مرکز کاردرمانی یکپارچگی حسی دکتر صابر، یکی از بهترین مراکز کاردرمانی جسمی حرکتی و درکی حرکتی در درمان کودکان اختلال یادگیری، بیش فعالی و نقص توجه، اوتیسم، سندرم های ژنتیک و اختلال یکپارچگی حسی می باشد. کاردرمانی درکی حرکتی یا حسی حرکتی نقش اساسی در فرایند یادگیری کودکان دارد. در کاردرمانی درکی حرکتی که به کاردرمانی حسی حرکتی نیز معروف است،با ارائه محرک های حسی توسط کاردرمانی حسی کودکان آغاز می گرددو طی فرآیند پردازش اطلاعات حسی در مغز یکپارچگی حسی ایجاد شده و پاسخ حرکتی داده می شود. مهارت های درکی- حرکتی در کودکان توسط تمرینات حسی حرکتی و تمرینات درکی حرکتی کودک که در مرکز کاردرمانی یکپارچگی حسی ارائه می شود، تقویت و اصلاح می شود. مرکز کاردرمانی حسی حرکتی دکتر صابر با دو شعبه در غرب و شرق تهران به ارائه خدمات کاردرمانی دست، حسی- حرکتی، درکی- حرکتی، کاردرمانی یکپارچگی حسی و کاردرمانی جسمی کودکان مشغول می باشد.
تمرینات درکی حرکتی در کاردرمانی- مهارت های حسی حرکتی
نامی آشنا برای کاردرمانگران در حوزه ی کودکان و والدینی که فرزند مبتلا به اختلالات ذهنی (اتیسم،نقص توجه،بیش فعالی،مشکلات پردازش حسی و …) دارد. اما شما تعریف واضحی از مهارتها ی درکی حرکتی و طبقه بندی آنها دارید؟ در این مطلب ضمن تعریف مهارتها ی درکی حرکتی، طبقه بندی آن ها، تمرینات کاردرمانی درکی-حرکتی ارائه می شود.
محرک های حسی به گیرنده های حسی کودک ارائه شده و پس از رمز گشایی پیام های عصبی و انتقال آن به مغز ،اطلاعات در مغز یکپارچه شده و سازماندهی می گردد.سپس اطلاعات با تجربیات و یادگیری های قبلی ادقام شده و اعصاب وابران عکس العمل های مناسب را به اندام های حرکتی انتقال می دهند. در آخر پاسخ حرکتی یا لفظی در عضلات و مفاصل ظاهر می شود. پس از ایجاد پاسخ یک مکانیسم بازخورد فعال می گردد که در صورت درست بودن پاسخ حرکتی اطلاعات مربوطه در مغز ذخیره می شود و در صورت نادرست بودن این پاسخ از طرف مغز پاسخ حرکتی جایگزینی برای تصحیح حرکت قبلی ارائه می گردد. در این روند مهارت های حسی حرکتی کودکان تقویت میشود.
Perceptual-motor skills یا مهارت های درکی-حرکتی کودکان
یکی از توانایی های رشدی کودکان که از ترکیب حس ها(حس عمقی،وستیبولار،لامسه و…) و مهارت های حرکتی در محیط کودک و به شکل بازی و سرگرمی شکل می گیرد، مهارت های درکی حرکتی کودکان است. در این فرایند از حس های بینایی،شنوایی،لامسه،حس عمقی، وستیبولار یا دهلیزی اطلاعاتی برای پردازش به مغز ارسال میشود و در ترکیب با توانایی های حرکتی(حرکت اندام ها) منجر به رشد مهارت های حسی حرکتی میشود. طبق آخرین تحقیقات انجام شده در مورد تکامل مغز،تمرین مهارتهای درکی -حرکتی کودکان باعث شکل گیری سیناپس های عصبی می شود و اثرات دائمی بر روی مغز می گذارد. بنابراین هدف نهایی از تمرینات حسی حرکتی شکل گرفتن راه ها و ارتباطات عصبی در مغز است.
دشواری هایی که گاها در خواندن و نوشتن یا ریاضی کودکان دیده می شود می تواند مستقیما نتیجه ضعف در مهارت های درکی و حرکتی باشد چرا که از طریق تمرینات درکی حرکتی کودک راه های عصبی در مغز شکل گرفته و منجر به یادگیری موثر میشود. بنابراین تمرینات حسی-حرکتی به افزایش توانایی یادگیری کودکان کمک شایانی می کند.
درک و حرکت:
برای فهم هرچه بهتر مفهوم کاردرمانی درکی-حرکتی نیاز به تعریفی جداگانه از درک و حرکت و بررسی ارتباط آن دو وجود دارد. درک، دریافت و سازماندهی و تفسیر اطلاعات حسی در مغز است. (اطلاعات حسی، دریافت های مغز از حس های بینایی،شنوایی،لامسه،حس عمقی،حس وستیبولار یا دهلیزی است). در واقع درک، پردازش دریافتی های ما از حواس پنجگانه است.
زمانی که از مهارت های حسی حرکتی کودکان گفته میشود مقصود توانایی کنترل ارگان های بدن از جمله حرکات چشم،حرکت دست ها و پاها و … است. حرکت، کنترل ارادی اندام هاست.
اطلاعات حسی از طریق چشم،گوش،پوست،مفصل و… دریافت و به مغز ارسال و در آنجا پردازش شده(درک) و پیام به اندام ها ارسال شده که منجر به حرکت می شود.
بین اطلاعات درکی و حرکات ارادی بدن وابستگی و ارتباط تنگاتنگی وجود دارد که نتیجه این ارتباط راهی برای یادگیری و حفظ مهارتها ی درکی حرکاتی آموخته شده است. زمانی که این ارتباط به درستی شکل گرفته باشد یعنی درک اطلاعات حسی و حرکات اندام ها درکنار یکدیگر قرار گیرند کودک به اکتشاف و بازی پرداخته و در یادگیری بهترین عملکرد خود را خواهد داشت.
کاردرمانی حسی حرکتی کودکان- کاردرمانی جسمی حرکتی
مهارت های حسی حرکتی کودکان به طور کلی به چهار دسته تقسیم میشود که شامل: آگاهی از بدن، آگاهی از فضا و مکان، آگاهی از زمان و جهت یابی است که در ادامه هریک به طور خلاصه تعریف خواهد شد.
آگاهی از بدن: توانایی شناخت اعضای مختلف بدن و عملکرد آنها و استفاده موثر از بدن در موقعیت های مختلف. برای مثال از دست های برای گرفتن اشیا استفاده می شود.
آگاهی از فضا و مکان: آگاهی از نحوه اشغال فضال اطراف و موقعیت بدن در محیط و اینکه چطور در یک پوزیشن خاص قرار گرفتن و جابجا شدن در محیط. برای مثال کودک میخواهد از داخل تونل کوچکی بگذرد باید تصمیم بگیرد که با چه پوزیشنی و چگونه از آن عبور کند و سپس اجرا کند. این مهارت به عملکرد سطح بالای حس عمقی و حس دهلیزی نیاز دارد.
آگاهی از زمان(ریتم بدن): توانایی پیش بینی و اجرای حرکت و توالی های حرکتی برای مثال زمانی که توپ یا رول به کودک می رسد باید از روی آن بپرد.
جهت یابی: تفاوت بین دو سمت بدن،تشخیص راست و چپ،جلو و عقب، بالا و پایین را شامل می شود.
اهداف کاردرمانی درکی حرکتی- کاردرمانی حسی کودکان
1. رشد حرکتی و شناختی با تمرکز روی هماهنگی حرکتی،رشد شناخت،عزت نفس و… با کاردرمانی جسمی حرکتی
2. بهبود تعادل،هماهنگی چشم ودست و چشم و پا توسط کاردرمانی یکپارچگی حرکتی
3. بهبود توالی های حرکتی(حافظه)
4. یادگیری پایه ای توسط تمرینات حسی حرکتی در کودکان
5. پیشگیری از مشکلات حرکتی و رشدی در آینده برای کودکانی که دچار اختلالات ذهنی هستند
6. کمک به رشد مهارت های حرکتی ظریف مانند قیچی کردن و نقاشی کردن در کاردرمانی درکی حرکتی
7. کمک به رشد و بهبود گفتار با تمرینات درکی حرکتی
8. افزایش سرعت پردازش و درک توسط کاردرمانی حسی حرکتی
تمرینات حسی حرکتی در کاردرمانی حسی کودکان
تمرینات درکی-حرکتی به سه شکل و در قالب بازی اجرا می شود:
1. تمرینات روی زمین
2. تمرینات مبتنی بر گفتار
3. تمرینات با استفاده از ابزارهایی مانند توپ ها،رول، تخته تعادل، بالانس بیم، تردمیل و…
در این شکل ها تمرینات درکی حرکتی که انجام می شود شامل موارد زیر است.(بدیهی است تعداد تمرینات قابل اجرا بیش از مواردی که معرفی میشوند است اما سعی شده رایجترین آنها معرفی شود.)
• مهارت های حرکتی درشت مثل پریدن، لی لی کردن، پرتاب و دریافت توپ به شکل های مختلف، شوت کردن توپ و …
• فعالیت های فضایی و مکانی از جمله دویدن و عبور از مانع ،ماز های حرکتی
• جهت یابی و تقلید های حرکتی
• فعالیت های تعادلی و آموزش استراتژی های تعادلی از طریق ایستادن روی تخته تعادل،راه رفتن پاشنه به پنجه(گردو شکستن) و…
• فعالیت های یکپارچه که نیاز به هماهنگی حس ها و ادراکات مختلف و حرکت دارند مثل راه رفتن و حمل اشیا، راه رفتن و پاسخ به محرک های شنیداری
• فعالیت های بیانی و عاطفی مثل رقص، بازی های نمایشی و رقابتی و… مهارت های درکی-حرکتی متناسب باسن و نرمال، کودکان را در هماهنگی حرکتی،آگاهی بیشتر از بدن، مهارت های هوشی قوی و تصویر مثبت از خود(عزت نفس) توانمند می کند.
رشد مهارت های حسی حرکتی کودکان در کاردرمانی حسی کودکان
مهارتهای حسی حرکتی در بازی طبیعی کودکان رشد میکنند گرچه تمرین تخصصی کاردرمانی یکپارچگی حسی هریک از آیتم ها به وضعیت درکی و حرکتی و یادگیری کودکان کمک میکند و درنتیجه مشارکت فعال تری در محیط، بازی و اکتشاف خواهند داشت. اما کودکانی که دچار محدودیت هایی در درک و حرکت هستند(کودکان طیف اتیسم،کودکانی که مشکلات پردازش حسی دارند، کودکانی که نقص توجه دارند، کودکانی که دچار اختلالات یادگیری هستند و…) از تمرینات درکی حرکتی بهره زیادی خواهند برد که میتوان به موارد زیر اشاره کرد: بهبود هماهنگی،سرعت،قدرت،چالاکی، تعادل، ثبات در انجام فعالیت های حرکتی و بهبود مهارت های درکی حرکتی درشت و ظریف.
این کودکان در برنامه ریزی حرکت، هماهنگ کردن حرکات و سرعت در انجام کارها پیشرفت قابل ملاحظه ای را پیدا میکنند. حتی حرکات زبان و دهان که منجر به رشد گفتار می شود هم بهبود پیدا خواهد کرد.
از کجا بفهمیم که کودک در مهارت های درکی-حرکتی ضعف دارد؟
به طور کلی زمانی که کودک شما مشکلات توجه یا پردازش حسی دارد یا در انجام کارها کند است و چالاکی لازم در او دیده نمیشود یا مهارتهای تعادلی ضعیف دارد احتمال وجود ضعف در مهارت های حسی حرکتی کودکان وجود دارد.
کودکانی که در مهارتهای درکی حرکتی ضعف دارند معمولا بازی های حرکتی و رقابتی کمی را انجام می دهند و در بازی، خلاقیت و اکتشاف خوبی ندارند، ممکن است در فعالیت های روزمره زندگی از جمله لباس پوشیدن،دسشویی رفتن، حمام کردن و… عملکرد رضایت بخشی نداشته باشند، همچنین ممکن است در فعالیت های مربوط به مدرسه دچار مشکل باشند.
زمانی که در کودک مشکلات تعادلی، افتادن های مکرر، کندی واکنش(سرعت عکس العمل نشان دادن به محرک ها) و… را مشاهده کردید نیاز به ارزیابی مهارتهای حسی حرکتی و در صورت لزوم مداخله کاردرمانی حسی حرکتی وجود دارد.
برای سهولت در ارزیابی لیستی از مهارتهای درکی-حرکتی در ادامه مطلب ارائه می شود.
غلت زدن
چهار دست و پا رفتن
راه رفتن
دویدن
بالا و پایین رفتن از پله
جفت پا پریدن به جلو
جفت پا پریدن در جا
پریدن از روی مانع
پریدن از ارتفاع
ایستادن روی یک پا
لی لی کردن
قل دادن توپ
پرتاب توپ با دست
ضربه به توپ با پا
زدن توپ به زمین و گرفتن آن
دریافت توپ
زدن توپ به دیوار و دریافت آن
پرتاب توپ بالای سر و دریافت آن
راه رفتن پنجه به پاشنه ( گردو شکستن)
واکنش روی تخته تعادل
واکنش های حفاظتی
زمان واکنش
عبور از خط وسط بدن
تشخیص راست و چپ
تقلید حرکتی و تقلید پوسچر
تشخیص وضعیت در فضا
کاینستزیا یا تشخیص وضعیت مفصل ( با چشمان بسته آرنج یا یک مفصل کودک را خم کنید و از او بخواهید در دست دیگر هم همان کار را انجام دهد)
استرگنوزیس( تشخیص اشیا با چشمان بسته با استفاده از لامسه)
هماهنگی حرکتی دو طرفه (دست زدن،پروانه زدن و…)
درمان یکپارچگی حسی با کاردرمانی حسی حرکتی
مهارت های درکی حرکتی در رشد روانی و حرکتی کودکان سن خاص خود را داراست و معمولا تمام این موارد از کودک شش تا هفت ساله انتظار می رود. اما برای بررسی دقیق تر نیاز به مشاوره متخصصین کاردرمانی یکپارچگی حسی حوزه کودکان و کاردرمانگران وجود دارد تا با بررسی وضعیت حسی،حرکتی،شناختی و عملکرد کودکان وجود یا عدم وجود ضعف یا اختلال در مهارت های درکی حرکتی را تشخیص دهند.
کاردمانگران درکی حرکتی که یکی از اعضای تیم درمان اختلالات کودکان هستند به طور خاص در این زمینه کاردرمانی یکپارچگی حسی مداخله میکنند. کاردرمانی حسی حرکتی با استفاده از تکنیک های رفتار درمانی،آنالیز فعالیت، تکنیک های شناختی و… در بهبود و تقویت مهارتهای حسی حرکتی خدمات ارائه می دهند. تا عملکرد کودکان در زندگی روزمره،فعالیت های مدرسه،بازی و یادگیری ارتقا یابد.
زمانی که به کاردرمانی درکی حرکتی مراجعه میکنید در ابتدا ارزیابی کاردرمانی حسی از شرایط یاد شده خواهد داشت و سپس در هریک از موارد که دچار مشکل بوده اند به طور جزئی تر ارزیابی انجام می شود و با مشخص شدن مواردی که ضعف در آنها وجود دارد مداخله مناسب کاردرمانی حسی حرکتی کودک اجرا می شود.
امکانات مرکز کاردرمانی یکپارچگی حسی در کودکان
از بخش های مهم مرکز کاردرمانی یکپارچگی حسی دکتر صابر بخش کاردرمانی حسی حرکتی و تعادلی می باشد که بر روی مشکلات حس وستیبولار و تعادل کودکان فعالیت می کند .همچنین تحریکات حس عمقی توسط تیلت برد ها و بالنس بیم از دیگر موارد قابل اجرا در این قسمت می باشد. سنسوری روم از قسمت های پیشرفته و دیجیتال مرکز یکپارچگی حسی است که با استفاده از دستگاه های مختلف مانند سوییچ سوند، مکعب دیجیتال، ترکینگ بینایی، پگ بورد،تیلت بورد دیجیتال، برج گردان ، تخته بلک لایت و… به تعدیل حس کودکان و یکپارچگی حسی در کودک کمک می کند.
اتاق ماساژ درمانی با انجام ماساژهای عمقی و تحریکات لامسه به تعدیل حس سطحی کودک و کاهش تدافع لمسی در کودکان کمک می کند. همچنین ماساژها ی ریلکسیشن موجب بهبود تحمل کودک و کاهش پرخاشگری و حرکات تکانشی در او می گردد. همچنین این فعالیت ها موجب آرامش کودک و بهبود خواب او می گردد. آب درمانی از دیگر امکانات این مکز است که به بهبود نا امنی جاذبه ای و حس وستیبولار در کودکان کمک می کند. تمرینات تعادلی در آب به تقویت حس عمقی و قدرت عضلات نیز کمک می کند. تردمیل در آب، بلانس بیم در آب، تخته تعادل در آب از امکانات این مرکز می باشد.
مرکز درمان حساسیت شنیداری دکتر صابر با سابقه 16 ساله در زمینه اختلالات پردازش حسی و درا بودن متخصصین گفتار درمانی مجرب و کاردرمانی تخصصی در حیطه پردازش حسی به درمان حساسیت شنوایی در کودکان و اصلاح مشکلات تمییز شنیداری و پردازش شنیداری می پردازد. مرکز پردازش شنیداری دکتر صابر با دو شعبه در غرب و شرق تهران مجهز به امکانات تخصصی نظیر اتاق مهارت های شنیداری و سنسوری روم در زمینه درمان اختلال پردازش حسی در تهران جزو بهترین مراکز گفتار درمانی و کاردرمانی در حساسیت شنیداری به حساب می آید. گفتار درمانی در منزل و کاردرمانی در منزل از دیگر امکانات بهترین مرکز درمان حساسیت شنوایی می باشد.
مانند تمام چیزهای حسی،مردم طیفی از پاسخ ها را به تحریک شنیداری دارند. برخی به وسیله دروندادهای شنیداری در حجم بالا و شدید،مثل مسابقات ماشین های غول پیکر و ضربات موسیقی پاپ تحریک می شوند. حتی اگر آنها هنوز افت شنوایی نداشته باشند،برخی از این جستجوگری های شنیداری ممکن است باعث شود در حجم غیر معمولی از بلندی صدا صحبت کنند.این افراد حساسیت شنوایی پایینی دارند.
در انتهای دیگر طیف اختلال پردازش حسی ،افرادی اند که به بسیاری (اگر نگوییم همه) از صداهای بلند واکنش نشان میدهند و موسیقی ملایم با ریتم آرام و ثابت و رستوران ها و فعالیتهای کم صداتر را ترجیح می دهند.این افراد حساسیت شنیداری بالایی دارند
شنیدن شامل چیزهایی بیشتر از تشخیص صدا می شود. امواج صوتی به طور منفعل وارد گوش می شوند،به پرده های گوش اصابت می کنند و سپس به تکانه های عصبی که به مغز برای تحلیل این که صدا از کجا منشا گرفته و آیا برای توجه حائز اهمیت است،تبدیل می شود. اگر پیام های عصبی در طول مسیر مختل شوند یا در مغز درست تفسیر نشوند،پردازش شنیداری مختل می شود. کتاب های بسیار خوبی در زمینه اختلال پردازش شنیداری در دسترس می باشد.این بخش تنها به مشکلات حساسیت شنوایی می پردازد.
کودکی ممکن است تست شنیداری را با توفیق کامل بگذراند و هنوز مشکلات حساسیت شنوایی داشته باشد.ممکن است به این دلیل باشد که کودک مشکل پردازش شنیداری حجم صدا یا بسامد های خاصی را از صدا ( pitch ) داشته باشد،یا با گوش دادن فعال مشکل داشته باشد،که شامل طبقه بندی و پردازش شنیداری چیزی است که شنیده است.
تشخیص اختلال پردازش شنیداری
در حالی که بیشتر ما شروع به شنیدن صدا از ۰ تا ۱۵ دسی بل میکنیم،برخی می توانند صفر دسی بل یا حتی دسی‌بل های منفی را بشنوند. کودکانی که دارای آستانه شنوایی پایین هستند(یعنی حساسیت شنوایی بالایی دارد)،حقیقتا می‌توانند خوب بشنوند که آن را هایپراکیوس می نامند. صداهایی که ممکن است مشقت آور یا دردناک باشد،آن طور که تمپل گرندین گفته است،مانند این است که مته دندانپزشکی به عصب ضربه بزند. در حالی که برای نوزادان و کودکان طبیعی است که از صدای بلند و غیر قابل انتظار وحشت زده و آشفته شوند، بیشتر کودکان با صداهای معمول مثل صدای جاروبرقی،سشوار،مخلوط کن،سیفون و حتی هشدار آتش نشانی عادت کرده اند.آنها ممکن است از صدای آزار دهنده لذت ببرند، اما دیگر واکنش‌های چشم گیری مثل گریه کردن، جیغ زدن یا کج خلقی را ندارند.
حساسیت شنیداری در کودکان
کودک بیش از حد حساس (حساسیت شنیداری بالا) معمولا به واکنش های بیش از حد خود ادامه می دهند،این در حالی است که دیگران این واکنش ها را پشت سر گذاشته اند. وقتی کودکی صدای دردناک یا ترسناک را تجربه کرد،ممکن است یک ناسازگاری با آن ایجاد کند و ممکن است واکنش های عاطفی منفی اش را به محیط و موقعیت هایی که احساس می کند پتانسیل ایجاد همان تجربیات آزاردهنده را دارد،تعمیم دهد. در حالی که یک بخش عاطفی وجود دارد،در ذهن نگه دارید که کودک ممکن است هایپراکسیوس حقیقی همراه با حساسیت بیش از حد به فرکانس های خاصی از صدا را داشته باشد و صدا ممکن است به گوش هایش صدمه بزند. اینگونه است که کودک نیاز دارد که از طریق تطابق و انس گرفتن با برنامه های پرورش حسی شنیوایی که به وسیله یک کاردرمانگر اجرا می شود،از آن محافظت کند. رفتارهای منفی یاد گرفته شده مرتبط با صدا را نیز ممکن است نیاز به پرداختن به آن داشته باشد.
کودک بیش از حد حساس یا حساسیت شنیداری بالا ممکن است به وسیله ی صداهایی که حتی دیگران به نظر می رسد که آن را نشنیده باشند، حواسش پرت شود، در مدرسه، ممکن است صداهای هم کلاسی هایش در ردیف عقب را همراه با آن چیزی که در کلاس مجاور رخ می دهد،بشنود. موسیقی،معمولاً کلاسیک،که در صدا های کم با هدف کمک به تمرکز دانش آموزان یا به منظور کمک به چرت زدن آنها،پخش می شود،ممکن است برای کودکان با مشکلات پردازش حسی گیج کننده و آزار دهنده باشد.
انواع حساسیت های شنیداری در کودکان
غرقه سازی شنیداری
کودکان دارای آستانه شنوایی پایین یا حساسیت شنیداری پایین اغلب در محیط های صدا دار مشکل دارند چرا که مقدار زیادی صدا برای پردازش شنوایی وجود دارد. سخت است که بگوییم صداها از کجا می آیند. آنها برای فیلتر کردن صدا های نامربوط و تمرکز کردن به موضوعات مهم تر،دچار کشمکش اند. این توانایی آنها برای توجه جهت یادگیری را تحت تاثیر قرار داده و منجر به رفتارهای غیر معمول می‌گردد. بسیار سخت است هنگامی که کودکان دیگر در راهرو و کلاس در حال صحبت هستند،یا هنگامی که کامیون با بارش رد میشود،بخاری در حال صدا دادن است،مهتابی نوسان می کند و هم کلاسی دیگرش سرفه می کند،به صحبت های معلم گوش دهد. با مقدار زیادی تلاش برای تمرکز در یک زمینه صدا،کودک به آسانی خسته،دستپاچه و حواسش پرت می شود.
حساسیت ها به فرکانس صدا
کودکان با مشکلات پردازش شنیداری ممکن است به فرکانس‌های خاصی از صدا نیز حساس باشند. غرش کم بسامد یک کامیون ممکن است کاملا هشدار دهنده باشد،به خصوص اگر کودک مشکلات مکان یابی در این که کامیون دارد از کجا می آید و به کجا میرود و احتمالا قصد دارد به کجا برود را داشته باشد،چرا که بعد از همه اینها،اگر نتوانید صداهایی را مکان یابی کنید،غریزه ی حفظ جان که جزء غرایز اولیه است، برای شما در هنگام نزدیک شدن به خطر فعال می شود. فرکانس های بالاتر مثل سشوار می‌توانند بسیار درد آور باشند، همانطور که صوت های جیغ مانند می توانند این گونه عمل کنند. صدا های گفتاری یک طیف فرکانس دارند. صداهای دارای فرکانس پایین شامل ام،ان و بی است در حالیکه اف،اس و ث در فرکانس های پایین تر شنیده می شوند.
ادیوگرام ها و تست حساسیت شنوایی
کودکان با مشکلات حساسیت شنوایی، به‌خصوص آنهایی که تأخیر زبان،تاریخچه ای از عفونتهای گوشی و پاسخ های منفی به صداهای خاصی دارند،باید یک آزمون درک شنیداری توسط یک شنوایی شناس دارای صلاحیت از آنها گرفته شود. غربالگری های مدرسه معمولا از ۳۵ دسی بل به عنوان خط پایه آزمون برای افت شنوایی بدون بهره بردن از اتاق عایق صدا استفاده می کنند. برای ارزیابی آستانه شنوایی پایین یا حساسیت شنوایی پایین باید از زیر صفر دسی‌بل شروع شود. آزمون حساسیت شنوایی بایستی در اتاق های عایق صدا انجام گیرد. توجه داشته باشید که ما نمی‌توانیم به طور کامل به صفر دسی‌بل نویز دست پیدا کنیم. در یک اتاق کامل عایق صدا و نویز هم،شما جریان های خون و ضربان قلب خود را خواهید شنید،که بعضی از مردم با حس شنیداری حساس واقعاً قادر به شنیدن آن در محیط های روزمره اند.
یک ادیوگرام همچنین آستانه تشخیص صدا را در بسامد های مختلف آزمایش می کند. به خصوص زمانی که به فرکانس های بالا یا پایین گفتاری می‌رسد،مهم است. حتی یک افت شنیداری خیلی خفیف یا حساسیت شنیداری زیاد به یک فرکانس خاص روی توانایی کودک در شنیدن و پردازش صداها در آن فرکانس اثر می گذارد.
مشکلات پردازش شنیداری و حساسیت شنوایی
یک کودک با آسیب شنوایی خیلی خفیف صداها و اطلاعات خاصی را در محیط از دست خواهد داد. اگر شما تا به حال گرفتگی گوش ها را بعد از سوار شدن به هواپیما تجربه کرده باشید یا بعد از شنا در گوش هایتان آب رفته باشد،می توانید تصور کنید این زمانی نیست که بخواهید بنشینید و به درس معلم گوش دهید یا دور یک زمین شلوغ بازی بدوید.
کودکان با حالت دفاعی شنیداری(حساسیت شنیداری بالا) ممکن است آرزوی درگیر شدن در خیلی از فعالیت هایی که بسیاری از همتاهای شان از آنها لذت می برند را نداشته باشند. کودکان با حساسیت شنیداری ممکن است مضطرب شوند و ورود به اتاق تاریک را زمانی که به سالن ورزش نوپایان یا کلاس موسیقی برده می شوند رد کنند چرا که آنها از هیاهوی بچه های دیگر به علاوه ابزارهای پر سر و صدا و موسیقی یا ابزار آلات بازی که نمی دانند از آنها چگونه بایستی استفاده کنند می‌ترسند.
زمین بازی ممکن است به دلیل وجود جیغ های زیاد،خندیدن ها و صدای صحبت هایی که وارد گوش کودک با حساسیت شنوایی بالا از هر جهت میشود،و هم چنین صداهایی مثل ماشین ها و کامیون ها غیرقابل تحمل باشد. کودکی دیگر ممکن است انتخاب های کم‌تحرک تری مثل بازی با جعبه شن یا بازی آرام نزدیک به یک دیوار را تا جایی که صداها قابل مدیریت کردن است،ترجیح دهد.
تکرار صدا در باشگاه های غار مانند می تواند برای کودک با حساسیت شنوایی بالا تحمل کلاس ورزشی در مکان های سرپوشیده را سخت تر کند. حمام هایی که با کاشی پوشیده شده‌اند،اکوی زیادی دارند چرا که ماده ایی در آنها وجود دارد که جذب صدای کمتری دارند. کودک با حساسیت شنیداری ممکن است در هنگام استفاده از دستشویی عمومی،خصوصاً هنگامی که سیفون خودکار دارد و به صورت غیر قابل پیش بینی به صدا در می آید یا خشک کننده های دست با فرکانس بلند صوتی،دچار ترس شود. ممکن است آموزش اینکه به کودک با حساسیت شنیداری یاد دهیم کاغذی چسبنده بر روی سنسور سیفون بگذارد،به آنها کمک کند چرا که سبب میشود سیفون به صورت خودکار به کار نیافتد. اگر صدایی خیلی خوب شنیده و پردازش نشود،حساسیت ها به صداهای زبان ممکن است با تکامل زبان درکی همراه با زبان بیانی تداخل داشته باشد. امکان دارد به توجه به والدین و معلمین سخت باشد،به خصوص هنگامی که زبان استفاده شده پیچیده،دارای چند گام و در تن صدایی بالا دریافت شود که برای کودک تحمل آن سخت است.
اختلال پردازش شنیداری در کودکان اوتیسم
احتمالاً برای فرد دارای حساسیت شنیداری غیر ممکن است که در حال صحبت کردن با شما،تماس چشمی را حفظ کند چرا که بسیار مشکل است بتواند دو درونداد حسی را در یک زمان پردازش کند،به خصوص برای مراجعین اوتیسم یا آنهایی که اختلال زبان غیر کلامی دارند. تماشای حرکت ابروی شما،سعی برای فهمیدن اینکه تغییرات در بیان صورتی شما چه معنایی می دهد و کج شکلی های دیداری ممکن است حمایت شما از محتوای چیزی را که می گویید فراهم کند.
در حالی که برخی کودکان اوتیسم از تماس‌های چشمی خودداری میکنند،بقیه افراد ممکن است تماس چشمی مداوم با شما برقرار کنند که واقعاً برای دیگر اشخاص کسل کننده است. که این مورد بسیار مشکل آفرین است و سایر افراد را آزار میدهد. همان طور که ثبات طبیعی تماس چشمی یک مهارت اجتماعی پایه ایی است،کودک اوتیسمی که نمی تواند اطلاعات بینایی و صدا را همزمان پردازش کند،یک مانع اضافی در راه اجتماعی شدن را دارا است.
برخی کودکان که با پردازش شنوایی کشمکش دارند،توجه خود را روی چیزی که انجام میدهند با خاموش کردن گوشهایشان انجام می دهند. بستن راه صدا های پراکنده از طریق تمرکز روی موضوعی که سبب ممانعت توجه به دیگر موضوعات می شود، مهارت اکتسابی بسیار سختی است که بعد از آن تغییر توجه از یک موضوع به موضوع دیگر را سخت می کند. یک والد یا معلم ممکن است وقتی نام کودک را صدا می زنند و او توجه نمی کند،آزرده شود و این در حالی است که ما این حالت را در کودکانی می‌بینیم که کارتون مورد علاقه خود را نگاه می کنند و عاشق بازی های کامپیوتری هستند و این موارد کمتر در زمان هایی که کودک مشغول لگو بازی یا خواندن یا رنگ آمیزی است اتفاق می‌افتد. این مورد بیشتر تغییر توجه حسی است تا یک ترجیح یا یک بی ادبی..
اختلال پردازش شنیداری چطور اتفاق می افتد؟
سیستم شنوایی شامل دو نوع گوش دادن فعال و غیر فعال می شود. اگر ساختار آناتومیکال سیستم شنیداری ما درست کار کند (به این معنی که کم شنوا نباشیم ) پردازش گوش دادن هنگامی که موج های صوتی به گوش ما می رسد و به سیگنال‌های صوتی تبدیل می شود و به مغز می رود،سخت نخواهد بود. متقابلا گوش دادن هم شامل نیازهایی است. گوش های ما پر از انواع صداهای مختلف است،از صدای مردم مختلف گرفته تا برنامه های الکترونیکی و سر و صدای ترافیک و صدای سخنرانی های به خصوص در دستورات گوش کردن آمده است که ما نیاز به یک سازماندهی در صداهای شنیداری داریم به گونه‌ای که بین صداها و تصمیم برای اینکه کدام صداها را نادیده بگیریم و بر کدام صداها تمرکز کنیم تفاوت قائل شویم. پردازش شنیداری به این بستگی دارد که سیستم عصبی مرکزی در مورد هرکدام از این صداها چه احساسی دارد. سیستم عصبی مرکزی به ما اجازه می دهد که صدا های حاشیه ایی و صدای معلم را از هم تفکیک کنیم. این توانایی به ما اجازه می دهد که تفاوت های کوچک در بین صداهایی مثل است و اسب یا هیچ و پیچ را بشنویم.
درمان پردازش شنیداری زمینه های بسیاری دارد
حجم صدا: بیشتر ما صداهایی با حجم ۰ تا ۱۵ دسی بل را تشخیص می دهیم. هر کدام از ما با یک میزان صدا راحت هستیم،اما همه بر سر صداهای بلند توافق داریم.افرادی با حساسیت شنیداری بالا می توانند صداهایی بشنوند که اکثر ما قادر به شنیدن آنها نیستیم. برای افراد با حساسیت شنوایی پایین،صداهایی که برای ما بسیار بلند تلقی می شود معمولی است.
فرکانس صدا: تعداد امواج صوتی در هر ثانیه است. صداهای با فرکانس بالا شامل صداهای با گام بالا،سوت،سشوار و شیپور است. صداهای با فرکانس پایین شامل صداهای زیر،روشن ماندن کامیون،جاروبرقی و خنک کننده های هواست. بعضی افراد با حساسیت شنوایی نسبت به صداهای عادی با فرکانس معمولی حساس اند،به خصوص بسیاری از بچه های کم سن و سال. ما بایستی برای آموزش آنها از چنین تن صدایی برای رسیدن به هدف مورد نظر مان استفاده کنیم. علاوه بر اینها،با بالا رفتن سن،بسیاری از ما توانایی شنیداری صداهای با فرکانس معمولی را از دست می‌دهیم،به خصوص اگر به موسیقی با صدای بلند گوش دهیم و یا با ابزار های پر سر و صدای صنعتی بدون تجهیزات محافظت کننده در طی چندین سال سر و کار داشته باشیم.
حساسیت شنوایی: بسیاری از کودکان کاملا نسبت به صدا حساسند و بهترین عملکرد را در سکوت و محیط آرام دارند در حالی که به نظر می آید مانند کودکی خوابیده باشند و برایشان مهم نباشد که چه صداهایی در اطراف شان وجود دارد. بنابراین در تکامل یک کودک،او باید با تنوع صداها،سطوح مختلف حجم صدا فرکانس‌های مختلف منطبق شود و پاسخ های متناسب با چالش های حسی بدهد و این مهم،بدون داشتن یک جنگ و گریز به پاسخ های اضطراب آور محقق نمی شود. به هر حال هیچ فردی صدای بلند آژیر آتش نشانی را دوست ندارد،بسیاری از کودکان می توانند این صدا را تحمل و نیاز شنوایی خود را برآورده می سازند و این باعث آرامش آنها می‌گردد.
مدت زمان باقی ماندن صدا: به این موضوع بستگی دارد که آخرین بار چه مدت آن صدا را گوش می دادید. هنگامی که زبان جدیدی را می آموزید, اگر شمرده شمرده صحبت کنند درک آن خیلی راحت تر می شود و با هر میزان صدایی که صحبت کنند این اجازه را به آموزش گیرنده می دهد که بهتر آن را بشنود. در همین باب،اگر شما آشپزی کنید و حساسیت هواکش را پایین بیاورید،همه چیز برای شما درست می شود. اما اگر مدام صدا کند،این صدا می‌تواند غیر قابل تحمل و حواس پرت کننده باشد. اما اگر صدا بلندتر و بلندتر باشد،به میزان قابل توجهی غیر قابل تحمل تر می شود و باعث می شود حواس ما پرت شود.
تمرکز بر روی صدا: به اینکه صدا از کجا می آید برمیگردد و به ما کمک می کند دریابیم که در کدام مکان از محیط خود قرار گرفته‌ایم. هنگامی که کودکی صدایی می شنود یا صدای مادرش به گوشش می خورد،به طرف او برگشته و سینه خیز به سمت او می رود. اگر در گذشته بر روی صدای هواپیما تمرکز کرده باشیم،می دانیم که هواپیما در آسمان قرار دارد و می توانیم در آستانه شنوایی خود هنگام حرکت کردن هواپیما صدای نزدیک شدن و دور شدن آن را بشنویم.
تمییز شنیداری: هنگامی که کودک متولد می شود،یا شاید درون رحم،کودک یاد می گیرد که واژه هایی که از ساختار های کوتاه و ساده تشکیل شده است را تمییز دهد. بنابراین او می‌تواند هر واجی را تمییز دهد و تفاوت بین کر و کار،رفت و نفت و امثال آن را تشخیص دهد،او می آموزد که چگونه صداها با الگوها و ریتم های خاصی به هم می پیوندند و همچنین معانی مشتق شده از تن صداهای مختلف را می آموزد.
تصفیه صداها: در هنگام تکامل،کودک می آموزد که چگونه از صداهای نامربوطی چون صدای یخچال چشم‌پوشی کند و بر اساس تمرکز انتخابی توجه خود را بر موضوعات مهم تر معطوف می کند،مثل صدای مادرش در هنگام صحبت کردن. از بدو تولد به بعد او به طور روز افزون توانایی تمرکز پایدار با وجود صدا های برهم زننده تمرکز،بهتر و بهتر می شود. او شروع به هماهنگ کردن خود با صدای معلم میکند تا صداهایی را که از اتاق بغل یا بیرون می آید حذف کند. در کافه،یک کودک می آموزد که چگونه با دوستانش با وجود صداهای بلند و پژواک های زیاد وارد مکالمه شود. این مهارت در کودکان با مشکلات پردازش شنیداری ایجاد نمیشود برای مثال کودک اوتیسم با حساسیت شنوایی بالا نمیتواند صدا های محیط را برای تمرکز بر صدای معلم در کلاس حذف کند.
درمان حساسیت شنیداری در مرکز پردازش شنوایی
در دستورات آورده شده برای پردازش ورودی های شنیداری،یک فرد نیاز به توانایی ارتباط برقرار کردن همه جزئیات شنوایی برای هماهنگی عوامل مختلف عاطفی،هوشی و رفتاری را دارد. برای مثال،هنگامی که شما رانندگی می کنید و آژیر آمبولانس را می شنوید،نیاز به حفظ خونسردی دارید تا مسیر خود را انتخاب کرده و از راه آمبولانس کنار بکشید.
اگر می خواهید روی مراجعی با اختلال پردازش شنیداری برای بهتر شدن مهارت های شنیداری اش کار کنید،بایستی به موارد زیر آگاه باشید:
سابقه عفونت های گوش و بیماری های تنفسی
توانایی درک سخن (زبان دریافتی)،برای بیان نیازها،خواسته ها و افکار (زبان بیانی) و درک ابعاد محاوره ایی زبان (زبان عملی)
آیا فرد صدای غیر معمول بلندی دارد یا ساکت است.
هر گونه پاسخ غیر عادی به صدای بلند،غیرمنتظره و صداهای غیر معمول
توانایی تمرکز با وجود صدا های کلاس،زمین بازی و هر جای دیگر.
توانایی پیروی از دستورات زبانی.
درمان اختلال پردازش شنیداری- گفتار درمانی و کاردرمانی
قدم 1 : محافظت. برای مراقبت از گوش های بیش از حد حساس از مسدود کننده‌های گوش،هدفون های گیرنده ی نویز و گوش گیر های کاهش دهنده ی صدا استفاده می شود. می توانید این اجناس را از داروخانه،تهیه کنندگان موسیقی و ابزار فروشی ها تهیه کنید. یک مرجع آنلاین ( earnplugstore.com ) وجود دارد که تنوع وسیعی از گوش پوش های محافظت کننده برای کودکان،بزرگسالان و سگها را با کیفیت خوب عرضه می کند. از این موضوع مطمئن شوید که فرد از محافظت کننده های گوش در تمام روز استفاده نمی کند چرا که سیستم شنیداری به صدای خفه شده عادت خواهد کرد. آنها را برای موقعیت های خاصی که چالش برانگیزند نگه دارید.
قدم ۲:حساسیت زدایی. کودکی که دارای مشکلات حساسیت شنیداری ممکن است با مواجه شدن مکرر با موقعیت های خاص غلبه کند و بیش از حد تحریک نشود. ضبط صداهای ناخوش آیند و با هم گوش کردن آن در بستری متفاوت که کودک بتواند میزان صدای آن را کم یا زیاد کند،ممکن است در حساسیت زدایی کمک کننده باشد. شما همچنین می توانید به منتخبی از سی دی های ( Sound- Eaze ) و ( School- Eaze ) گوش دهید که بسیاری از صداهایی که کودکان از آن می ترسند مثل صدای جاروبرقی،مخلوط کن،سیفون،هشدار دهنده ها و طوفان را با نغمه هایی شاد و ریتمیک برای کمک به کودک و پیش بینی تحمل صدا های مضطرب کننده را ادغام کرده‌اند.
قدم ۳:افزایش مهارت ها. کار با یک کاردرمانگر، گفتار درمانگر یا شنوایی شناس که در ساخت تحمل حسی و مهارت پردازش شنیداری با تجربه است. برنامه های درمان اختلال حساسیت شنیداری بر اساس صدا مثل ( Therapeutic Lis-tening ) ، سیستم های گوش‌دادن یکپارچه ( Solisten ) ، ( iLs ) و سایر برنامه‌ها که برای تقویت و یکپارچه سازی سیستم شنیداری فرد با سایر سیستم های حسی و حرکتی وی طراحی شده اند. برنامه های نرم افزاری مثل ( Earobics ) و ( Fast For Word ) به ساختن مهارت های پردازش شنیداری کمک می کند. ضمناً،کودک ممکن است از یک ضبط کننده صدا در کلاس درس استفاده کند به گونه‌ایی که صدای معلم در تن اصلی باشد و صدای همکلاسی ها و صداهای اضافه کمتر شنیده شود.
قدم 4 :ایجاد دفاع و حمایت. کاردرمان و گفتار درمان به مراجعین و خانواده هایشان بیاموزند که از حقوق خود به شیوه مودبانه اما مدعیانه دفاع کنند. به عنوان مثال،دانش آموزی که می تواند مطلبی را بیاموزد،از معلم بخواهد که مثلا دستورالعملی را مجدداً تکرار کند،یا یک نوجوان در رستوران می تواند مودبانه از گارسون بخواهد که صدای موسیقی را کم کند چرا که این نوجوان نمی تواند صدای دوست خود را بشنود.
کودکانی که صدای فیلم ها آنها را مشوش میکنند. ممکن است علاقه خاصی به تماشای فیلم های حسی ( AMCs Sensory Friendly Films ) که در اول نمایش،فیلم ها با صدای کم شروع و با روشنایی خانه افزایش پیدا میکند و کودکان می توانند در آن حرکت کرده،حرف بزنند و لذت ببرند.
برنامه های مختلف گفتار درمانی و کاردرمانی نظیر اتاق بهبود مهارت های شنیداری و سنسوری روم می تواند در درمان حساسیت شنوایی در کودکان موثر باشد. تجهیزات اتاق بهبود مهارت های شنیداری و سنسوری روم با ایجاد محیطی دلپذیر برای کودک به صورت تدریجی مدالیته های حس شنیداری را وارد محیط کرده و حساسیت کودک را کاهش می دهد. همچنین برنامه های طبقه بندی شده اتاق شنیداری در درمان اختلال پردازش شنیداری و افزایش تمییز شنیداری و درک شنیداری کمک کننده است. گفتار درمانی همچنین در کم شنوایی و تربیت شنیداری موثر است.
برای مطالعه بیشتر در این زمینه لینک رژیم حسی چیست؟ را مطالعه کنید
مشکلات حسی در اوتیسم شامل اختلالات یکپارچگی حسی در کودکان اوتیسم می باشد که به صورت پر حسی، کم حسی و به هم ریختگی حسی در کودکان اوتیسم مشاهده می شود. اختلالات حسی در کودکان اوتیسم با اختلال پردازش حسی در کودکان متفاوت است و در درمان حسی در کودکان اوتیسم نیز باید متفاوت با کودکان با اختلال پردازش حسی عمل شود. طیف اختلالات اوتیسم به وسیله نقص‌هایی در تعاملات اجتماعی ارتباطات کلامی و غیر کلامی، و رفتارهای تکراری کلیشه ای و غیر قابل انعطاف و علایق محدود به صورت بالینی مشخص می شود، در داخل تشخیص اوتیسم دامنه وسیعی از توانایی شناختی و رشد زبان و عملکردهای روزانه زندگی وجود دارد. علت های متنوعی برای علایم اوتیسم شناخته شده است از جمله تنوع ژنتیکی مثل سندروم ایکس شکننده و تشعشعات محیطی مثل ترشح جالفوریک اسید در رحم، و زودرس بودن نوزاد، دیگر فاکتورهای کمک‌کننده که تحت مطالعه هستند شامل تشعشعات توکسین محیطی مثل فلزات سنگینی مانند جیوه که ممکن است نسل در نسل بوده باشد.
تقریباً بیشتر افراد اوتیسم، مشکلاتی در پردازش حسی خود دارند که آنها را افرادی ناتوان می سازد. بیشتر از 90 درصد کودکان اوتیسم، اختلالات حسی غیر طبیعی همراه با علائمی در حیطه های مشکلات حسی پیچیده و مختلط دارند. برای مطالعه در زمینه رژیم حسی بر روی لینک کلیک کنید.
مقایسه مشکلات حسی اوتیسم با اختلال پردازش حسی در کودکان
مطالعه ای توسط دکتر استنلی گرین اسپن و سرنا ویدر انجام شد آنها پی بردند که 94 درصد از جامعه مورد مطالعه مشکلات حسی کودکان اوتیسم شامل عکس العمل پایین، عکس العمل بالا، و ترکیبی از هر دو در داده های حسی مختلف را دارا هستند و 100 درصد جامعه مورد مطالعه هم در پردازش شنوایی اختلال عملکرد داشته‌اند و مشکلات طرح ریزی حرکتی دارند. به طور قابل توجه، کودکان اوتیسم سطح پایین تری از هیجانات پایه ایی را دارند. در سال 2009 مطالعه‌ایی انجام شد که کودکان اوتیسم را با بچه هایی که دارای اختلال پردازش حسی هستند از نظر مشکلات پردازش حسی مقایسه کرده اند. در این مطالعه سیستم هیجانی سمپاتیک و عکس العمل های کودکان و از طریق 5 حیطه ی حسی که در چالش های حسی مورد استفاده اند بررسی گردید.
نتایج نشان داد که، به طور قابل انتظاری، رفتارهای حسی در بچه های در حال رشد طبیعی وجود دارد. به طور قابل توجهی، کودکان اوتیسم سطح پایه ایی هیجانی فیزیولوژیکال پایین تری دارند و عکس العمل بعد از محرک حسی در بچه های دارای اختلال پردازش حسی بالاتر بود ولی در اوتیسم این گونه نبود، به طور خاص خواص در اولین آزمایشات بعد از از محرک حسی، در کودکان اوتیسم حس دهلیزی بزرگتر، حس عمقی با عکس العمل پایین و حس چشایی با عکس العمل بالاست. به طور کل بچه های دارای اختلال پردازش حسی رفتار جستجوگری حسی غیر طبیعی بیشتری را نسبت به کودکان اوتیسم دارند. اخیراً مطالعه آیی نشان داده که کودکان اوتیسم به شدت حساس به حرکت، در محرک های بینایی دچار جستجوگری و به صورت نورو اپتیکال هستند که با بچه های هم سن خود تمایز دارند.
یکپارچگی حسی و مشکلات حسی کودکان اوتیسم در زندگی
هنگامی که حس به صورت زیر آستانه یا بالای آستانه باشد (که این در کودکان اوتیسم یکی نیست) آنها به این مورد گرایش پیدا می کنند که به آن حس اهمیت بیشتری دهند و همین مورد باعث ایجاد ناتوانی بیشتر در آن ها می شود. پردازش حسی غیر طبیعی مستقیما مربوط به پاسخ های رفتاری غیر طبیعی است که در کودکان اوتیسم مشاهده میشود، بازه ایی از رفتارهای اجتنابی تا رفتارهای مضر در کودکان اوتیسم وجود دارد که آنها را در برقراری ارتباط ناتوان کرده و دچار افسردگی و در خود فرورفتگی شدید می کند. و وقتی که کودکان آسیب دیده دارای گیرنده‌های بسیار قوی و غیرطبیعی در بینایی هستند، پس در این کودکان درک الگو ها و توجه به جزئیات برتری زیادی دارد و حس بینایی برای حرکات احتمالی منجر به حس قوی در کودکان اوتیسم میشود که سبب می شود روی رفتار آنها در محیط های شلوغ اثر بگذارد. به علاوه، دیدن حرکات ظریف و دقیق که از تغییرات حالت های چهره ایجاد می شود در کودکانی که توانایی صحبت کردن دارند، ممکن است به مشکلات پردازش زبانی این کودکان اضافه کند.
رژیم حسی یکی از درمان های کودکان طیف اوتیسم می باشد که بر پایه علم عصب شناسی و پردازش حسی بنا شده است.رژیم حسی در درمان طیف اوتیسم به همراه کاردرمانی حسی در درمان اختلال حسی کودکان اوتیسم می تواند اثر بسزایی در کنترل رفتار های پرخاشگرانه و کلیشه ای کودکان طیف اوتیسم داشته باشد. پردازش حسی عبارت است از فرایند دریافت پیام های حسی محیط پیرامون از طریق حسی پیام های دریافتی پردازش می شود و بر اساس میزان و شدت آنها پاسخ هایی از جانب فرد ارائه می شود. تبادل پیام های میان سیستم اعصاب مرکزی و اعصاب موجود در مغز و طناب نخاعی و اعصابی که خارج از سیستم اعصاب مرکزی هستند انجام می شود. این فرایند در اغلب ساعات از روز و زندگی عادی افراد انسان روی می دهد و مطابق با این پیام ها فرد از خود واکنش نشان می دهد. هرچند هر یک از حواس انسان به طور انفرادی عمل می کند اما هماهنگی با سایر حواس(یکپارچگی حسی) است که فرد را قادر میسازد تا به طور مناسب از خود عکس العمل نشان دهد. برای درک نحوه هماهنگی حواس مختلف ذکر یک مثال می تواند مفید باشد. فردی را در نظر بگیرید که یک فنجان چای در دست دارد و از پلکان بالا می رود. از نظر حس بینایی دیدن پله ها و بلند کردن پا در سطح مناسب با آن روی می دهد. در این مرحله حس عمقی همراه با حس مربوط به سیستم وسیبولار درگیر می شوند. عطر چای حس می شود و با استفاده از حس تعادل سعی می کنیم که نگذاریم چای به زمین بریزد. ممکن است همزمان صدای همکاران و دوستانمان را بشنویم و داغی چای را از روی فنجان احساس میکنیم همزمان انتقال وزن بر روی پاهایمان برای بالا رفتن از پله ها ادامه دارد. هر یک از حواس ما در این فرایند نقش و جایگاه خاص خود را انجام می دهد تا کل جریان بالا رفتن از پله ها با یک فنجان چای در دست ممکن شود. در هر یک از فعالیت هایی که روزانه انجام می دهیم پیام هایی که به طور پی درپی از جانب محیط فرستاده می شوند توسط سیستم حسی ما دریافت و تفسیر می شود و از این طریق است که می توان به شکل موفقیت آمیزی با محیط پیرامون به تعادل پرداخت. مشکلات حسی موجود در اختلالات طیف اوتیسم انجام فعالیت هایی که نیاز به یکپارچگی حسی را دارند برای کودک دشوار می کند. به این دلیل است که در اغلب موارد این کودکان طیف اوتیسم به دلیل نقص در سیستم اعصاب مرکزی در برابر محرک های معمولی موجود در محیط از خود واکنش نامناسبی نشان می دهند.در حال حاضر و با توجه به اطلاعات موجود دلیل واحد و مشخصی برای ناهماهنگی حسی وجود ندارد اما وجود این ناهماهنگی عامل مشکل آفرین برای مراقبان کودکان طیف اوتیسم است. کودکان طیف اوتیسم ممکن است در نشان دادن واکنش های مناسب ناتوان باشند و در نتیجه به عنوان افراد دارای رفتارهای در ارتباط با رژیم حسی مناسب در درمان کودکان اوتیسم برای محرک های حسی مختلف فعالیت های ریز پیشنهاد می شوند:
پیشنهاد هایی برای رژیم حسی و کاردرمانی حسی در حس بینایی
کنترل و محدود کردن محرک های بینایی موجود در محیط ( توجه بیشتری به مواد آویزان شده از سقف، عکس های قرار گرفته بر روی دیوار و اسباب بازی های در دسترس)
قرار دادن اشیاء مناسب برای دستکاری شدن کودک اوتیسم در درون جعبه یا کیسه جهت درمان کودکان اوتیسم
طبقه بندی اشیاء و مشخص کردن محل آنها با استفاده از برچسب و یا رنگ مخصوص برای کودک طیف اوتیسم
قرار دادن تصویر بر روی جعبه یا محل هایی که اشیاء به آنها تعلق دارند به منظور کمک به شناسایی محل و طبقه بندی اشیاء برای کودکان اوتیسمی که از حافظه تصویری قوی برخورد دار هستند.
استفاده از شماره و یا حروف برای طبقه بندی
استفاده از خطوط یا علامت برای مشخص کردن فاصله و یا محل قرار گیری
اطلاعات بصری مربوط به انجام یک فعالیت را بر روی یک برگه کاغذ قرار دهید.
در اتاق کودکان طیف اوتیسم بجای استفاده از لامپ های فلورسنت(مهتابی)از لامپ های معمولی استفاده کنید
به جای موس کامپیوتر از کامپیوترهای دارای صفحه حساس به لمس استفاده کنید
برای سازمان دهی مواد و محتواها برای درمان اوتیسم از نرم افزارهای کامپیوتری استفاده کنید
اجازه دهید که فرد دارای اوتیسم در وضعیت دلخواه خود قرار گیرد و به حرف های شما گوش دهد ( مثلا پشت به شما بنشیند)
به کودک طیف اوتیسم اجازه دهید که به شیوه خود یادداشت بردارد و از یادداشت های دیگران نیز برای به یادآوری امور و مراحل آن استفاده کند.
پیشنهاد هایی برای رژیم حسی در درمان اوتیسم در حس لامسه
زمانی که کودک طیف اوتیسم خود را از یک فعالیت لمسی کنار می کشد فعالیت را قطع کنید و به واکنش وی احترام بگذارید
لباس هایی را که کودک اوتیسم به راحتی می تواند بپوشد شناسایی کرده و از همان جنس سایر لباس های وی را تهیه کنید.
سعی کنید برچسب های پشت لباس را پیش از پوشیدن لباس توسط کودک اوتیسم قیچی کنید و لباس ها را قبل از پوشیدن کودک اوتیسم یک بار بشویید تا آهار آن که اغلب باعث حساسیت کودک دارای اوتیسم میشود از بین برود.
وسایل و ابزار قابل دستکاری کوچک مانند توپ نرم لاستیکی و با لرزانک های پلاستیکی را برای آرام کردن کودک طیف اوتیسم در زمان بهم ریختن حس لامسه در اختیار داشته باشید.
به کودک اوتیسم اجازه دهید تا بر روی مبل های راحتی نرم و شکل پذیر(اغلب به نام بین بگ شناخته می شوند) بنشیند.
از کاردرمانگر حسی برای کسب اطلاعات بیشتر درمورد روش های خاص دیگری که تناسب بیشتری با فرد دارای اوتیسم و ویژگی های او داشته باشد کمک بگیرید.
پیشنهادات رژیم حسی در درمان اوتیسم برای حس چشایی و بویایی
در رژیم حسی از غذاهایی که کودک طیف اوتیسم دوست دارد برای تقویت او و ارائه پاداش استفاده کنید.
مواد دارای ترکیبات سمی را از دسترس کودک اوتیسم دور کنید و در محلی امن قرار دهید.
برای تهیه یک برنامه غذایی مناسب در رژیم حسی با متخصص تغذیه تماس بگیرید.
رژیم حسی در درمان حس بویایی در کودکان اوتیسم
در رژیم حسی برای آرام کردن مشکلات حسی در کودکان اوتیسم که عادت به بو کردن اشیاء دارد، بهتر است از مواد خوشبویی مانند عطر، صابون و خودکارهای معطر استفاده شود.
در کاردرمانی حسی تاکید می شود که آن چه که برای شما خوشبو است واکنشی کاملا معکوس در فرزندانتان ایجاد کند. سعی کنید علایق معقول وی را برای انتخاب بو در نظر گیرید.
مواد معطر مورد استفاده خود را به حداقل میزان برسانید تا باعث بهم ریختن این کودک طیف اوتیسم نشود.
در رژیم حسی در درمان اوتیسم از صابون های خشک و مایع فاقد بو برای دستشویی استفاده کنید زیرا که ممکن است کودک دارای اوتیسم واکنش های مختلفی را نسبت به یک بوی واحد از خود نشان دهند.
پیشنهاد هایی برای رژیم حسی و کاردرمانی حسی کودک اوتیسم برای حس عمقی
کودک طیف اوتیسم را در انجام فعالیت های مربوط به بالا و پایین پریدن درگیر کنید( طناب بازی بالا پایین جهیدن روی تشک و توپ به مخصوص) این کار باعث افزایش سطح هوشیاری کودک اوتیسم می شود.
حرکت های عقب و جلو را در برنامه درمان حرکتی اوتیسم بگنجانید( تاب خوردن و استفاده از صندلی های راحتی)
از اسباب بازی های فشاری، بادی و نرم در درمان حسی اوتیسم استفاده کنید.
استفاده از اسباب بازی های دارای ویبره را در رژیم حسی کودک اوتیسم فراموش نکنید.
استفاده از مواد جویدنی و ترد را به برنامه غذایی درمان اوتیسم اضافه کنید( میوه های خشک مانند برگه و زردآلو، آدامس، هویج و خیار و موارد مشابه)
فضایی برای کوبیدن پا بر زمین و یا بالا پایین پریدن برای کودک اوتیسم در نظر گیرید.
فعالیت های ورزشی را در برنامه درمان اوتیسم بگنجانید( فعالیت هایی که نیازمند فشار عمقی هستند مانند دویدن و جهیدن)
پیشنهاداتی در کاردرمانی حسی کودک اوتیسم برای حس وستیبولار
فعالیت های سنگین کاری برای کودکان اوتیسم در نظر گیرید( بردن سطل آشغال به بیرون، بردن یک دسته کتاب به کتاب خانه و موارد مشابه)
حرکت آرام برای تغییر وضعیت های شدید( مثلا از حالت نشسته به حالت ایستاده)
آرام حرکت کردن در کاردرمانی حسی کودک اوتیسم
نشاندن کودک طیف اوتیسم بر روی توپ مخصوص و یا سطحی بسیار نرم و دارای انعطاف
در نظرگیری زمان های کوتاه ولی پی درپی برای استراحت در طی روز
بالا پایین پریدن بر روی تشک های فنری در کاردرمانی حسی در درمان طیف اوتیسم
استفاده از برچسب و یا علامت برای مشخص کردن جهت ها و دست و یا پای چپ و راست
بازی با استفاده از حرکت های تکراری دارای ریتم در کاردرمانی حسی اوتیسم
تقویت استفاده از دست غالب کودک اوتیسم برای انجام امور
چرخ و فلک سواری، استفاده از کفش های اسکیت، آویزان شدن، انجام بازی های گروهی، شنا کردن ،سرسره بازی وسرخوردن، استفاده از سرسره های آبی برای درمان اوتیسم در رژیم حسی استفاده می شود.
در طی یک دوره زمانی مشخص انجام فعالیت های پیشنهادی در زمینه های مختلف می تواند برای کودک دارای اوتیسم بسیار سودمند باشد و پردازش حسی کودک اوتیسم را متعادل سازد. انجام این فعالیت ها کودک بر انگیخته دارای اوتیسم را به خوبی آرام و متعادل می کند و کودک منفعل و فاقد واکنش را به واکنش و پاسخ دهی وا می دارد. این فعالیت ها از بروز واکنش نامناسب نسبت به محرک های محیطی جلوگیری می کند، فعالیت های خود انگیخته کودک اوتیسم را کاهش می دهد. با انجام این برنامه میزان فعالیت های مولد کودک اوتیسم افزایش می یابد و فعالیت های خود تنظیمی کودک اوتیسم با استفاده ازاین تجارب افزایش می یابد. برای رسیدن به این نقطه زمان لازم است و نمی توان از یک کاردرمانگر حسی انتظار داشت تا تنها با برنامه های مداخله ای روزانه و یا هفتگی که با کودک اوتیسم انجام می دهد او را به سطح بهینه عملکرد های حسی برساند. همکاری والدین و تداوم برنامه درمان اوتیسم برای کسب نتیجه مطلوب دارای اهمیت است. برای حصول نتیجه نهایی همکاری میان والدین، کلینیک، مدرسه، محل کار ضروری است.
برنامه رژیم حسی باید پویا باشد. در زمانی که کودک طیف اوتیسم تغییری در زندگی و رشتش ایجاد کند برنامه رژیم حسی نیز باید تغییر کند. زندگی تمامی افراد نیازمند تغییر و تنوع های گهگاه و دوره ای است بنا بر این توجه به واکنش های که فرزند، مراجع و یا دانش آموز اوتیسم در برابر محرک های مختلف از خود نشان می دهد و ایجاد تغییر با توجه به این واکنش ها امری لازم است.تغییرات ایجاد شده برای جایگزینی و حفظ آرامش کودک اوتیسم در هر محیط آموزشی و یا زیستی باعث می شود تا سطح کارایی کودکان طیف اوتیسم افزایش یابد و به شکل بهتر و فعال تری در فعالیت های یادگیری و انجام امور روزمره درگیر شود.
نقش کاردرمانی حسی در رژیم حسی
کاردرمانی حسی با انجام مداخلات کاردرمانی نظیر مداخلات حس وستیبولار و عمقی همچنین استفاده از وسایلی نظیر بالانس بیم و توپ تعادلی به تحریک حس وستیبولار و بهبود تعادل کودکان کمک بسزایی می کند. در بخش تعدیل حسی کاردرمانی حسی بر روی تدافع لمسی کودکان با تحریک پوست کودک با بافتهای مختلف و ماساژ های عمقی همچنین استفاده از آب گرم و سرد به تعدیل حس لامسه در کودکان کمک می شود . در زمینه اختلالات حس بویایی با استفاده از اسانس های طبیعی به تحریک فولوکول های بویایی پرداخته و به استفاده از حساسیت زدایی تدریجی مشکلات حس بویایی کودک را برطرف می کند.
جهت تعدیل حس چشایی در کودکان با ارائه رژیم حسی مناسب تغذیه کودک را به مرور بهبود بخشیده و موارد غذایی جدید را به رژیم غذایی کودک اضافه می کنیم. در زمینه حس شنیداری در اتاق شنیداری با استفاده از برنامه های طراحی شده در حیطه شنیداری مانند تمییز شنیداری، حساسیت شنیداری به بهبود مهارت های شنیداری کودکان کمک می شود.
سوالات متداول:
1-مدت زمان تأثیرگذاری رژیم حسی چقدر است؟
بستگی به فرد دارد، اما معمولاً پس از ۴ تا ۸ هفته استفاده منظم، بهبود در توجه و آرامش مشاهده میشود.
2-تفاوت رژیم حسی با کاردرمانی چیست؟
کاردرمانی طیف گسترده‌تری از مداخلات را شامل میشود، در حالی که رژیم حسی به‌طور خاص بر تنظیم سیستم عصبی از طریق محرک‌های حسی تمرکز دارد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.مشکلات در لباس پوشیدن و فعالیتهای خود مراقبتی
تدافع لمسی چیست؟ حساسیت لمسی کودکان
یک کودک با تدافع لمسی ظاهرا بسیاری از تجربه های لمسی تهدید کننده یا آنها را که در تحمل کردن آنها مشکل دارد را تشخیص میدهد. یک لمس مثبت یا کشیدن موهایش می‌توانند واکنش های محافظتی را فعال کند که بیشترین آنها افراطی هستند و به کمک کودک می گویند فرار یا مقابله کند.(تدافع لمسی) در کودک با آستانه پایین حس، لامسه کودک به ورودی های بیشتری نیاز دارد و مایل است از طریق لمس کردن دیگران با دیگر اشیا به طور افراطی را جستجو کند.
یک کودک ممکن است در مورد لباس پوشیدن خیلی سخت گیر باشد یا زمان زیادی را برای پیدا کردن مواردی که برای پوشش روز وی مناسبت است صرف کند این حالت در ابتدای روز باعث استرس و حساسیت لمسی کودک میشود و کل خانواده را تحریک کند.
کودک با تدافع لمسی ممکن است زمانی که به خانه برمی گردد لباس هایش را به سرعت در آورد و روسری یا کلاه را روی سرش بگذارد و دست هایش را داخل آستین لباس هایش کند و حتی برای یک فشار عمیق، وارد جیب‌هایش کند. کودک با حساسیت لمسی ممکن است برای فشارهای عمیق ترجیح دهد که لباس هایش تنگ باشد یا گشاد.
کودکان با تدافع لمسی حتی ممکن است که متوجه نشود که پیراهن خود را برعکس پوشیده و پاچه های شلوارش تاب برداشته است و زیب آن باز نشده است. جوراب ها و کفش ها می توانند مشکل ساز باشند زیرا می توانند به پاهای حساس صدمه وارد کنند یک کودک ممکن است نپذیر که آنها را بپوشد و داد بزند که دمپایی راحتی در هوای سرد به پشت به دلیل اینکه به پاهایش صدمه نزند.
یک کودک دیگر با حساسیت لمسی ممکن است در برابر پابرهنه بودن مقاومت کند، زیرا که تحمل احساس ناشی از کف اتاق، فرش، چمن یا سنگ ریزه برایش خیلی سخت است.
کودک با تدافع لمسی حتی ممکن است که با پنجه پا راه برود که تا حد امکان تماس کمی با سطح داشته باشد یک کودک ممکن است در برابر پوشیدن کتانی مقاومت کند حتی با وجودی که آن ها خیلی کوچک اند، زیرا او فشار و تراکم را دوست دارد پوتین های زمستانی می توانید یک مشکل بزرگ باشد.
اعمال خود مراقبتی مانند مسواک زدن دندان، ممکن است برای یک کودک با تدافع لمسی یک کابوس باشد، چون که موهای زیر مسواک به لثه های کودک آسیب وارد میکند و به فوم خیلی حساس است. کودکان با تدافع لمسی ممکن است به هنگام شستن موها، شانه کردن و کوتاه کردن آنها کج خلقی کند چرا که پوست سر حساسی دارد.
شلوغ کاری کردن
کودکان با حساسیت لامسه از لمس مواردی که استفاده از آنها سخت است و یا به آسانی از بین می‌روند خودداری میکنند. کودکان با حساسیت لمسی ممکن است در برابر پروژه های هنری شامل نقاشی و چسب مقاومت نشان دهند یا اگر به اندازه کافی به یک کار علاقه مند شوند آشفته می شوند و مرتب می خواهند که دست هایشان را بشویند.
هنگامی که والدین کودکان با ندافع لمسی از لوسیون یا کرم ضد آفتاب استفاده میکنند، ممکن است باعث اذیت آنها شود ا کودکان با مشکلات لمسی ممکن است از بازی کردن در گودال های ماسه بازی و پا برهنه راه رفتن روی چمن یا ماسه ها در ساحل اجتناب کنند. اما کودک با تدافع لمسی ممکن است مشتاق باشند تا این تجربه های لمسی را در یک مکان ساکت و آرام که در آن کاملاً تحت کنترل شان قرار دارد امتحان کنند. در حالی که یک کودک ممکن است در برابر فعالیت های هنری در یک اتاق پر از هم کلاسی مقاومت نشان دهد، اما امکان دارد همان کودک با حساسیت لمسی از انجام یک پروژه هنری در خانه در طی درمان لذت ببرد.
غذا خوردن با ضربه
کودکان با لامسه ی حساس معمولاً حساسیت های دهان نیز دارند بدون اینکه در نظر بگیرند دهان از طریق پوست پوشانده شده است.
به منظور تدافع لمسی، کودک ممکن است بافت غذایی خود را برای خوردن به سختی انتخاب کند.
بافت های خشک و ترد و لغزنده از قبیل سوپ خوشمزه، ممکن است غیر قابل تحمل باشد. کودک با تدافع لمسی ممکن است غذاهایی را که در یک دمای حرارتی خاص هستند بخواهد.
افرادی که در خوردن غذا حساس اند هم چنین ممکن است مشکلاتی در زمان وعده ی غذایی داشته باشند آنها ممکن است به شدت غذاهای خوشمزه را همراه با مقدار زیادی نمک، شکر یا چاشنی بخواهند. آنها امکان دارد تمایل داشته باشند که دهانشان را پر از غذا کنند تا احساس کنند چیزی داخل آن وجود دارد و دریابند که غذا ها در داخل گونه هایشان جمع شده است و آن لحظه است که در خطر خفه شدن قرار می‌گیرند.
کودکان با تدافع لمسی غذاهای خیلی سرد یا خیلی گرم را ترجیح می دهند چرا که این کار به آنها سر نخ های حسی را میدهد کودکان با دهان حساس ممکن است به طور مکرر آبریزش داشته باشند چون که آنها از جمع شدن بزاق آگاه نیستند.
اجتماعی شدن و همرنگی با جماعت
این موضوع که والدین می‌توانند با کودکی که تازه متولد شده است احساس راحتی کنند سبب دل شکستگی والدین می شود. کودکی که پیچ و تاب می‌خورد یا پشتش را برمیگرداند، در حالی که والدینش تلاش میکنند او را بغل کنند.
تقابل والدین به هنگام حمام کردن، پوشک عوض کردن، غذا دادن و دیگر زمان های ممکن است برای هر کس، استرس زا باشد حالت تدافعی لمسی می‌تواند از چیزی که خیلی خطرناک است به یک لمس ملایم تبدیل شود. کودک ممکن است خودشان را جدا به عنوان مکانیسم تطابقی تنظیم کنند و ظاهراً کناره گیری کرده و بی علاقه شوند پسری ممکن است در مورد جین هایی که همکلاسی هایش می پوشند احساس راحتی نکند و یک دختر ممکن است آخرین مد های رایج را دوست نداشته باشد و لباس‌هایی را که انتخاب می کند متداول نباشد.
ممکن است همکلاسی های او متوجه شوند که او متفاوت است و از این رو او به گروه های ورزشی ملحق نمی شود، در شلوغ کاری ها شرکت نمی کند یا در بازی های شلوغ کاری، از نزدیک شدن به دیگران اجتناب میکند و هر روز فقط یک نوع ساندویچ می‌خورد و جذابیتی ندارد که بقیه او را انتخاب کنند، بعد ها قرار گذاشتن و رابطه گذاشتن با (جنس مخالف) می تواند برای بزرگترها، جز چالش‌های مهم به حساب آید.
او ممکن است خیلی نزدیک به دیگران بایستد و تقاضاهای خیلی عجیب کند و در آغوش گرفتن نامناسب یا دائماً در حال حرکت بودن وی، باعث دلخوشی معلم و همکلاسی‌ها می گردد.
مسائلی از قبیل پایین بودن تون عضلانی و عدم هماهنگی حرکتی ممکن است باعث شود که کودک با آستانه لمس پایین در زمین بازی یا پله ها، دست و پا چلفتی (غیرماهر) باشد. هم کودکانی که در جستجوی محرکات حسی می باشند و هم کودکان با آستانه لمس پایین ممکن است به طور دائم در حال حرکت و بی قراری هستند و به طور مکرر از معلم راهنمایی دریافت می کنند و گاهی اوقات از طرف سایر همکلاسی ها تحقیر می شوند.
دیگر کودکان ممکن است خجالتی باشند چراکه کودک با آستانه لمس پایین رفتارهای نرمال اجتماعی را پیروی نمی‌کند و گاهی اوقات زمانی که لباسهایش پیچ و تاب خورده یا موهایش نامرتب است و یا غذا روی صورت او باقی مانده است اطلاعی از وضعیت خود نداشته باشد.
درد و درجه حرارت (دما)
کودکان با مشکلات لامسه ای، ممکن است به شدت به تغییرات دمایی حساس باشند و زمان زیادی طول می‌کشد که با تغییرات فصلی یا هنگامی که از یک مکان سرد به یک اتاق گرم می روند خود را تطابق بدهند که این تغییرات سخت است.
دیگر کودکانی که به درجه حرارت حساس اند ممکن است نیاز به کنترل شدن داشته باشد تا از گرما نسوزند یا سرما زده نشوند هم چنین احساس درد دارای دامنه خاصی است.
پانسی به یاد آورد که چگونه پسرش هنگامی که واکسینه شده بود به هنگام حرف زدن نفس نفس میزد که نوعی حساسیت لامسه ای از خود نشان داده است.
کودکی ممکن است به هنگام بریده شدن دستش به وسیله یک تکه کاغذ از حال برود در حالی که یک کودک دیگر هنگامی که زانویش در اثر افتادن در زمین بازی زخمی و خونی میشود، متوجه آن نمیشود.
بعضی از کودکان( به طور خاص کودکان طیف اتیسم یا با ناتوانی های شناختی) در رفتارهای خود تحریکی درگیر میشوند مثل جنباندن و چرخیدن و ضربه به دست در پاسخ به تقاضاهای پردازش حسی مقاومت ناپذیر. این مهم است که تشخیص دهیم که رفتارهای خود تحریکی به طور مستمر انجام می شود.
در حقیقت همه رفتارهای خود تحریکی ما از یک زمان تا زمان دیگر به عنوان مکانیسم آرام بخش است. شما ممکن است وقتی که نیاز دارید هوشیار باشید، آدامس بجوید یا قهوه بنوشید یا با تکان دادن پاهایتان یا کشیدن موهایتان و پاک کردن گوشتان و یا درگیر شدن در هر چیزی که به شما کمک بکند تا احساس و عملکرد بهتری را داشته باشید.
ما می دانیم که این تحریکات به اندازه کافی برای کمک به ما مفید هستند و از نظر اجتماعی نیز مورد پذیرش واقع شده اند میزان دقیق رفتار های خروجی بایستی مورد قبول جامعه واقع شود.
کودکی که مشکلات حسی قابل توجهی دارد ممکن است با خود تحریکی های ناهنجار در کشمکش باشد که موجب آشفته شدن دیگران می شود. این رفتارها منجر به این موارد می شود :
ناتوانی یک سیستم عصبی غیر فعال در فرد، در هنگام بی حوصلگی و حین پایین بودن میزان تحریک
خود تنظیمی در برابر یک سیستم عصبی مقاومت ناپذیر
انسداد داده های حسی
احساس بهتر به دلیل رفتارهای خود آزاری و خود تحریکی باهم و رها شدن دوپامین و مواد شیمیایی درون بدن
تحقیقات چه چیزی را نشان می دهند
مشکلات پردازش حسی می تواند سبب آشفتگی و به طور کلی برای افراد که تجربه ناخوشایند دارند دردناک باشد. آنها در تلاش هستند تا به کودکان خود کمک کنند.
همه و یا اغلب پدر و مادرها یا معلم ها اگر تلاششان را بیشتر کنند کنترل بیشتری روی رفتار کودکشان به دست خواهند آورد و بسیاری از مشکلات از قبیل تنبلی، افسردگی، عصبانیت و نقایص شناختی را به خوبی مدیریت می کنند.
تفاوت بیولوژیکال کودک سالم با کودک اختلال پردازش حسی
یک منبع بر اساس شواهد نشان داد که کودکان با اختلال پردازش حسی تفاوت‌های بیولوژیکال با بچه ای سالم دارند که منجر به پردازش چند حسی میشود و بنابراین هر روز واکنش های رفتاری و هیجانی بسیار فراتر از فهم دارد که شامل تفاوت‌هایی در ساختار ماده سفید و پاسخ های سیستم عصبی سمپاتیک و پاراسمپاتیک و عادت های ضعیف برای محرکات حسی است.
یک مطالعه کوچک اما پیشگام از تصویربرداری تنسور انتشار یافت و یک ام ار ای پیشرفته به منظور حرکت مولکول های آب در مغز آزمودنی های جنس مذکر بین سن ۸ تا ۱۱ سال به منظور معاینه میسر و یکپارچگی فیبرهای ماده سفید که به درک و یادگیری و فکرکردن کمک میکند انجام شد.
این مطالعه ۲۴ پسر در حال رشد را با ۱۶ پسر با تشخیص اختلال پردازش حسی را بدون هیچ تشخیص اتیسم یا نارس بودن با هم مقایسه کرد و آنها را از نظر سن ، جنس ، بهره هوشی و برتری دست با هم هماهنگ کردند.
در این مطالعه ساختارهای میکروسکوپ غیر نرمال در رشته های جسم سفید در پسرهای اختلال پردازش حسی در پشت مغز پیدا شد این رشته های مغزی خلفی به عنوان رابط های اطلاعات لامسه و بینایی و شنیداری عمل میکنند و پردازش حسی لازم و ضروری را انجام میدهند.
در این مطالعه کاهش یکپارچگی جسم سفید در سرعت انتشار و شرایط مسیرها که نشان دهنده تغییر در زمان بندی انتقالات عصبی می باشد مشاهده گردید و بنابراین نشان‌دهنده ی در هم گسیختگی در یکپارچه سازی اطلاعات حسی در سراسر حس های چندگانه می باشد این رشته هایی هستند که نشان دهنده فردی دارای مشکلات در پردازش حسی است.
این را دکتر پارا تیک نویسنده ارشد مطالعه گفته است. رشته های قدامی تر جسم سفید معمولاً در کودکانی که تنها تشخیص بیش فعالی یا اختلال طیف اتیسم دارند درگیر میشوند.
علائم غیر نرمالی که ما پیدا کردیم در یک ناحیه متفاوت مغز متمرکز شده بود و نشان می دهند این است که کودک دارای اختلال پردازش حسی ممکن است به طور نورو آناتومیکی متمایز باشد.
مشخصاً مطالعات آینده تضمین میکنند که یافته‌ها به دختران، گروه‌های سنی متفاوت و افراد با بهره هوشی متفاوت تعمیم یابد.
پروتکل چالش‌های حسی برای شماری از مطالعات استفاده شد که یک پروسه آزمایشگاهی می باشد و واکنش های فیزیولوژیکی به محروک حسی را اندازه گیری میکند. در طی این روش غیر تهاجمی، کودکان وانمود کردند که فضانورد هستند و به الکترود های اندازه گیری و پاسخ های الکترودرمال وصل شدند و یک شاخص پذیرفته شده موافق با فعالیت سیستم عصبی نیز وجود داشت.
سپس آنها در معرض یک مجموعه ای از ده محرک حسی قرار گرفتند که در هرکدام پنج مدالیته های حسی وجود داشت :
شنیداری (صدای صوت)
بینایی (نور های چشمک زن)
بویایی (نوعی گیاه)
لامسه (لمس خفیف به وسیله یک پر روی چانه)
وستیبولار (عقب کشیدن صندلی به آرامی)
هر بار که کودک دارای اختلال پردازش حسبی با محرک‌های حسی روبرو می‌شدند واکنش های قوی فیزیولوژیکی را نشان می دادند در حالی که کودکان نوروتیبیکال در آغاز واکنش های فیزیولوژیک قابل توجهی را نشان دادند اما خیلی زود با کمترین میزان واکنش نسبت به محرک های ثانویه عادی شدند.
یک مطالعه آزمایشی توسط اسکاف ، میلر ، سول و اکاف در رابطه با نقش سیستم عصبی پاراسمپاتیک با استفاده از تون عضلات قلبی که یک شاخص استرسی فیزیولوژی پذیرفته شده است انجام شد دوباره کودک دارای اختلال پردازش حسی تفاوت های فیزیولوژیکی را در شرایط وابسته به استرس نشان دادند همان طور که با نقطه مقابل مقایسه می شدند.
یک مطالعه دیگر ارتباط بین عملکرد مغزی و وجود اختلال پردازش حسی را با استفاده از نوار مغز بررسی کرد. این مطالعات نشان داده که کودکان دارای اختلال پردازش حسی ورودی کمتری را نشان میدهند که در آن مکانیسم مغز محرک نامربوط را مکررا سرکوب میکند.
این مطالعات بین فعالیت مغزی کودکان در حال رشد و کودکان دارای اختلال پردازش حسی با ٪۸۶ درستی تفاوت قائل شد در همه این مطالعات اگر سیستم عصبی کودک نوروتیبیکال بگوید که : آنجا باش ، آن را انجام بده ، بدون تکرار آن. در حالی که سیستم عصبی کودک با مشکلات حسی می‌گوید : وای آن چیست؟ (پشت سر هم) برای اکثر ما بسیار مشکل است که تشابه آن ها را دریابیم.
در اغلب کودکان در اثر انجام فعالیت های معمولی و کودکانه، یکپارچگی حسی ایجاد می شود. توانایی برنامه ریزی حرکتی در نتیجه فعالیتهای طبیعی انجام پردازش و نشان دادن عکس العمل به محرک‌های مختلف در فعالیتهای تطبیقی روزانه ایجاد میشود.
اما در تعدادی از کودکان انسجام حسی به طور موثر و مفیدی رشد نمی کند و هنگامی که در این سیستم نقصی پیش می‌آید مشکلاتی در یادگیری، رشد، و یا رفتارهای عمومی کودک ایجاد میشود. نمی‌توان ادعا کرد که تمامی کودکان دارای اختلالات یادگیری و یا رشدی و رفتاری دارای اختلال در انسجام حسی هستند.
نشانه های مشخصی وجود دارند که می‌تواند در شناسایی این اختلال به والدین کمک کند، در زیر به مواردی که در تشخیص مهم هستند اشاره شده است.
علایم اختلال انسجام حسی
حساسیت بیش از اندازه به محرک های لمسی حرکتی، بینایی و صدا در رفتار هایی نظیر بی قراری
پس کشیدن خود در هنگام لمس شدن
پرهیز از بعضی پارچه و یا لباس ها، غذاها
نشان دادن واکنش حاکی از ترس شدید در هنگام انجام فعالیت های معمولی حرکتی که اغلب بچه ها در هنگام بازی کردن از خود نشان می دهند.
بر خلاف حساسیت شدیدی که ممکن است دسته‌ای از این کودکان از خود نشان دهند گروه دیگر ممکن است در برابر محرکات حسی اصلا حساسیتی از خود نشان ندهند و به دنبال تحریکات حسی شدید مانند برخورد با اشیا و یا ضربه به آنها باشند. این بچه ها معمولاً نسبت به درد و یا وضعیت اندام های خود بی توجه هستند. گروهی از کودکان هستند که بین وضعیت تحریک پذیری و تحریک ناپذیری شدید در نوسان هستند.
سطح عملکردی غیر عادی بالاتر و یا پایین تر
کودک ممکن است که دائم در حال حرکت و فعالیت باشد و یا اینکه بی حرکت و به طور غیر عادی آرام باشد و یا بسیار زودتر از معمول خسته شود. حتی ممکن است هر دو حالت فوق را با هم داشته باشد.
مشکلات حرکتی می تواند در انجام حرکات ظریف و یا درشت رخ دهد. گروهی از این کودکان ممکن است دارای مشکل تعادل باشند و گروهی دیگر ممکن است در انجام فعالیت های جدیدی که نیاز به هماهنگی حرکتی دارد دچار اشکال باشند.
تاخیر در تکلم، زبان، مهارت های حرکتی و اکتسابات آموزشی نیز ممکن است از نشانگان وجود اختلال در اختلال در انسجام حسی کودکان پیش دبستانی باشد. اما در کودکان دبستانی ممکن است بدون اینکه مشکلات هوشی موجود باشد، کودک با مشکلات درسی روبه رو شود.
کودک ممکن است به صورت تکانشی عمل کند و یا تحریک پذیر باشد و برای انجام تقابل با محیط پیرامون خود فعالیتهای برنامه ریزی شده ای را دنبال نکند. بعضی از کودکان در تطابق با وضعیت ها و شرایط جدید دچارمشکل هستند و عمده ای دیگر در هنگام شکست در انجام امور از خود خستگی ، عصبانیت و پرخاشگری نشان می دهند.
گاهی کودکی که تجارب ناخوشایند ذکر شده در موارد قبلی را از سر گذرانده است، احساس خوبی ندارد. کودکی که از هوش بالاتر برخوردار است ممکن است متوجه شود که در مقایسه با دیگر کودکان انجام بعضی از فعالیت ها برای وی دشوارتر است، اما علت این تفاوت را نمی داند.
این کودک ممکن است به نظر تنبل، خسته، یا بی انگیزه باشد. بعضی از این گروه از کودکان یاد می‌گیرند از انجام اموری که باعث احساس شکست و یا خجالت آنها شود طفره بروند و شانه خالی کنند. در این صورت کودکان به نظر لجباز و پر دردسر می آیند. در صورتی که کودک و والدین به این مشکلات و علل آن نایل نشوند ممکن است خود را سرزنش نمایند و باعث ایجاد تنش و مشکلات خانوادگی، فقدان اعتماد بنفس، و نا امیدی شوند.
کودک دارای اختلال در انسجام حسی عموما یکی از مشکلات ذکر شده فوق را دارد و اغلب این موارد در افراد دارای اختلال طیف اوتیسم مشاهده می شود.
ارزشیابی در انسجام حسی
در اختلال پردازش حسی سیستم عصبی به طور صحیح پردازش حسی را انجام نمی دهد در نتیجه جهان را متفاوت از آنچه توسط افراد دیگر درک می شود، درک میکنند. سپس سیستم عصبی به بدن می گوید که چگونه در برابر اطلاعات غلط واکنش نشان دهد. بنابراین رفتارهای نامتناسب با موقعیت خواهد بود. به خاطر مشکل در پردازش اطلاعات حسی، اختلال پردازش حسی نامیده می شود.
مداخله توانبخشی یکپارچگی حسی با ارزیابی و مشخص کردن اهداف مداخله‌ای شروع می شود. این ارزیابی با استفاده از تعیین جنبه‌های مختلف اختلال یکپارچگی حسی که حیطه های اجرایی فعالیت ها را تحت تاثیر قرار داده و از نظر والدین / مراقبان و کودکان مهم است، صورت می‌پذیرد.
در اختلال پردازش حسی اغلب مداخله با مشخص کردن مشکلات تلفیق حسی مانند تدافع لمسی و شنوایی شروع می شود و با مشخص کردن مشکلات تمیز حسی ادامه می یابد.
رشد کنترل وضعیتی، ثبات و طرح واره بدنی بر روی شالوده‌های تمیز حسی قرار می‌گیرد و در راستای ارتقاء سطح ادراک حسی ادامه می‌یابد.
اگر فرد نتواند به اطلاعاتی که از حس های مختلف می رسد اطمینان کند دنیایی بسیار گیج کننده و غیرقابل پیش بینی خواهد داشت. امکان دارد که فرد به طور متفاوتی نسبت به مردم پیرامونش واکنش نشان دهد و دیگران هم تصور می کنند که رفتارهای او فاقد یکپارچگی حسی و نسبتاً عجیب و غریب است.
به دلیل سوء برداشت از فعالیت‌ها، واکنش های شدید و پرخاشگری نیز ایجاد میشود که در افراد دارای ا,تیسم به عنوان رفتارهای نامناسب و یا مشکلات رفتاری شناخته شده است.
عدم وجود یک نظام یکپارچگی حسی می تواند بر روی سطوح هوشیاری فرد تاثیر بگذارد.
سطح هوشیاری فرد ممکن است یا بالا باشد که منجر به گوش به زنگی و نشان دادن عکس العمل های هوشیارانه و به موقع شود و یا برعکس ممکن است بسیار پایین باشد که منجر به بی حالی زیاد و کندی در نشان دادن عکس العمل است.
این اختلال به طور معمول با فعالیت های حرکتی و بازی گونه و انجام مهارت های مربوط به زندگی روزمره در طی دوره های مختلف و با توجه به سطوح رشد کودک مورد مداخله قرار می گیرد و با توجه به نیازهای حسی مخصوص هر فرد برنامه‌ای برای وی تهیه می شود که رژیم حسی وی را مورد توجه قرار میدهد. درمان کودکان اوتیسم
رژیم حسی شامل فعالیتهای خاصی است که به مغز می آموزد و مسیرهای مغزی و عصبی را توسعه می بخشد. این فعالیت ها سیستم عصبی را تنظیم می کند. بعضی فعالیت ها که برای افراد دارای هوشیاری زیاد مناسب هستند تمرینات آرام هستند و فعالیت های مناسب برای افراد دارای واکنش های حسی کند، و اغلب هوشیار کننده هستند.
تدوین برنامه مداخله‌ای بر اساس روش انسجام حسی با استفاده از ارزیابی انجام میشود. ارزیابی اغلب توسط یک کاردرمانگر و یا متخصص توانبخشی دارای تجربه و با استفاده از چک لیست های رشدی مختلف انجام میشود.
ارزیابی انجام شده می تواند وجود و یا عدم وجود مشکل انسجام حسی را نشان دهد به علاوه این ارزیابی می تواند پرونده ای از اطلاعات مربوط به پردازش حسی کودک را در زمینه‌های مختلف ایجاد نماید.
ارزیابی می تواند شامل کاربرد آزمون های استاندارد و مشاهده عکس العمل های کودک به تحریک حسی ، تعادل وضعیت بدن، هماهنگی، و حرکات چشم باشد. کاردرمانگر و فیزیوتراپ در ضمن ارزیابی می توانند فعالیت های خود به خود و عمومی کودک مانند بازی کردن را مورد مشاهده قرار دهند و یا ممکن است سوالاتی در مورد رشد کودک مراحل آن و الگوهای رفتاری کودک از والدین به بپرسند.
فرآیند ارزیابی معمولاً بین ۱ و ۱/۵ تا ۳ ساعت طول می‌کشد. پس از انجام ارزیابی نتایج آزمون مشخص خواهد شد و پس از آن نوبت تفسیر این نمرات و امتیازات است. برای ارزیابی اغلب کودکان کم‌سن آزمون‌های انسجام حسی و پراکسی (عملکردهای ارادی) (اس،آی،پی،تی) و یا ویرایش اولیه آزمون انسجام حسی کالیفرنیای جنوبی( اس، سی،اس،آی،تی) مورد استفاده قرار می‌گیرند. این آزمون‌ها عملکرد کودک در حیطه های زیر را مورد ارزیابی قرار میدهند.
ادراک بینایی، پردازش حسی بدنی (حس لمس و وضعیت بدن) پردازش سیستم وستیبولار، هماهنگی بین چشم و دست برنامه ریزی حرکتی و یا حرکت ارادی در صورتی که درمانگر از آزمون‌های استانداردی مانند (اس، آی، پی، تی) و یا (اس،سی،اس،آی،تی) استفاده می کند، باید دوره‌های خاصی در ارتباط با چگونگی اجرای آنها را طی کرده باشد و گواهی مربوط به اجرای آزمون را داشته باشد.
پس از تحلیل دقیق نتایج آزمون و سایر اطلاعات مربوط به ارزیابی و ترکیب آن با سایر اطلاعات کسب شده از سایر متخصصین و والدین، درمانگر اقدام به تدوین برنامه مداخله ای میکند و در این مداخلات دیدگاه انسجام حسی را به کار خواهد برد.
مداخلات بر اساس درجه، ماهیت و میزان درگیر کودک و مشکلات رشدی وی تغییر خواهند کرد. مناسب ترین شیوه مداخله‌ای بر اساس تحقیقات انجام شده و در پاسخ به نیازهای کودک و نوع مشکل وی انتخاب میشود.
برای کودکان دارای اوتیسم که نقصی آشکار در سیستم انسجام حسی خود دارند توصیه هایی در مورد مداخلات توانبخشی با استفاده از دیدگاه انسجام حسی انجام می شود.
در مورد کودکانی که در احتمال خطر مشکلات مربوط به انسجام حسی قرار دارند اما شواهد برای تشخیص قطعی وجود ندارد توصیه می شود که دوره های آزمایشی برای مشخص شدن نوع واکنش آنها به مداخلات به شیوه انسجام حسی در نظر گرفته شود.
کلینیک توانبخشی پایا در منطقه پاسداران و کلینیک توانبخشی غرب تهران در منطقه سعادت آباد با تکنیک های پیشرفته سنسوری روم، تعدیل حسی، اتاق شنیداری و اتاق تاریک به ایجاد انسجام حسی در کودکان با مشکلات یکپارچگی حسی و اختلال پردازش حسی و کودکان اوتیسم کمک می کند.
سیستم وستیبولار یکی از قسمت های اصلی سیستم یکپارچگی حسی می باشد. هنگام تغییر وضعیت سر ( تکان دادن سر برای گفتن بلی یا خیر، چرخیدن، رانندگی با ماشین و هواپیما ) گیرنده های حس تعادل( وستیبولار) در قسمت داخلی گوش اطلاعات مهمی را درباره تغییرات جاذبه و حرکات بدن ، دریافت میکند.
این پیام‌ها این امکان را به شما می دهد که تعادل خود را حفظ کنید، به میزان مناسب بر خلاف جاذبه حرکت کنید میزان تون مناسب را حفظ کنید و احساس امنیت آرامش خاطر کنید. با نشان دادن راهی به ما در هر زمانی، حس تعادل ( وستیبولار) به ما کمک میکند که تعادل بدن خود نسبت به اطرافیان را حفظ کنیم.
سیستم تعادلی بسیار سخت است و در ۲۴ ساعت روز و هر روز هفته باعث میشود که در برابر کشش نیروی جاذبه ثابت باشیم. در درون رحم، بچه‌ها شناورند و می‌آموزند که در فضای محدودی جابه‌جا شوند، گیرنده های تحریک کننده تعادلی در قسمت گوش داخلی جمع شده است.
در حالی که حس تعادل تکامل پیدا می کند، کودک بسیار دوست دارد بازی هایی کند که حس تعادل(وستیبولار) وی در آن درگیر می شود، بازی هایی مثل پایین آمدن از سرسره، تاب خوردن، چرخ و فلک، دویدن، پشتک زدن و زاری کردن خود از نرده‌های پارک. گیرنده‌های تعادلی ما علیه نیروی جاذبه فعالیت میکنند و باعث میشود حرکت برای ما بسیار راحت و لذت بخش باشد.
دستگاه تعادلی کاملا پیچیده و پیشرفته است و از قسمت های بیضی شکل و کانال‌های نیم دایره ای تشکیل شده است. عضویت های اتولیت که از سلول های اوتریکول و ساکول تشکیل شده است که سرعت خطی (افزایش سرعت) کاهش سرعت (پایین آمدن سرعت) را تشخیص میدهد.
این قسمت با موهای کوچکی به نام سیلیا پر شده که در داخل مایعی چسبنده و ژلاتینی حاوی کلسیم کربنات به نام اتو کنیا جاسازی شده است. در پاسخ های سرعتی مثل بالا رفتن سرعت ماشین، سیلیا خمیده می شود و کریستال جا به جا میشود و باعث میشود که شما اطلاعات حسی حیاتی از تعیین مسیر، شدت جاذبه زمین و سرعت حرکات به دست آورد اگر شما به آرامی کمی برای افزایش توجه خود به جاده به جلو بخزید اوتولیت های شما نشان میدهد که شما به جلو رفته اید و این حرکت سریع نبوده است و اینکه نیروی جاذبه در کمترین مقدار خود بوده است.
اگرچه، اگر درون هواپیمایی در حال بلند شدن باشید اوتولیت های شما به سرعت به شما در برابر سرعت بی نهایتتان هشدار می دهد و نیروی جاذبه شدید اثر خود را میگذارد.
در ضمن کانال های نیم دایره ای در گوش میانی، چرخش را که نوعی دیگر از حرکات است را تشخیص میدهد. آنها سه کانال پر از مایع هستند که نسبت به هم در حالت عمود قرار گرفته اند.
بنابراین هرگاه شما حرکت می کنید، آن مایع هم حرکت می کند و بر روی ساختاری به نام کاپولا هل داده میشود که شامل سلول های مو مانندی است که حرکات مکانیکی را به سیگنال های الکتریکی تبدیل می کنند. حرکات چرخشی مثل چرخیدن به دور چیزی که بر روی یک کانال اثر می گذارد، در حالی که سرتان را به نشانه تایید تکان میدهید بر روی کانال دیگر نیز اثر گذاشته و هنگامی که در حرکاتی از سمتی به سمت دیگر می روید سومین کانال را هم تحت تاثیر قرار می دهید.
در حالی که به طور همزمان با سیستم های حسی بینایی و حس عمقی کار میکنیم ، سیستم وستیبولار( تعادل) به تعادل ما ، حفظ ثبات در تون عضلات، حرکت عليه جاذبه و نگهداری تمرکز بینایی بر اطراف در حین حرکت به ما کمک می کند
رفلکس های بینایی تعادلی یک تصویر ثابت بر روی شبکیه چشم با حفظ مرکز بینایی برای ما ایجاد می کنند. برای فهمیدن چگونگی کار آن، به کلمه “تمركز” نگاه کنید و سر خود را به سمت چپ برگردانید. ممکن است آگاه شده باشید که هنگام چرخش سر چشمان شما به سمت راست می آید و بر روی لغت باقی می ماند. یکپارچگی بینایی و تعادلی به شما کمک می کند تا هنگام حرکت ، خط دیداری خود را حفظ کنید، به شما اجازه میدهد که تلویزیون نگاه کنید و هنگامی که بر روی تردمیل می دوید و یا سبب می شود کودک ارتباط چشمی اش را با شما حین بالا و پایین رفتن بر روی ترامپولین حفظ می کند.
عملکرد سیستم تعادلی مانند جهت پاپ است به شما می گوید که چگونه نسبت به سر و بدن خود در فضا آگاه باشید، سیستم تعادلی با گیرنده های حس عمقی در ماهیچه ها، مفاصل و بافت های اتصال دهنده یکپارچه می شود و بدین ترتیب شما می توانید نیروی جاذبه را خنثی کنید.
مثال هایی از سیستم تعادلی
در هنگام دوچرخه سواری دقت کنید اگر به سمت راست متمایل شوید، ماهیچه های سمت چپ شما به گونه ایی منقبض میشوند که شما را به سمت بالا و راست بکشند. در غیر این صورت، شما به راحتی به خم شدن به سمت راست ادامه می دادند تا اینکه بالاخره به زمین بخورید. از این طریق، سیستم وستیبولار به صورت مستقیم دخالت می کند، با توجه نیروی وارد آمده بر تون ماهیچه ها و وضعیت به عضله دستور داده میشود که تا چه اندازه منقبض و یا شل شود تا فرد ایستاده بماند و بر خلاف نیروی جاذبه زمین به حرکتهای خود ادامه دهد.
توانایی تعادل و حرکت برخلاف جاذبه یکی از قسمت های ضروری تکامل است. بنابراین هنگامی که کودک در غلتیدن، راه رفتن، دویدن، پریدن، دوچرخه سواری، اسکیت و امثال این ها مهارت لازم را پیدا کرد. او می آموزد که با سیستم تعادل خود در راستای محیط پیرامون خود حرکت کند و از لحاظ فیزیکی احساس امنیت در این جهان میکند. گیرنده های حس عمیق و گیرنده های وستیبولار با همکاری هم این امکان را فراهم میکند که کودک هنگام پیاده روی در پیاده رو یا چمن ، قدم زدن در برف ، پرش بر روی تخته شیرجه ، آمدن بر روی سطح آب و شنا کردن ، حرکت خود را تنظیم و تعدیل کند.
هنگامی که درباره مهارت پردازش وستیبولار مراجعین خود فکر می کنید بایستی نسبت به موارد زیر آگاه باشید :
حرکات مراجع شما شبیه چیست ؟ آیا به سمت تجربه کردن حرکات جدیدی چون دوچرخه سواری در پارک می رود یا از آنها پرهیز میکند.
آیا به رفتن به زمین بازی علاقه ای دارد ؟ آیا به صورت فعال با اسباب بازی های موجود مثل تاب یا سرسره بازی میکند ؟ یا بازی با ماسه را ترجیح میدهد ؟
اگر کودک بزرگتر باشد آیا در فعالیتهای ورزشی شرکت میکند ؟ یا فعالیتهای نشسته مثل کتاب خواندن یا تماشای تلویزیون را ترجیح میدهد ؟
آیا به باشگاه می رود و یا زمانی را به فعالیت های هوازی اختصاص میدهد ؟
آیا او همیشه سر درد دارد یا به ندرت دچار سردرد می شود ؟ وضعیت تهوع در اتومبیل ؟ دریازدگی ؟
آیا هنگامی که بیش از حد خم میشود احساس گیجی می کند؟
آیا اشتیاق به انجام حرکت دادن دارد ؟ یا به نظر می‌رسد مداوم از آن فراری است ؟
آیا همیشه تنبل و بی حال به نظر می رسد ؟
مشکلات یکپارچگی حس وستیبولار و حسی عمقی، همچنین یگپارچگی حسی وستیبولار و بینایی با انجام تمرینات یکپارچگی حسی در بخش SI کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای صابر قابل درمان و اصلاح می باشد.
حس تعادل در کودکان مبتلا به اختلالات فلج مغزی، اوتیسم، سندروم های ژنتیکی، اختلال پردازش حسی( spd ) و بزرگسالان با ضایعات نخاعی، سکته مغزی، ام اس ، پارکینگسون و تومور های مغزی دچار مشکل می شود. خدمات کاردرمانی کمک بسزایی در درمان این افراد دارد.
حسی درون بدن است که پاسخ های قاعده ای و ضروری عملکرد هایی چون میزان ضربان قلب ، تنفس، فشار خون، گرسنگی، تشنگی ، دما و احساس دفع ادرار را تشخیص میدهد.حس درونی که بر اساس بدن انسان شکل گرفته است، یک کمیت بسیار عالی برای میزان هوشیاری است و تصویر ذهنی ما را از اینکه این دنیا را چگونه درک میکنیم ترسیم میکند و جایگاه ما را در دنیا تعریف می نماید.
نقش بسیار ضروری در سطح انگیزه ، هیجانات ، احساسات و آگاهی از خود بازی دارد. هنگامی که پیام‌های حس درونی انگیزه ما را بالا می‌برند، می‌توانیم با قدرت به کارهایمان ادامه دهیم. برای مثال،مراجعی که نسبت به میزان ضربان‌قلب و میزان فشار خون خود آگاهی داشته باشد می‌تواند قضاوت کند که در چه مواقعی آهسته گام بردارد و همچنین نیازمند برخی فعالیت هاست تا پاسخهای احشایی خود را کاهش دهد.
مثال هایی از خود آگاهی
اگر فردی نسبت به تب کردن خود آگاهی داشته باشد، او می بایست نسبت به این تب گوش به زنگ باشد و اقدامات ضروری را برای بهتر شدن حال خود انجام دهد.
در بیشتر مواقع بیشتر ما نسبت به ورودی‌های حس درونی آگاه نیستیم، ورودی هایی مانند اینکه سرعت ضربان قلب ما چقدر است یا اینکه سرعت تنفس ما بدون روی دادن حادثه خاصی که آن را افزایش دهد، چقدر است، برای افرادی که نسبت به چنین چیزهایی که به طور غیر ارادی رخ میدهد حساس شده اند (مثل ضربان قلب و تنفس) افزایش تعداد آنها تولید اضطراب در فرد می‌گردد.
مشکلات پردازش سیری و گرسنگی می تواند در نتیجه مشکلات تغذیه و بیماری های خوراکی باشد، کودکان نمی‌توانند زمان دفع ادرار خود را به درستی تشخیص داده و آن را بگویند، این مرحله تا زمانی که کنترل اسفنکترهای خود را در مراحل رشدی به دست نیاورده‌اند اتفاق نمی‌افتاد چرا که آنها نمی توانند احساس اینکه چه زمانی باید به دستشویی بروند را متوجه شوند.
اگر در مورد مهارت های پردازش حس درونی کودک خود فکر می کنید باید نسبت به مواد زیر آگاه باشید :
آیا کودک در فاصله های منظمی احساس سیری یا گرسنگی می کند ؟
آیا می داند چه زمانی تشنه است ؟
هنگام افزایش ضربان قلب در طی ورزش و یا فعالیت های فیزیکی چه اقداماتی انجام میدهد ؟
حس عمقی یا حس حرکت یکی از حواس مهم جهت داشتن حرکات متناسب و یکپارچه در بدن است. اگر شما همین الان چشمان خود را ببندید می توانید با یک پیام از طرف دیگران دستان خود را کنار سر قرار دهید یا از دو طرف باز کنید.
مغز شما ممکن است بدون دیدن دستانتان دقیقاً بداند دست شما در چه جایگاهی قرار دارد. آیا می‌توانید به درستی نوک انگشتانتان را دربالای سرتان به هم برسانید؟، می‌توانید کراوات خود را بدون دیدن آن ببندید؟ تایپ کردن بر روی صفحه کامپیوتر با چشمان بسته چطور؟
حس عمیق شما آگاهی شما را نسبت به اجزای بدنتان را بهبود می بخشد، به شما اجازه می دهد که هرقسمتی از بدن خود را در همه زمان ها در مسیر درستی نگه دارید. حس عمقی از گیرنده های حسی موجود در مفاصل، ماهیچه ها، رباط ها و بافت های اتصال دهنده منشا می گیرد که به ما دقیقا می گوید اجزا بدن شما بدون آن که آن ها را ببینید در کجا قرار دارند.
مثال هایی از حس عمقی
هنگامی که شما نشسته اید و این متن را می خوانید، مفاصل، ماهیچه ها و بافت های اتصال دهنده در پاها، لگن و نشیمنگاه شما تحت فشار قرار می گیرند. هنگامی که شما بلند می شوید و راه می روید، شما ماهیچه های ویژه ای را منبسط و بقیه را منقبض کردید، و میزان فشار وارده بر مفاصل بدن خود را تغییر می دهید.
اگر شما حرکات کششی انجام دهید، عضلات خود را کوتاه و بلند می کنید و به صورت اساسی به مقدار بسیار کمی بین مفاصل خود فاصله می اندازید. اگر تشنه باشید به مقداری آب نیاز دارید بنابر این شما برای رسیدن به لیوان درون قفسه سیستم حسی عمقی به همراه سیستم بینایی به شما می گوید که تا چه میزان عضلات بازوی خود را کشش دهید با همکاری چشمتان دقیقا می دانید که چه مقدار نیاز به حرکت دارید. بدین گونه شما لیوان را پر می کنید، حس عمقی درون بازو هایتان افزایش وزن را تشخیص می دهد و نزدیک به پر شدن لیوان به شما هشدار می دهد.
اهمیت حس عمقی در بدن
آگاهی درونی از بدن سبب میشود که همواره یک نقشه ذهنی از وضعیت بدن در فضا داشته باشیم، مانند نوعی ردیابی است که در بدن می سازیم .
این تکامل بسیار زمان بر است اما توانایی بسیار معجزه آسایی است حرکات غیر ماهرانه وسفت و سخت در کودکان تازه متولد شده بسیار قابل ستایش است اما تا زمانی که او بیاموزد اجزای بدنش را در فضای حرکت دهد.
نیازی نیست بگویم که در کودکان، حرکات خام، ریختن شیر، شکستن مداد شمعی، پشت پا زدن به خود و برخورد با مبلمان یا دیگر کودکان در مهد کودک کاملاً طبیعی است. متوقف کردن حرکت قبل از رسیدن به مرحله خطر و پوشاندن لبه‌های تیز، واکنش بسیاری از والدینی است که تازه صاحب فرزند شده اند.
پرورش حس عمقی
زمین بازی یک محیط بسیار خوب برای پرورش مهارتهای حس عمقی است، به دلیل اینکه انجام فعالیت‌هایی چون بالا رفتن از نردبان، پریدن بر روی پل های زنجیره ای، آویزان شدن و یا بالا رفتن از میله های ژیمناستیک و مانند آنهایی را شامل می شود. حرکت بیشتر در محیط و درگیر شدن با مردم، اسباب بازی‌ها، ابزار و اشیا درون محیط، برای آنکه میزان بیشتری از نیروهای خود استفاده کنند بسیار خوب است.
هنگامی که کودک چالش‌های حرکتی جدیدی را می‌آموزد، ابتدا به میزان زیادی وابسته به بینایی برای گرفتن راهنمایی هست، به دقت به انگشتان خود هنگام نوشتن و بستن گره کفش هایش نگاه میکند، به پاهایش هنگام تمرین اسکیت یا رقص می نگرد و هنگام فعالیت پیچ و مهره با چشمان بسته بسیار گیج می شود.
اما پس از اینکه آنها همه کارها را با اعتماد به حس عمیقی انجام می دهند آنها می‌توانند پرتاب توپ را به درستی انجام دهند و یا بدون نگاه کردن به آینه موهای خود را ببافند کودکانی که از اینکه تنها و بدون والدینشان در شب باید به دستشویی بروند در ابتدا گریه میکنند و در نهایت می‌آموزند که بدون روشن کردن لامپی به سمت دستشویی حرکت کنند، این کار را وابسته به آگاهی از بدن خود به همراه حافظه فضایی اتاق خواب، راهرو و دستشویی است.
اگر در مورد مهارت پردازش حس عمیقی مراجعین خود فکر میکنید بایستی نسبت به موارد زیر آگاهی داشته باشید :
آیا مراجع شما از لحاظ فیزیکی سفت و سخت به نظر می‌رسد و یا حرکت خام دارد ؟
آیا حرکت مراجع با شک انجام میشود یا با قاطعیت ؟
آیا او به بازی‌هایی که نیازمند زور زیاد است علاقه دارد؟ بازی هایی مثل نخ و مهره ، بازی با خاک رس ،؟ لوگو ها و سایر اسباب بازی هایی که باید چیزی را با آنها ساخت ؟
آیا در نوشتن و رنگ کردن فشار زیادی به قلم وارد می‌آورد یا نه ؟
آیا تمایلی به آموزش چالش های فیزیکی جدیدی مثل آموزش اسکیت یا شنا کردن دارد ؟
اده از تعیین جنبه‌های مختلف اختلال یکپارچگی حسی که حیطه های اجرایی فعالیت ها را تحت تاثیر قرار داده و از نظر والدین / مراقبان و کودکان مهم است، صورت می‌پذیرد.
