میدانند و آگاهی دارند با اعتماد به نفس انجام دهند. دانشجویان را تشویق میکنیم تا:
(a اطلاعات مورد نیاز را گردآوری کنند.
(b با پیوند دادن یافتهها با اطلاعات پیشین، یافتههای خود را تعبیر و تفسیر کنند.
c) نخست در حین آموزش به طور منطقی نتیجهگیری کنند و سپس این تمرینها را تا زمانی که به متخصصان کار آزموده و کارکشتهای هم تبدیل شوند ادامه دهند.
با انجام تمرینهای پی در پی در بررسی منظم، فرضیه سازی، تجزیه و تحلیل آزمایش و رسیدن به نتایج، دانشجویان مفاهیم مربوط به این حرفه را درک میکنند ولی مهمتر این که آنها در مهارتهایشان برای تعیین مسیرهای مناسب و رسیدن به نتیجه گیری های درست برای درمان بیماران اعتماد به نفس پیدا میکنند.
تمرین شرح حال نویسی نوعی کار تمرینی در اختیار ما قرار میدهد که این تمرین در ایجاد اعتماد به نفس در دانشجویان به آنها کمک میکند تا در ایجاد مهارتها برای تصمیم گیریهای لازم آسیب شناس گفتار و زبان در روند درمان، از اعتماد به نفس برخوردار باشند معمولاً وقتی که گفتاردرمان روی شرح حال ۴ یا ۵ بیمار فرضی کار کند، آگاهی و اعتماد به نفس او در روند درمان شروع به شکلگیری میکند به گونه ای که هنگام توضیح درباره بیماران روانی گفتار او افزایش پیدا میکند، در بررسی همه جانبه تمامی ابعاد شرح حال بیمار توانایی او بالا میرود و سرعت او در انجام کار فزونی مییابد اگرچه در تمرین فقط یک نمونه نشان داده شده است دانشجویان را تشویق میکنیم تا این طرح را همان گونه که در تمرینات تجویز شده است در روزهای آینده آن را دست کم به ۵ مورد گسترش دهند.
علاوه بر آنچه که در تمرین به منظور ایجاد اعتماد به نفس در متخصصین گفتاردرمانی تازه کار در روند درمان طراحی شده است فعالیتهای زیر برای پروراندن اعتماد به نفس سودمندند.
1) شرح حال بیمار را از آغاز درمان تا ترخیص او مطالعه کنید تا پی ببرید که، در بيماران واقعی، درمان چگونه ادامه پیدا میکند.
2) در صورت امکان، با بیماران قبلی صحبت کنید، تا نظر آنان را درباره کمکی که درمان به آنها کرده است بشنوید (گاهی وقتها همکلاسیها و افراد همسن و سال کودک که در برنامه گفتار درمانی ثبت نام کردهاند نظر خود را بی هیچ ملاحظه ای بیان میکنند)
3) به طور متناوب با سایر گفتاردرمانها قرار بگذارید تا بیماران آنان را مورد مشاهده قرار دهید. از این طریق، در طول یک دوره با بیماران و پیشرفتهای آنها آشنا میشوید.
ناروانی گفتار یا ناروانی کلام به حالتی گفته می شود که کودک در سرعت گفتار خود دچار مشکل می شود و به همین علت تکرار کلمات یا تکرار در هجای اول کلمه در گفتار این کودکان دیده می شود. یکی از نکات مهم در گفتاردرمانی ناروانی گفتار تشخیص دقیق ناروانی کلام از لکنت زبان است. گفتاردرمان متخصص لکنت با بررسی دقیق روانی کلام در کودک و ارزیابی آیتم های ناروانی گفتار در کودکان به تشخیص مناسب می رسد و سپس طرح درمانی تخصصی برای کودک اجرا می گردد. مرکز درمان لکنت زبان کودکان در غرب و شرق تهران با کادر متخصص گفتاردرمانی و با تجربه خود و با استفاده از تجهیزات پیشرفته مرکز در زمینه تشخیص و درمان مشکلات ناروانی گفتار در کودکان به صورت تخصصی فعالیت می نماید. خدمات گفتاردرمانی در منزل در کنار تجهیزات مرکز روند درمان کودکان را تسریع می بخشد.
تعریف ناروانی گفتار
درآغاز، به جای لکنت، روانی را تعریف میکنم تا نشان دهم که چه اجزایی باید در جریان گفتار وجود داشته باشند تا گوینده ای روان در نظر گرفته شود. روانی، فعالیتی تعادلی و شگفت انگیز است. شکی نیست که همه، گاهی اوقات هنگام صحبت کردن، دچار خطاها و لغزش های گفتاری میشوند. تعریف کردن روانی سخت است. در واقع بیشتر محققین اختلالات گفتاری برروی مفهوم متضاد آن یعنی ناروانی تمرکز کرده اند.( من از واژه ناروانی هم به معنای لکنت و هم به معنای درنگ های طبیعی استفاده میکنم تا صحبت از درنگ هایی که میتوانند طبیعی و یا غیرطبیعی باشند، آسانتر شود). یکی از اولین محققین روانی، فریدا گلدمن- ایسلر نشان داد که گفتار طبیعی با درنگ هایی همراه است(گلدمن – ایسلر1968). سایر محققین این موضوع را تصدیق کردند و مطالعه در مورد گفتار روان را به مقایسه آن با گفتار ناروان بسط دادنند. برای مثال دالتونها و هاردکستل( 1977)، گفتار روان و ناروان را براساس تفاوت در متغیرهای آمده در جدول زیر از یکدیگر متمایز کردند. وجود آهنگ و تکیه در این لیست ممکن است غیرطبیعی به نظر آید. میتوان گفت که گویندگانی که با استفاده از گفتار یکنواخت(مونوتون)، لکنت را کاهش میدهند، واقعاً روان نیستند. ما در این مورد بحث خواهیم کرد که در این گونه افراد، نه روانی گفتار، بلکه طبیعی بودن گفتار است که تحت تأثیر قرار گرفته است. هرچند هر دو این موارد، مورد علاقه درمانگری خواهد بود که جهت کمک به مراجعان بر روی همه جنبه های ارتباط کار میکنند.
متغییرهای روانی گفتار
متغیرهای اصلی جهت تمایز بین گفتار روان و ناروان در گفتاردرمانی: پیشنهاد شد توسط دالتون و هارد کستل(1977)
1. وجود صداهای اضافه، مانند تکرارها، کشیده گویها، به میان اندازی ها و بازبینی ها
اگر گوینده ای بگوید: « من – من- من!!!! احتیاج دارم که آه داشته باشم آه، خوب، من- من- من باید م م م م م م ماشینم را تعمیر کنم» . او ناروان است.
2. موقعیت و بسامد( میزان وقوع) مکثها
اگر گوینده ای بگوید: « هر وقت یادم هست که چترم را بیاورم(مکث)، هرگز باران نمی بارد»، او روان است. اما اگر بگوید:« هروقت( مکث) یادم هست که( مکث) چترم را( مکث) بیاورم، هرگز( مکث) باران نمیبارد»، او ناروان است.
3. الگوی ریتمیک گفتار
زبان انگلیسی معمولاً با هجاهای تکیه دار در فاصله های تقریباً برابر صحبت میشود؛ در کل، هجاهای تکیه دار پس از چند هجای بدون تکیه می آیند. وقتی انحرافات مشخصی از این الگو رخ دهد، همانند زمانی که گوینده ای تمامی هجاها را به طور برابر تکیه گذاری میکند، گوینده ناروان است.
4. آهنگ و تکیه
اگر گوینده ای آهنگ و تکیه را تغییر ندهد و بنابراین مونوتون باشد، میتوان او را ناروان خواند، آهنگها و الگوهای تکیه غیرطبیعی را نیز میتوان ناروائی در نظر گرفت.
5. سرعت کلی
اگرگوینده ای سرعت بسیار آرامی در گفتار داشته باشد یا یه طور متوالی سرعتش کم و زیاد شود، میشود او را ناروان فرض کرد.
استارک ودر( 1987، 1980) چنین پیشنهاد داد که بسیاری از متغیرهایی که روانی را معین میکنند، جنبه های زمانی تولید گفتار را منعکس میکنند. متغیرهایی همانند مکث، ریتم، آهنگ، تکیه و سرعت، تشکیل دهنده جنبه های زمانی تولید گفتار هستند که براساس زمان و میزان سرعت حرکت ساختارهای گفتاری کنترل میشوند. بنابراین کنترل زمانی حرکات این ساختارها روانی ما را تعیین میکند.
استارک ودر همچنین اشاره کرده است که نه تنها جریان صدا، بلکه سرعت جریان اطلاعات نیز جنبه مهمی از روانی است. بنابراین گوینده ای که بدون درنگ و تأمل صحبت میکند اما در انتقال اطلاعات به شیوه ای به جا و منظم مشکل دارد، ممکن است گوینده روانی در نظر گرفته نشود.
در توصیف استارک ودر( 1987) از روانی، میزان تلاشی که گوینده برای صحبت کردن به کار می گیرد، نیز، دخیل است. منظور از تلاش، مقدار تقلای ذهنی و فیزیکی است که گوینده هنگام صحبت کردن به کار می بندد. ارزیابی کردن این موضوع سخت است اما شنوندگان، اینگونه قضاوتها را میتوانند به شکل قابل اطمینانی انجام دهند. علاوه برا این ، تلاش های ذهنی و فیزیکی، در تصور اینکه یک فرد لکنتی بودن چه حسی دارد، احتمالاً نقش مهمی دارند.
گفتاردرمانی
در اصل روانی میتواند، جریان بدون تلاش و تقلای گفتار در نظر گرفته شود. بنابراین گوینده ای که در اصل روانی میتواند جریان بدون تلاش و تقلای گفتار در نظر گرفته شود. بنابراین گوینده ای که توسط گفتاردرمان « روان» قضاوت میشود به نظر میرسد موقع صحبت کردن تلاش بسیار کمی به کار می بندد. هرچند که تعیین اجزای چنین جریان گفتار ظاهراً بدون تلاشی دشوار است. با تحقیق دقیقتر پیرامون گفتاردرمانی ناروانی گفتار میتوان به این نتیجه رسید که افزایش تلاش و تقلا باعث میشود( شنونده) چنین قضاوت کند که فرد( گوینده) در حال لکنت کردن است. اما، وجود سایر عوامل همچون ریتم غیرمعمول یا سرعت کم جریان اطلاعات، احتمالاً این قضاوت را موجب میشود که اگرچه فرد، یک گوینده ناروان است. اما با این وجود لکنتی نیست. ما در مورد جنبه های روانی، در مبحث ارتباط اجزای روانی- مثل سرعت و طبیعی بودن- با رویکردهای درمانی مختلف دوباره صحبت خواهم کرد. اما در حیطه گفتاردرمانی ناروانی گفتار باید اشاره شود هر یک از متغییر های روانی گفتار در فرد دچار آسیب باشند نیازمند مداخلات جداگانه ای در زمینه گفتاردرمانی می باشد.
مرکز گفتاردرمانی دکتر صابر خدمات گفتاردرمانی کودکان در حیطه ناروانی گفتار را به صورت تخصصی در مرکز گفتاردرمانی و همچنین به صورت خدمات گفتاردرمانی در منزل برای کودکان ارائه می نماید. بررسی دقیق روند گفتار کودک توسط تست های استاندارد و تشخیص دقیق نوع اختلال و شدت ناروانی گفتار در کودکان به طرح برنامه درمانی متناسب با نیازهای کودک می پردازد. مشاوره والدین و توضیح روند درمان و آموزش نحوه برخورد با مشکلات گفتاری کودکان از دیگر خدمات مرکز گفتاردرمانی دکتر صابر در زمینه گفتاردرمانی کودکان می باشد.
مرکز گفتاردرمانی کودکان دکتر صابر در زمینه گفتاردرمانی برای کودکان با مشکلات تاخیر گفتار و لکنت زبان همچنین در زمینه گفتاردرمانی برای حرف زدن کودک به صورت تخصصی مشغول به فعالیت می باشد. تجهیزات پیشرفته مرکز نظیر اتاق شنیداری و گفتاردرمانی تخصصی حسی و… در کنار خدمات گفتاردرمانی در منزل به درمان مشکلات گفتار و زبان کودکان می پردازد. کاردرمانی ذهنی نیز یکی دیگر از خدمات مرکز توانبخشی دکتر صابر می باشد که در کنار گفتاردرمانی کودک به بهبود مهارت های ذهنی کودک در جهت تسهیل بهبود روند گفتار آنان می پردازد. دو شعبه فعال مرکز گفتاردرمانی و کاردرمانی دکتر صابر در غرب و شرق تهران با استفاده از تجربه بالای گفتاردرمانان خود و تجهیزات پیشرفته مرکز به درمان تخصصی کودکان می پردازد.
کارکردهای نخستین ذهنی: کارکردهای نخستین به فرایندهای ذهنی مانند توجه، ادراک، حافظه و تفکر اشاره دارد. این کارکردهای ذهنی در سالهای آغاز عمر به طور طبیعی وجود دارند و در انسان و حیوان یافت میشوند. ویژگی مهم این کارکردها غیرارادی بودن و ناآگاهانه بودن آنهاست. به طور مثال: حافظه در شکل اولیه اش عبارت است از شکل گیری خود بخودی یک تداعی بین دو رویداد که با هم رخ میدهند. گربه صدای بازکردن در قوطی غذا را با غذا تداعی میکند. یا توجه در شکل نخستین خود، یک حرکت خودبخودی و غیرارادی است. مثلاً هم انسان و هم حیوان پس از شنیدن یک صدای شدید، بدون اراده بسوی آن توجه میکنند.
کارکردهای عالی ذهنی: مثل استدلال منطقی، توجه انتخابی، و زبان که ویژهی انسانند و بر پایهی کارکردهای نخستین و از طریق تعامل بین فرد و زمینهی اجتماعی او تکامل مییابند. هر کارکرد عالی ذهنی در ابتدا یک کارکرد اجتماعی است.
تفاوت کارکردهای عالی ذهنی با کارکردهای نخستین ذهنی در موارد زیر مشهود است:
زیر کنترل انسانی قرار دارند و با اراده ی او انجام میشوند؛
خاستگاه اجتماعی دارند؛
به کمک ابزارهای روانشناختی رخ میدهند.
قانون کلی رشدفرهنگی – اجتماعی در نظریه ی ویگوتسکی
هر کارکرد عالی ذهنی، پیش از آنکه به صورت یک فرایند روانشناختی در شخص رخ دهد، ابتدا در یک سطح اجتماعی وجود دارد. ویگوتسکی این موضوع را به عنوان انتقال از سطح بین ذهنی به درون ذهنی توصیف کرده و رشد تدریجی کارکردهای عالی ذهنی از طریق تعامل اجتماعی را درونی سازی نام نهاده است. برای مثال توانایی تفکر انتقادی میتواند از تعامل اجتماعی مانند پرسش و پاسخ به روش سقراطی ایجاد شود.
گفتار خود محورانه:
گفتار خود محورانه از دید ویگوتسکی، چگونگی تبدیل تعامل یا روابط اجتماعی به کارکردهای ذهنی را نشان میدهد. ویگوتسکی این نوع گفتار کودک را بر اساس مفهوم درونی سازی توضیح میدهد و میگوید گفتار خود محورانه گفتار اجتماعی است که جریان درونی سازی به سوی گفتار درونی را نشان میدهد.
مراحل رشد زبان از دیدگاه ویگوتسکی در گفتاردرمانی کودکان
گفتار اجتماعی یا گفتار بیرونی: پیش از سه سالگی ظاهر میشود و نقش آن کنترل رفتار دیگران است. مثلاً وقتی کودک به مادرش میگوید “شیر میخواهم” از این طریق به کنترل رفتار دیگران اقدام میکند.
گفتار خود محورانه بین ۳ تا ۷ سالگی رخ میدهد. این نوع گفتار، مرحلهی انتقالی گفتار بیرونی به گفتار درونی است. در این مرحله کودکان غالباً برای کنترل رفتارشان با خودشان حرف میزنند. مثلاً هنگام انجام کاری، آنچه را که انجام میدهند به زبان میآورند. نقش گفتار خود محورانه کنترل و هدایت رفتار خود است. ویگوتسکی از گفتار خصوصی به جای گفتار خود محورانه استفاده میکرد. پژوهشها نشان میدهد وقتی که کودکان با تکالیف دشوار سروکار دارند یا زمانی که اشتباهات زیادی مرتکب میشوند. از گفتار خصوصی بیشتر استفاده میکنند.
گفتار درونی: پس از ۷ سالگی ظاهر میشود. گفتار درونی با خود سخن گفتن به طور بیصداست. گفتار درونی به اندیشه و رفتار انسان جهت میدهد و در همه کارکردهای عالی ذهنی وجود دارد.
تفکر و زبان
در نظریهی ویگوتسکی، تفکر و زبان در کودکان بصورت دو فعالیت مستقل از هم شروع میشوند. در ابتدا تفکر پیش زبانی یا تفکر بدون زبان، و زبان پیش عقلی یا گفتار بدون تفکر وجود دارند. کوشش کودکان در ماههای اولزندگی برای حل کردن مسائلی مانند دستیابی به اشیا و باز کردن در، موردی از تفکر بدون زبان است؛ و یا غان وغون کردن کودک با هدف جلب توجه یا خوشحال کردن بزرگسالان موردی از زبان بدون تفکر است.
در حدود ۲ سالگی منحنیهای مجزای تفکر پیش زبانی و زبان پیش عقلی به هم میرسند در نتیجه تفکر زبانی و زبان عقلانی میشود. در فاصله ۲ تا ۷ سالگی، زبان هم نقش درونی (هدایت و جهتدهی به تفکر) و همنقش بیرونی (انتقال نتایج تفکر به دیگران) را ایفا میکند.
خود نظم دهی: یعنی توانایی اندیشیدن و حل کردن مسائل بدون کمک دیگران و به کنترل فرد بر فرایندهایشناختیاش (تفکر، حافظه و …) گفته میشود. این فرایند سه مرحله دارد:
نخست کودک یاد میگیرد که اعمال و صداها دارای معنیاند. برای مثال کودک میآموزد که دست درازکردن او بسوی یک شئ برای دیگران این گونه معنی میدهد که او آن شی را میخواهد.
انجام تمرین: کودک حرکاتی را که باعث جلب توجه دیگران میشود تمرین میکند و نیز برای تسلط بر زبانبا دیگران به گفتگو میپردازد.
استفاده از نمادها (سمبل) برای تفکر و حل مسئله بدون کمک دیگران: در این مرحله کودکان خود نظمدهنده یا خود سامانگر میشوند.
منطقه ی تقریبی رشد
منطقهی تقریبی رشد در نظریه ویگوتسکی اهمیت تعامل اجتماعی را در رشد و یادگیری نشان میدهد. ویگوتسکی میگوید کودکانی که به تنهایی از عهده ی انجام پارهای از تکالیف یادگیری بر نمیآیند به کمک بزرگسالان یا دوستان بالغتر و آگاهتر از خود، انجام آن کارها را یاد میگیرند. توانایی کودک در حل مسائل بطور مستقل (آنچه که در نظر پیاژه است) معرف سطح کنونی رشد او، و توانایی اش در حل مسائل به کمک دیگران نشان دهندهی سطح رشد بالقوهی اوست. منظور از منطقهی تقریبی رشد، تفاوت بین سطح کنونی یا سطح رشد واقعی کودک و سطح رشد بالقوه ی اوست. به عبارت سادهتر منطقهی تقریبی رشد به دامنهای از تکالیف گفته میشود که کودک به تنهایی از عهدهی انجام آنها بر نمیآید اما به کمک بزرگسالان یا دوستان بالغ تر از خود قادر است آنها را انجام دهد. فرض کنید سن عقلی در کودک با یک آزمون هوشی، ۸ سال تعیین شده است؛ از نظر ویگوتسکی ما نمیتوانیم کارمان را در همین جا متوقف کنیم، ما ادامه میدهیم تا مشخص شود چگونه هر یک از این کودکان تلاش خواهند نمود، مسائلی را که برای کودکان بزرگتر طراحی شده حل کنند. ما به هر کودک با توضیح دادن، پرسیدن سؤالاتهدایت شونده و معرفی عناصر اصلی راه حل کمک میکنیم. با این کمک یکی از این کودکان مشکلات را در سطح یک کودک دوازده ساله و دیگری در سطح یک کودک ۹ ساله حل میکند. به این تفاوت بین سنین عقلی کودکان و سطح عملکردی که آنها از طریق همکاری با یک بزرگسال بدست میآورند ناحیهی تقریبی رشد گفته میشود. رشد شناختی زمانی به حداکثر میرسد که در منطقه ی تقریبی رشد، تعامل اجتماعی صورت پذیرد. بعضی مربیان به لحظه ای که یک کودک یا گروهی از کودکان در آستانه آمادگی برای یادگیری یک مفهوم قرار دارند لحظه ی آموزش پذیر گفته اند.
تکیه گاه سازی
تکالیفی که در منطقه ی تقریبی رشد قرار دارند هنوز از سوی کودک آموخته نشده اند و اگر بزرگترها کودک را یاری دهند از عهده ی انجام آن تکالیف و یادگیری آنها برخواهد آمد. برونر کمک و راهنمایی دیگران را تکیه گاه سازی نامیده است. در تکیه گاه سازی ابتدا معلم یا شخص دیگری که یادگیرنده را یاری میدهد سهم عمده ای از مسئولیت را به عهده میگیرد اما به تدریج که یادگیری پیش میرود مسئولیت به یادگیرنده واگذار میشود.
ویگوتسکی اعتقاد داشت آزمونهای هوش عملکرد مستقل کودک را میسنجد، یعنی سطح رشد فعلی او. به باور ویگوتسکی، آنچه کودکان به کمک دیگران میتوانند انجام دهند بیشتر معرف توانایی واقعی آنان است تا آنچه به تنهایی از عهده اش بر میآیند. بنابراین برای شناسایی رشد کودکان، باید هم سطح رشد فعلی و هم سطح رشد بالقوه ی آنان را شناخت.
کاربردهای آموزشی نظریه ی ویگوتسکی در گفتاردرمانی کودکان
۱. بر اهمیت زبان تأکید زیادی شده است. پس مدارس باید زبان را یک موضوع محوری تلقی کنند و معلمان در آموزش زبان جدیت بیشتری به خرج دهند.
بر مسائل فرهنگی و اجتماعی تأکید زیادی دارد. پس لازم است مطالب درسی در یک بافت فرهنگی اجتماعی آموزش داده شوند و در تمام مراحل تحصیلی، مسائل فرهنگی و اجتماعی از نظر دور نمانند.
طبق مفهوم منطقهی تقریبی رشد، معلم باید در آموزش موضوعات مختلف به دانش آموزان پیشاپیش رشد ذهنی آنان حرکت کند (مسائلقدری فراتر از سطح تواناییهای فعلی آنان باشد).
معلمان کودکان را به حرف زدن با خود تشویق کنند زیرا با خود سخن گفتن، کودکان را در هدایت و کنترل اندیشیدن یاری میدهد.
گفتاردرمانی به تشخیص بررسی و درمان مشکلات گفتار و زبان در کودکان و بزرگسالان می پردازد. و با روانشناسی که از طریق گفتار و صحبت کردن به درمان مشکلات روان می پردازد متفاوت است. این رشته یکی از زیر شاخه های توانبخشی می باشد و در کنار کاردرمانی ، فیزیوتراپی، شنوایی سنجی و بینایی سنجی در بهبود تواناییهای جسمی و ذهنی کودکان و بزرگسالان فعالیت می نماید. ممکن است پاسخ به سؤال ” گفتاردرمانی چگونه انجام می شود؟” ساده به نظر برسد. ما زبان را ارزیابی می کنیم. اما پاسخ به آن قدری بیش تر است. اولاً برای ارزیابی لازم است حیطه های زبان را تعیین کنیم. این حیطه ها، دو شیوه برقراری ارتباط را شامل می شوند: درک و تولید. ارزیابی این دو شیوه، به رویکرد های تا حدی متفاوت نیاز دارد. بلوم ولاهی تفاوت های بین عملکرد زبان را در این دو شیوه مطرح کردند و نشان دادند که ساختن فرضیه هایی در مورد یکی بر پایه دیگری خطرناک است. از آنجا که در دوران رشد توانایی های درک و تولید تا حدودی به عمل می کنند، لازم است هر یک از این شیوه ها به عنوان ماهیتی مجزا ارزیابی شوند. در حقیقت در پاسخ به این سوال که “در گفتار درمانی چیکار میکنن؟” باید گفت که به ارزیابی، تشخیص و درمان اختلالات مربوط به گفتار و زبان و بلع پرداخته و در خیلی از مواقع علاوه بر درمان مستقیم اختلال فرد، به بهبود محیط زندگی فرد می پردازد تا شرایط بهتری برای بهبود فرد به وجود آید. مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر در زمینه درمان مشکلات گفتار و زبان کودکان نظیر لکنت زبان، مشکلات تلفظی و نوک زبانی حرف زدن، تاخیر کلامی و مشکلات روانی کلام، اختلال بلع و… فعالیت می نماید. گفتاردرمانان متخصص مرکز گفتاردرمانی با استفاده از تجهیزات پیشرفته مرکز نظیر اتاق شنیداری در کنار همکاران کاردرمان در قالب یک تیم درمانی به بررسی مشکلات گفتاری و ذهنی کودکان می پردازد. خدماتی نظیر گفتاردرمانی و کاردرمانی در منزل به مراجعین کمک می نمایند تا روند درمان خود را با سرعت بیشتری طی کرده و به نتایج درمانی بهتری برسند.
گفتاردرمانی چگونه انجام می شود؟
فرایند تشخیص در گفتاردرمانی معمولاً با مروری بر اطلاعات تاریخچه‌ای مراجع شروع میشود. این موارد میتواند صرفاً اطلاعات ارجاعی از یک معلم یا والدین را دربر گیرد یا شامل اطلاعاتی از آزمونهای گذشته یا از مداخله‌ای باشد که قبلاً صورت گرفته است. در وضعیت تیمی فرار شته‌ای، بسیاری از داده‌های مربوط به تاریخچه را میتوان به طور مشارکتی و با یک گفتگوی حرفهای با خانواده و درمیان گذاشتن اطلاعات با سایر اعضای تیم نظیر کاردرمانی، روانشناسی جمع‌آوری کرد. در رویکردهای دیگر ممکن است لازم باشد آسیب‌شناس زبان یا گفتاردرمان این اطلاعات را به‌طور مستقل جمع‌آوری کند. هنگام مرور این اطلاعات، گفتاردرمانگر باید مشخص کند چه اطلاعاتی را در پرونده آماده دارد و برای برنامه‌ریزی ارزیابی چه چیزی را باید کسب کند.
سؤالات اساسی که در گفتاردرمانی باید پاسخ داده شوند، به شرح زیر هستند:
۱-مشکل چیست یا به زبان پزشکی، شکایت بیمار چیست؟ این حیطه یا حیطه‌های نقص کودک از دید مردم چگونه هستند؟
۲-مشکل چه زمانی شروع شده و اینکه آیا کودک همیشه آن را داشته؟ شروع مشکل ناگهانی بوده یا تدریجی؟
۳-آیا مشکل از نظر شدت تغییر می‌کن و در بعضی مواقع یا با بعضی از مردم، و با دیگران بهتر میشود یا اینکه همیشه به همان صورت است؟
۴-تعامل اجتماعی محیط با مشکل کودک چگونه است؟ آیا کودک کسی است که در مدرسه یا سایر موقعیت‌های اجتماعی مهم دیگر شکست می‌خورد؟ نگرش خانواده نسبت به کودک و واکنش آنها نسبت به مشکلات او چگونه است؟
ارزیابی درک گفتار
چپمن و میلر و پائول تفاوت هایی را بین عملکرد کودکان در آزمایه های مربوط به درک مورد بحث قرار دادند. آزمایه هایی که بر حسب بافت ساخته شده و در حضور وقایع روزانه آشنا و سرنخ های غیر زبان شناختی بودند و آن هایی که بر حسب وجود بافت ساخته نشده بودند. آن ها نشان دادند که کودکان در این دو موقعیت بر حسب عملکرد درکی شان کاملاً متفاوت عمل می کنند. وقتی ما آزمون های استاندارد شده گفتار درمانی را برای اندازه گیری درک زبانی به کار می‌بریم، در حقیقت از ابزاری که بر حسب بافت ساخته نشده، برای ارزیابی درک استفاده می کنیم. جمع آوری چنین اطلاعاتی که بر حسب بافت ساخته نشده اند مهم است و قسمتی از ارزیابی توانایی های کودک تحت شرایط کمتر ایده آل است که قبلاً بحث شد. درمانگر شاید بخواهد به عنوان ضمیمه ای بر آزمون رسمی درک، چگونگی پاسخ کودک به زبان را در یک موقعیت آشناتر و بر حسب بافت ارزیابی کند. لرد و میلرو پائول پیشنهاد کردند ارزیابی سنتی درک با ارزیابی درک واژگان و ساختار های مشابه در قالب های طبیعی تر همراه شود که حضور وضعیت های آشنا و سرنخ های غیر زبان شناختی مانند ژست‌ها، حرکت چشم و دیگر حمایت های بافتی را نیز در بر می گیرد. مقایسه عملکرد کودک در این دو جایگاه می تواند تصویر کامل تری از مهارت های درکی کودک به ما بدهد. خواه مهارت های دریافتی را در قالب های ساخته شده بر حسب بافت تجزیه و تحلیل کنیم، همان طور که میلر و پائول تعبیر کردند، خواه در قالب های بدون بافت، مهم آن است که همیشه به خاطر داشته باشیم، درک، رویدادی خصوصی و مربوط به خود شخص است که درون ذهن کودک اتفاق می افتد. آنچه ما در ارزیابی های درک مشاهده می کنیم محصول درک کودک است نه خود درک این بدان معناست که روش هایی که برای ارزیابی درک به کار می بریم باید خیلی دقیق انتخاب شده باشند به طوری که این محصولات، نشانه های معتبری از روند اساسی مورد نظر باشند.
ارزیابی تولید زبان
بر خلاف ارزیابی درک، ارزیابی تولید زبان در گفتاردرمانی برای کودکان ما را درست به سوی ارزیابی آن چیزی پیش می برد که بیش از هر چیز به آن علاقه مندیم: این که کودکان چگونه خودشان را از طریق زبان بیان می کنند. اما درست همان طور که کودکان در آزمایه های درکی گفتار درمانی دارای بافت های مختلف، متفاوت عمل می کنند، در انواع مختلف آزمایه های زبان بیانی در گفتار درمانی نیز عملکرد متفاوتی دارند. مثلاً پروتینگ، گالاگر و مولاک نشان داده اند که وقتی از کودکان خواسته می شود جملاتی را تکرار کنند انواع متفاوتی از خطا های دستوری را مرتکب می شوند نسبت به وقتی که آن جملات را به طور خود انگیخته تولید کنند. مرل و پلانت نیز نشان دادند که یک آزمون هنجار – مَرجع با حساسیت و محدودیت بالا برای شناسایی یک اختلال زبانی، در شناسایی خطا های واقعی کودکان، بی ثبات بود. این مطالعات پیشنهاد می کنند که برای دیدن انواع خطا هایی که یک کودک در گفتار خود انگیخته مرتکب می شود لازم است نه تنها روی داده های آزمون بلکه روی گفتار خود انگیخته نیز با استفاده از رویکرد های تجزیه و تحلیل نمونه – زبان تکیه کنیم. این بدان معنا نیست که بگوییم تقلید جمله یا دیگر رویکرد های استاندارد شده برای ارزیابی تولید زبان در گفتار درمانی نقشی ندارند. در واقع این روش ها در نشان دادن این که آیا کودکان داخل محدوده طبیعی رفتار زبان بیانی عمل می کنند یا نه، خیلی مؤثر هستند. به عبارت دیگر، اطلاعات آن ها برای غربالگری عالی است. اما نمونه گیری از زبان خود انگیخته، برای رسیدن به تصویری واقعی از سطح عملکرد پایة زبان بیانی و برای دیدن این که کودکان چگونه به طور واقعی از زبان برای برقراری ارتباط استفاده می کنند و برای دیدن خطا هایی که در گفتار کودک برجسته هستند و برای تعیین اهداف مداخله، مؤثر ترین و از نظر بوم شناختی معتبر ترین روش است.
ارزیابی زبان در گفتاردرمانی چگونه انجام می شود؟
ما می خواهیم در هر یک از این دو شیوه – درک و تولید – سه حوزه زبانی گفتاردرمانی نمایش داده شده را ارزیابی کنیم.
1-ساخت (نحو، صرف و واج شناسی): نشانة صرفی لغات؛ اجزای جمله مانند عبارت اسمی پایه و عبارت فعلی؛ و انواع جمله مانند منفی، سؤالی، درونه گیری شده و ساختار های موصولی. ساخت، شامل توانایی تولید صدا ها، ثبات تولید صدا و کاربرد فرآیند های واجی ساده سازی نیز می شود.
2- محتوا (معنی شناسی): دانش واژگانی. توانایی بیان و فهم مفاهیم مربوط به اشیاء و رویداد ها، کاربرد و درک روابط معنایی میان این اشیاء و رویداد ها.
3- کاربرد (کاربرد شناسی): مجموعة عملکرد های برقراری ارتباط (دلایل حرف زدن)، میزان استفاده از مهارت های برقراری ارتباط و مهارت های گفتمان (رعایت نوبت، نگه داری و تغییر موضوع) و انعطاف پذیری در اصلاح گفتار بر حسب شنوندگان و وضعیت های اجتماعی متفاوت.
بسیاری از مراکز گفتاردرمانی قبل از اینکه با خانواده ملاقات کنند از یک پرسشنامه استاندارد کسب اطلاعات، برای جمع‌آوری قسمتی از این اطلاعات استفاده میکنند. نمونه‌ای از این پرسشنامه را که قبل از اولین ملاقات کودک با درمانگر، از سوی یکی از والدین پرشده است شامل موارد نظیر روند رشد کودک و نوزاد، مشکلات والدین در منزل و مدرسه، شکایت اصلی معلمان، نتایج تست های پزشکی نظیر تست ژنتیک یا شنوایی سنجی و… می باشد که گفتاردرمان را در رسیدن به نتیجه دقیق تر یاری می نماید.
گفتاردرمانی چیست، گفتار درمانی کودکان به مجموعه ای از خدمات توانبخشی اطلاق می شود که به کودکان با نیاز های ویژه و آسیب های گفتاری ارائه می گردد و موجب پیشرفت کودک در مهارت های گفتار و زبان می شود. گفتاردرمانی (که به عنوان آسیب شناس گفتار و زبان هم شناخته میشود) یک رشته بهداشتی درمانی و علمی است که به ارزیابی، درمان و پیشگیری از اختلالات ارتباطی میپردازد، از جمله اختلالات زبانی بیانی و ترکیبی-بیانی، اختلالات صوتی، اختلالات صدا، ناروانی گفتار، نقص‌های زبانی عملی و مشکلات ارتباط اجتماعی، همچنین اختلالات بلع در طول زندگی. این حرفه مرتبط با سلامت توسط سازمان‌های حرفهای مانند انجمن گفتار-زبان-شنوایی آمریکا (ASHA) و گفتار درمانی استرالیا تنظیم میشود. حوزه درمان گفتار و زبان توسط یک متخصص شناخته‌شده به نام گفتار شناسی (SLP) یا گفتاردرمان (SLT) انجام میشود. گفتاردرمانها همچنین نقش مهمی در غربالگری، تشخیص و درمان اختلالات طیف اوتیسم (ASD) ایفا میکنند که معمولاً در همکاری با پزشکان کودک و روانشناسان انجام میشود. مرکز گفتاردرمانی دکتر صابر در زمینه ارائه خدمات گفتار درمانی کودکان و بزرگسالان همچنین ارائه خدمات گفتاردرمانی در منزل برای بیمارانی که توانایی مراجعه به مرکز را ندارند فعالیت می نماید. کادر مجرب گفتاردرمانی و تجهیزات پیشرفته مرکز نظیر سوییچ صوتی و اتاق مهارت های شنیداری در کنار گفتار درمانی موجب پیشرفت روز افزون مراجعین به مرکز توانبخشی دکتر صابر کشته است.
برای توضیح این سوال که گفتاردرمانی چیست؟ باید بیان نمودکه گفتاردرمانی اساساً درمان گفتار و زبان را مشابه اجرای برنامه هنری تلقی نمی کنند. درمان گفتار و زبان یک کار نظری یا بالینی و مبتنی بر پژوهش علمی است که کاربرد عملی گسترده‌ای برای بیماران دارد. اجرای برنامه هنری به عنوان نوعی کار هنرمندانه به حساب می‌آید، و اجرای نمایش به این منظور صورت میگیرد که، تا اندازه‌ای، به طور مثبت روی شنونده ها تأثیر بگذارد. هنگامی که ویژگی‌های گفتاردرمانی با اجرای برنامه هنری مقایسه میشود، تفاوت بین این دو علم بی درنگ مشخص می گردد. با این همه، بررسی دقیق تر، میتوان پرسید که «این دو علم واقعاً چه تفاوت هایی با یکدیگر دارند؟» مخاطبان مورد نظرشان با یکدیگر تفاوت دارند و اصولاً هدفهای این دو علم با یکدیگر تفاوت دارند، ولی آیا واقعا تمام تفاوتهای این دو علم در تجزیه و تحلیل نهایی است، یعنی هنگامی که هم گفتار درمانی و هم اجرای برنامه هنری روی نیازهای بیماران یا مخاطبان متمرکز میشوند؟تا پایان این بحث،به این پرسش،پاسخ داده می شود.
تاریخچه گفتاردرمانی
تحول گفتار درمانی به عنوان یک حرفه در مناطق مختلف جهان مسیرهای متفاوتی را طی کرده است. سه روند مشخص در تحول گفتاردرمانی در ایالات متحده در اواخر قرن نوزدهم تا اوایل قرن بیستم تأثیرگذار بود: جنبش بیان، انقلاب علمی و ظهور حرفه‌ای‌گری. گروه‌هایی از “اصلاح‌گران گفتار” در اوایل دهه ۱۹۰۰ تشکیل شدند. آکادمی آمریکایی اصلاح گفتار در سال ۱۹۲۵ تأسیس شد که در سال ۱۹۷۸ به انجمن گفتار- زبان- شنوایی امریکا ASHA تبدیل شد.
حرفه گفتاردرمانی
متخصصان گفتار و زبان (SLPs) یا همان گفتاردرمان طیف وسیعی از خدمات را ارائه میدهند، عمدتاً به صورت فردی، اما همچنین به عنوان حمایت برای خانواده‌ها، گروه‌های حمایتی و ارائه اطلاعات برای عموم مردم نیز فعالیت می نمایند. گفتاردرمانان برای ارزیابی نیازهای ارتباطی، تشخیص بیماری‌ها بر اساس ارزیابی‌های انجام شده، و سپس درمان این تشخیص‌ها یا رسیدگی به نیازهای بیمار کار میکنند. خدمات گفتار/زبان با غربالگری اولیه برای اختلالات ارتباطی و یا بلع شروع میشود و با ارزیابی و تشخیص، مشاوره برای ارائه مشاوره در مورد مدیریت، مداخله و درمان، و ارائه مشاوره و دیگر خدمات پیگیری برای این اختلالات ادامه مییابد. این خدمات در زمینه‌های زیر ارائه میشوند:
روند رشد زبان و تغذیه زودهنگام، رشد عصبی و پیشگیری؛
جنبه‌های شناختی ارتباط (مثلاً توجه، حافظه، حل مسئله، عملکردهای اجرایی)؛
گفتار (صدا، ادای کلمات، روانی، طنین و صدا شامل اجزای ساختاری تنفس)؛
زبان (فونولوژی، مورفولوژی، نحو، معناشناسی و جنبه‌های اجتماعی/عملکردی ارتباط) شامل درک و بیان در فرمت‌های گفتاری، نوشتاری، گرافیکی و حرکتی؛ پردازش زبان؛ مهارتهای سوادآموزی و سواد مبتنی بر زبان، آگاهی از صداشناسی؛
ارتباطات تقویتی و جایگزین (AAC) برای افرادی با اختلالات شدید زبانی و ارتباطی؛
بلع یا سایر عملکردهای بالایی دستگاه گوارش مانند تغذیه نوزادان و مشکلات ساختاری (ارزیابی عملکرد مری به منظور ارجاع به متخصصین پزشکی است)؛
صدا (صداهای بم، دیسفونی)، صدای پایین (هیپوفونی)، کیفیت نابه‌هنجار صدا (مثلاً خیشومی، نفس‌نفس‌زننده، کشیده گویی). تحقیقات نشان میدهد که درمان صدا به ویژه برای جمعیت‌های خاص بیمار مفید است؛ افرادی که بیماری پارکینسون دارند معمولاً به دلیل بیماری‌شان با مشکلات صوتی مواجه میشوند.
آگاهی حسی مرتبط به ارتباطات اجتناعی، بلع یا دیگر عملکردهای بالایی دستگاه گوارش
یک تصور اشتباه رایج این است که آسیب‌شناسی گفتار و زبان محدود به درمان اختلالات تلفظ (مانند کمک به افرادی که در صحبت “ر” را به درستی تلفظ کنند) ویا درمان افرادی که لکنت زبان دارند است، اما در واقع، آسیب‌شناسی گفتار و زبان یا همان گفتاردرمان به طیف وسیعی از مسائل مربوط به گفتار، زبان، سواد، بلع و صدا که در ارتباطات نقش دارند، میپردازد. برخی از این مسائل شامل موارد زیر است:
مشکلات پیدا کردن کلمات و دیگر مسائل معنایی، چه به دلیل ناتوانی خاص زبانی (SLI) مانند تأخیر زبانی یا به عنوان ویژگی ثانویه یک مشکل عمومی‌تر مانند زوال عقل.
مشکلات ارتباط اجتماعی که شامل نحوه ارتباط و تعامل افراد با دیگران (پرگماتیک) است.
ناتوانی‌های زبانی، از جمله مشکلات در ایجاد جملات گرامری (نحو) و تغییر معنای کلمات (مورفولوژی).
اختلالات یادگیری و نقص‌های (خواندن و نوشتن) مرتبط با رابطه حرف به صدا (واج شناسی)، رابطه کلمه به معنا (معنایی) و درک ایده‌های ارائه شده در یک متن (درک خواندن).
مشکلات صوتی، مانند صدای زبر، صدای خیلی ضعیف، یا دیگر مشکلات صوتی که تأثیر منفی بر عملکرد اجتماعی یا حرفهای فرد دارند.
ناتوانی‌های شناختی (مانند توجه، حافظه، و عملکرد اجرایی) به حدی که بر ارتباطات تأثیر بگذارد.
آموزش والدین، مراقبین و دیگر شرکای ارتباطی.
اختلالات گفتاری و زبانی اصلی در کودکان شامل: اختلالات زبان پذیرنده و بیان‌کننده، اختلالات صوتی، آپرازی گفتار در کودکی (CAS)، لکنت زبان و ناتوانی‌های یادگیری مبتنی بر زبان است. آسیب‌شناسان گفتار و زبان (گفتاردرمانها) با افراد در تمام سنین کار میکنند.
اختلالات بلع شامل مشکلات در هر مرحله از فرآیند بلع (یعنی، دهانی، حلقی، مری) و همچنین دیسفاژی عملکردی و اختلالات تغذیه است. اختلالات بلع میتوانند در هر سنی رخ دهند و میتوانند ناشی از علل مختلف باشند.
مهارت یک گفتاردرمانی چیست
کمتر دیده شده است که گفتاردرمانی، هنر درمان گفتار و زبان را به بحث گذاشته باشند. در این حرفه، معمولاً مردم روی اطلاعات، مهارتها، شگردها، توانایی‌ها، الگوها، نظریه ها متمرکز می‌شویم. تلاش میکنیم تا اطمینان حاصل نماییم که، کار حرفه ای ما قویا بر پژوهش های پذیرفته شده مبتنی است. پژوهش لازم است تا مطمئن شویم که، گفتار درمان، ساختارهای آناتومیکی، فیزیولوژیکی، نورولوژیکی و عملکرد اندام هایی را که برای تغییر مثبت در بیماران مورد استفاده قرار میگیرند، به اندازه کافی و درست درک کرده اند. ولی هنگامی که با اندام ها و عملکرد آنها آشنا شدند، در حیطه تخصص آنها است که با استفاده از نظریه های یادگیری، علوم پزشکی، رفتاری و اجتماعی، به بهترین شکل ممکن آنها را با یکدیگر ادغام نمایند تا منجر به تغییر مناسبی در مهارتهای بیمار گردد. پژوهش به ما میگوید که درمان گفتار و زبان یعنی چه: چه اندام هایی در گفتار و زبان دخالت دارند، عملکرد این اندام‌ها چیست؟و هدف هایی را که در زمان گفتار و زبان در نظر میگیریم کدامند؟ بنابراین با کار عملی با شیوه انجام کار در این حرفه ای آشنا می شویم: متناسب با نیازهای بیمار، چگونه میتوانیم شگردهای درمانی مناسبی را در مورد بیمار اجرا نماییم و چگونه می توانیم بهترین نتیجه ها را از بیماران به دست آوریم. در واقع در حرفه ما، ادغام کردن چه و چگونه به هیچ وجه کمتر از هنر نیست. این هنر یا کیفیت هنری،یا اثرگذاری ماهرانه (برگرفته از فرهنگ لغت) است.
به دلیل نیاز ما به این شالوده، گفتار درمانی شاغل را تشویق و ترغیب می کنیم تا در این حرفه روی اطلاعات مبتنی بر پژوهش متمرکز شوند. با وجود این، برای پیشرفت در درمان، نیاز گفتاردرمانی چیست؟ تمرکز روی شیوه ها و روش های کاربردی مناسب نیز از اهمیت برخوردار است. برای اینکه گفتار درمان به سطوح پیشرفته در درمان دست یابند، باید راههای پیدا کنیم تا از طریق یک میانجی، پژوهش را با کاربرد بالینی متصل نماییم و این میانجی همان هنر درمان گفتار درمانی است. ایجاد و اجرای هنر در درمان، همان چیزی است که ما از آن به عنوان تفاوت بین متخصص گفتاردرمان که در درمان «کارش خوب» و یا در درمان «کارش بسیار عالی است» یاد میکنیم. هنر در درمان پلی است بین اطلاعات مبتنی بر پژوهش و کاربرد بالینی در درمان گفتار و زبان.
فعالیت های چندرشته‌ای
گفتاردرمان یا متخصصان گفتار و زبان (SLPs) با دیگر متخصصین بهداشت و درمان همکاری میکنند و اغلب به عنوان بخشی از یک تیم چندرشته‌ای فعالیت میکنند. آنها میتوانند اطلاعات و ارجاعات به شنوایی‌شناسان، پزشکان، کاردرمانان، دندانپزشکان، پرستاران، پرستاران عملی، روانشناسان توانبخشی، تغذیه‌شناسان، معلمان، مشاوران رفتاری (تحلیل رفتار کاربردی) و والدین را بر اساس نیازهای خاص هر مراجع ارائه دهند. به عنوان مثال، درمان بیماران با لب شکری و شکاف کام معمولاً نیاز به همکاری چندرشته‌ای دارد. متخصصان گفتار و زبان میتوانند در حل مشکلات گفتاری مرتبط با لب شکری و شکاف کام بسیار مفید باشند. تحقیقات نشان داده‌اند که کودکانی که در سنین پایین‌تر مداخله زبانی دریافت میکنند، کمتر احتمال دارد که الگوهای خطای جبرانی را در مراحل بعدی زندگی توسعه دهند، هرچند که نتایج درمان گفتار معمولاً زمانی بهتر است که درمان جراحی زودتر انجام شود. یک حوزه دیگر همکاری به اختلالات پردازش شنوایی مربوط میشود، جایی که متخصصان گفتار و زبان میتوانند در ارزیابی‌ها همکاری کنند و گزارشی ارائه دهند که شواهدی از اختلالات گفتاری، زبانی و یا دیگر اختلالات شناختی-ارتباطی وجود داشته باشد.
خدمات گفتاردرمانی چیست؟
تحت قانون فدرال، دانش‌آموزان مبتلا به ۱۳ نوع ناتوانی، و به تازگی، تحت عنوان قانون افراد مبتلا به تواناییهای آموزشی (IDEA)، این افراد و دانش‌آموزان میتوانند واجد شرایط برای دریافت آموزش ویژه و خدمات وابسته به آن باشند. بر اساس قوانین مختلف فدرال، و متمم مربوط به آن ، کودکان از تولد تا ۲1سالگی میتوانند تحت درمان بی‌قید و شرط قرار گیرند. به علاوه، برای کودکان از تولد تا ۹ سالگی نیز براساس صلاح دید ایالت، خدمات مقید و مشروط در دسترس میباشد.
انواع ناتوانی‌هایی که تحت عنوان آنها بیشتر کودکان در مدارس و یا سایر مراکز آموزش، توسط گفتار درمانی درمان میشوند، عبارتند از:
۱) اوتیسم
2) ناشنوایی و نابینایی
3) ناشنوایی
۴) اختلال عاطفی
۵) آسیب‌دیدگی شنوایی
6) عقب ماندگی ذهنی
۷) ناتوانایی‌های متعدد (چندگانه)
۸) آسیب‌دیدگی اسکلتی
۹) سایر آسیب‌دیدگی سلامت عمومی
۱۰) ناتوانی یادگیری ویژه
۱۱) آسیب دیدگی گفتار یا زبان
۱۲) آسیب‌دیدگی مغزی ناشی از ضربه
۱۳) آسیب‌دیدگی بینایی و حتی نابینایی
هر یک از انواع ناتوانیِ نیازمندِ آموزش ویژه که در بالا نام برده شده‌اند، به طور مختصر در سه جنبه مورد بحث قرار میگیرند:
۱) تعریف ناتوانی
2) ویژگی‌های ناتوانی
3) نتیجهگیری برای درمان گفتار و زبان.
تمامی تعریف‌های این طبقه‌بندی برای آموزش ویژه، از قانون فدرال (قوانین شماره ۱۷ – ۱۰۵) ، قانون افراد مبتلا به ناتوانایی‌های آموزشی (IDEA) ، قانون متممِ ۱۹۷۷، بخش B ، اقتباس شده‌اند .
محیط‌های کاری گفتاردرمانی
متخصصان گفتار و زبان در انواع مختلفی از محیط‌های بالینی و آموزشی کار میکنند. آنها در بیمارستان‌های عمومی و خصوصی، مطب‌های خصوصی، مراکز پرستاری تخصصی (SNFs)، مراکز مراقبت حاد درازمدت (LTAC)، بیمارستان‌های تسکینی و مراقبت در منزل فعالیت میکنند. متخصصان گفتار و زبان ممکن است به عنوان بخشی از ساختار حمایتی در سیستم آموزشی کار کنند و در مدارس عمومی و خصوصی، کالج‌ها و دانشگاه‌ها مشغول به کار شوند. برخی از گفتاردرمانان همچنین در بهزیستی و بهداشت جامعه کار میکنند و خدماتی را در زندان‌ها و مؤسسات جوانان مجرم ارائه میدهند یا در موارد قضایی مربوطه شهادت تخصصی میدهند.
برخی از محیط‌های کاری متخصصان گفتار و زبان شامل جلسات خصوصی با مراجع است. پس از تأیید ASHA در سال ۲۰۰۵ برای ارائه خدمات گفتار/زبان از طریق ویدئو کنفرانس یا تلپراکتس، متخصصان گفتار و زبان در ایالات متحده شروع به استفاده از این مدل خدمات کردهاند و گفتاردرمانی آنلاین آغاز شد.
مرکز گفتار درمانی دکتر صابر
ما مسئولیت بزرگ ارائه خدمات درمانی برای بیماران را به عهده داریم. و همواره باید از توانایی های حرفه ای مان به بهترین نحو در جهت کمک به آنها استفاده نماییم. البته احتمالاً موقعیت هایی پیش می آید که در آن موقعیت ها گفتاردرمان احساس میکند که آمادگی ارائه درمان برای گفتار و زبان را ندارد: ما بیمار می شویم و این بیماری ما باید مورد توجه باشد، ما مشکلات و مسائل شخصی داریم و این موارد باید مورد توجه قرار گیرد. با وجود این، اساس کار ما باید این باشد که بیماران همیشه بهترین درمان ممکن را دریافت کنند. مسئولیت گفتاردرمان در ارائه بهترین درمان ممکن، با تجدید قوا کردن هنرمند برابری میکند که بدون وقفه، با فریاد «اجرا کنید» گروه اجرا کننده را با یکدیگر متحد می کند. به همین ترتیب، هنگامی که زمان ارائه درمان گفتار و زبان فرا می رسد از گفتاردرمان انتظار می رود تا به دقت و به نحو احسن، خدمات درمانی را برای بیماران «اجرا» کند. ما به طور خستگی‌ناپذیر آموزش می بینیم تا مهارت های خدمت به بیماران را کسب نماییم. ما گفتاردرمانان بیماران را از نزدیک مشاهده می کنیم، در مورد آنها مطلب می‌خوانیم درباره آنها به پژوهش می پردازیم و درباره آنها مطلب می نویسیم. ما بیماران را ارزیابی میکنیم و داده‌های به دست آمده از آنها را تجزیه و تحلیل و تفسیر میکنیم. با در نظر گرفتن انواع و میزان سرمایه گذاری هایی که گفتاردرمان ها در درک رفتار و نیازهای بیماران به عمل می آورند، چگونه میتوان از ما انتظار داشت که برای درمان بیماران مان کمتر از آنچه که توانایی داریم کاری برای آنها انجام دهیم؟ پاسخ این است که «باید منتهای تلاش خود را برای درمان بیماران به کار ببندیم».
مرکز گفتاردرمانی دکتر صابر در حیطه کودکان بیش فعال و اوتیسم و همچنین اختلالاتی نظیر لکنت زبان، مشکلات تلفظی، کودکان با مشکلات شنوایی و بینایی و… فعالیت می نماید. در ادامه مطلب به توضیح برخی از این خدمات پرداخته می شود.
گفتار درمانی اوتیسم چیست
اوتیسم نوعی ناتوانی در دوران رشد است که، معمولاً پیش از سه سالگی آشکار میشود، و به طور قابل توجهی برقراری ارتباط کلامی، و تعامل اجتماعی را آسیب میرساند، و عملکرد آموزشی کودک را به طور نامطلوبی تحت تأثیر قرار میدهد (دفتر ثبت فدرال، مأخذ آنلاین)
ویژگی‌های همراه با اوتیسم، شامل اشکالات در حوزه گسترده‌ای از عملکردها است که عبارتند از: اشکالات اجتماعی-عاطفی، اشکالاتی در فعالیت زندگی روزمره، و اِشکال در برقراری ارتباط. به ویژگی‌های همراه با اوتیسم که در زیر شرح داده شده‌اند، توجه کنید.
ویژگی‌های اشکالات اجتماعی- عاطفی در اوتیسم
۱) فقدان ارتباط چشمی مناسب، بیان نگاه خیرهی غیرعادی و اشخاص.
۲) تغییرات سریع خلق و خو: به آسانی از کنترل خارج میشوند، و غالبا خندهی شدیدی را بی‌مورد آغاز میکنند.
۳) گسترهی توجه کوتاه است، ولی در بیشتر موارد، با هیجان زدگی همراه است.
۴) ممکن است به شخص خاصّی وابسته باشند، ولی غالباً ترجیح میدهند تا هیچ نوع تماس بدنی با کسی نداشته باشند، یا تماس بدنی کمی داشته باشند.
۵) نسبت به تغییر در زندگی روزمرّه شان، مقاومت نشان میدهند.
۶) از فضای خصوصی‌شان محافظت به عمل میآورند، ولی به دیگران علاقه‌ای ندارند.
۷) به اشیای بیجان، بسیار علاقه‌مندند.
۸) در فعالیتهای تکراری و حرکات کلیشه‌ای شرکت میکنند.
۹) نسبت به تغییر در محیط زندگی، و یا تغییر در فعالیتهای روزمره‌شان مقاومت نشان میدهند.
۱۰) نسبت به تجارب حسّی، واکنش غیرعادی نشان میدهند.
۱۱) احساسات را درک نمی‌کنند، و یا درک آنها پایین است.
ویژگی اشکالاتی در فعالیتهای زندگی روزمرّه در اوتیسم
۱) فعالیتهای خود تحریکی از قبیل: تکان خوردن، چرخیدن به صورت یک دایره کامل کامل کف زدن، بازی پا انگشتان در جلوی صورت، گاز گرفتن بخش‌هایی از بدنِ خود، چنگ کشیدم و فعالیتهای خودآزاری، زمزمه کردن گام و آواز خواندن، محکم بستن چشم‌ها.
2) کم‌خواب
3) علاقه به خوردن غذاهای ویژه.
۴) مسائل حسی: در جستجوی محرک‌های شنیداری، دیداری، لمسی، حسی-حرکتی، و دستگاه‌های تعادلی است، و یا این محرک‌ها را طرد میکند.
۵) گاه و بی‌گاه درمورد مهارتها یا رفتارهای ویژه، دانشمندان رفتار میکنند (استعداد پیش از موقع از خود نشان میدهند) .
ویژگی اشکالاتی در برقراری ارتباط در اوتیسم
۱) فقدان گفتار.
2) گفتار تلگرافی
3) گفتار طوطی‌وار یا تقلیدی.
۴) گفتار تکراری.
۵) استفاده از چند ضمیر محدود. در گفتار آنها غالباً «من» وجود ندارد.
۶) ضعف در کاربرد زبان.
۷) ضعیف بودن معناشناسی و محو.
نتیجهگیری برای درمان گفتار و زبان
موریس نشان داده است که، طیف اختلالات اوتیسم از موارد خفیف، که غالباً به نامه اسپرگر نامیده میشوند، تا موارد بسیار شدید در نوسان است. گفتار درمانی با خدمات گفتار و زبان، که اغلب مرتبط با خدماتی که تحت راهنمایی قانون فدرال برای کودک مبتلا به اوتیسم ارایه میشود، به عنوان عضوی از تیم (گروه) ، به درمان بیماران مبتلا به اوتیسم می‌پردازند. به معنای دقیق کلمه، آموزگار کلاس درس میتواند به عنوان نخستین درمانگر برای برنامه درمان کودک مبتلا به اوتیس به حساب آید، ازاین رو، در بسیاری از مواقع، مدارس به سمت و سوئی حرکت میکنند که کودکان مبتلا به و طلسم را به کلاس‌های زبان که توسط گفتاردرمانی اداره میشوند، بسپارند، و درنتیجه «آسیب شناسان گفتار و زبان غالباً ازجمله نوخاسته متخصصانی هستند که، با کودکان کم سن و سال مبتلا به اوتیسم کار میکنند.»
هفلین و سیمپسون، گزینه‌های متعددی را برای کار با کودکان مبتلا به اوتیس شرح داده‌اند، که شامل برنامه‌هایی است که، مخصوص درمان کودکان مبتلا به اوتیسم میباشد. هنگام کار با کودک مبتلا به اوتیسم، علاوه بر اجرای مهارتهای مورد نظر برای درمان گفتار و زبان، SLP ها را تشویق میکنیم تا همراه با تصمیم‌های تیم (گروه) در مورد مناسب‌ترین برنامه‌های درمانی برای کودک، درباره برنامه ویژه درمان کودک مبتلا به اوتیسم، به بررسی و تحقیق بپردازند. در میان متخصصان، در خصوص راهکارهای درمانی برای کار با کودک مبتلا به اوتیسم باید توافق و یکپارچگی وجود داشته باشد تا همه آنها در برنامه درمانی مشارکت داشته باشند.
هگد پیشنهادات گوناگونی برای گفتار درمانی کودک مبتلا به اوتیسم ارائه داده است که، ظاهراً صرف نظر از اجرای برنامه‌های ویژه درمان اوتیسم، قابل اجرا است. از بین این راهکارهای درمانی، پیشنهاداتی چون، استفاده از اشیاء واقعی به‌جای تصاویر برای ارایه‌ی محرک، آموزش ارتباط چشمی به عنوان بخشی از تعامل، و آموزش‌های مهارتهای نوبتگیری وجود دارند. یافتههای مهم، ماندی، سیگمان، و،کاماری ، در این مورد که، رشد توجه مشترک (دونفر به چیزی نگاه کنند و یا اشاره کنند) ، مقدم بر پیشرفت در رشد زبان بیانی است، گویای این است که، کار کردن روی مهارتهای کودک در اشاره کردند، نشان دادند، و نگاه کردن به اشیاء همراه با فرد دیگر، برای کودک مبتلا به اوتیسم سودمند است . به SLP ها توصیه میکنیم که هنگام کار با کودک مبتلا به اوتیسم، تدابیر گوناگونی را برای القائات بیشتر کامو به کار ببندند. درپایان، هنگام کار با کودک مبتلا به اوتیسم، SLP ها باید از راهکارهای مشاوره‌ای مورد نیاز پدر و مادر و خانواده کودک آگاه باشند.
روش‌های ارزیابی گفتاردرمانی
روش‌های مختلفی برای ارزیابی زبان، ارتباطات، گفتار و بلع وجود دارد. دو جنبه اصلی ارزیابی میتواند تعیین میزان اختلال (سطح ناتوانی) یا چگونگی حمایت از ارتباطات یا سطح عملکردی مراجع باشد. هنگام ارزیابی سطح ناتوانی، درمانگران آموزش دیده‌اند که از رویکرد روانشناسی شناختی عصبی برای ارزیابی استفاده کنند تا به‌طور دقیق تعیین کنند که کدام جنبه از ارتباطات آسیب دیده است. برخی از گفتاردرمانگران از ارزیابی‌هایی استفاده میکنند که بر اساس مدل‌های آناتومیکی تاریخی زبان طراحی شده‌اند که بعدها نشان داده شده‌اند که قابل اعتماد نیستند. این ابزارها معمولاً توسط درمانگرانی که در چارچوب مدل پزشکی کار میکنند، ترجیح داده میشوند، جایی که پزشکان از آنها درخواست میکنند که نوعی از ناتوانی و یک درجه شدت را مشخص کنند. ابزارهای گسترده‌ای که در دسترس هستند و به کلینیک‌ها این امکان را میدهند که به‌طور دقیق جنبه‌ای از ارتباطات را که می‌خواهند ارزیابی کنند، انتخاب کنند. در مرکز تخصصی گفتاردرمانی دکتر صابر نیز تمامی امکانات مورد نیاز جهت انجام تست های تخصصی گفتار موجود می باشد و مورد استفادهقرار می گیرد.
از آنجایی که گفتاردرمانی مبتنی بر مدرسه تحت راهنمایی‌ها و بودجه‌های دولتی انجام میشود، فرآیند ارزیابی و واجد شرایط شدن سخت‌تر است. برای انجام گفتار درمانی در مدرسه، دانش‌آموزان باید معیارهای مرا مشخص شده استانی در زمینه آزمونهای زبانی و استانداردسازی گفتار برآورده کنند. به دلیل چنین الزاماتی، برخی از دانش‌آموزان ممکن است در یک بازه زمانی کارآمد ارزیابی نشوند یا نیازهای آنها تحت تأثیر معیارها قرار گیرد. در یک کلینیک خصوصی، احتمال بیشتری وجود دارد که دانش‌آموزان با تشخیص زودهنگام به درمان مناسب برسد ، زیرا این یک خدمات قابل دسترس تر بوده و نیاز به ماندن در نوبت های پذیرش ماکن های دولتی را ندارند.همچنین می توان هزینه های درمان را از طریق بیمه های تکمیلی دریافت نمود.
مراجعان و بیماران گفتاردرمانی
گفتار درمانگران با مراجعان و بیمارانی کار میکنند که ممکن است با طیف وسیعی از مشکلات مواجه باشند.
نوزادان و کودکان
نوزادان نارس در معرض خطر بیشتری برای نیازهای تغذیه‌ای و زبانی در آینده هستند و SLTS با این گروه کار میکنند تا از مشکلات توسعه‌ای جلوگیری کرده و از مراقبت نوزادی حمایت کنند.
نوزادانی که به دلیل عوارض در هنگام تولد آسیب دیده‌اند، مشکلات تغذیه و بلع، از جمله دیسفاژی
کودکان با اختلالات خفیف، متوسط یا شدید:
اختلالات ژنتیکی که بر گفتار، زبان و/یا توسعه شناختی تأثیر منفی می‌گذارد از جمله شکاف کام، سندرم داون، سندرم دی‌ژورژ،اختلال نقص توجه و بیش فعالی،اختلالات طیف اوتیسم، از جمله سندرم آسپرگر،تاخیر در رشد،اختلالات تغذیه‌ای، از جمله نقص‌های حرکتی دهان،آسیب به اعصاب جمجمه،کاهش شنوایی،نقص‌های جمجمه‌ای-صورت که به طور منفی بر گفتار، زبان و/یا توسعه شناختی تاثیر می‌گذارد،تاخیر زبانی،اختلال خاص زبان،مشکل خاص در تولید صداها، که به آن اختلالات بیان می‌گویند، (شامل /r/ vocalic و لکنت زبان)،آسیب مغزی تروماتیک اطفال،دیسپراکسی زبانی توسعه‌ای
تحقیق
متخصصان گفتار و زبان تحقیقاتی در زمینه علوم و اختلالات ارتباطی، اختلالات بلع، یا سایر عملکردهای بالایی دستگاه تنفسی و گوارشی انجام میدهند.
متدولوژی‌های تجربی، عملی و علمی که بر آزمایش فرضیه و استدلال منطقی و قیاسی بنا شده‌اند، بر تحقیقات در زمینه آسیب‌شناسی گفتار نفوذ داشته‌اند. سایر انواع تحقیق در این حوزه با تحقیقات کیفی تکمیل شده‌اند.
آموزش و تحصیلات یک گفتاردرمان
در ایالات متحده، آسیب‌شناسان گفتار و زبان باید دارای مدرک کارشناسی ارشد از انجمن معتبر ASHA باشند. پس از فارغ‌التحصیلی و موفقیت در امتحان شورای ملی، معمولاً متخصصان گفتار و زبان یک سال آموزش کلینیکی خود را آغاز میکنند که در آن یک مجوز موقت دریافت کرده و راهنمایی از ناظر خود میگیرند. در پایان این فرآیند، متخصصان گفتار و زبان ممکن است تصمیم بگیرند برای دریافت “گواهی شایستگی بالینی ASHA” اقدام کنند و برای دریافت مجوز کامل ایالتی درخواست دهند. همچنین متخصصان گفتار و زبان میتوانند تصمیم بگیرند درجات پیشرفتهای مانند دکترا کلینیکی در آسیب‌شناسی گفتار و زبان، دکتری (PhD) یا دکتری آموزش (EdD) را به دست آورند.
گفتاردرمانی در آمریکا و انگلستان چگونه است؟
ایالات متحده امریکا
در ایالات متحده، برخی از کودکان واجد شرایط دریافت خدمات گفتار درمانی هستند که شامل ارزیابی و جلسات آموزشی از طریق سیستم مدارس عمومی میشود. اگر این طور نباشد، درمان خصوصی به راحتی از طریق جلسات شخصی با یک آسیب‌شناس گفتار و زبان واجد شرایط یا زمینه رو به رشد درمان آنلاین در دسترس است. ابزارهای کنفرانس ویدیویی مانند اسکایپ به طور فزاینده‌ای به عنوان وسیله‌ای برای دسترسی به مکان‌های دور در درمان خصوصی، مانند در جزیره جنوبی نیوزلند با تنوع جغرافیایی مورد استفاده قرار میگیرند. گفتاردرمانی در خانه یا درمانهای ترکیبی برای حل مشکلات خاص گفتاری به راحتی در دسترس شده‌اند. همچنین استفاده از برنامه‌های موبایل در درمان گفتار به عنوان راهی برای ارائه درمان در خانه در حال رشد است.
انگلستان
در انگلستان، کودکان حق دارند توسط تیم‌های درمان گفتار و زبان NHS محلی ارزیابی شوند که معمولاً بعد از ارجاع توسط بازرسان بهداشت یا محیط‌های آموزشی انجام میشود، اما والدین نیز حق دارند به طور مستقیم درخواست ارزیابی کنند. اگر درمان مناسب باشد، یک برنامه آموزشی تهیه خواهد شد. گفتار درمانگران معمولاً در تیم‌های چند رشته‌ای زمانی که یک کودک تأخیر یا اختلال گفتاری دارد فعالیت می نمایند. در سال 2018، 193,971 کودک در مدارس ابتدایی انگلستان در فهرست نیازهای آموزشی ویژه قرار داشتند که نیاز به خدمات گفتار درمانی داشتند. گفتار درمانگران در محیط‌های حاد کار میکنند و معمولاً در تیم‌های MDT در چندین زمینه تخصصی برای خدمات نوزادان، کودکان و بزرگسالان ادغام میشوند. این زمینه‌ها شامل ؛ مراقبت نوزادان، تنفسی، ENT، گوارشی، سکته، بیماری‌های عصبی، ICU، آنکولوژی و مراقبت از سالمندان است.
شتابان گویی مانند لکنت یک اختلال روانی گفتار است؛ اما دو اختلال جداگانه هستند. شتابان گویی شامل وقفه های بیش از اندازه در جریان طبیعی گفتار است که به نظر میرسد از برنامه‌ریزی گفتاری سازماندهی نشده، حرف زدن بسیار سریع و جهش های ناگهانی گفتار و شاید نامطمئن بودن از چیزی که یک شخص می خواهد بگوید ناشی می شود. در مقابل شخصی که لکنت می کند معمولاً چیزی که میخواهد بگوید را می‌داند اما به صورت موقت قادر به بیان صحیح آن نیست. از آنجایی که شتابان گویی به خوبی شناخته شده نیست و اکثر افرادی که به این مشکل دچار هستند و اغلب به عنوان یک فرد دچار لکنت قلمداد میشوند. گفتاردرمانی در شتابان گویی تلاش می کند درمان مناسبی برای تند حرف زدن کودکان پیدا کند. درمان سریع حرف زدن کودک در افزایش اعتماد به نفس او و نحوه ارتباط کودک موثر می باشید. مرکز گفتاردرمانی تهران دکترصابر در زمینه درمان تند حرف زدن کودکان به صورت تخصصی توسط تکنیک های گفتاردرمانی در شتابان گویی فعالیت می نماید.
چگونه می دانید که شما یا فردی دیگر مشکل شتابان گویی دارد؟
تعریف شتابان گویی بر طبق اتحادیه اختلالات گفتار انجمن گفتار- زبان و شنوایی آمریکا به این صورت است: شتابان گویی یک اختلال روانی گفتار است که با سرعت گفتار زیاد و یا غیر طبیعی، ناروانی های زیاد و اغلب همراه علائم دیگر زبان یا خطاهای واج‌شناسی و نقص توجه همراه هست.گفتاردرمانی کودکان در این زمینه فعالیت می کند
برای تشخیص شتابان گویی باید توسط گفتاردرمانی شتابان گویی به گفتار کودک گوش دهید.
زمانی که گوینده چیزی را که میخواهد بگوید واضح نباشد
داشتن تعداد بسیار زیاد «ناروانی های طبیعی» مانند وقفه و بازبینی
داشتن تلاش و تقلای جسمی کم یا نامحسوس در هنگام سریع صحبت کردن
نداشتن و یا داشتن رفتار های ثانویه ( فرعی) بسیار کم
سریع حرف زدن کودک ممکن است باعث بروز موارد زیر در فرد شود:
حرف زدن بسیار سریع بر اساس برداشت کلی و محاسبه نسبت تعداد هجا در دقیقه
صدا های نامنظم
مکث ها یا بسیار کوتاه هستند یا بسیار بلند و یا در جاهایی نامناسب
ناروانی گفتار و سریع حرف زدن علائم اصلی شتابان گویی هستند. تعدادی علامت دیگر که ممکن است در شخص ظاهر شوند برای تشخیص بهترین که کودک شتابان گویی دارد در ادامه همین موضوع ذکر شده اند.
وجود موارد زیر احتمال اختلال شتابان گویی و تند حرف زدن کودک را افزایش می دهد
مهارتهای ارتباطی یا زبان آشفته و بدون سازماندهی.
آگاهی محدود از روانی یا مشکلات سرعت گفتار خود
بهبود موقت هنگامی که از کودک خواسته می شود آهسته تر یا به گفتار توجه کن ( و یا زمانی که صدا ضبط می شود)
بد تلفظ کردن، از قلم انداختن صداها یا حذف هجاهای بدون استرس در کلمات طولانی
گفتار ناواضح است.
داشتن افرادی دارای لکنت با شتابان گویی در خانواده و اقوام
مشکلات اجتماعی ناشی از شتابان گویی
داشتن ناتوانی های یادگیری غیر مربوط به هوش زیر هنجار
دستخط درهم و برهم
حواس پرتی، بیش فعالی و یا دامنه توجهی محدود همراه با تند حرف زدن
مشکلات ادراک شنیداری
شتابان گویی توسط گفتاردرمانی شتابان گویی تشخیص داده میشود
فردی که مشکوک به داشتن شتابان گویی است باید قبل از دریافت خدمات درمانی به صورت صحیح توسط دکتر گفتاردرمانی تشخیص داده شود. برای اطمینان از تشخیص می توان با یک آسیب شناس گفتار و زبان مشورت کرد. فرایند ارزیابی طولانی نیست و امکان دارد یک یا دو جلسه طول بکشد. ارزیابی در گفتاردرمانی شتابان گویی ممکن است نیاز به گزارش هایی از طرف معلم کلاس، معلم خصوصی، روانشناس و یا احتمالاً عصب-روانشناس نیاز داشته باشد. ارزیابی بهتر شامل توجه به روانی گفتار و همچنین مشکلات دهانی-حرکتی، زبانی، تلفظ، یادگیری و یا مشکلات اجتماعی باشد. بررسی موفقیت تحصیلی و هوش فرد ممکن است ایده خوبی باشد. امکان دارد لکنت و سریع حرف زدن کودک همراه هم دیگر باشند. گاهی تا زمانی که لکنت کاهش پیدا نکند،شتابان گویی ظاهر نمی شود.
درمان تند حرف زدن کودک
معمولا درمان سریع حرف زدن کودک قبل از تمرکز مستقیم بر روانی گفتار ابتدا بر مشکلات همراه تمرکز می کند. معمولا یکی از اولین اهداف درمانی در شتابان گویی،کاهش سرعت گفتار است. بعضی از افراد دارای شتابان گویی به زمان بندی گفتاری به وسیله نرم افزار بازخورد شنیداری تاخیر یافته ( DAF ) به خوبی پاسخ می دهند. بعضی از روش‌های دیگر مثل استفاده از سرعت سنج هنگام حرف زدن و هشدار دادن دستگاه هنگامی که سرعت گفتار از میزان هنجار بیشتر شود میتواند برای کودکان با مشکلات تند حرف زدن مفید باشد. اغلب به کودکان دارای شتابان گویی باید استفاده از مکث‌های عمدی را آموزش داد.
درمان سریع حرف زدن کودکان
برای فردی که از قرارگیری محل دقیق مکث ها نا آگاه است ممکن است نوشتن جملات ناواضح (با استفاده از ضبط صدا) که کودک دارای شتابان گویی می گوید ابتدا بدون فاصله بین کلمات و سپس با مکث های طبیعی مفید باشد. مشاهده تفاوت ها می تواند در یادگیری محل دقیق مکث ها کمک کند. مشکلات تلفظ و زبانی اغلب در صورتی که فرد بتواند به سرعت کمتری دست پیدا کند کاهش پیدا می کنند.
یکی از اولین تمرین ها در درمان تند حرف زدن کودک استفاده از گفته های ساختار دار است ( مانند سلام. اسم من محمد است. من در شهرک نور زندگی می کنم. من در داروخانه اصلی مرکز شهر زندگی می کنم.) و سپس استفاده از گفته های عادی (مانند سلام. من محمدم. خونه ما شهرک نوره. توی داروخانه اصلی مشغول کارم.)
همچنین استفاده از تکیه مبالغه آمیز روی هنجارهای کلمات طولانی می تواند به افراد دارای شتابان گویی کمک کند (مانند تلویزیون= ت+ل+ویز+یون ،کتابخانه= ک+تاب+خا+نه).
در درمان شتابان گویی می توانند از دو روش بیان چه چیزی؟( محتوای کلام) و بیان چگونه؟( میزان کلام) استفاده کنند.
چه چیزی؟ مانند ماشین روشن نمی شود. بنزین ریختم .کاربراتور خراب است.
چگونه؟مانند: ماشین معمولاً بعد از چند دقیقه ایستادن روشن نمی شود. قبل از روشن کردن میزان بنزین داخل باک را بررسی کردم. اغلب کاربراتور خراب میشود.
بسیاری از افراد دارای شتابان گویی، لکنت هم دارند یعنی اغلب، شتابان گویی با لکنت همپوشانی دارد بعضی از افراد دارای شتابان گویی لکنت را کنترل می کنند و یا کمتر لکنت می کنند. در هر صورت هر نوع روش درمانی درمان اختلال روانی گفتار مانند شروع راحت، تماس نرم یا اصطلاح تنفس که استفاده میشود میتواند در کاهش علائم و درمان شتابان گویی افراد دارای شتابان گویی که لکنت هم میکنند موثر باشد.
توجه: پیش بینی اینکه آیا کودکان دارای شتابان گویی از گفتار درمانی شتابان گویی نتیجه خواهند گرفت یا نه دشوار است (زیرا از مشکل خود آگاهی ندارند). بسیاری از این کودکانی که از روش‌های درمانی نتیجه میگیرند اغلب توسط والدین، دوستان، خانواده و یا همکاران قانع می شوند که دارای مشکلات گفتاری چشمگیری هستند. همچنین داشتن انگیزه عنصری کلیدی است. انگیزش منجر به تلاش برای تغییر می شود. کسانی که در مورد مشکل شان مطمئن نیستند و یا نسبتاً نامطمئن هستند که تمایلی به بهبود ندارند. گفتاردرمانی در منزل برای این افراد مناسب تر می باشد.
برای پاسخ به این سوال که تمرینات گفتار درمانی حسی چیست؟ باید بیان کرد، این بخش مناسب افرادی است که انواع اختلالات گفتاری و بلع را ناشی از عدم هماهنگی حرکتی بین لبها و زبان نشان می دهند، آبریزش دهانی دارند، توانایی جویدن مناسب ندارند و معمولاً غذا را خوب نمی جوند غذا یا آب دهان آنها حین جویدن از دهان آنها خارج میشود، در تولید اصوات و تلفظ ها مشکل دارند و برخی مهارت های دهانی نظیر فوت کردن یا سوت زدن را ندارند. با توجه به اینکه بسیاری از کودکان اختلال هماهنگی رشدی و بسیاری از کودکان دیگر علائم فوق را ناشی از هماهنگی حرکتی نشان میدهند و مشکلات بسیاری حتی در تحصیل برای خود و خانواده ایجاد نموده اند انجام و تکرار تمرینات گفتار درمانی درکی حرکتی در درمان آنها بسیار موثر است. مرکز گفتار درمانی کودکان دکتر صابر با در اختیار داشتن متخصص گفتار درمانی و بخش تخصصی گفتار درمانی حسی به ارائه تمرینات گفتار درمانی درکی حرکتی و تمرینات گفتار درمانی حسی در منزل و کلینیک می پردازد.
با انجام این تمرینات گفتار درمانی حسی میتوان توانایی و مهارت های حرکتی عضلات صورت،لب ها و زبان را بهبود بخشید و نهایتاً به بهبود ناتوانی های فوق کمک کرد. همچنین انجام این تمرینات جهت جلوگیری و درمان صورت ماسکه،بدشکلی های صورت و لبها (ناشی از فلج بلز،سکته مغزی و سایر اختلالات) بسیار موثر است.
تمرینات گفتار درمانی حسی حرکتی
تمرین1- دهان را باز و بسته بکند.
تمرین 2 – لبها را باز و بسته کند (شبیه ماهی).
تمرین 3- لب ها را شبیه دهان ماهی یا اردک کند. (به اصطلاح شکلک ماهی در بیاورد)
تمرین 4- زبان را داخل و بیرون ببرد.
تمرین 5- لب پایین را روی لب بالایی (محل رویش سیبیل) قرار دهد.
تمرین 6 – لب بالایی را روی لبه پایینی قرار دهد.
تمرین 7- دهان را شبیه خندیدن باز کند و سپس شبیه فوت کردن ببندد.
تمرین 8- لب ها را روی یکدیگر فشار دهد و لبها را باز کند.
تمرین9 – لبها را در حالت بسته به داخل دهان ببرد.
تمرین 10- در حالت بسته لبها،گوشه لب را داخل دهان ببرد.
تمرین11 – لبها را از یک طرف (چپ یا راست) صورت بالا بکشد.
تمرین 12- یک عدد نی را با لب ها نگه دارد و در صورت توانایی با لب ها حرکت دهد.
تمرین 13- زبان را روی لب بالایی بگذارد.
تمرین14- زبان را روی لبه پایینی بگذارد.
تمرین 15- زبان را به گوشه لبها به صورت متناوب بزند.
تمرین 16- زبان را عقب دهان ببرد.
تمرین 17- زبان را به سقف دهان بزند.
تمرین 18- نوک زبان را به کف دهان یا زیر زبان ببرد.
تمرین 19- با زبان به لبها فشار دهد.
تمرین20- زبان را شبیه لوله کند.
تمرین21- با فشار دادن زبان به دندان های جلویی بالا،زبان را جمع کند.
تمرین 22- زبان را دور لبها بچرخاند.
تمرین23- زبان را پشت دندان‌های بالا و پایین به صورت بیضی بچرخاند.
تمرین24- زبان را روی دندان آسیاب قرار دهد.
تمرین 25- صدای حرف دال را تکرار کند.
تمرین 26- صدای حرف پ را تکرار کند.
تمرین 27- زبان را به صورت متناوب به لپ چپ و راست بزند.
تمرین 28- فوت کند.
تمرین 29- پلاستیک فریزری باد کند.(شرایط احتیاج جهت جلوگیری از خفگی کودک را رعایت کند) در مراحل بعد بادکنک باد کند.
تمرین 30- با نی فوت کند.
تمرین 31- با نی مایعات بنوشد.
تمرین32- مقداری آب در دهان نگه دارد و بعد بپاشد.
تمرین33- با دهان صدای (زبان را به سقف دهان فشار دهد و) تق تق ایجاد نماید.
تمرین 34- با گوشه لبها فوت کند.
تمرین35- مسواک بزند. (این تمرین تحریک حسی مناسب نیز تولید می کند)
تمرین 36- نان خمیری بربری یا لواش را با دندان بکند و بجود.
تمرین37- آدامس بجود.
تمرین38- تمرین سوت زدن با دهان،با انگشتان،و با وسیله سوت انجام دهد.
تمرین39- زبان را پشت لبها و جلوی دندان‌ها بچرخاند.
تمرین 40- خیلی آرام با دندان ها به یکدیگر ضربه بزند.
تمرین41- ابروها را بالا بیندازد.
تمرین42- چشمک بزند.
تمرین 43- اخم کند.
تمرین44- با بستن یک چشم یک ابرو را پایین نگه دارد و دیگری را بالا ببرد.
مرکز گفتار درمانی دکتر صابر یکی از بهترین مراکز درمان اختلالات زبان و گفتار در تهران می باشد. گفتاردرمانی در اختلال زبان یکی از حیطه های مهم در زمینه گفتار درمانی مشکلات گفتار می باشد که در مرکز گفتار درمانی دکتر صابر ارائه می شود. اختلال زبان شفاهی شامل آسیب گسترده در استفاده از گفتار و یا اشارات کلامی می باشد که موجب اختلال در درک گفتار و تولید زبان در زمینه های مختلف معنایی، صرف و نحو و کاربرد واج شناسی زبان است. این نوع آسیب به خودی خود برطرف نشده و نیاز به خدمات گفتاردرمانی در اختلالات زبان به صورت تخصصی و ویژه دارد. مرکز گفتار درمانی کودکان تهران در کنار خدمات گفتار درمانی در داخل کلینیک به ارائه خدمات گفتار درمانی در منزل نیز می پردازد.
علائم اختلالات زبانی- اختلال زبان شفاهی
در اینجا یه علائم اختلال زبان در کودکان اشاره می شود:
پایین بودن خزانه واژگان درکی و یا بیانی،نسبت به هنجار های رشدی مورد انتظار در کودکان عادی ۵ تا ۱۲ ساله.
مشکلات دائمی و قابل توجه در درک و تولید ساختارهای نحوی پیچیده و پایه ای.
نواقص دائمی و قابل توجه در درک و یا تولید ویژگی‌های تک واژشناختی.
مشکلات دائمی و قابل توجه در معنی و سازمان بندی زبان شفاهی.
مشکلات دائمی و قابل توجه در کاربرد زبان بیانی.
تاثیر بسیار مخرب نواقص زبان شفاهی بر ارتباط موثر در خانه،مدرسه و جامعه .
اهداف گفتار درمانی در اختلالات زبانی
در زیر به اهداف گفتاردرمانی در اختلال زبان اشاره می شود.
درک و تولید واژگان در بافت های ارتباطی متنوع به گونه ای متناسب با انتظارات فرهنگی،گویش و سن.
سازمان بندی واژگان به طبقات معنایی به منظور اصلاح موثر و کاربرد بعدی آنها در گفتار و زبان.
درک و تولید جملات مبنایی و پیچیده در مکالمه متناسب با انتظارات فرهنگی،گویشی و سن.
استفاده از مهارتهای کاربرد شناختی زبان در بافت های ارتباطی متنوع متناسب با انتظارات فرهنگی،گویشی و سن.
انتظارات واقع گرایانه والدین در مورد مهارت های زبانی شفاهی کودک شان.
نکات قابل توجه در درمان اختلال زبان- گفتار درمانی در مشکلات گفتار
گفتاردرمانی در اختلال زبان کودکان نکاتی را در درمان توصیه می کند:
توسط گفتاردرمانی در اختلال زبان آزمون های زبانی هنجار را جهت تعیین توانمندی ها و اختلال کلی زبان درکی و بیانی کودکان اختلالات زبان و مقایسه رشد زبان وی با هنجار های رشدی،فرهنگی و گویشی اجرا نمایید.
آزمون های معیار کودک اختلال زبان بیانی را جهت تعیین مهارت های زبان خاص کودکان اختلالات زبانی در بخش های زبانی که توسط آزمون های هنجار دارای ضعف تشخیص داده شده بود،اجرا نمایید.
در حالی که کودکان اختلالات زبانی در زمینه مبحث مورد علاقه اش صحبت میکند یک نمونه زبانی که نشانگر نوع مکالمه وی نیز هست را به صورت صوتی یا تصویری ضبط نمایید و این نمونه را به منظور بررسی نوع استفاده وی از زبان تحلیل نمایید.
به منظور تعیین نقاط ضعف و قوت اجتماعی و آموزشی کودکان اختلالات زبان شفاهی،با معلم وی و خود او(در صورت مناسب بودن سنش) و دیگر متخصصین آموزشی مربوطه مصاحبه نمایید.
گزارش مستندی از مهارت های ارتباطی کودکان با اختلال زبانی در کلاس درس،زمین بازی،بوفه یا دیگر موقعیت های اجتماعی و آموزشی حساس تهیه نمایید.
مهارت های دهانی-حرکتی کودکان اختلال زبانی را به این صورت ارزیابی نمایید که ابتدا ساختار های مشهود صورت،لب ها،دندان ها،زبان،سخت کام و نرم کام وی را مشاهده نمایید و سپس بررسی نمایید که او چگونه از ساختار های خاص مهم برای تولید گفتار و زبان استفاده میکند (مثلاً حرکت،قدرت و بسته بودن لبها،قدرت بیرون آوردن تو بردن و طرفی کردن زبان،یا حرکت نرم کام هنگام تولید واج ( a ) را بررسی کنید.)
آزمون غربالی شنوایی شناسی تن خالص را در فرکانس 500، 2000 ،1000 و 4000 هرتز در شدت ۲۰ دسی بل برای کودکان اختلال زبانی اجرا نمایید.
در صورتی که نتایج آزمون غربالی شنوایی نشانگر نیاز کودکان با اختلال زبان شفاهی به ارزیابی بیشتر بود،وی را برای ارزیابی کامل به یک شنوایی شناس ارجاع دهید.
از والدین بخواهید اطلاعاتی را در زمینه شاخص‌های کودکان اختلالات زبانی،تاریخچه و وضعیت فعلی پزشکی،درمان های تخصصی قبلی،تلاش های ارتباطی در موقعیت های متفاوت،و مسائل مورد علاقه خانوادگی و اجتماعی مربوطه را فراهم آورند.
والدین از طریق متخصص اطفال یا متخصص گوش و حلق و بینی (متخصص گوش و حنجره) ارزیابی کامل پزشکی از کودکشان به عمل آورند تا از طریق آن هر نوع مبنای عضوی اختلال زبانی تعیین گردد.
والدین از طریق روانشناسی تعلیم و تربیت به ارزیابی شناختی کودک خود بپردازند تا هر نوع تاخیر در رشد شناختی بی را تعیین نمایند.
به منظور تعیین خدمات مورد نیاز و نیز جهت ایجاد و توسعه راهبرد های گفتاردرمانی در اختلال زبان مشترک،ترتیب ملاقاتی را با والدین و دیگر متخصصین مربوطه بدهید.
با توجه به نیازهای فردی کودکان اختلالات زبانی،مناسب ترین رویکرد درمانی کلی (نظیر درمان مشارکتی،مشاوره یا تکمیلی) را تعیین نمایید.
بر مبنای سن،مهارت های واج شناختی،وضوح گفتار،گویش،و نیازهای ارتباطی،اجتماعی و آموزشی کودکان اختلالات زبانی فهرست واژگان،ساختار های کلمه،جمله،و یا موقعیت‌های کاربرد شناسی به ویژه را به عنوان اهدافی برای درمان اختلال زبان انتخاب کنید.
به والدین،معلمین و دیگر متخصصین مربوطه،ارتباط میان رشد زبان با سن،رشد گفتار،وضعیت شناختی و فیزیکی را توضیح دهید.
مطالب و منابع مفیدی در زمینه رشد زبان و اختلالات گفتاری برای والدین و معلمین کودکان اختلال زبانی فراهم نمایید.
به همراه والدین،معلمین و خود کودکان اختلال زبانی به جستجوی پاداش هایی بپردازید که ممکن است تلاش های ارتباطی موفق کودکان اختلالات زبان بیانی را تقویت نماید نظیر تقویت کننده های خارجی (همچون تحسین های کلامی یا ژتون های قابل معاوضه) و درونی (همچون دریافت یک پاسخ فوری در ازای یک درخواست کلامی واضح).
قبل از شروع یک فعالیت،به وضوح اهداف درمانی آن فعالیت را برای کودکان اختلالات زبان شفاهی تعیین نمایید و مثلاً بگویید «آموزش ما درباره عبارت اضافه است و این یادگیری به تو کمک می کند که جملات بهتری بسازی» ،در انتهای فعالیت،عرض کودک اختلال زبان بیانی بخواهید هدف ویژه این فعالیت و رابطه آن با موقعیت ارتباطی را به شما بگوید.
پس از آن که کودک اختلال زبان شفاهی اهداف زبانی تحت آموزش را به کار برد،از وی بخواهید درباره کیفیت کنش زبانی اش قضاوت نماید.
به کودکان اختلالات زبانی واژگان مکانی و زمانی رایج (نظیر نزدیک به،قبل از،یا بعد از) را در دستورات دو و سه مرحله ای بیاموزید و سپس برای وی راهبردهای بینایی،حرکتی یا شنیداری فراهم نمایید چه او در یادآوری توالی دستورات کمک می نماید،ابتدا از تکالیف آشنا همچون مطالب روزمره کلاس یا خانه شروع نمایید و سپس تکالیف ناآشناتر و جدیدتر (نظیر روش ساخت یک هواپیمای کاغذی یا روش پخت یک شیرینی) را به کار ببرید.
در حالی که کودکان با مشکلات گفتار با وسیله ای بازی می کنند که متشکل از جفت اشیای مشابهی با اشکال،اندازه ها و رنگ های متنوع است،به وی آموزش دهید که دستورات شما را که شامل اصطلاحات معنایی و فضایی چندگانه است (نظیر مربع کوچک زرد را وسط دایره صورتی بزرگ قرار بده) اجرا نماید.
به گفتاردرمانی در اختلال زبان توصیه کنید از تکالیف تکمیل جمله استفاده نمایید تا به کودک اختلال زبان شفاهی آموزش دهید که ریشه کلمات را با پیشوند ها یا پسوند های تقابلی مناسب سنش با ۸۰ درصد صحت مقایسه نماید (مثلاً دوستانه و غیر دوستانه یا مهربان و نامهربان).
به کودک اختلالات زبان شفاهی آموزش دهید با اتصال پیشوندها و پسوندهای مختلف نوشتاری (نظیر نا،بی،گر،گاه) به شکل نوشتاری ریشه کلمات (نظیر مهربان،کار یا دانش) کلمات جدید بسازد. این کلمات را با و بدون پیشوند یا پسوند در جملات متقابل تعریف و استفاده کند.
به کودکان اختلالات زبانی آموزش دهید شکل نوشتاری یا تصویری و اسامی مفرد و جمع بی قاعده نظیر مسجد و مساجد یا کتاب و کتب را با یکدیگر منطبق نماید و سپس آنها را در جملات متقابل تولید نماید.
از متن های آموزشی کودک اختلال زبان شفاهی یا کتاب‌های داستانی مناسب سن وی استفاده کنید.ابتدا فهرست کلمات مهم را تعیین نمایید و سپس در مورد معانی آن کلمات عمیقاً بحث کنید،و سرانجام به او بیاموزید همان فهرست کلمات را در بافت های کلامی و یا نوشتاری استفاده نماید.
در گفتاردرمانی در اختلال زبان به مراقب آموزش دهید از تصاویر بینایی (نظیر رشته های معنایی کلمات،نمودار ون و دیگر نظام های بینایی منطقی) برای گروه بندی،مقایسه یا مقابله واژگان مبتنی بر برنامه آموزشی در طبقات معنا شناختی(دارای معنا) استفاده نماید.
از کودک اختلال زبان بیانی بخواهید اشیا یا تصاویر مبتنی بر برنامه آموزشی را بر اساس ویژگی‌های مشابه گروه بندی نماید،از وی بخواهید ویژگی های مشترک یا طبقه مافوق هر گروه را بیان نماید.
به کودک اختلال زبان شفاهی کمک کنید جملات پیچیده شفاهی و یا نوشتاری نظیر بندهای موصولی و مصدری،گروه های قیدی و عبارت های اسمی مبسوط،اسم مصدر،و جملات مجهول را درک نمایید.
از کودکان اختلالات زبان شفاهی بخواهید این عبارات را تکرار و تکمیل نماید «من به رستوران رفتم و—دیدم،من به باغ وحش رفتم و—دیدم،من به ساحل رفتم و—دیدم،یا من به مزرعه رفتم و—دیدم» و سپس با به کارگیری عبارت‌های اسمی مبسوط،عبارت های مکمل متوالی به آن بیفزایید تا به کارگیری جملات پیچیده را تشویق نمایید (نظیر من به باغ وحش رفتم و میمون های بامزه شیطانی دیدم که بالا می رفتند و شیرهای وحشی خطرناکی که قدم می زدند.)
بخش‌های مختلف گفتار (نظیر عبارت‌های اسمی و فعلی،عبارت های مصدری،بندهای موصولی و گروه قیدی) را روی کارت بنویسید،به کودکان اختلالات زبانی بیاموزید بخش‌های مختلف گفتار را به منظور ساخت جملات پیچیده متفاوت مرتب نماید.
آن دسته از امور روزمره زندگی (نظیر چگونگی معارفه،سلام و احوالپرسی،یا جلب توجه دیگران) راکه برای کودک با مشکلات گفتار زیاد پیش می آید الگو سازی نمایید. از کودک اختلال زبانی بخواهید در این موقعیت های ارتباطی نقش خود را به درستی ایفا کند (روش ایفای نقش. )
پس از آنکه به عمد اطلاعات مهم لازم برای تکمیل یک فعالیت ناآشنا (نظیر ساختن یک ساختمان با لگو، پختن شیرینی،یا انجام یک برنامه هنری) را در توضیحات خود نیاورید،کودکان اختلالات زبانی را تشویق نمایید که بگوید مقصود شما را نفهمیده است و سپس به منظور فهم بهتر موضوع سوالاتی از شما بپرسد (نظیر آنچه شما می خواهید من دقیقا چه کاری انجام دهم؟چگونه این را می توان نصب کرد؟یا این کجا باید برود؟)
از کودک اختلال زبان شفاهی بخواهید در حال بازی با یک همسال،دستورات شفاهی به او بدهد و به او بیاموزید که دستورات شفاهی غیر واضح را به نحوی دیگر بیان نماید.
پس از گفتن یا خواندن یک داستان مبتنی بر برنامه آموزشی و متناسب با سن بیمار،سوالات درک مطلب از ویژگی بپرسید (نظیر چه اتفاقی افتاد برای …..؟به نظرت چرا این کار را انجام داد؟کجا رفت بعد از ….؟ به نظرت وقتی آن اتفاق افتاد او چه حسی داشت؟)
از کتاب‌های داستانی مناسب سن کودک اختلال زبان شفاهی استفاده نمایید،به کودک اختلال زبان بیانی چگونگی خلاصه کردن،پیش‌بینی مطلب،و ارزیابی شخصیت ها و حوادث داستان را بیاموزید،با پرسیدن سوالات مرتبط درباره مطلب ارائه شده میزان درک مطلب وی را بسنجید.
پس از آن که مکرراً داستانی را برای کودک اختلال زبانی خواندید،از وی بخواهید حوادث داستان را بازگو نماید به این صورت که جزئیات و ساختارهای روایتی متناسب با فرهنگ را بیش از پیش بر آن بیفزاید.
خاطرات یا حوادث واقعی زندگی را (نظیر برگزاری مهمانی تولد یا رفتن به رستوران) به صورت نمایش اجرا نمایید،به کودک اختلال زبان شفاهی بیاموزید به منظور ارتباط و اتصال و وقایع،این حوادث را با کاربرد تدریجاً پیچیده تر ضمایر پیوندی و انتقالی به صورت نوشتاری یا کلامی بیان نماید.
