برچسب: کاردرمانی در اختلالات حرکتی کودکان

کاردرمانی تاخیر حرکتی

تاخیر حرکتی یکی از انواع مشکلاتی است که در کودکان پدید می آید؛ بدین صورت که آن ها نمی توانند فعالیت های متناسب با سن شان را در زمان تعیین شده انجام دهند و نسبت به هم سن و سالان خود، تاخیر دارند. تاخیر حرکتی کودکان با هر علتی موجب مشکلات فراوانی در هماهنگی حرکتی در آینده کودک می شود. یکی از روش های درمان تاخیر حرکتی کودکان، کاردرمانی تاخیر حرکتی می باشد. فرد متخصص با توجه به شرایط و سن کودک تمریناتی را برای او در نظر می گیرد که او باید با برنامه انجام دهد. به طور کلی می توان گفت روش درمان تاخیر حرکتی کودک به دلیل تاخیر حرکتی کودک و سن او بستگی دارد اما کاردرمانی برای راه رفتن کودک و کاردرمانی تاخیر حرکتی جز بهترین روش های درمان این اختلال در کودکان می باشد. کلینیک کاردرمانی دکتر صابر با دو شعبه واقع در غرب و شرق تهران به انجام خدمات کاردرمانی کودکان از جمله کاردرمانی جسمی حرکتی، کاردرمانی برای راه رفتن کودک و… می پردازد. تجربه بالا و امکانات مرکز در جهت مهارت های حرکتی کودکان بسیار مفید می باشد.

رشد حرکتی کودک و تاخیر حرکتی

رشد کودکان از یک الگوی مشخص پیروی می کند به همین علت، می ­توان مراحل اصلی رشد حرکتی و سن تقریبی کسب این مراحل را پیش بینی کرد. واکنش­ های وضعیتی (Postural Reactions) نیز که شامل واکنش ­های راستایی، حفاظتی و تعادلی هستند از یک توالی قابل پیش بینی پیروی می­ کنند، بدین شکل که اولین واکنش ­ها در وضعیت دمر ظاهر می­ شوند و سپس در وضعیت ­های طاقباز، نشسته، چهار دست و پا و ایستاده نمایان می­ گردند. با وجود این که حرکات نوزاد بیشتر رفلکسی به نظر می­ رسند اما با نگاهی دقیق­ تر می­ توان شواهدی از پردازش و یکپارچه سازی داده­ های حسی را مشاهده کرد. در ماه اول زندگی نوزاد قادر است سرش را در وضعیت دمر به طرفین بچرخاند و اگر با کمک بنشیند سر را بالا خواهد آورد. در ۴ ماهگی نوزاد در وضعیت دمر سر را بالا آورده و محیط را نگاه می­ کند. این مهارت در ۶ ماهگی کاملاً عملکردی است. در این سن نوزاد در وضعیت طاقباز، مرتب غلت زدن، اولین مرحله ­ی تحرک و جابجایی در کودک محسوب می­ شود. غلت زدن ابتدا به صورت واکنش ­های لگد زده و پاها را به دهان می­ برد. خودکار راستایی در نوزاد بروز می ­کند؛ نوزاد ابتدا می­ تواند از شکم به بغل بچرخد، اما کم کم توانایی غلتیدن از شکم به پشت را نیز کسب می ­نماید. پس از ۶ ماهگی نوزاد می­ تواند طول اتاق را با غلت زدن طی ­کند. البته این مهارت ممکن است در نوزادان بزرگ یا سنگین با تاخیر چند ماهه همراه شود. نوزادان از همان ابتدا به نشستن با کمک علاقه مند هستند. در طول ۴ ماه اول که مهارت بینایی پیشرفت می ­کند علاقه ی آن ­ها به دیدن محیط در وضعیت نشسته نیز بیشتر می­ شود. طی ماه­ های اول نوزاد با پشت گرد می­ نشیند و فقط چند لحظه می­ تواند سر خود را صاف نگه دارد اما در ۴ ماهگی هم تنه صاف ­تر است و هم زمان نگه داشتن سر طولانی تر می ­باشد. در ۶ ماهگی نوزاد به تنهایی و با کمک دست ­هایش و سطح اتکای وسیعی که با پاهای خم خود ایجاد می­ کند، می­ نشیند. با این وجود نشستن او هنوز بی ثبات است و به راحتی می ­افتد. در ۹-۸ ماهگی کودک چند دقیقه بدون کمک نشسته و از دست­ ها برای بازی کردن یا خوردن استفاده می ­کند. در طی چند ماه آینده کودک مهارت نشستن را ابتدا از وضعیت دمر و سپس از وضعیت طاقباز کسب می­ کند. این مهارت ها کودک اجازه می ­دهد که به صورت متناوب بین سینه خیز و نشسته تغییر وضعیت دهد. شروع سینه خیز رفتن در نوزاد به سمت عقب است اما یک نوزاد ۷ ماهه توانایی سینه خیز رفتن به سمت جلو را نیز دارد. چهار دست و پا رفتن نسبت به سینه خیز رفتن، مهارت پیچیده­ تری است و قدرت و هماهنگی بیشتری می­ طلبد. این مهارت در کودکان ۱۲-۱۰ ماهه به خوبی تکامل یافته و در شرایط مختلف محیطی (سطوح و شیب ­های مختلف) قابل اجراست. نوزادان ۵-۶ ماهه از ایستادن لذت می­ برند و زمانی که با کمک والدین می ­ایستند با خوشحالی بالا و پایین می­ پرند. کودکان ۱۰ ماهه با گرفتن از مبل یا تخت به خوبی ایستاده و تمرین بشین پاشو می­ کنند. در ۱۲ ماهگی امکان انتقال وزن روی یک پا و شروع برداشتن اولین قدم ­ها با کمک لوازم خانه یا دست والدین میسر می­ شود. کم کم کودک دست خود را از کمک خارجی رها کرده و با پاهای باز و دست ­های بالا آمده شروع به راه رفتن مستقل می­ کند.

راه رفتن کودک و کارهایی که از 18 ماهگی انجام می دهد

در ۱۸ ماهگی کودک راه رفتن را به بقیه ­ی مهارت­ های جابجایی ترجیح می­ دهد اما هنوز تعادل کامل نیست و مرتب می­ افتد. در ۲ سالگی کودک با تعادل و هماهنگی خوبی راه می­ رود. در این سن دویدن اولیه نیز شروع می­ شود اما دویدن واقعی (که با چرخش تنه و حرکات بازوها همراه است) در ۳-۴ سالگی دیده می­ شود. در واقع یک کودک ۴ ساله مانند بزرگسالان راه می­ رود و یک کودک ۶ ساله مانند بزرگسالان می ­دود. کودکان در ۲ سالگی بدون کمک والدین (ولی با گرفتن نرده) از پله بالا رفته و در 2.5 سالگی از آن پایین می ­آیند این مهارت­ ها به صورت هر پله یک پا و بدون گرفتن نرده در 3.5 سالگی دیده می­ شوند در ۲ سالگی کودک برای چند لحظه کوتاه می­ تواند روی یک پا بایستد و توپی را شوت کند، اما در ۵ سالگی چند ثانیه روی یک پا ایستاده و بدون افتادن روی لبه جدول راه می ­رود. پریدن از ۲ سالگی شروع می­ شود و یک کودک ۳ ساله به راحتی از روی یک پله کوتاه پایین می ­پرد. لی لی کردن (Hopping) سخت­ تر است و در ۳٫۵ سالگی دیده می­ شود. پریدن روی پاها به صورت یک در میان نیازمند قدرت و هماهنگی بیشتری است و تا ۵ سالگی دیده نمی­ شود. کودکان از ۲ سالگی توانایی پدال زدن را پیدا می­ کنند اما مهارت راندن یک سه چرخه برای عبور از موانع در ۴ سالگی کامل می ­شود. شوت زدن نیز از ۲ سالگی شروع می­ شود اما کسب مهارت در آن ممکن است تا ۶ سالگی طول بکشد. کودکان ۲,۵ ساله توانایی گرفتن توپ ­های ۱۰ اینچی را دارند اما مهارت گرفتن توپ ­های کوچک ­تر تا ۴ سالگی زمان می ­برد. پرتاب کردن نیز ابتدا به صورت هل دادن بروز می­ کند ولی توانایی پرتاب کردن واقعی توپ با تعادل و هماهنگی مناسب در ۴ سالگی دیده می­ شود. در صورت عدم مشاهده موارد ذکر شده در کودک خود ابتدا به متخصص مراجعه کرده و در صورت تشخیص تاخیر حرکتی در کودک، از خدمات کاردرمانی تاخیر حرکتی و کاردرمانی برای راه رفتن کودک می توانید استفاده کنید.

روش های درمان در کاردرمانی کودکان تاخیر حرکتی

استفاده از روش تصویر سازی ذهنی

جهت آموزش کاردرمانی حرکتی کودکان ابتدا فعالیت یا تمرین مورد نظر را خود انجام دهید و از کودکان تاخیر حرکتی بخواهید در ابتدا فقط مشاهده کند و پس از مشاهده دقیق،تمام مراحل را در ذهن مرور و تصور کند در واقع به صورت ذهنی انجام دهد تا از نظر ذهنی کمی یادگیری صورت گیرد و یک طرحواره حرکتی در ذهن کودک تاخیر حرکتی ایجاد شود. و بعد از آن اقدام به انجام عملی تمرین کاردرمانی حرکتی و فعالیت مورد نظر را بکنید از این روش جهت آموزش تمام تمرینات کتاب و آموزش فعالیت های روزمره استفاده کنید تا سرعت یادگیری فرد تمرین کننده افزایش یابد. از این روش جهت آموزش هر تمرین یا فعالیتی استفاده کنید.

روش درکی-حرکتی در کاردرمانی حرکتی کودکان

از این روش استفاده کنید تا هماهنگی عضلانی کودک با تاخیر حرکتی را در تمام زمینه ها و در کل اعضای بدن بالا ببرید تا کودک بتواند با افزایش هماهنگی عضلانی اکثر فعالیت هایی را که در آنها مشکل دارند را انجام دهد و با توجه به اینکه محل یادگیری این تمرینات و شناخت و برخی مهارت های گفتاری در مغز تقریباً یک ناحیه است، انجام این تمرینات زمان بهبود حرکت منجر به بهبود کلیه اختلالات همراه یا ناشی از این اختلال نظیر اختلالات یادگیری،گفتاری و غیره می‌گردد. برخی از کودکان به خصوص افراد با ضریب هوشی پایین بعد از افزایش هماهنگی عضلانی باز از انجام برخی فعالیت ها و یادگیری مراحل حرکتی ناتوان هستند بنابراین باید ضمن اینکه از این روش در کاردرمانی حرکتی در جهت بالابردن هماهنگی عضلانی کودک تاخیر حرکتی استفاده شود با استفاده از روش‌های دیگر مانند روش گرایش و شناخت نسبت به اجرای کارهای روزمره ( کوپ ( COOP  ) و آموزش عصبی حرکتی کار ( NTT ) سایر فعالیت های روزمره،ورزشی و شغلی را  آموزش  داد تا کودک در این فعالیت‌ها حداکثر مهارت را کسب کند،افزایش هماهنگی عضلانی به تنهایی شاید کافی نباشد.

روش یکپارچگی حسی در کاردرمانی جسمی کودکان

جهت یکپارچگی سازی حواس با یکدیگر و بهبود ویرایش آنها در مغز موثر است که نهایتاً احتمالاً می‌تواند منجر به بهبود مهارت حرکتی کودک گردد،از این روش نیز در برخی از تمرینات (بخش تمرینات با وسایل) استفاده شده است که البته این تمرینات نیز با روش درکی-حرکتی شباهت و یکسانی زیادی دارند،چنانچه تمرینات را روی تخته تعادل،ترامپولینگ، تیوپ و یا هر وسیله دیگری که حین تمرین منجر به تحریکات وستیبولار گردد،انجام شود به نحوی می‌توان گفت تمرین از رویکرد یکپارچگی حسی نیز استفاده کرده است همچنین در تمرینات کاردرمانی حرکتی حالت خوابیده، ضمن استفاده از رویکرد درکی-حرکتی با توجه به تحریک شدید حواس لمس و حس عمقی در حالت خوابیده و بینایی و شنوایی میتوان بیان داشت به نحوی همزمان از این رویکرد نیز بهره می‌برد.

روش شناخت نسبت به اجرای کارهای روزمره در کاردرمانی در منزل

ضمن اینکه هماهنگی عضلانی کودک را با استفاده از رویکرد‌های دیگر افزایش می دهید از این روش جهت یادگیری و شناخت کودک نسبت به فعالیت‌های روزمره زندگی نظیر نحوه نظافت،بهداشت (شانه زدن،شستن دستها،صورت و غیره)،آموزش خوردن و پوست کندن انواع خوراکی ها،پوشیدن انواع لباس ها (جوراب،کفش،شلوار،تیشرت و غیره) استفاده کنید.

بعد از تمرینات درکی-حرکتی و افزایش نسبی هماهنگی عضلانی یا به صورت همزمان باید فعالیت‌های روزمره را به کودک با مشکلات حرکتی آموزش دهید با توجه به انجام تمرینات هماهنگی عضلانی و بهبودی نسبی،در صورت آموزش این بار فرد مورد نظر یادگیری بهتری نسبت به گذشته خواهد داشت،با استفاده از این رویکرد انگیزه،شناخت و انجام فعالیت‌های روزمره را در کودک با تاخیر حرکتی تقویت کنید به خصوص اینکه با صرف انجام تمرینات هماهنگی عضلانی و افزایش هماهنگی عضلانی باز شاید کودک نتواند تمام فعالیت‌ها را انجام دهد و در واقع در یکی از مراحل انجام برخی فعالیت ها مهارت نداشته باشد.

روش آموزش عصبی حرکتی کار ( NTT ) در کاردرمانی کودکان

آموزش تمام مراحل یک کار یا فعالیت به یک کودک با اختلال هماهنگی عضلانی بسیار دشوار و زمان گیر می باشد شما با استفاده از این روش می توانید فعالیت موردنظر را به بخش های مختلف تقسیم بندی کنید و با انجام و تکرار این بخش ها،زمانی که کودک مهارت لازم را در بخش‌های مختلف کسب کرد و به اصطلاح اعصاب و عضلات حرکتی فرد مهارت لازم را در قسمتهای مختلف آن فعالیت کسب کردند،شما می‌توانید با یکپارچه کردن قسمتهای مختلف با یکدیگر،فعالیت مورد نظر را آموزش دهید. در واقع با این روش می‌توانید طرحواره های حرکتی (برنامه حرکتی جهت انجام یک فعالیت حرکتی) را در فرد ایجاد کنید.

روش کاینستزیا در کاردرمانی جسمی

این روش در حین تمرینات درکی-حرکتی استفاده شده و این حس در حین تمرینات به مقدار کافی تحریک و مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بیشترین و مهمترین روشی که در این بخش جهت تمرین درمانی در کاردرمانی حرکتی ارائه شده است، رویکرد درکی-حرکتی است،زیرا این رویکرد باعث افزایش هماهنگی عضلانی در تمام قسمتهای بدن شده و در بهبود و پیشرفت عملکرد تمام اعضای بدن نظیر مغز و نخاع،تمام گیرنده های حسی،اعصاب محیطی و عضلات موثر است و کودک در تمام زمینه ها و مهارت های دیداری،هماهنگی عضلانی،توجه و تمرکز،مهارت های تحصیلی،شغلی و غیره پیشرفت می کند. خوشبختانه منابع علمی فراوانی نیز از این روش حمایت می کنند. ضمن این که تمرین دهی بر پایه این رویکرد و استفاده همزمان از سایر رویکردها به همراه این رویکرد بیشترین تاثیر را در بهبود کودکان تاخیر حرکتی و  اختلال هماهنگی عضلانی دارد و سالها تجربه در این زمینه کاملا تایید کننده این نحوه تمرین دهی می باشد. در کل باید سعی و تلاش شود از همه رویکرد ها استفاده شود تا رویکرد ها نقاط ضعف یکدیگر را پوشش دهند و نقاط قوت همدیگر را تقویت کنند. استفاده از این رویکرد شاید برای همه مناسب نباشد و احتمال موارد خاص نیز وجود دارد.

کاردرمانی حرکتی کودکان

کانون اصلی مهارت های هوشی-تحصیلی، مهارت های زبانی و مهارت های حرکتی در ناحیه پره فرونتال مغز است،ما به راحتی می توانیم این ناحیه و سایر مدارهای حسی حرکتی در مغز و نخاع را با انجام تمرینات هماهنگی حرکتی تقویت و استعدادهای تحصیلی-هوشی،مهارت های زبانی و مهارت های حرکتی کودک را ارتقا داده و در نتیجه استقلال،عزت نفس و اعتماد به نفس کودک خود را افزایش دهیم. بنابراین خانواده هایی که دغدغه تربیت کودک با استعداد را دارند با انجام تمرینات هماهنگ حرکتی می توانند به راحتی به این هدف دست یابند.

همچنین با توجه به فیزیولوژی تاثیر تمرینات می‌توان بسیاری از اختلالات ذهنی-جسمی را درمان و توان بخشی مناسب و موثر نمود،برخی از این اختلالات ذهنی عبارتند از:

1. اختلالات یادگیری
2. اختلالات زبان و گفتار
3. اختلال بیش فعالی
4. اختلال اوتیسم
5. اختلالات اضطرابی و کمرویی

و برخی اختلالات جسمی که عبارتند از:

1. ضعف مهارت‌های حرکتی (ضعف در انجام مهارت های روزمره،دوچرخه سواری،مهارت نوشتن و…)
2. بیماری های فلج مغزی،سکته مغزی،اس ام اس،ضایعات نخاعی و به ویژه پارکینسون
3. کاهش عوارض سالمندی

تمرینات هماهنگی حرکتی مصور و جامعی طراحی شده که درد درمان و  توانبخشی اکثر اختلالات ذهنی-جسمی بسیار موثر و کارآمد هستند،این تمرینات بسیار جامع و کامل هستند و تقریباً تمام فاکتورهای موثر در هماهنگی حرکتی را پوشش می‌دهند،کلیات برخی از این تمرینات عبارتند از:

1. تمرینات هماهنگی حرکتی دست و پا
2. تمرینات هماهنگی چشم و دست
3. تمرینات هماهنگی لب و زبان
4. تمرینات تعادلی
5. تمرینات تحریک و تقویت حس عمقی
6. تمرینات هماهنگی حرکتی عبور از خط وسط بدن
7. تمرینات تقویت و بهبود غلبه طرفی

در کل در تمریناتی که یک یا چند عضو از یک نیمه بدن به نیمه دیگر بدن می روند به تقویت مهارت عبور از خط وسط بدن کمک می کنند.

سوالات متداول:

1. تا چه سنی نگران راه رفتن کودکمان نشویم؟

به صورت طبیعی کودکان بین 12 تا 18 ماهگی توانایی راه رفتن را پیدا می کنند اگر کودک شما تا 18 ماهگی اولین قدم هایش را برنداشته و تا 2 سالگی هنوز نمی تواند راه برود برای بررسی دقیق تر به متخصص کاردرمانی مراجعه نمایید.

2. کاردرمانی در تاخیر تکاملی کودکان چه نقشی دارد؟

تمرینات کاردرمانی جسمی و کاردرمانی هماهنگی حرکتی به کودکان کمک می کند روند رشد طبیعی را طی کرده و مهارت های حرکتی پیشرفته را بیاموزند.

کاردرمانی درکی حرکتی| تمرینات ادراکی حرکتی| بازی های درکی حرکتی| کاردرمانی دکتر صابر

مرکز کاردرمانی درکی حرکتی به صورت تخصصی در زمینه مهارت های حسی حرکتی  کودکان فعالیت می نماید. تمرینات ادراکی حرکتی در کودکان موجب بهبود مهارت های هماهنگی حرکتی و هماهنگی چشم و دست کودکان می گردد. توانبخشی دکتر صابر با تجربه بالا در زمینه کاردرمانی جسمی و کاردرمانی تاخیر حرکتی کودکان با تاخیر حرکتی و مشکلات یکپارچگی حسی با طرح برنامه درمانی مناسب و استفاده از تجهیزات پیشرفته روز دنیا را مورد درمان قرار می دهد. سنسوری روم، کاردرمانی حسی حرکتی، مکانوتراپی از ابزارهای موثر این مرکز می باشد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

کاردرمانی درکی حرکتی

– یکپارچگی بینایی- حرکتی: تعامل بین مهارت­های دیداری، مهارت­های ادراکی – دیداری و مهارت­های حرکتی است.

– عملکرد دست شامل:

• Reach: Ext به دور از بدن برای گرفتن یا گذاشتن
• Grasp: دست­یابی به اشیا با دست / نگه داشتن اشیا با دست
• Carry: انتقال اشیای قابل حمل با دست از مکانی به مکانی دیگر
• Voluntary release (رها کردن ارادی): Ext کردن انگشتان جهت رها کردن اشیای قابل حمل در زمان و مکان مشخص
• In-hand manipulation (دستکاری اشیا در دست): تطابق / حرکت اشیا با دست
• Bimanual skills (مهارت­های دو دستی): استفاده هماهنگ از دو دست به طور متوالی یا همزمان به منظور انجام فعالیت

کاردرمانی درکی حرکتی و تکامل عملکرد دست

عوامل فرهنگی – اجتماعی

– این عوامل اگرچه در رشد مهارت­های پایه ­ای دست تاثیر ندارند اما در مهارت­های دستکاری پیچیده نقش دارند. (مانند کودکی که فقیر است و از مداد استفاده نمی­کند و مهارت استفاده از آن را نمی­آموزد.)

– کودکان با فرهنگ کشورهای شرقی قدرت دست کمتر اما مهارت­های ظریف بیشتر نسبت به کودکان کشورهای غربی دارند.

– با بالغ شدن عملکرد دست در الگوهای گرفتن و رها کردن: هماهنگی چشم و دست، رشد پراکسی و سپس هماهنگی مهارت­های برنامه­ریزی حرکتی و ادراکی – دیداری رخ می­دهد.

عملکردهای حسی – پیکری

– عملکردهای حسی- پیکری در حرکات مجزای شست و انگشتان حیاتی است (در حرکات دقیق و ماهرانه دست و انگشتان مهم است).

– ادراک لامسه در 6 ماهگی پدیدار می­شود: در این سن مهارت گرفتن و رها کردن نابالغ است.

– ادراک لامسه شامل: درک بافت، درک شکل، درک سختی اشیا از طریق لمس فعال است و تا سن 5 و 6 سالگی بالغ نمی­شود.

– پیش­ نیاز ادراک لامسه، دستکاری اشیا در دست است.

– کودک در 6 ساله توانایی شناسایی اشیای 3 بعدی متداول را به همراه تمام ویژگی­ های اشیا فقط با لمس فعال را دارد (یعنی بدون کمک بینایی و سایر حواس).

– در صورتی که کنترل حرکت انگشتان آسیب ببیند؛ دریافت و استفاده از اطلاعات مختل می­شود و فرد در رها کردن و گرفتن دچار مشکل می­شود. به عبارتی چون اطلاعات لامسه به خوبی دریافت نمی­شود عملکردهای حسی پیکری هم مختل می­شود.

– ارزیابی عملکرد حسی پیکری در کودکان زیر 4 سال و کودکان بیمار مشکل است.

– هر چقدر فرد دستکاری کمتری داشته باشد، عملکرد حسی پیکری­اش ضعیف­تر می­شود و مشکلاتی در هماهنگی، زمان و سرعت پاسخ و وارد کردن نیروی بیش از حد یا نیروی کم حین نگه داشتن اشیا به وجود می­آید.

– مشکل در عملکرد حسی پیکری در CP و DCD (اختلال هماهنگی رشد) شایع است.

ادراک دیداری و شناخت

یک کاردرمان با بررسی روند رشد کودک به درمان حرکتی می پردازد.

– کودک در 4 ماهگی از بینایی به عنوان حس غالب برای جهت­دهی بازو و حرکاتش استفاده می­کند.

– رشد دیداری- حرکتی نیازمند بالغ شدن reach دقیق است که در حدود 6 ماهگی رخ می­دهد.

– استفاده از ادراک بینایی و لامسه برای هدایت reach و حمل اشیا و قرار دادن اشیا در 6 ماه اول رخ می­دهد.

در 9 ماهگی کودک با استفاده از یکپارچگی دیداری- حسی پیکری حرکت دستش را هدایت می­کند. یعنی کودک با ترکیب این حواس حرکات بازو و دستش را پیش­بینی می­کند.

– رفتار اکتشاف دستی زودهنگام در رشد مهارت­های دیداری- فضایی مهم است.

– دستکاری اشیا در سنین 6 تا 12 ماهگی موجب درک روابط فضایی می­شود، یعنی در 9 الی 10 ماهگی کودک موقعیت دست خود را مطابق با افقی یا عمودی بودن اشیا تنظیم می­کند و دست خود را بر حسب محدب و مقعر بودن اشیا شکل می­دهد.

– طی سال دوم کودک یک اشیا را به اشیای دیگر به طور دقیق­تر و هدفمندتر ربط می­دهد.

– قبل 18 ماهگی کودک با پیش­بینی وزن اشیا حرکت خود را تطابق می­دهد.

– در نیمه­ی دوم سال اول حرکات دستش را بر حسب ویژگی­های اشیا (اندازه، شکل و جنس اشیا) انطباق می­دهد.

– با افزایش کنترل توجه و رشد استراتژی­های حل مسئله: کنترل دو اشیا به طور همزمان کودک بهبود می­یابد:

• در 15 ماهگی با یک دست اشیا را نگه داشته و با دست دیگر آن را دستکاری می­کند.
• در 18 الی 20 ماهگی دو تا چند اشیا را با هم دستکاری می­کند.
• با افزایش مهارت­های توجه و برنامه­ریزی: استفاده از دو دست برای دستکاری اشیا بیشتر می­شود.

یکپارچگی اسکلتی – عضلانی در کاردرمانی

– عملکرد موثر دست به حرکت مناسب گروه عضلات دیستالی که قوس پالمار را کنترل می­کنند بستگی دارد

– قدرت کافی عضلانی برای شروع تمام انواع grasp و حفظ آن­ها حین بلند کردن و حمل کردن ضروری است. این قدرت در سراسر سنین پیش از مدرسه و نوجوانی به طور تدریجی رشد می­کند.

– کودکان با ضعف عضلانی در فعالیت­های manipulation عملکرد بهتری نسبت به مهارت­های درشت، جابجایی اشیا و … دارند.

– ناکافی بودن قدرت کودکان به صورت موارد ذیل بروز می­کنند:

1. ناتوانی در EXT انگشتان یا حرکت آپوزیشن شست
2. ناتوانی در flex انگشتان
3. ناتوانی عضلات اینترنسیک
4. ناتوانی در MP flex و IP EXT

– کودکی که دارای قدرت Fair (امتیاز 3 در MMT) است الگوی grasp را دارد اما جسم را بر خلاف جاذبه نمی­تواند بلند کند.

– تاثیر ناهنجاری­های تون عضلانی در عملکرد دست:

• تون بالا: محدودیت ROM و کنترل ضعیف
• تون پایین: ROM بیش از حد و کاهش ثبات
• تون متغیر: کودک ROM کامل دارد و ثبات مفصلی تنها در انتهای دامنه حرکتی (در full flex و ful Ext) وجود دارد و کنترل حرکت کاهش می­یابد.

تست تشخیص اختلالات حرکتی- علائم تاخیر حرکتی در کودکان- اختلال هماهنگی رشدی | دکتر صابر

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

تست تاخیر حرکتی در کودکان- ارزیابی اختلال هماهنگی رشد

مرکز کاردرمانی و گفتار درمانی دکتر صابر مجهز به بخش تست های تشخیصی مانند تست تاخیر حرکتی در کودک و تست اختلالات حرکتی می باشد. تست های زیادی جهت تشخیص اختلال حرکتی کودکان وجود دارند تعداد کمی از این تست ها جهت تشخیص اختلال هماهنگی رشدی طراحی شده اند. و توصیه می شود از تست های اختلال حرکتی استاندارد با اعتبار قابل تکیه مناسب و با نمره گذاری مرجع به جهت مقایسه نمره ها در اختلالات حرکتی کودکان استفاده شود. طبق معیار ( ICF )  بهتر است ارزیابی ها شامل ارزیابی اختلال هماهنگی رشد و ساختار عملکرد بدن باشد تمام تست های استاندارد زیر بیشتر روی مشکلات حرکتی کودکان و فعالیت فرد تمرکز می‌کنند. با مطالعه منابع در فواصل زمانی ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۰ مشاهده می شود بیشترین تستی که جهت ارزیابی اختلالات جسمی حرکتی استفاده شده با 19 مورد تست اختلال حرکت می باشد  بعد از آن تست ازورتسکی برای تشخیص اختلال مهارت های حرکتی تست کورپرکوردینیشن تست برای کودکان با سه مورد و در سه مورد نیز از تست ارزیابی عصبی حرکتی باتری زوریخ استفاده شده است،البته دو تست آخر اعتبارشان جهت تشخیص قطعی ویژه اختلال ناهماهنگی رشدی پایین است. جهت بررسی تاخیر حرکتی در کودکان در مرکز

در چند مطالعه از تست ارزیابی بدکارکردی های عصبی عضلانی مک کاسون جهت بررسی اختلالات حرکتی در کودکان استفاده شده است که این تست از اعتبار خوبی در تشخیص علائم کودکان تاخیری برخوردار است.

اسلاتر در یک مطالعه مروری بر روی تست های ارزیابی اختلال هماهنگی حرکتی درشت نیز به این نتیجه رسید و بیان کرد که تست ( MABC )  بهترین و اولین پیشنهاد جهت ارزیابی اختلال حرکتی درشت برای کودکان با اختلالات رشد هماهنگی است.

تست اختلال هماهنگی رشدی ( MABC و MABC2 )

هندرسون این تست را به عنوان پر کاربرد ترین و بهترین ابزار جهت ارزیابی اختلال هماهنگی رشدی معرفی می کند.

( MABC2 )  یک تست با نمره های مرجع (جهت مقایسه نمره ارزیابی شونده با یک حد میانگین)  برای بچه ها سه ساله تا ۱۶ سال و یازده ماهه است که به سه گروه سنی تقسیم شده است. نسخه اولیه این تست اختلال حرکتی ( MABC )  از سن ۴ تا ۱۲ سالگی را می سنجید و به ۴ گروه سنی تقسیم می‌شد،نسخه دوم تست ( MABC2 ) در مقایسه با نسخه اول در هر گروه سنی ترکیبی از آیتم های ارزیابی را دارد. نمره هر فرد در این تست اختلال حرکتی با ‌نمره مرجع در تست مقایسه می ‌شود.

هندرسون۲۰۰۷) ) بیان کرد: این تست توانایی عملکردی فرد در سه حیطه کلی عملکرد شامل زبردستی ها،و گرفتن و تعادل می سنجد،نمره ها پس از مقایسه با نمره مرجع تست ممکن است به صورت صدک یا درصد بیان شود،نمرات بالای شانزدهمین صدک نشان دهنده هماهنگی حرکتی طبیعی می باشند،نمرات هفتمین تا شانزدهمین صدک نشان دهنده مشکلات حرکتی می باشد و نمره زیر پنجمین صدک نشان دهنده ی اختلال مهارتهای حرکتی قطعی می‌باشند.

در برخی از کشورها مانند آلمان این تست اختلال حرکتی فقط از سن ۴ تا ۱۰ سال و ۱۱ ماهگی دارای نمره دهی مرجع و نرم می باشد. این تست از اعتبار و قابلیت تست مجدد بسیار خوبی برخوردار است همچنین اعتبار تست اختلال حرکتی نیز تقریباً خوب است و بین ضعیف و تا قوی متغیر است.

ویژگی این تست نیز خوب می باشد،حساسیت تست تاخیر حرکتی در کودک نسبت به ازورتسکی بسته به مرحله مورد مقایسه قرار گرفته از ضعیف تا خوب می باشد،به عنوان مثال این تست در پانزدهمین بخش حساسیت خوبی نسبت به ازورتسکی نشان می دهد.

محدودیت ها و معایب تست اختلال حرکتی ( MABC )

مطالعات کمی اعتبار این تست را مورد ارزیابی قرار داده اند. اختلالات نقص توجه به صورت معنی داری روی عملکرد این تست تاخیر حرکتی در کودک تاثیر می گذارند. آیتم های این تست چنانچه ظرف مدت ۴ هفته تکرار شوند قابلیت یادگیری داشته و این یادگیری روی تست اختلال حرکت تاثیر می گذارد. تاثیر یادگیری در کودکان با اختلال هماهنگی حرکتی شدید به نظر می رسد چند متر می باشد.

نمره دهی این تست در گروه یا طبقه پایین ۳ تا ۶ سال کمی ضعف دارد. همچنین عدم توقف نمره دهی مرجع از یک گروه سنی به گروه سنی دیگر یکی دیگر از مشکلات تست اختلال هماهنگی رشدی که جهت مقایسات طولی می باشد.

به عنوان مثال مقایسه کودک با تاخیر حرکتی زمانی که از سن مهد وارد سن مدرسه می شود. در حالیکه این سن برای تشخیص اختلال هماهنگی رشد و درمان بسیار حیاتی می باشد.(در واقع در این سن نمره ای خاص جهت تشخیص افتراق بین دو سن وجود ندارد) سن نرمال در این تست نسبتاً زیاد است به عنوان مثال در نسخه آلمانی تا شش ماه انحراف معیار از سن نرمال درسن 3 تا 4 سال طبیعی است است و برای سایر سنین به یک سال نیز  می رسد. جنسیت بر خلاف آزمون اختلال مهارت های حرکتی ازورتسکی تاثیر بر روی این تست ندارد. ( طی کنفرانسی که در بروکسل ۲۰۱۰ برگزار شد متخصصان بیان داشتند که به احتمال زیاد اکثر ارزیابی هایی که در مورد اعتبار تست ( MABC )  است در مورد تست ( MABC2 )  نیز صدق می‌کند، همچنین بیان داشتند به نظر می‌رسد که این تست تاخیر حرکتی در کودک در بین کشورهای اروپایی زیاد تحت تاثیر فرهنگ قرار گیرد،ولی با این حال انگلسمن نشان داد در کشور آلمان که تا حدودی تفاوت فرهنگی با سایر کشورهای اروپایی دارد،تا حدودی روی نمره تست تاثیر می‌گذارد. همچنین چاو برخی تفاوتهای فرهنگی را در بین کودکان آمریکایی و چینی پیدا کرد. مطالعات قدرت تشخیص این تست در اختلال هماهنگی رشدی را از ضعیف تا خوب بیان کرده اند.

( BOTMP2/ BTMP )  تست هماهنگی حرکتی ازورتسکی:

دو نسخه از این تست اختلال مهارت های حرکتی وجود دارد که یک نسخه،تجدید نظر شده تست دیگری است است و هر دو از اعتبار و روایی خوبی برخوردار هستند. تست ازورتسکی دارای ۱ نمره جهت مقایسه مشکلات حرکتی کودکان است و عموماً در آمریکا و کانادا استفاده می‌شود. در ایران نیز این تست اختلال هماهنگی رشد در دسترس بوده و مورد استفاده قرار می گیرد اکثر مطالعات بر روی این تست انجام شده است.

این تست ۸ مجموعه دارد که توانایی های دویدن،چابکی به صورت کلی، نحوه و میزان حفظ تعادل کودک و هماهنگی حرکات دو دستی را می سنجد. این تست همچنین جهت ارزیابی کیفیت حرکات،هماهنگی،سرعت،زبردستی دستها،و عکس العمل و کنترل حرکتی-استفاده می شود. نسخه جدید تست اختلال هماهنگی رشدی ازورتسکی از سن ۴ تا ۲۱ سالگی را مورد ارزیابی قرار می دهد. این تست چهار ماه فاصله زمانی از سن نرم برای کودکان پیش دبستانی،شش ماه تاخیر حرکتی زمانی برای کودکان دبستانی از سن نرم و یکسال از سن نرم را برای افراد بالای ۱۴ سال را طبیعی می داند. این تست اختلالات حرکتی برای جنسیت،نرم جداگانه‌ای دارد. هر دو تست ازورتسکی (و تجدید نظر شده) از اعتبار،روایی و ویژگی بسیار خوبی برخوردار هستند. ولی حساسیت آنها کمتر می باشد.

برخی محاسن تست ازورتسکی 2 عبارتند از:

1. آزماینده از عکس جهت آموزش آزمایش شونده استفاده می کند که باعث می شود نیاز به مهارت های زبانی کاهش پیدا کند و کودکان تاخیری از طریق اشارات راهنمایی گردد.
2. اکثر فعالیتهای تست اختلالات جسمی حرکتی مطابق فعالیت های دوران کودکی طراحی شده است،مانند: مهارت های حرکتی توپی،چیدن کارت،فعالیت های مداد-کاغذی و غیره.
3. ساختار درک تست تاخیر حرکتی خوب است
4. هر دو فرم کامل و کوتاه این تست از اعتبار و قدرت تست مجدد بالایی برخوردار هستند.
5. نمرات مرجع تقریباً به روز است است و بیشتر منعکس کننده وضعیت دموگرافیک آمریکا می باشد.

برخی معایب و محدودیتهای تست عبارتند از:

دیتز (۲۰۰۷)  برخی از معایب اینترنت را بدین گونه بیان می کند:

1. برخی از زیر مجموعه های این تست از قدرت تست مجدد ضعیفی برخوردار هستند.
2. نمرات برخی از ترکیب های مشکلات حرکتی در بعضی از گروه های سنی به نحوی است که اعتماد به آنها را کاهش داده است.
3. برخی از مراحل دارای فرآیند زمان‌بندی دقیقی هستند به همین دلیل احتمال اشتباه وجود دارد،همچنین احتمال ثبت اشتباه فرم ها و جدول ها وجود دارد.
4. آیتم های 4 سالگی در کل برای کودکان با رشد معمولی سخت می باشد بنابراین کودکان با تأخیر حرکتی باید در سن ۵ سالگی آنها را انجام دهند.
5. این تست برای کشورهای آلمانی زبان از نرم پایینی برخوردار است.

در کل کیفیت و مناسب بودن این تست اختلال حرکت در حد متوسط ارزیابی می شود. و به نظر می رسد که حساسیت آن کمتر از تست ( MABC ) می باشد. البته باید این نکته را در نظر داشت که تست ( MABC )   بیشتر سازگار و مورد استفاده در اروپاست و تست ازورتسکی بیشتر سازگار و مورد استفاده در آمریکا و کانادا است.

تست تشخیص اختلال حرکتی مک کارسون

این تست عمدتاً در استرالیا مورد استفاده قرار می گیرد. بنابراین زیاد مورد بحث قرار نمی گیرد.

سایر تست ها ی تاخیر حرکتی در کودک

تست های زیر جهت تشخیص قطعی اختلال هماهنگی رشدی مناسب نیستند ولی با این حال جهت ارزیابی اختلالات جسمی حرکتی ،  توانایی و مهارت حرکتی افراد مناسب هستند. در واقع قابلیت سنجش میزان تواناییهای حرکتی فرد را دارند. تست های زیر تست هایی هستند که توسط کنفرانس لویی توصیه شده اند.

تست ( ZNA)

این تست عمدتا در کشور سوئیس جهت ارزیابی اختلال مهارت های حرکتی کودکان 5 تا 18 ساله  استفاده می‌شود.این تست از آیتم هایی نظیر زدن نوک انگشتان به یکدیگر، تعادل ایستا، پردوپگ بورد، پریدن از روی طناب استفاده می کند. راسون بیان کرد این تست از اعتبار،روایی و قابلیت تست مجدد خوبی جهت ارزیابی اختلال هماهنگی رشد کودکان برخوردار است.

تست هماهنگی حرکتی کوپر- تشخیص اختلال حرکتی

این تست آلمانی جهت ارزیابی هماهنگی حرکتی استفاده می‌شود. برخی از آیتم های ارزیابی این تست احتیاج به خورد و تحمل دارند. این تست دارای نمرات مرجع بوده و با وجودی که این نمرات مربوط به سال‌های ۱۹۷۳ و ۱۹۷۴ می باشد دورل۲۰۰۰) ) و کرتسچمر۲۰۰۳) ) بیان کردند با توجه به اینکه کودکان تغییر خاصی نداشته اند. این نمرات هنوز قابل استفاده هستند.

نمرات این تست به طور میانگین و ثابت پایین می باشد،این تست قابل استفاده در تمام سنین دیگر و با توجه به کاهش همانند از سن ۴۰ سالگی به بعد،نمرات تست را کاهش می یابد.

تست ( MOT4-6 )

این تست جهت ارزیابی حرکات ظریف و درشت کودکان با اختلال مهارت های حرکتی ۴ تا ۶ سال معرفی شد و بعدها جهت سنین بالاتر توسعه پیدا کرد.رتورس نشان داد نمرات تست برای کودکان ۴ تا ۶ سال معتبر است،ولی برای کودکان دبستانی با اختلال حرکتی کودکان اعتبار چندانی ندارد.

تست اختلالات حرکتی در نوزادان- شاخص رشد حرکتی پی بادی

این تست رشد مهارتهای حرکتی ظریف و درشت کودکان بدو تولد تا ۵ سالگی را به صورت کمی و کیفی ارزیابی می‌کند. این تست اختلالات حرکتی در نوزادان جدول رشد سنی دارد   که از میانگین رشد ۲۰۰۰ کودک بدست آمده است، این تست جهت ارزیابی توصیفی کودکان زیر ۴ سال توصیه می شود.

تست شاخص رشد نوزادان بایلی

جهت ارزیابی اختلال حرکتی نوزادان و کودکان کم سن است و عملکرد آنها را در زمینه های حرکتی و زبانی- شناختی ارزیابی توصیفی می کند، همچنین اختلالات حرکتی اولیه را ارزیابی می کند. این تست برای سنین ۰ تا ۳ سالگی مناسب است.

تست درکی-بینایی فراستیگ – علائم کودکان تاخیری

این تست جهت ارزیابی اختلالات ادراک بینایی در سال ۱۹۶۳ توسط فراستیگ ساخته شد ولی بعد ها برای تعیین اختلال هماهنگی حرکتی دست و چشم و اختلال مهارت های حرکتی کلی مرتبط با شکل بندی بینایی به کار رفت، مجموعه تست فراستیگ به ۵ خرده آزمون شامل موارد زیر تقسیم شده است:

1. هماهنگی حرکتی-چشمی: هماهنگی بین چشم و دست را از طریق خطوط می‌سنجد
2. ادراک شکل در زمینه: با آمادگی مهارت خواندن ارتباط زیادی دارد.
3. تشخیص شکل
4. ادراک موقعیت فضایی شکل
5. ادراک روابط فضایی در تشخیص اختلال هماهنگی رشد موثر است

تست دستخط کودکان با سن بالا

این تست از طریق ارزیابی جزئیات،سرعت نوشتن و میزان اختلال مهارت های حرکتی را ارزیابی می کند، بارنت نرم بودن این تست را در انگلستان تایید می کند.

تست ارزیابی دستخط مینه سوتا

این تست  جهت ارزیابی اختلالات حرکتی و میزان بهبودی دستخط مورد استفاده قرار می گیرد.

شاخص ارزیابی دست خط کودکان

ابزار ارزیابی دست خط کودکان

تست ارزیابی چابکی نوشتن

تست پردو پگ بورد: این تست (که در ایران بسیار در دسترس است) جهت ارزیابی زبردستی به عملکرد ظریف دست ها استفاده می شود. با این تست می توان دست ها را جداگانه یا با هم تست نمود.این تست شامل دو ردیف سوراخ به همراه چند سری میله،واشر و گردنی می باشد که آزمودنی باید یک سری میله را داخل سوراخ های آن قرار داده و سپس یک سری واشر و گردنی را داخل میله قرار دهد. این تست هماهنگی حرکتی به چندین صورت مورد استفاده قرار می گیرد،از جمله قرار دادن میله ها به تنهایی و یا هر سه جزء میله،واشر و گردنی را به ترتیب داخل سوراخ ها قرار دادن استفاده از این تست در بین کاردرمانگران بسیار رواج دارد.

تست ارزیابی یکپارچگی حسی و مشکلات حرکتی

تست های ارزیابی میزان مشکلات حرکتی،بسیار زیاد هستند،تست های ذکر شده در بالا مورد تایید کنفرانس لویی ۴ می‌باشند.

توصیه هایی جهت ارزیابی و تشخیص اختلال هماهنگی رشدی

جهت ارزیابی باید از تست های استاندارد با نمرات مرجع جهت مقایسه استفاده شود.

در تشخیص اختلال هماهنگی رشد نباید فقط به نتایج یک تست استاندارد تکیه کرد،بلکه باید از مجموعه ای از اطلاعات نظیر تاریخچه،مشاهدات و ارزیابی های داخل کلینیک و پرسشنامه ها استفاده کرد.

چنانچه در کشوری تست تاخیر حرکتی استانداردی وجود ندارد با توجه به اینکه هر دو تست ازورتسکی و ( MABC2 ) معتبر می باشند توصیه می شود از یکی از این تست ها استفاده شود. بهتر است از تست اختلالات جسمی حرکتی استفاده شود که در آن کشور در دسترس و نرم باشد به عنوان مثال برای کشور آلمان تست ( MABC2 )  و برای آمریکا ازورتسکی پیشنهاد می شود.

اسمیت انگلسمن، تن، ون، و چن جهت میانبر زدن یا کوتاه کردن تست زمانی که از ( MABC2 )  یا تست های معادل استفاده می‌شود باید از پانزدهمین صدک استفاده شود در انتخاب این صدک موافقت عمومی وجود دارد همچنین میزیونا معتقد به در این بخش جهت ارزیابی جمعیتی مناسب می باشد،چنانچه از پنجمین صدک استفاده شود ممکن است بسیاری از کودکان با اختلال هماهنگی حرکتی متوسط تشخیص داده نشوند.

چنانچه مطابق تعریف ( DSM-IV ) ، علائم کودکان تاخیری معیارهای ۲ و ۳ مشاهده می‌شود بخش یا صدک پنجم جهت ارزیابی توصیه میگردد و چنانچه معیارهای ۱،۲،۳  مشاهده می گردد و حرکات ظریف در دامنه ی نرمال می باشد تشخیص ( F82 ) توصیه می شود.

توجه

در تست اختلال حرکتی گروه های سنی مختلف هنگام تست از هم جدا نشده اند و همین امر جزء معایب این تست است و این ضعف را به خصوص در سنین ۷ سالگی یعنی سن انتقال از پیش دبستانی به دبستان مشاهده می‌شود.

بهتر است برخی از از ظرفیت یا توانایی های حرکتی فرد نظیر حداکثر قدرت مشت کردن و حداکثر تعداد زدن نوک انگشتان به یکدیگر سنجیده شود که تست ( MABC2 ) از این ارزیابی ها بی بهره است  در حالی که ازورتسکی و ( ZNA )  این ارزیابی ها را انجام می دهند.

همواره تست های اختلال ناهماهنگی رشدی با نمرات مرجع نظیر ( MABC2 )  و ازورتسکی جهت تشخیص اختلال هماهنگی رشدی توصیه می‌گردد.

کیرنی( ۲۰۰۷ )  و اسچویی مارکر(2006) بیان می کنند تشخیص زود هنگام مشکلات حرکتی کودکان بسیار حائز اهمیت است و تست های بسیاری علائم کودکان تاخیر حرکتی را قبل از سن 5 سالگی می سنجند ولی اکثر آنها فاقد اعتبار و روایی کافی هستند.