دسته: روانشناسی کودک

نحوه صحبت کردن با کودکان

 یکی از سوالات رایج والدین در هنگام مراجعه به روانشناس کودک و مشاور این نکته است که روش صحبت با فرزند خود را نمی دانند و مدام با یکدیگر درگیر هستند. یک روانشناس کودک با تجربه در این زمینه می تواند کمک های لازم را ارائه دهد. نکات مختلفی در نحوه صحبت کردن با کودکان وجود دارد که در این مقاله سعی می شود به آنها اشاره شود. مرکز روانشناسی کودک دکتر صابر در غرب و شرق تهران به ارائه خدمات مشاوره، رفتار درمانی و بازی درمانی به کودکان می پردازد. دکتر صابر با سابقه بالغ بر 17 سال در حیطه کودکان و بهره گیری از نیرو های متخصص روانشناس، کاردرمان و گفتاردرمان به درمان اختلالات کودکان و آموزش نحوه ارتباط با کودکان می پردازد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

نحوه صحبت کردن با کودکان

  1. در صحبت کردن با کودک از عبارات کوتاه و دقیق استفاده کنیم

معمولاً وقتی چند پیام پیاپی به کودک می‌دهیم، او دیگر به حرف ما گوش نمی‌کند و نمی‌تواند همه پیام ها را به ذهن خود بسپارد. بسیاری از کودکانی که مشکل رفتاری دارند، مشکل فقدان توجه و تمرکز هم دارند و گاهی اصلا فراموش می کنند که ما چه دستوراتی به آنها داده ایم. ممکن است دستور اول را بگیرند و بقیه را فراموش کنند. مثلا وقتی به کودک می گوییم: لباسهایت را از روی زمین جمع کن،برنامه درسی ات را در کیفت بگذار، بعد مسواک ات را بزن و برو بخواب، چند پیام را همزمان به وی می‌دهیم که کار اشتباهی است.

پیام ها را یکی یکی به کودک بدهید و بعد از انجام هر کدام، دستور بعدی را بیان کنید. بهتر است بعد از انجام هر دستور،سعی کنیم کودک را تشویق کنیم که نسبت به انجام دستور،توجه مثبت نشان دهد. البته اگر قصد ما تقویت حافظه توالی شنیداری او باشد می‌توانیم چند جمله برای تکرار یا چند کار برای اجرا به وی بگوییم. اما به طور کلی باید پیام ما کوتاه و دقیق باشد.

  1. در روش صحبت کردن با فرزند خود ساده و روشن حرف بزنیم

دادن دستورات و توضیحات طولانی ممکن است باعث فراموش شدن بخش های اصلی پیام شود و کودک کلا از انجام همه دستورات سرپیچی کند. کودکان گفت و گو های کوتاه و جملات ساده و قابل فهم را بهتر از جملات طولانی یا جملاتی که همراه با کنایه و طعنه است، درک کرده و به خاطر می سپرند. از یک جمله کوتاه که دقیقا نشان میدهد کودک « چه کاری» را باید انجام دهد، استفاده کنید.

  1. در صحبت کردن با کودکان از بیان جملات مبهم و کلی اجتناب کنیم

اگر به کودک در مورد رفتارش یک پیام کاملا مبهم بدهیم، او متوجه نمی شود که منظور ما کدام یک از رفتارهای است و کدام رفتار را باید تغییر دهد. مثلا وقتی به او می‌گوییم عاقل باش یا اینکه می گوییم من را خجالت زده نکن، پیام‌های کاملا مبهم به کودک داده‌ایم. بنابراین در حرف زدن با کودک از کلماتی که کودک مفهوم آنها را نمی فهمد، استفاده نکنیم، بلکه دقیقا همان کاری را که از او می‌خواهیم بیان کنیم.

  1. در روش صحبت کردن با فرزند پیام باید متناسب با سن و سال کودک باشد و کودک توانایی انجام آن را داشته باشد

در مورد کودکان کوچک در لازم است پیام ها ساده تر باشند و به تناسب سن آنها،میتوان پیام های دیگری نیز به کار برد.در مورد کودکان بزرگ‌تر توضیحات بیشتر و پیچیده‌ترین لازم است.

  1. در نحوه صحبت کردن با کودکان از عبارات هرگز، همیشه و هیچ وقت، استفاده نکنیم

زمانی که از عبارات هرگز، همیشه و… استفاده می کنیم، در واقع احتمال تغییر رفتار کودک را کاهش می دهیم. وقتی پیامی را به کودک میدهیم، لازم نیست پیام عدم انجام دستور را نیز به کودک یادآوری کنیم و یا رفتارهای منفی گذشته کودک را به او گوش زد کنیم. در مورد آینده نیز پیش‌داوری نکنیم و آن را به همه زمانها تعمیم ندهیم. گفتار زیر نمونه ای از پیش داوری است:«ببین باز هم مثل دیروز،اسباب بازی ها را جمع نکردی! بزرگ شوی هیچی نمی شوی! تا ابد شلخته میمانی! همیشه بی ادبی می کنی.»

  1. در روش صحبت کردن با فرزند ارتباط چشمی خود را با او حفظ کنیم

از آنجا که حواس کودکان به آسانی پرت میشود، مطمئن شوید که هنگام صحبت کردن با کودک، او به شما نگاه میکند. این عامل نقش مهمی در پیروی کودک از دستورات دارد. نشان دهید که منظور شما از برقراری ارتباط چشمی چیست. این روش را از طریق یک بازی به کودک بیاموزید. چند متر دورتر از یکدیگر بنشینید و به چشمهای هم نگاه کنید. هر کس زودتر به اطراف نگاه کند بازنده است.

گاهی برای جلب توجه یک کودک لازم است با او تماس جسمی داشته باشید. به آرامی دستتان را روی شانه اش بگذارید یا در صورت لزوم، هر دو دست خود را روی شانه هایش قرار دهید و با ملایمت صورتش را به اطراف خود نگه دارید. یا در حالی که با او صحبت می کنید،دستش را بگیرید. برای کودکان بزرگتر یک اشاره کوچک با گذاشتن دست بر شانه اش کفایت می کند. وقتی کودک هنگام صحبت کردن به شما نگاه میکند، برای این کار او را تشویق کنید.

روش صحبت با فرزند

  1. آرام ولی قاطع صحبت کنیم

گاهی والدین شکایت می کنند و می گویند تا زمانی که فریاد نکشیم خوب به حرف ما گوش نمی کند. اگر معمولاً وقتی کاری از کودکتان می‌خواهید صدایتان را بلند می کنید،کودک می آموزد تا وقتی که صدای تان را به حداکثر نرسانده اید،به شما بی توجهی کند. چون آستانه توجه شما را میداند و تا آن موقع پیام شما را جدی نمی گیرد. اگر متوجه شدید که صدایتان لحظه به لحظه بلندتر میشود،صبر کنید،یک نفس عمیق بکشید،به چشمهای کودک خیره شوید،سپس به آهستگی و بسیار شمرده سخن بگویید.لحن کلامش ما نباید خشن و ضمناً باید بیانگر خواهش و التماس باشد.

  1. از جملات پرسشی استفاده نکنیم

وقتی به کودکتان می گویید:«میشه تکالیفت رو انجام بدی؟» اگر پاسخ دهد «حالا نه» متعجب نشوید. اگر بگویید «می آیی اتاقش را مرتب کنیم؟» این فرصت را به او دادید تا بگوید،«نمی آیم» در مورد چیزی یا کاری که می خواهید کودکتان انجام دهد،از جملات سوالی استفاده نکنید.بلکه باید با لحن و کلمات قاطع به گونه ای صحبت کنید که کودک دقیقاً بداند چه کاری باید بکند و به علاوه آن را چه موقع،کجا و چگونه انجام دهد.

کودک را به نام بخوانید.صدا کردن نام کودک توجه او را به حرف های شما جلب می کند. کودکان خردسال اغلب مدت زمان محدودی می توانند توجه کنند،بنابراین برای جلب توجه کودک خردسال،باید مدام نامش را صدا کنید.

  1. احساستان را به کودک بگویید

بدون آنکه به طور مستقیم از کودک انتقاد کنید به او بگویید در مورد اعمال و رفتارش چه احساسی دارید. برای مثال «به خاطر اینکه خودت توالت را تمیز نمی کنی،واقعا ناراحتم!» یا «وقتی به موقع به خانه بر نمی گردیم،واقعا نگران می شوم.» از انتقاد،سرزنش یا حمله کردن به کودک بپرهیزید. فقط احساستان را به طور واضح بیان کنید.

  1. قاطع و مهربان باشید

اعمال جریمه ها و تعیین محدودیت ها نباید همراه با ابراز احساسات منفی باشد. باید در هر حال،کودک شما بداند که از محبت و حمایت شما برخوردار خواهد بود،بداند شما او را دوست دارید،حتی اگر برخی از رفتار هایش نادرست باشد. به این ترتیب کودک انگیزه بیشتری برای تصحیح رفتارهای پیدا می‌کند.

 

سوالات متداول:

1- استفاده از کلمات منفی مثل “هرگز” یا “همیشه” چه پیامد هایی دارد؟
استفاده از چنین عبارات کلی و منفی باعث کاهش انگیزه و تغییر رفتار در کودک می‌شود، زیرا ذهن کودک آن را به همه‌ی زمان‌ها و شرایط تعمیم می‌دهد. وقتی به جای انتقاد و سرزنش، روی رفتار مطلوب تمرکز می‌کنیم و انتظار واحدی را مطرح می‌کنیم، کودک با آرامش بیشتری گوش می‌دهد و می‌پذیرد که تغییر رفتارش ممکن است.

2- چگونه احساسات خود را بدون ایجاد تنش به کودک منتقل کنیم؟
مهم است که بدون سرزنش مستقیم یا انتقاد، احساستان را بیان کنید. مثلا بگویید: «وقتی به موقع برنگردی، نگران می‌شوم» یا «تمیز نکردن توالت من را ناراحت می‌کند.» انتقال واضح احساس با زبان بدون حمله، به کودک کمک می‌کند درک بیشتری از تأثیر رفتار خود داشته باشد.

برچسب‌ها:

رفتار درمانی چیست

رفتاردرمانی چیست، رفتار درمانی علم رفتار انسان است. با استفاده از این علم روش هایی برای شناسایی درک و پیش بینی رفتار به دست می آید، یعنی متخصص علم رفتار، با سؤال هایی که می پرسد و پاسخ هایی که می باید قادر خواهد بود تا به شیوه بهتری رفتارهای افراد را توضیح دهد و علت بروز آنها را بیابد. روش های جدید شناسایی و تبیین رفتار باعث ایجاد روش های جدیدی برای اثرگذاری بر آن خواهد شد. کسب توانایی تنظیم رفتار هسته مرکزی تحلیل رفتار کاربردی، به عنوان یک علم است. مرکز رفتاردرمانی دکتر صابر  در زمینه رفتار درمانی شناختی و رفتار درمانی کودکان به صورت تخصصی فعالیت می نماید. روانشناسان مجرب مرکز رفتاردرمانی دکتر صابر با استفاده از تکنیک های رفتاردرمانی در ایجاد رفتار های صحیح اجتماعی و تغییر رفتار کودکان تلاش فراوانی می کنند.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

کسب علم، کوشش فرد برای درک جهان پیرامونش است. در زمان برخورد با سؤالی در مورد جهان اطراف، فرد دانشمند معمولا با استفاده از چند آزمایش اقدام به عمل می کند و به اصطلاح تجربه می کند. یافته های حاصل از این تجربه معمولا به دست چاپ سپرده می شود تا سایر دانشمندان نیز بتوانند از آن استفاده کنند. این نشریات تنها یافته هایی را چاپ می کنند که دارای استاندارهای مشخص و تعیین شده ای هستند و به اصطلاح کیفیت های مورد نظر نشریه های علمی را در نظر گرفته باشند.

رفتار درمانی در کودکان

رفتار درمانی کودکان

شرکت اعضای خانواده در برنامه رفتار درمانی کودکان حائز اهمیت فراوان است و از عناصر اصلی برنامه های جدید رفتاری به شمار می آید. برنامه مداخله ای به این شیوه، به تدریج تغییر می کند و از آموزش مهارت های پایه ای، رفتارهای سازشی به سمت مهارت های زبانی و آموزش مهارت های غیر کلامی و کلامی و تقلید تغییر می کند. پس از آن پایه ای برای انجام بازی با استفاده از اسباب بازی ایجاد می شود و بازی درمانی انجام می گیرد. پس از آنکه کودک به این مهارت ها دست بافت مرحله دوم برنامه رفتار درمانی بر آموزش زبان بیانی و استفاده از کلام کوتاه و ساده متمرکز خواهد شد و بازی های تعاملی با همسالان آغاز خواهند شد. در مراحل بسیار پیشرفته این روش، برنامه مداخله ای به خانه و مدرسه تعمیم خواهد یافت.

مراحل رفتار درمانی شناختی چیست؟

برنامه آموزشی در رفتار درمانی شناختی با توجه به چهار مرحله اصلی در نظر گرفته می شود. معرفي رفتار، کسب مهارت بر رفتار، تعمیم رفتار و تمیز رفتار، آموزش در این دیدگاه با ارائه مواد و محتوای آموزشی آغاز می شود پس از آن آموزش با استفاده از رسانه و یا برنامه آموزشی ادامه می یابد. در مرحله بعد فرد برای پاسخ دهی هدایت می شود و در آخرین مرحله فرد بر اساس پاسخ های ارائه شده پیامدی دریافت می کند. یادگیری بدون خطا، شیوه ای است که تحلیل رفتار کاربردی در پی آن است. این شیوه روشی است که احتمال پاسخ های نادرست را بسیار کم می کند. از شیوه های مختلف هدایت و کاهش و حذف تدریجی هدایت برای کم کردن میزان پاسخ های نادرست استفاده می کند و در نهایت ظرفیت کلی پاسخ دهی نادرست فردا را کاهش می دهد.

حمایت های مختلفی برای کمک به کودک دارای اوتیسم در یادگیری مفاهیم و مهارت ها در رفتاردرمانی اوتیسم وجود دارد اما هر یک از این حمایت ها باید به دلیلی از نقطه ای آغاز و در نقطه ای به تدریج کاهش یافته و حذف شوند.

رفتار درمانی شناختی

در روش رفتار درمانی هدف در نظر گرفته شده باید روشن باشد و نحوه اکتساب آن به راحتی قابل شناسایی باشد. به عبارت دیگر هدف باید به شیوه رفتاری بیان شده باشد و بر اساس این روش تکلیف به گام های تشکیل دهنده خود خرد شده باشد و با سطح رشد و سن فرد متناسب باشد. ارزیابی ها و توجه به مایل استون های رشدی در این مسیر می تواند بسیار مفید باشد. هر تکلیف جدید باید به شکل مشخصی با تکالیف پیشین در ارتباط باشد. فقدان توقف در آموزش و وجود تداوم بین تكاليف از اصول دیگری است که باید در این روش مورد توجه قرار گیرد و در نهایت باید توجه کودک به محتوا و موضوع جلب شده و بعد برنامه آموزشی آغاز شود. در ابتدای آموزش رفتار تمامی واکنش های فرد، بلافاصله تقویت می شود در مرحله دیگر پاسخ های صحیح فرد که در اثر حمایت نشان داده می شود بدون درنگ تقویت شوند و پس از حذف هدایت ها و حمایت، تشویق تنها زمانی انجام شود که فرد واکنش کاملا ( پاسخ صحیح) درست نشان داده باشد. رفتار درمانان مرکز رفتار درمانی دکتر صابر در زمینه اختلالات رفتاری و اجرای صحیح روش های رفتار درمانی به کودک و والدین کمک می کنند.

 

تکنیک های رفتاری

شکل ­دهی یکی از انواع تکنیک های رفتاری و رفتار درمانی می­باشد که برای تشویق عملکرد به سمت هدف نهایی، وقتی که آن هدف به صورت فوری در دسترس نیست، استفاده می­شود. در مراحل اوّلیه رفتار درمانی، هر رفتاری که فرد را به عملکرد دلخواهش نزدیک کند، تحسین می­شود یا پاداش داده می­شود تا به سمت رفتار در این مسیر تشویق می­شود. یک بار که یک جزء و یا سطح رفتار همواره به دست آمده است، تحسین به مدّت زیادی داده نمی­شود امّا اگر سطح دیگری از رفتار بدست آید، تحسین می­شود. وقتی که عملکرد دلخواه به طور کامل به دست آید، تحسین کردن به صورت درجه­بندی شده کاهش می­یابد تا متوقّف شود. این تکنیک نیاز دارد که عملکرد هدف یا رفتار آنالیز شده و به سطوح جزئی­تری تقسیم شود. اگر چند نفر از اعضای تیم در این مداخله درگیر شوند، همه باید بدانند که کدام مرحله می­باشد، مراجع به کدام مرحله رسیده است و با نوع تحسین و پاداشی که داده می­شود، موافق باشند. حفظ دقیق اطلاعات و ارتباط خوب، بسیار ضروری می­باشد. سندرم اختلال در عملکرد اجرایی می­تواند منجر به تکانشگری و رفتارهای نامناسب در موقعیت­های اجتماعی مانند کنایه­های جنسی یا محبّت بیش از حدّ به افراد غریبه شود. تحسین­های سریع و فراوان برای رفتارهای مناسب و قابل قبول برای فرد، توجّه مثبت و پاداش را فراهم خواهد کرد و رفتار را در طولانی­ مدّت تقویت می­کند.

راهنمایی در رفتاردرمانی

یک روند هدایت عملکرد و راهنمایی کردن می­باشد. اگر فردی نمی­تواند یک فعالیت یا تمرین را با توانایی­های اوّلیه اجرا کند یا در حال یادگیری یک مهارت جدید می­باشد، پس از آن راهنمایی می­تواند به عنوان نشانه استفاده شود. بسیار مهمّ است­ که راهنمایی­هایی که می­شود، ساده­ترین راهنمایی ضروری برای سطح عملکرد فرد و در سطح معمولی برای فردی که می­تواند به راحتی فعالیت را پردازش کند، باشد. آسیب مغزی اغلب باعث مشکل پردازش در قسمت بزرگی یا گوشه­ای از اطلاعات می­شود و راهنمایی­های زبانی باید مناسب، مختصر و ساده باشند. راهنمایی­ها می­توانند بینایی (نشان دادن)، کلامی (نوشتن و گفتن)، لمسی (راهنمایی یا جایگذاری قسمتی از بدن) یا محیطی (برای مثال، کدگذاری موارد یا مکان­ها با رنگ) باشند. آنها مراجع را با اطلاعاتی در مورد این که در مرحله بعدی این توالی چه عملکردی باید داشته باشند و برای بهبود بخشیدن به کیفیت عملکرد، مجهّز می­کنند. راهنماها می­توانند در سراسر روند و یا در قسمتی که فرد در آن مشکل دارد، فراهم شوند. این تکنیک برای درجه­بندی نیازهای فعالیت هر چه که عملکرد بیمار بهبود می­یابد، مفید می­باشد. راهنماهای فراوان و ساده در مراحل اوّل تمرین، بیشترین راهنمایی و حمایت را فراهم می­کنند و می­توانند کمک کنند تا از شکست جلوگیری شود. آنها می­توانند تا زمانی که کل فعالیت بدون راهنما انجام می­شود، پیچیدگی را، افزایش و فراوانی را، کاهش دهند. این تکنیک می­تواند به طور همزمان بیش از یک مشکل را درمان کنند، برای مثال، در حالی که فرد در حال یادگیری انجام یک وظیفه می­باشد، شکل و متن راهنماها می­توانند به خواسته­های متفاوت بر توجّه، پردازش حسی و حافظه، تنظیم شوند. راهنماها، نشانگرهای مفیدی از پیشرفت برای مراجع هستند. شکل، فراوانی و متن راهنماها که در یک فعالیت یکسان در طولانی­مدّت استفاده شده­اند می­توانند برای تهیه کردن یک تاریخچه از عملکرد و به عنوان یک اندازه­گیری از نتایج، ثبت شوند.

زنجیره سازی در رفتاردرمانی

زنجیره­ سازی یک تکنیک یادگیری است که می­تواند به دو صورت زنجیره­سازی رو به جلو و رو به عقب اعمال شود. تمرین انتخاب شده به مراحلش شکسته می­شود. در زنجیره­ سازی رو به جلو مراجع، مرحله اوّل تمرین را تکمیل می­کند و درمانگر باقی مراحل را تکمیل می­کند. وقتی که مراجع به این مرحله مسلّط شد، می­رود که هر دو مرحله یک و دو را تکمیل کرده و درمانگر مراحل باقی مانده را تکمیل می­کند. به تدریج مراجع مراحل را با موفقیّت تکمیل کرده تا این که، تمام مراحل را تکمیل کند. در زنجیره­سازی رو به عقب، برعکس اتّفاقات قبلی اعمال می­شود. درمانگر همه­ ی مراحل تمرین به جز آخرین مرحله را تکمیل کرده و آخرین گام را، مراجع تکمیل می­کند. سپس درمانگر همه مراحل را به جز دو مرحله آخر تکمیل کرده تا مراجع تکمیل کند و این روند ادامه می­یابد تا این که مراجع همه مراحل را تکمیل کند. این روش آخر مفید است چون که به مراجع تجربه­ی تکمیل یک تمرین را می­دهد، از این طریق، رضایت بیشتری نسبت به زنجیره­سازی رو به جلو وجود دارد. این تکنیک، ذاتاً تمرین را از لحاظ مدّت، نیاز به انرژی، پیچیدگی و مهارت پردازش اطلاعات به تدریج نیازها را بر شخص ایجاد می­کند. کل مراحل تمرین و فعالیت می­توانند زنجیره­وار شوند و زنجیره­سازی می­تواند راهنمایی را برای افزایش تدریجی عملکرد کاری مراجع، ترکیب کند. نقص در توجّه انتخابی و حواس پرتی (فصل 5 را ببینید) می­تواند برای همیشه مانع فرد از انجام موفّق تمرین­ها شوند. زنجیره­سازی رو به عقب فعالیت­های روزمره­ی زندگی، مانند درست کردن نوشیدنی­های گرم یا لباس پوشیدن، یک شکل مفید از درجه­بندی نیازهای فعالیت می­باشد. در مراحل اوّلیه، هدف رسیدن با کمترین فرصت برای حواس پرتی است و نیاز به توجّه می­تواند برای تسهیل عملکرد بهبود یافته در طول زمان، افزایش یابد.

 

سوالات متداول:

رفتاردرمانی برای چه مشکلاتی کاربرد دارد؟

رفتاردرمانی برای طیف وسیعی از مشکلات مؤثر است؛ از جمله اضطراب، افسردگی، وسواس، فوبیا، اختلال بیش‌فعالی و نقص توجه (ADHD)، اختلالات یادگیری، اوتیسم، مشکلات رفتاری کودکان، پرخاشگری، و حتی ترک عادت ‌هایی مثل ناخن جویدن یا مصرف دخانیات.

آیا رفتاردرمانی برای کودکان هم مناسب است؟

بله. رفتاردرمانی یکی از مؤثرترین روش‌های درمانی برای کودکان است، به‌ویژه در مواردی مثل اوتیسم، بیش‌فعالی، مشکلات گفتاری، پرخاشگری و بی‌نظمی رفتاری. در کودکان، از تکنیک‌هایی مانند بازی‌درمانی رفتاری، سیستم پاداش و قرارداد رفتاری استفاده می‌شود تا یادگیری رفتارهای مثبت به شیوه‌ای جذاب و پایدار انجام شود.

برچسب‌ها:,

استفاده از تقویت کننده در رفتاردرمانی اوتیسم

یکی از تکنیک های مورد استفاده در روش رویکرد رفتار درمانی کودکان اوتیسم، استفاده از تقویت کننده است. تقویت کننده های رفتاری موجب تثبیت سریع تر رفتار های هدف در مراحل رفتار درمانی کودک می باشند. مرکز رفتار درمانی کودک دکتر صابر در حیطه درمان کودکان با اختلالات رفتاری نظیر پرخاشگری، گوشه گیری و … فعالیت می نماید. تکنیک های رفتار درمانی اوتیسم مانند روش ABA و  PRT  در ایجاد رفتار های مناسب و روش تیچ برای تشویق کودک در جهت تولید گفتار و ایجاد ارتباط کمک می کند. مراکز درمان کودکان اوتیسم مجهز به بخش های درمانی مختلف مانند بازی درمانی، رفتاردرمانی، سنسوری روم، ماساژ درمانی، اتاق تاریک و اتاق شنیداری ، گفتاردرمانی و کاردرمانی می باشد. تقویت کننده در رفتاردرمانی اوتیسم یکی از تکنیک های موثر می باشد که در زیر به نحوه استفاده از آن اشاره می شود.

کوشش برای دریافت تقویت کننده در رفتار درمانی اوتیسم

چگونگی دریافت تقویت کننده ممکن است برای تعدادی از کودکان دشوار باشد. با استفاده از حمایت های بصری که مقدار انجام کار برای دریافت تقویت کننده را به کودک اوتیسم نشان می دهد، می توان به وی کمک کرد. این روش ها را می توان با اندک تغییری با توانمندی های کودکان مطابقت داد. استفاده از نظام اقتصاد ژئونی برای تعیین زمان دریافت تقویت کننده روشی قابل درک برای کودکان دارای اوتیسم است.

به طور مثال سکه ها بر روی مقوا قرار می گیرند، کودک می تواند به تقویت کننده مورد نظر خود ( اینجا گوش دادن به موسیقی) برسد. به یاد داشته باشید در مراحل اولیه استفاده از روش اقتصاد ژنونی تعداد ژتون های اندکی را برای دریافت تقویت کننده در نظر بگیرید و به تدریج تعداد آنها را افزایش دهید. این کار باعث می شود که کودک زودتر به تقویت کننده مورد نظر برسد و ارتباط بین تقویت کننده و ژتون ها را درک کند. به یاد داشته باشید که اگر از ژنون هایی استفاده کنید که برای کودک اوتیسم بسیار جالب و خوشایند هستند، ممکن است که نخواهد آنها را با دیگر تقویت کننده ها عوض کند و یا اگر نوع و یا شکل ژتونها به گونه ای باشد که کودک علاقه ای به کسب آنها از خود نشان ندهد، تمایلی نیز به جمع کردن آنها به منظور دریافت تقویت کننده از خود نشان نمی دهد، بنابراین بهتر است از مواردی مانند سکه، کارت های رنگی، ستاره و پاژتون های پلاستیکی رنگی استفاده کرد. روش های مختلفی را می توان برای نشان دادن زمان دریافت تقویت کننده مورد استفاده قرار داد، حتما اغلب مربیان کودکان دارای نیازهای ویژه، پس از دریافت اطلاعات کلی در مورد این روش می توانند شیوه هایی را که مناسب کودکانشان است تدوین کنند.

چرا تقویت کننده‌ها در درمان اوتیسم مؤثر هستند؟

تقویت کننده‌ها یکی از مؤثرترین ابزارها در رفتاردرمانی اوتیسم هستند، زیرا به افزایش رفتارهای مطلوب و کاهش چالش‌های رفتاری کمک می‌کنند. کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD) اغلب در یادگیری مهارت‌های اجتماعی، ارتباطی و خودتنظیمی با دشواری روبه‌رو هستند. تقویت مثبت با ارائه پاداش بلافاصله پس از رفتار هدف، انگیزه کودک را افزایش می‌دهد و احتمال تکرار آن رفتار را بالا می‌برد.

تحقیقات نشان می‌دهد که سیستم پاداش دهی در مغز کودکان اوتیسم ممکن است متفاوت عمل کند، بنابراین استفاده از تقویت کننده‌های شخصی‌سازی شده (مانند خوراکی‌های مورد علاقه، اسباب‌بازی‌ها یا تحسین کلامی) می‌تواند تأثیر بیشتری داشته باشد. همچنین، تقویت کننده‌ها به ایجاد ساختار و پیش‌بینی‌پذیری کمک می‌کنند، که برای کودکان اوتیسم بسیار مهم است زیرا اضطراب را کاهش می‌دهد.

از دیدگاه تحلیل رفتار کاربردی (ABA)، تقویت کننده‌ها پایه‌ای برای آموزش مهارت‌های جدید مانند گفتار درمانی، تعامل اجتماعی و خودیاری هستند. برای مثال، اگر کودک پس از استفاده از یک کلمه جدید، یک تشویق یا جایزه دریافت کند، احتمال استفاده مجدد از آن کلمه بیشتر می‌شود. این روش نه‌تنها یادگیری را تسریع می‌کند، بلکه اعتمادبه‌نفس کودک را نیز تقویت می‌نماید.

در رفتاردرمانی برای کودکان اوتیسم، تقویت کننده ها با تشویق و تقویت رفتارهای مطلوب عمل می ‌کنند. نکته کلیدی این است که تقویت کننده به طور مداوم و بلافاصله پس از رفتار اعمال شود تا به کودک کمک کند ارتباطی بین عمل خود و پاداش برقرار کند. تقویت کننده ها در رفتاردرمانی نقش محوری در شکل ‌دهی رفتارها، به ویژه برای کودکان مبتلا به اوتیسم، ایفا می ‌کنند. رفتاردرمانی به طور گسترده ‌ای برای کمک به کودکان، به ویژه کودکان مبتلا به اوتیسم، برای توسعه مهارت ‌های ضروری و کاهش رفتارهای نامطلوب استفاده می ‌شود. تقویت کننده ها یکی از اساسی ‌ترین اصول در رفتاردرمانی است، زیرا احتمال تکرار یک رفتار خاص را در آینده افزایش می ‌دهد. کلید تقویت کننده موثر، ثبات و زمان ‌بندی صحیح است. هنگامی که یک پیامد تقویتی به دنبال یک رفتار مطلوب می ‌آید، کودک یاد می ‌گیرد که آن رفتار منجر به یک نتیجه مثبت می ‌شود، که این امر باعث می ‌شود رفتار بیشتر اتفاق بیفتد. تقویت کننده ها در رفتاردرمانی ابزاری ضروری هستند که به شکل‌ دهی و تقویت رفتارهای مثبت، به ویژه برای کودکان مبتلا به اوتیسم، کمک می ‌کنند. با استفاده موثر از تقویت کننده ها، متخصصان رفتاردرمانی می ‌توانند مهارت ‌های جدیدی را به کودکان آموزش دهند، رفتارهای ناسازگارانه را کاهش دهند و توانایی آن ها را برای پیشرفت در محیط ‌های اجتماعی مختلف افزایش دهند. چه از طریق تقویت کننده مثبت و چه از طریق تقویت کننده منفی، هدف ایجاد تغییر رفتار پایدار و معنا دار است. خانواده ‌هایی که به دنبال رفتاردرمانی برای اوتیسم هستند، می ‌توانند به متخصصان رفتاردرمانی ماهر که این تکنیک ‌ها را در برنامه ‌های درمانی شخصی ‌سازی شده برای اطمینان از نتایج بهینه گنجانده ‌اند، اعتماد کنند. از طریق ثبات، صبر و استراتژی ‌های تقویت مناسب، کودکان مبتلا به اوتیسم می ‌توانند به پتانسیل کامل خود دست یابند و کیفیت کلی زندگی خود را بهبود بخشند. یکی از اهداف کلیدی در رفتاردرمانی، اطمینان از تعمیم رفتارهای آموخته شده در محیط‌ ها و موقعیت ‌های مختلف است. تقویت کننده نقش مهمی در این فرآیند ایفا می ‌کند. با ارائه تقویت کننده ماسب در محیط ‌های مختلف – مانند خانه، مدرسه یا جامعه – درمانگران به کودکان مبتلا به اوتیسم کمک می‌ کنند تا درک کنند که رفتار صرف نظر از محیط مناسب است. به عنوان مثال، ممکن است یک کودک برای سلام و احوالپرسی مناسب با دیگران در طول یک جلسه رفتاردرمانی تقویت شود و درمانگر با والدین همکاری می ‌کند تا همان رفتار را در خانه یا در سایر موقعیت ‌های اجتماعی تقویت کند. این تضمین می ‌کند که رفتار در تمام زمینه‌ ها، نه فقط در طول درمان، ثابت شود.

تقویت کننده در کجا به کودک اوتیسم ارائه می شود؟

تعدادی از افراد دارای اوتیسم در مورد محل انجام فعالیت تقویت کننده مورد نظرشان، نیازمند کسب اطلاعاتی هستند. منظور این است که گرچه آنها در مورد درخواست فعالیت و یا شیء تقویت کننده خود مشکلی ندارند، اما محل مناسب انجام فعالیت درخواست شده و با شی، موردنظر خود را مطابق با عرف معمول درک نمی کنند. یعنی اگر شیء خوردنی را در خواست کرده باشند، ممكن است بلافاصله پس از دریافت آن، شروع به خوردن کنند، در حالی که عرف حاکم بر کلاس و قوانین آن ممکن است مکان خاصی را برای خوردن تعیین کرده باشد. بنابراین استفاده از حمایت های بصری برای کمک به کودک در درک محل اجرای فعالیت درخواست شده، می تواند کمک کننده باشد، مثال های زیر برای بیان محل اجرای فعالیت یا شیء درخواست شده، مورد استفاده قرار می گیرد.

رویکرد رفتار درمانی در اوتیسم

همان طور که گفته شده بود ، بیان محل انجام فعالیت تقویت کننده به کودک کمک می کند تا به درک این نکته برسد که هر فعالیتی علاوه بر اینکه در زمان خاصی انجام می شود، باید در محل خاصی نیز انجام شود، گاهی برای انجام فعالیت مورد نظر کودک اوتیسم باید تغییر محل دهد و به مکان دیگری برود. مثلا، فرد ممکن است به عنوان تقویت کننده، فعالیتی مانند انجام بازی کامپیوتری را دریافت کند، اگر در کلاس درس کامپیوتر وجود نداشته باشد و یا محلی مانند آزمایشگاه برای قرار گیری کامپیوتر در نظر گرفته شده باشد، در این صورت فرد باید کلاس درس را ترک کرده و به محل قرارگیری کامپیوتر برود. اگر برای تدوین برنامه آموزشی انفرادی کودک از نوشته استفاده می کنید و فعالیت های درخواست شده از فرد را برایش نوشته اید، باید محل انجام فعالیت تقویت کننده را نیز وارد کنید و در صورت استفاده رنگ، به عنوان عاملی برجسته کننده می توانید محل انجام فعالیت را با استفاده از آن مشخص تر کنید، استفاده از عکس محل انجام فعالیت، برای کودکانی که فاقد توانایی خواندن هستند می تواند مفید باشد

نحوه انتخاب تقویت کننده‌های مؤثر برای هر کودک

انتخاب تقویت کننده‌های مؤثر در درمان اوتیسم نیازمند شناخت دقیق علایق و انگیزه‌های هر کودک است. از آنجا که کودکان طیف اوتیسم تنوع زیادی در ترجیحات حسی و رفتاری دارند، یک تقویت کننده که برای یک کودک جذاب است، ممکن است برای دیگری بی‌اثر باشد. برای شناسایی بهترین تقویت‌کننده‌ها، می‌توان از ارزیابی ترجیحات استفاده کرد، که در آن چند گزینه مختلف (مانند اسباب‌بازی، خوراکی، موسیقی یا فعالیت‌های حرکتی) به کودک ارائه می‌شود و واکنش او بررسی می‌گردد.

انواع تقویت کننده‌های رایج در اوتیسم شامل:

-تقویت کننده‌های ملموس (مانند خوراکی‌ها، اسباب‌بازی‌ها)

-تقویت کننده‌های اجتماعی (تحسین کلامی، بغل کردن)

-تقویت کننده‌های فعالیت‌محور (زمان بازی، تاب خوردن)

-تقویت کننده‌های حسی (نورهای رنگی، لمس اشیا بافت‌دار)

یک روش مؤثر، چرخش تقویت کننده‌ها است تا از خستگی و کاهش اثرگذاری جلوگیری شود. همچنین، بهتر است تقویت‌کننده‌ها به‌تدریج از مادّی به اجتماعی تغییر کنند تا کودک به‌مرور وابستگی به پاداش‌های فیزیکی را کاهش دهد.

استفاده از عکس در رویکرد رفتاردرمانی اوتیسم

با استفاده از عکس محل هایی که کودک فعالیت های تقویت کننده خود را انجام می دهد، می توان حمایت های بصری مناسب و عینی را برای فرد فراهم کرد. این محل ها می تواند آزمایشگاه، زمین بازی، محل غذاخوری و با انجام بازی های کامپیوتری باشد. پرس کردن (لمینیت) تصاویر عمر آنها را افزایش خواهد داد. با استفاده از نوار ولکرو می توان در برنامه های تقویتی مختلف از این تصاویر استفاده کرد.

 

منابع:

dreambigchildren.com

سوالات متداول:

1- آیا تقویت کننده‌ها فقط برای افزایش رفتارهای مثبت استفاده می‌شوند؟
خیر، از تقویت‌کننده‌ها برای کاهش رفتارهای نامطلوب نیز استفاده می‌شود. مثلاً اگر کودک پس از آرام نشستن (به‌جای پرخاشگری) پاداش بگیرد، این رفتار جایگزین تقویت می‌شود. این روش بخشی از مداخلات جایگزین در ABA است.

2-تقویت کننده‌های طبیعی (ذاتی) چه مزیتی نسبت به انواع مصنوعی دارند؟
تقویت‌کننده‌های ذاتی (مثل احساس موفقیت پس از انجام یک کار) نیاز به پاداش خارجی ندارند و رفتار را پایدارتر می‌کنند. این روش در بلندمدت مؤثرتر است زیرا کودک را به‌سمت انگیزه درونی هدایت می‌کند.

برچسب‌ها:,

تشویق کلامی و غیرکلامی کودکان

یکی از روش های رفتاری مورد استفاده در روانشناسی کودکان و رفتاردرمانی، روش تشویق کلامی و غیر کلامی کودکان است. در مرکز روانشناسی کودک در غرب و شرق تهران از روش های مختلف رفتاردرمانی مانند روش خاموشی، تشویق کلامی برای کودکان، اقتصاد ژتونی و در جهت ایجاد یا تصحیح رفتار های کودکان استفاده می شود. آموزش روش تشویق کلامی کودکان و تشویق کلامی دانش آموزان به والدین و معلمان در بهبود روند ارتباط کودک بسیار پراهمیت می باشد. مرکز روانشناسی کودکان دکتر صابر با در اختیار داشتن روانشناسان کودک مجرب و بخش های تخصصی مانند بخش بازی درمانی، سنسوری روم و رفتاردرمانی و گروه درمانی در بهبود اختلالات رفتاری کودکان پیشرو می باشد. در ادامه مطلب توضیح داده می شود تشویق غیر کلامی و تشویق کلامی چیست؟

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

 

نقش تشویق کلامی در تقویت مهارت‌های زبانی و اعتمادبه‌نفس

تشویق کلامی، ورای بازخورد مثبت ساده، فرصتی برای آموزش عبارات مؤدبانه، جملات حمایتی و افزایش دایره‌ی سخن گفتن کودک است. وقتی می‌گویید: «چقدر زیبا گفتی»، کودک الگو را دریافت می‌کند و در مواجهه بعدی تلاش می‌کند بهتر بیان کند. این بازخورد به‌ویژه در مراحل شروع سخن گفتن یا در کودکان دیرآموز اهمیت دارد و می‌تواند گامی مؤثر در بهبود تلفظ، مفاهیم و ساختار جمله باشد. از سوی دیگر، تشویق کلامی موجب می‌شود کودک احساس کند درک شده و تلاشش دیده شده است—چنین احساس تأییدی، عاملی کلیدی در شکل‌گیری اعتمادبه‌نفس کلامی است. مطالعات نشان می‌دهند کودکانی که بازخورد مثبت کلامی دریافت می‌کنند، در بیان احساسات و نیازهایشان مطمئن‌تر عمل می‌کنند و کمتر دچار تردید در مکالمه‌های روزمره می‌شوند. والدین می‌توانند با تأکید بر جنبه‌هایی مانند لحن، انتخاب واژه و شفافیت بیان، هم تشویق را مؤثرتر کنند و هم به اصلاح و رشد زبان کودک یاری رسانند. بنابراین، تشویق کلامی نه فقط اعتبار رفتار کودک را افزایش می‌دهد، بلکه فرصتی برای تمرین زبان و ارتقای روایت‌گری نیز فراهم می‌کند.

تأثیر تشویق غیرکلامی بر پیوند احساسی والد و کودک

تشویق غیرکلامی مانند در آغوش کشیدن، دست گرفتن، لبخند گرم یا نگاه پرمحبت، پیام عاطفی قدرتمندی دارند که «من برایت اینجا هستم» را به کودک منتقل می‌کنند. این نوع تأیید غیربیانی، به‌ویژه در لحظاتی که کودک سخنی برای گفتن ندارد یا هنوز نمی‌تواند احساساتش را کلامی بیان کند، بسیار اثرگذار است. این نوع تشویق باعث افزایش حس امنیت، آرامش و تعلق کودک به خانواده می‌شود. نوزادان و کودکان نوپا، قبل از درک زبان، این ارتباط‌های فیزیکی را به‌عنوان زبان عشق و آرامش می‌فهمند. در مراحل بعدی رشد، وقتی کودک در مواجهه با اضطراب، خستگی یا ناامیدی احساس می‌کند پشتیبانی والدین را بدون هیچ جمله‌ای دریافت می‌کند، درک عمیق‌تری از تعلق و محبت ایجاد می‌شود. برخی از نظریه‌پردازان روان‌پویشی باور دارند که این نوع ارتباط غیرکلامی پایه شخصیت امن کودک را می‌سازد. به‌علاوه در سنینی که کودک ممکن است در بیان کلامی احساس ضعف کند—مثلاً در محیط مدرسه یا با هم‌سالان—تشویق غیرکلامی والدین، نیرویی درونی فراهم می‌کند تا به خود باور داشته باشد و عملکرد بهتری در خارج از منزل داشته باشد.

بهترین زمان‌ها و موقعیت‌ها برای تشویق مؤثر

تشویق وقتی مؤثر است که به‌موقع، صادقانه و رفتارمحور انجام شود. بهترین زمان‌ها شامل وقتی است که کودک تلاش می‌کند یک مهارت جدید را یاد بگیرد—مثل یاد گرفتن پوشیدن لباس، گفتن اولین کلمه، مرتب کردن اسباب‌بازی یا همکاری در کارهای گروهی. تشویق باید بلافاصله بعد از رفتار مثبت ارائه شود تا ارتباط علت‌–نتیجه در ذهن کودک شکل بگیرد. همچنین موقعیت‌های دشوارتری مانند مواجهه کودک با چالش، شکست یا ناامیدی، فرصت مناسبی برای تشویق غیرکلامی است. در چنین شرایطی، یک نگاه پرمعنا یا بغل گرم می‌تواند پیام “من اینجا هستم و بهت افتخار می‌کنم حتی اگر اوضاع آن‌طور که دلت خواست، پیش نرفت” را منتقل کند. همچنین زمان‌هایی که کودک به‌طور خودجوش یا کمک‌خواسته عمل خوبی کرده، مانند کمک به دیگران یا احترام به خواهر/برادر، همزمان تشویق کلامی و لمس محسوس، انگیزه‌ درونی را تقویت می‌کند. بنابراین والدین باید مراقب خلق لحظه‌های مناسب و تبدیل آن‌ها به فرصت تشویق باشند و بدین‌وسیله رفتارهای مثبت را تثبیت کنند.

 

نکاتی درباره تشویق کلامی و غیرکلامی کودک

تشویق کلامی و غیر کلامی در روانشناسی کودک باید بلافاصله بعد از انجام رفتار خوب صورت گیرد. تشویق در شروع یک رفتار خوب به دفعات زیاد و برای ایجاد انگیزه بیشتر انجام می شود. برای جلوگیری از وابسته شدن کودک به این پاداش‌ها، وقتی رفتار ثبات پیدا کرد، به تدریج این تشویق های کلامی و غیر کلامی را کم کرده و گهگاه آن‌ها را ارائه کنیم تا رفتار تثبیت شود و در نهایت به جای پاداش بیرونی، پاداش درونی را جایگزین کنیم، یعنی احساس رضایت و نشاط کودک را از آن رفتار افزایش دهیم.

چگونه در مورد تشویق غیر کلامی کودکان تصمیم بگیریم؟

جوایز را باید از قبل مشخص کنید. سعی کنیم فعالیت ها و علایق کودک را به خاطر بسپاریم، مثلاً خرید اسباب بازی یا بردن کودک به پارک و…

برای ارتباط بهتر با کودک می توانیم با کمک گرفتن از خود کودک، لیستی از موارد تشویق غیر کلامی مورد علاقه او را تهیه می‌کنیم. این لیست می تواند شامل همه نوع جوایزی باشد ( انواع خوراکی،پوشاک،رفتن به شهربازی،خرید اسباب بازی یا سی دی و …).

باید تعیین کنیم که برای دریافت هر جایزه یا تشویق غیر کلامی، کودک باید چند ستاره داشته باشد. ستاره های مورد نیاز برای دریافت هرجایزه را ، متناسب با قیمت جوایز تعیین می‌کنیم.

تشویق کلامی برای کودکان

چگونه کودک به تشویق کلامی و غیر کلامی وابسته نشود؟

پاداش دادن به کودک نباید حالت رشوه دادن پیدا کند. هدف از گرفتن تشویق غیر کلامی این است که برای کودک خود انگیزه ایجاد کنیم و رفتار جدیدی را در او شکل دهیم و یا اینکه رفتار اشتباه او را تصحیح کنیم. کودکان برای انجام کارها، نیاز به حمایت و توجه والدین دارند. پاداش دادن پیاپی ممکن است کودک را بد عادت کند. به این منظور راهکارهایی برای عدم وابستگی کودک به پاداش وجود دارد.

  1. کودک نباید با اصرار و گریه و یا چانه زدن،پاداش بگیرد.
  2. پاداش های مادی را با تشویق کلامی همراه کنیم و ضمن دادن پاداش، کودک را به خاطر رفتارش تحسین کنیم، تا بتوانیم به تدریج پاداش مادی را کم کرده و در نهایت تشویق کلامی کودک را جایگزین آن کنیم. در لیست جوایز علاوه بر پاداشهای مادی می توانیم تعدادی از فعالیت های مورد علاقه کودک را نیز اضافه کنیم. به این ترتیب تشویق غیر کلامی وی همیشه مادی نخواهند بود. همچنین می توانیم از جدول فقط برای شکل دهی یک یا دو رفتار استفاده کنیم،نه بیشتر.
  3. مدت زمان استفاده از جدول نباید زیاد طولانی باشد، نهایتا دو ماه برای شکل دهی یک رفتار کافی است. برای کودک توضیح می دهیم که به چه دلیل قصد داریم از جدول استفاده کنیم و فقط زمانی تشویق می‌گیرد که استحقاق آن را داشته و رفتار درست را انجام داده باشد.
  4. تعداد برچسب هایی که دریافت می کند،در مورد رفتارهای مختلف متفاوت است. مثلا اگر رفتار موردنظر ما ساعت خواب کودک است، به ازای هر شب که کودک سر ساعت مشخص می خوابد، یک برچسب دریافت می کند. اما اگر رفتاری را مد نظر داریم که فراوانی بیشتری در روز دارد، در اوایل کار باید در فواصل زمانی کوتاه تری جایزه دریافت کند. مثلاً اگر رفتار موردنظر نق زدن کودک است، در اوایل کار به اجزاء هر نیم ساعت که آرام بود، یک برچسب دریافت می کند و به محض اینکه کودک رفتار جدید را آموخت،دفعات پاداش گرفتن را کاهش می‌دهیم.
  5. هرگز از برچسب های نامناسب یا علامت های سیاه برای نشان دادن رفتارهای نامناسب کودک استفاده نکنید.

 

سوالات متداول:

کدام نوع تشویق، کلامی یا غیرکلامی، تأثیر بیشتری بر رشد کودک دارد؟

هر دو نوع تشویق نقش مهمی دارند. تشویق کلامی کمک می‌کند کودک معنای رفتار درست را بهتر درک کند و بفهمد چرا مورد قدردانی قرار گرفته است. تشویق غیرکلامی نیز حس امنیت و محبت بیشتری به او منتقل می‌کند. ترکیب این دو روش بهترین نتیجه را دارد؛ مثلا همزمان با گفتن “آفرین عزیزم” کودک را در آغوش بگیریم یا برای موفقیتش دست بزنیم.

 آیا تشویق بیش از حد می‌تواند اثر منفی داشته باشد؟

بله. اگر کودک برای هر کار کوچک و حتی وظایف روزمره (مثل غذا خوردن یا جمع کردن اسباب‌بازی‌ها) بیش از حد تشویق شود، ممکن است وابسته به تحسین شود و انگیزه درونی‌اش کاهش پیدا کند. در چنین شرایطی کودک فقط زمانی کاری را انجام می‌دهد که تشویق دریافت کند. بنابراین بهتر است تشویق‌ها هدفمند، متعادل و متناسب با تلاش‌های واقعی کودک باشند.

 

برچسب‌ها:,

آموزش مسئولیت پذیری به کودکان

یکی از سوالات و دقدقه های مهم والدین این مطلب است که چگونه کودک مسئولیت پذیر تربیت کنیم؟ نحوه تربیت درست کودک و ارتباط مناسب با کودک چیست؟ نکته اساسی در تربیت مسئولیت پذیری فرزند می باشد. تکنیک های تربیت کودک نظیر آموزش مسئولیت پذیری به کودکان، آموزش صبر به کودکان از چالش های بزرگ والدین است. مرکز روانشناسی کودک دکتر صابر در کنار مشاوره به والدین در حیطه مسائل رفتاری کودک در بخش بازی درمانی و رفتار درمانی خود با درگیر ساختن کودکان در موقعیت های مختلف مهارت ها و آموزش مسئولیت پذیری به فرزندان را به صورت عملی تمرین می کند. مرکز توانبخشی کودکان دکتر صابر با سابقه 17 ساله در حیطه روانشناسی، رفتاردرمانی و بازی درمانی، آموزش پیش دبستانی، سنجش ورود به مدرسه و تست های هوش، کاردرمانی و گفتاردرمانی کودکان فعالیت می نماید. والدین می توانند با خاطری آسوده روش های مختلف تربیتی را در جلسات گروه درمانی تمرین و بیاموزند.

 

چگونه کودکان مسئولیت پذیر تربیت کنیم ؟

 

احساس مسئولیت را باید به تدریج در کودک ایجاد کرد و پرورش داد. مسئولیت پذیری به مرور و طی سال‌ها و با تمرین زیاد در کودک ایجاد می‌شود. آموزش مسئولیت پذیری به کودک را می‌توان از سنین اولیه آغاز کرد. در محیط خانه،با توجه به توانمندی های کودک، می‌توانیم انجام وظایفی را به او محول کنیم. مثل آب دادن به گلدان، گردگیری سطوح، جمع کردن اسباب بازی ها، پر کردن ظرف آب و… همچنین اجازه دهیم کارهای کوچک مربوط به خودش را انجام دهد،مثلاً پوشیدن کفش ها،بستن زیپ و دکمه لباس ها و…

در مورد کودکان بزرگتر، از طریق پرداخت پول تو جیبی و آموزش نحوه استفاده از آن، می توانیم حق انتخاب و مسئولیت پذیری را به او یاد دهیم. اگر کودک قدرت مدیریت و بودجه بندی پول را ندارد، می‌توان آن را در چند نوبت در اختیار او قرار داد. نباید از پول تو جیبی به عنوان ابزاری برای تنبیه کودک استفاده کرد و با عدم پرداخت آن کودک را جریمه کرد یا تحت فشار قرار داد. برای آموزش بهتر در این حیطه می توانید از مشاوره روانشناسان با تجربه مرکز تخصصی دکتر صابر استفاده نمایید.

به کودک نمونه ای نشان دهیم و او را در انتخاب فعالیت جایگزین راهنمایی کنیم

برخی از کودکان نمی توانند کاری را که در حال انجام آن هستند، متوقف کنند. زیرا نمی دانند پس از آن باید به چه کاری مشغول شوند. این والدین هستند که باید در این شرایط به یاری آنها بیایند و پیشنهادهایی در این زمینه به آنها بدهند و گاهی نیز به آنها کمک کنند تا آن کار را انجام دهند. برای مثال اگر فرزندتان کودکی را می‌زند بگویند: «آرام باش» سپس دست او را گرفته و به حالت نوازش روی سر آن کودک بکشند. گاهی لازم است این کار بارها و بارها تکرار شود تا این امر در کودک، به یک عادت تبدیل شود.

گاهی نیز اعمال کودکان به دلیل شخصیت فعال و پرتحرک آنهاست. بعضی از کودکان فعالیت بدنی بیشتری دارند، مثلاً هنگامی که کودکی روی صندلی نشسته و دائماً صندلی را تکان می دهد،این کودکان ممکن است در دسته کودکان بیش فعال جای بگیرند. والدین باید به او بگویند: «به پاهایت بگو حرکت نکنند» و با این حرف او را نسبت به عمل آگاه کنند در مورد کودکانی که فعالیت بدنی زیادی دارند، باید در کلاس درس و منزل مسئولیت های بیشتری به آنها بدهیم که نیازمند حرکت باشد. این کودکان ممکن است حتی از زمان فعالیت بدنی راحت تر مطالب آموزشی را یاد بگیرند.

چگونه کودک مسئولیت پذیر تربیت کنیم

در آموزش مسئولیت پذیری به فرزندان همه مشکلات کودک را برایش حل نکنیم

به کودک فرصت بدهیم تا خودش به دنبال راه‌حل بگردد. به کودکان اجازه دهیم راه حل های متفاوت را امتحان کنند. با این کار کودکان شیوه های حل مسئله را می آموزند، همچنین اعتماد به نفس بهتر و بیشتری کسب می کنند. بنابراین زمانی که مشکل کوچکی برای کودک ایجاد می‌شود، با عجله برای حل مشکل اقدام نکنید و واکنش هیجانی شدید نشان ندهید. بلکه با حفظ آرامش، اجازه دهید او بداند خودش توانایی برطرف کردن مشکلات زندگی را دارد و می تواند به تنهایی با آن مشکل مقابله کند. کودک را در جهت پیدا کردن راه حل هدایت کنید تا مسئولیت پذیری در کودک شکل بگیرد.

حس استقلال را در کودک خود تقویت کنیم

بچه‌ها باید مستقل زندگی کردن را بیاموزند. پس هرگاه که توانستند به تنهایی کارهای خود را انجام دهند، به آنها اجازه دهید خودشان کارها را به پایان برسانند. مثلاً وقتی کودک خودش توانایی لباس پوشیدن را دارند یا هنگامی که می تواند غذایش را خودش بخورد، این فرصت را در اختیارش قرار دهید تا مستقل بودن را تجربه کند.هیچ زمان فراموش نکنید مسئولیت دادن به کودک، برای تقویت اعتماد به نفس وی موثر و مفید است.

به کودک اجازه دهیم زیر نظر ما انتخاب هایی داشته باشد. به ویژه در مورد فعالیت هایی که کودک تمایل زیادی به انجام آنها ندارد، داشتن حق انتخاب در این موارد، معمولاً از بی‌میلی کودک خواهد کاست. مثال: دوست داری با اتوبوس برویم دندانپزشکی یا خودمان ماشین ببریم؟

بچه‌ها باید مستقل زندگی کردن را بیاموزند. پس هر گاه قادر به تنهایی کاری را انجام دهند،به آنها اجازه دهید خودشان آنها را به پایان برسانند.

مثال: امروز دوست داری، لباس آبی را بپوشی یا قرمز؟

دلت می‌خواهد شیر را در لیوان معمولی بخوری یا در لیوان عروسکی؟

از جمله تمرین‌هایی که قدرت انتخاب و تصمیم گیری را در کودک تقویت می‌کند، تمرین در فروشگاه است. به کودک اجازه میدهیم خودش ۳ تا ۵ خوراکی انتخاب کند، می‌تواند خوراکی ها را عوض کند، اما نباید به تعداد آنها اضافه کند. در چنین شرایطی، ضمن اینکه به کودک اجازه تصمیم گیری می دهیم، اولویت بندی خواسته‌هایش را همراه با آموزش می دهیم.

روانشناسی کودک

جملاتی که در آموزش استقلال به کودک کمک می کند

هنگامی که می خواهیم به خواسته‌های منطقی کودک، پاسخ مثبت بدهیم، می توانیم از جملاتی استفاده کنیم که قدرت انتخاب را به کودک می دهند.

«خودت می توانی انتخاب کنی»

«اگر دوست داری،می توانی بخری»

«هر تصمیمی بگیری،من هم با تو موافقم»

«امروز انتخاب با توست»

«اگر دلت میخواهد می توانی انجام دهی»

در آموزش مسئولیت پذیری به کودکان به جای کودک به سوال ها پاسخ ندهیم

معمولاً زمانی که در حضور والدین از کودک سوالی پرسیده می‌شود، پدر و مادر قبل از کودک پاسخ می دهند. این عمل حس استقلال را از کودک می گیرد. این کودکان زمانی که پدر و مادر حضور ندارند،قدرت تصمیم گیری و ابراز وجود ندارد.

زمانی که کودک تصمیم به انجام یک کار جدید می گیرد،با تشویق و اصرار بیش از حد،او را مجبور به انجام آن کار نکنیم. بهترین حالت این است که فقط او را حمایت کنیم.مثال: وقتی کودک تصمیم گرفته است برای اولین بار یک شعر یا داستان را در حضور جمع بخواند،اما نگران است،بهتر است بگوییم: هر زمانی که دوست داشتی و آماده بودی می توانی شروع کنی.

مثال: زمانی که تصمیم گرفته اسباب بازی جدیدی را در پارک امتحان کند،بهتر است بگوییم: هر وقت آماده بودی می توانیم برویم داخل صف بایستیم.

به این ترتیب فقط و فقط حمایت خود را از رفتار کودک نشان می‌دهیم و کودک را برای انجام آن فعالیت،تحت فشار قرار نمی دهیم.

 

سوالات متداول:

از چه سنی می‌توان مسئولیت‌پذیری را آموزش داد؟
کودک از حدود ۲–۳ سالگی با وظایف ساده مثل جمع کردن اسباب‌بازی آشنا می‌شود. هرچه سن بالاتر می‌رود، وظایف پیچیده‌تر به او سپرده شود.

چرا مسئولیت به رشد اعتمادبه‌نفس کمک می‌کند؟
انجام وظایف با موفقیت، احساس کفایت و «من توانستم» را در کودک ایجاد می‌کند. این حس پایه اعتمادبه‌نفس و انگیزه می‌شود.

برچسب‌ها:

سنجش ورود به مدرسه | سوالات تست سنجش کلاس اول | مرکز تست هوش کودکان| دکتر صابر

 با توجه به اهمیت شناسایی اختلال یادگیری در مقطع پیش دبستانی و در سنجش ورود به مدرسه، می‌توان عنوان نمود که نیم رخ پراکنده به عنوان اصطلاحی که آقای روید، سازنده نسخه پنجم مقیاس های هوشی استانفورد-بینه مطرح کرده است، از طریق بررسی دقیق نوسان نیمرخ هوشی صورت می گیرد. نوسان یا پراکنش در نیمرخ هوشی به‌عنوان سرنخی دقیق برای شناسایی کودکان با اختلال یادگیری در سنجش کلاس اول مطرح شده است و موجبات اهمیت گذاری به ترسیم و تفسیر تست های هوش را فراهم می سازد. امروزه نسخه نوین تست هوش تهران-استنفورد- بینه به محاسبه ۸ هوشبهر پرداخته و عملکرد آزمودنی را در دو حیطه با 10خرده آزمون  هوش کودک به تصویر می کشد تا بتوان نقاط ضعف و قوت کنش های شناختی مرتبط با سازه هوش آزمودنی را دریافت. در سوالات سنجش ورود به مدرسه از آیتم های این آزمون استفاده شده است. از طریق مدل سلسله مراتب توانایی های شناختی در تست هوش کودکان می توان اطلاعات مرتبط با غربالگری اختلال یادگیری را در سوالات سنجش ورودی کلاس اول به دست آورد. در مرکز تست هوش کودکان دکتر صابر متناسب با سوالات سنجش ورود به مدرسه و هوش کودکان آمادگی های لازم جهت پذیرش کودک در آزمون ورود به مدرسه انجام می شود و در صورت نیاز به آموزش های تکمیلی به بهخش آموزش پیش دبستانی کودکان ارجاع می گردد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

ضرورت تست ورود به کلاس اول چیست؟

دکتر هورن هوش را متشکل از عواملی مانند پردازش دیداری، پردازش شنیداری، پردازش کمی، سرعت پردازش، سهولت در خواندن و نگارش، حافظه کوتاه مدت و حافظه بلند مدت می داند. او اعتقاد دارد که حافظه کوتاه مدت، پردازش شنیداری و پردازش دیداری، به عنوان توانمندی‌های آسیب پذیری هستند که بعد از ۴۰ سالگی کاهش می یابد، ولی پردازش کمی، سرعت پردازش، توانایی خواندن و نگارش و حافظه بلند مدت، به عنوان توانمندی‌های اکتسابی مطرح می‌شوند و تحت تاثیر سن قرار نمی‌گیرند.

این توانمندی ها در محیط آموزشی توسعه می یابند و از آنها به عنوان توانمندی های محیطی یا اکتسابی یاد می شوند. بنابراین، هوش متبلور از دیدگاه کتل و هوش اکتسابی از دیدگاه هورن، به عنوان ابعادی از هوش شناخته می شوند که باید در محیط آموزشی توسط تست ورود به مدرسه شناسایی شده و بررسی و ارزیابی شوند تا بتوان آنها را از طریق برنامه درسی مناسب توسعه داد.

این دیدگاه در زمینه هوش، توسط معلمان، مدیران و دیگر متخصصین آموزش و پرورش مورد حمایت قرار گرفته است و امروزه به عنوان یکی از مهمترین دیدگاه های هوش برای متخصصین تعلیم و تربیت شناخته می شود. دیدگاهی که از آن به عنوان نهضت سنجش روانی- آموزشی هوش یاد میگردد.و پایه طراحی سوالات سنجش ورودی کلاس اول است. در این دیدگاه که به عنوان مبانی نظری مرتبط با نیاز سنجی شناخته می شود، اطلاعات فراگیر پیرامون کنش های شناختی آزمودنی ارائه می شود و می تواند معیار معتبر و دقیق را برای برنامه ریزی های آموزشی در حیطه سنجش ورود به مدرسه  فراهم سازد.

سوالات سنجش ورودی به کلاس اول

آزمون هوش و سوالات سنجش ورود به مدرسه

در حیطه جنبش روانی-آموزشی هوش،کارول نظریه سه لایه توانایی‌های شناختی را در سال ۱۹۸۴،ارائه داد و تا سال ۱۹۹۷ از طریق روش تحلیل عامل تاییدی، به توسعه نظریه خویش پرداخت. دیدگاه کارول در انجمن روانشناسان آمریکا در سال ۱۹۸۴ و پس از آن در سال ۱۹۹۳،مطرح و به عنوان مقبول ترین و جامع ترین دیدگاه مرتبط با سنجش هوش شناخته شد.

دیدگاه کارول در تدوین آخرین نسخه آزمون استانفورد- بینه که توسط روید و همکارانش ساختارسازی، رواسازی، اعتباریابی و هنجاریابی شده است، بسیار تاثیرگذار بود و از آن می‌توان به عنوان مدل نظریه هوش و یا روایی سازه در نسخه پنجم مقیاس های هوشی استنفورد- بینه ،یاد کرد که این نسخه ویرایش گردید و در سال ۲۰۰۵، مقیاس های هوشی استنفورد- بینه خورد سال، توسط گروه مزبور تدوین شد. این تست در سنجش تکمیلی ورود به مدرسه استفاده می شود.

به راحتی می‌توان دیدگاه کتل در زمینه هوش سیال و متبلور را در نظر گرفت و مباحث کاربردی را پیرامون تلفیق این دو رویکرد با عقاید هورن و کارول مطرح ساخت. هر سه نظریه پرداز، دیدگاه های نزدیک به هم را ارائه کرده و تلاش کردند تا مبانی نظری را پیرامون دیدگاه مرتبط با سلسله مراتب هوش عنوان سازند.

در سال ۱۹۹۷، کارول نظریه خویش را با تاکید بر دیدگاه زمین شناسی بازنگری کرد و اعتقاد داشت که هوش از سه لایه متفاوت شکل گرفته است. دوبی در این سال، نظریه خویش را به عنوان مدل سلسله مراتبی مطرح ساخت و به صورت اصلاح نگر بیان کرد که باید هوش را به عنوان یک سازنده سه لایه ای در نظر گرفت. از این رو، می‌توان دیدگاه کارول در سال ۱۹۹۷ را با دیدگاه ورنون در چهل سال پیش مترادف در نظر گرفت و شباهت فزاینده بین بانیان نهضت روانی- آموزشی هوش را با دیدگاه ورنون مورد توجه قرار داد و تاثیر دیدگاه هوش عمومی اسپیرمن و عوامل هفتگانه ترستون را در مباحث نظری هوش مشاهده کرد.

مدل کارول، جمع بندی و تلفیق دیدگاه بینه، اسپیرمن، ترستون، ورنون، کتل و حتی هاوارت گاردنر و اشترنبرگ است؛ زیرا وی تلاش کرد تا بتواند فهرستی دقیق از توانمندی های انسان طراحی کند و تصویری جامع را از توانمندی شناختی یا هوش،به صحنه نمایش بگذارد. از این دیدگاه در طراحی سوالات سنجش برای ورود به مدرسه استفاده شده است.

 

کارول در سال ۱۹۹۷،از هوش عمومی یا عامل  به عنوان بالاترین عامل یا سطح یاد می کند و آن را برترین لایه در نظر می گیرد. در لایه دوم، از استدلال سیال، استدلال کمی، دانش متبلور، حافظه کوتاه مدت و پردازش دیداری یاد می‌کند. علاوه بر آن،در لایه سوم، از توانایی نگارش و خواندن، پردازش شنوایی، بازیابی بلندمدت، سرعت پردازش، زمان واکنش سرعت و تصمیم گیری صحبت به میان می‌آورد.

تست ورود به مدرسه

مطرح نمودن دیدگاه کارول در سال ۱۹۸۴ و پس از آن بازنگری عمیق نظریه وی در سال ۱۹۹۷،باعث شد تا سازندگان این نسخه پنجم مقیاس های هوشی استانفورد-بینه، از رویکرد کارول به عنوان مناسب ترین نظریه برای ساختارسازی مقیاس های خویش استفاده کنند. این افراد اعتقاد دارند که پنج عامل بنیادی با تاکید بر جنبه های غیر کلامی و کلامی در نسخه پنجم مقیاس های هوشی استانفورد- بینه، بر اساس دیدگاه تلفیقی کتل ( C ) هورن ( H ) و سپس کارول ( C )  یا مدل ترکیبی هوش ( CHC ) عنوان شده است.

لازم به ذکر است، رویکرد کتل با هورن و کارول مشاهده کرد. همگرایی خاصی را بین مدل نظری کتل، هورن و کارول، به عنوان مدل نظریه نسخه پنجم مقیاس هوشی استانفورد- بینه مقیاس های هوشی استانفورد- بینه خردسال و نسخه نوین هوش آزمایی تهران- استانفورد-بینه، عنوان می‌شود.

مدل سلسله مراتب توانایی‌های شناختی به عنوان یکی از کامل ترین مدل های آموزشی-درمانی در حیطه سنجش کودکان جهت ورود به مدرسه و سنجش پیش دبستانی محسوب می شود که بازدهی مطلوبی را در گروه‌های استثنایی به نمایش گذاشته است. با استناد به مدل سلسله مراتب توانایی‌های شناختی،نسخه پنجم مقیاس های هوشی استانفورد-بینه طراحی و تدوین شده است تا از این طریق شکاف بین سنجش کودکان برای ورود به کلاس اول و مداخلات روانشناختی کاهش یابد.

برچسب‌ها:,

رفتار درمانی کودکان اوتیسم

یافته های علم رفتاردرمانی، در زمینه های مختلف در خدمت بشر بوده است. زمینه هایی مانند آموزش در معنی بسیار عام آن و برای تمام افراد انسان، کسب و کار و تجارت، پزشکی و ورزش. پس از آنکه کاربرد علم رفتاردرمانی برای کودکان اوتیسم مشخص شد، هزاران مقاله در مورد کاربرد این علم در زمینه اوتیسم ارائه و این حجم از اطلاعات باعث شد که تاکنون تنها روش علمی و معتبر برای افراد دارای اوتیسم رفتار درمانی کودکان اوتیسم در نظر گرفته شود. مرکز رفتاردرمانی کودکان دکتر صابر در زمینه استفاده از تکنیک های رفتاردرمانی مانند روش ABA در رفتاردرمانی اوتیسم  و… در زمینه اصلاح رفتار و آموزش مهارت های مختلف به کودکان اوتیسم فعالیت می نماید. کادر درمانی مجرب و متخصص در زمینه کاردرمانی، گفتار درمانی و روانشناسی کودک مرکز رفتاردرمانی کودک دکتر صابر را به عنوان یکی از کاملترین مراکز درمان کودکان اوتیسم تبدیل نموده است.

اختلالات رفتاری اوتیسم

یکی از مشکلات عمده کودکان اوتیسم اختلالات رفتاری این کودکان است که با علائمی نظیر، پرخاشگری، بی قراری، رفتارهای کلیشه ای و عدم ارتباط مناسب با محیط خود را نشان می دهد. این اختلالات موجب کاهش ارتباط موثر کودک اوتیسم با همسالان و والدین می گردد. کودک توانایی برقراری ارتباط اجتماعی متناسب را نداشته و نمی تواند خواسته های خود را از راه های صحیح مطرح کند همین امر موجب اضطراب و ناتوانی والدین در پیگیری تکنیک های درمانی می گردد. مرکز رفتاردرمانی دکتر صابر با مشاوره دقیق با والدین وآموزش روش های رفتاردرمانی و تکنیک های آرامسازی کودکان اوتیسم روند درمان را تسهیل نموده و بهترین نتیجه درمانی را حاصل مکند.

رفتار درمانی کودکان اوتیسم- تکنیک های رفتار درمانی

تنها روش های علمی و یافته های حاصل از آنها باید برای آموزش و مداخله با افراد دارای اوتیسم مورد استفاده قرار گیرند. علت این امر تفاوت میان افراد دارای اوتیسم است و علم تحلیل رفتار به ما این امکان را می دهد تا با استفاده از روش های نشان دهنده میزان کارایی شیوه های آموزشی مورد استفاده، توان بالقوه هر فرد دارای اوتیسم را به حداکثر برسانیم.

تحلیل رفتار کاربردی در گروه افراد دارای اتیسم با روش لوواس” آغاز گردید و بعدها به مداخلات جامع اولیه و رفتاری برای افراد دارای اوتیسم و سایر شرایط مرتبط با آن تغییر پیدا کرد. مدل های مختلفی از روش رفتار درمانی ایجاد شده است و برنامه های تکمیلی مختلف سعی کرده اند که ایرادهای گوناگون و وارد شده به این روش را رفع کنند. از جمله این ایرادها که در برنامه های جدیدتر برگرفته از روش تحلیل رفتار کاربردی رفع شده اند، حذف کودک از محیط طبیعی زندگی و ارائه برنامه در محیطی جداسازی شده است و مورد دیگر کنار گذاشتن والدین و کم توجهی نسبت به آنها است. در مدل های نوین این روش، برنامه ها تعديل شده تر و منعطف تر هستند و والدین نیز در اجرای برنامه نقش دارند.

همان طور که ذکر شد، تغییر رفتار کاربردی از روش آموزشی انفرادی (یک به یک) استفاده کرده و تقویت به عنوان یکی از عناصر بسیار مهم این برنامه رفتاری در نظر گرفته می شود. شواهد پژوهشی کافی در ارتباط با اثربخشی این روش برای آموزش مهارت های اساسی به افراد دارای اختلالات طیف اوتیسم وجود دارد. به عنوان مثال در نشریه بهداشت روانی گزارشی در ارتباط با اثربخشی این روش این گونه بیان شده است “سی سال بررسی و تحقیق نشان داده است که روش تحلیل رفتار کاربردی در کاهش رفتارهای ناخواسته و افزایش سطح ارتباط، یادگیری و رفتار مناسب اجتماعی کاملا مؤثر بوده است” آموزش در روش تحلیل رفتار کاربردی، با افراد دارای اوتیسم به صورت انفرادی و به دو شیوه در کنار هم و یا رو به رو انجام می شود.

رفتار درمانی با کودکان اوتیسم

بیش از 20 مطالعه در حیطه اوتیسم نشان داده‌ اند که درمان فشرده و طولانی ‌مدت با استفاده از اصول رفتاردرمانی نتایج را برای بسیاری از کودکان مبتلا به اوتیسم، اما نه همه آن ها، بهبود می ‌بخشد. این مطالعات بهبود هایی را در عملکرد فکری، رشد زبان، مهارت ‌های زندگی روزمره و عملکرد اجتماعی نشان می ‌دهند. مطالعاتی که با استفاده از اصول رفتاردرمانی بر روی بزرگسالان انجام شده ‌اند، اگرچه تعداد شان کمتر است، اما مزایای مشابهی را نشان می ‌دهند. رفتار درمانی تلاش می‌ کند تا رفتار های مطلوب را تقویت کرده و رفتار های ناخواسته را کاهش دهد. همچنین پیشنهاد می‌ کند که مراقبان قبل، حین، بعد و بین دوره‌ های رفتار های مشکل ‌ساز چه کارهایی می ‌توانند انجام دهند. انواع مختلف رفتار درمانی که معمولاً برای درمان اختلال طیف اوتیسم استفاده می ‌شوند، عبارت اند از:

-حمایت و رفتار مثبت :با هدف کشف دلیل رفتار مشکل ‌ساز خاص یک کودک، انجام می ‌شود. این روش برای تغییر محیط، آموزش مهارت ‌ها و ایجاد تغییرات دیگری کار می ‌کند که رفتار صحیح را برای کودک مثبت ‌تر می ‌کند. این امر کودک را تشویق می‌ کند تا به طور مناسب ‌تری رفتار کند.

-آموزش پاسخ محوری : در محیط روزمره کودک انجام می‌ شود. هدف آن بهبود چند مهارت محوری مانند انگیزه و ابتکار عمل برای برقراری ارتباط است. این مهارت ‌ها به کودک کمک می‌ کنند تا بسیاری از مهارت ‌های دیگر را بیاموزد و با موقعیت‌ های زیادی کنار بیاید.

-مداخله رفتاری فشرده اولیه: آموزش رفتاری فردی را به کودکان بسیار خردسال مبتلا به اختلال اوتیسم ارائه می ‌دهد. این روش نیاز به تعهد زمانی زیادی دارد و آموزش یک به یک یا گروهی کوچک را فراهم می ‌کند.

-آموزش آزمایشی گسسته :مهارت‌ ها را به روشی کنترل شده و گام به گام آموزش می ‌دهد. درمانگر از بازخورد مثبت برای تشویق کودک به استفاده از مهارت ‌های جدید استفاده می ‌کند.

به طور کلی، برنامه‌ های درمانی رفتار درمانی می ‌توانند به افزایش مهارت ‌های زبان و ارتباط، بهبود توجه، تمرکز، مهارت ‌های اجتماعی، حافظه و تحصیلات، خود مراقبتی، افزایش مهارت‌ های حرکتی و کاهش رفتارهای مشکل‌ ساز کمک کنند. روش‌ های رفتار درمانی برای دهه ‌ها مورد استفاده و مطالعه قرار گرفته‌ اند. آن ها به بسیاری از انواع یاد گیرندگان کمک کرده ‌اند تا مهارت ‌های مختلفی را کسب کنند، از سبک زندگی سالم‌ تر تا یادگیری یک زبان جدید.

سیستم ژتونی در رفتاردرمانی اوتیسم

همان طور که توضیح داده شد. بر اساس دیدگاه رفتاردرمانی پیامدهای رفتار تعیین کننده میزان تکرار آن رفتار در شرایط مشابه است. به دلیل اینکه ارائه تقویت کننده ها در هر زمان و مکان ممکن نبوده و گاه مقرون به صرفه نیز می باشد. نظام ژتونی می تواند جایگزین مناسبی باشد، در این روش فرد ژتون هایی را که قابل تعویض با محرکها و یا فعالیت های خوشایند و تقویت کننده ای هستند، دریافت می کند و برای رسیدن به فعالیت مورد نظر تعداد مشخصی از این ژتون ها را جمع می کند. این ژتون ها همانند پول هستند و قابل تعویض با فعالیت های دلخواه فرد می باشند. پیش از آغاز این برنامه، کودک اوتیسم باید در برنامه تقویتی قرار گیرد و ارتباط بین دریافت تقویت و عملکردهای خود را درک کرده باشد. پس از آن می توان از سیستم اقتصاد تونی استفاده کرد. زمانی که کودک اوتیسم توانایی درک جمع آوری امتیاز، ژئون و یا سایر اقلام فاقد ارزش و تعویض آنها را با تقویت کننده های مورد نظر خود می داند، استفاده از روش ژتونی می تواند بسیار مناسب باشد و برای مدت زمان مشخصی کودک را فعال نگهدارد تا امتیازات لازم برای کسب تقویت کننده موردنظر خود را جمع آوری کند. این روش کودک را در مسیر کسب تفويت نگه خواهد داشت و به وی یادآوری خواهد کرد که تقویت کننده نهایی چیست .

سیستم ژتونی در رفتار درمانی اوتیسم می تواند به اشکال گوناگونی ارائه شود، برای یک کودک خاص باید سیستم ژتونی خاص کودک ، به شکل انفرادی تدوین شود و در طی دوره فرد به طور مرتب به آن ارجاع داده شود. گام نخست برنامه مشخص کردن نوع ژتون است، یعنی باید مشخص شود کودک اوتیسم چه چیزی به عنوان ژتون دریافت خواهد کرد، سکه، ستاره برچسب و یا شیء دیگر. گام دوم تعیین این مورد است که برای دریافت تقویت کننده چند ژتون باید کسب شود. در زمانی که فرد تازه وارد برنامه شده است تعداد ژتون های مورد نیاز برای دریافت تقویت کننده را کم در نظر بگیرید (مثلا 1 ژتون برای دریافت تقویت کننده نهایی). این کار باعث می شود کودک رابطه بین ژتون و دریافت تقویت کننده را به خوبی درک کند.

پازل تصویری در درمان مشکلات رفتاری کودکان اوتیسم

استفاده از پازل های تصویری یکی از روش های بسیار عینی است که دو دسته آگاهی مهم و قابل توجه را به کودک اوتیسم ارائه می کند، نخست به وی نشان خواهد داد که تقویت کننده چیست و دوم اینکه برای دریافت تقویت کننده چه میزان کوشش باقی مانده است. برای این کار تصویر تقویت کننده مورد نظر کودک اوتیسم را (مثلا یک مجله ورزشی و با تصویر بیسکویت) بر روی یک مقوا بچسبانید و سپس آن را مانند پازل به چهار و با پنج تکه تقسیم کنید. پس از آن ملاک های مورد نظر برای دریافت هر تکه از پازل را به کودک بگویید یا نشان دهید (مثلا انجام یک تکلیف و یا حل یک معادله ریاضی)، در پایان هر فعالیت، کودک یک تکه از پازل را دریافت خواهد کرد و وقتی که پازل تکمیل شد کودک تقویت کننده مورد نظر را به دست خواهد آورد.

 

رفتاردرمانی کودکان اوتیسم

درمان رفتاری اوتیسم

اهداف رفتاری از طریق تحليل آموزشی توسط دکتر اوتیسم مشخص می شود. در تعریف تحلیل آموزشی می توان گفت: فرایندی است که در جریان آن، هدف کلی آموزش، به وظایف و اعمالی که فرد باید انجام دهد تجزیه می شود. این فعالیت به بیانی دقیق و مشخص انتظاری را که رفتار درمان از فرد دارد بیان می کند. چنین هدفی، هدف رفتاری خوانده می شود.  همان طور که می توان پیش بینی کرد این دسته از اهداف بر اساس عملکرد و با رفتار فرد یاد گیرنده بیان می شود، و منظور رفتار درمان از آموزش بخش های مختلف یک موضوع درسی را نشان می دهند. قابلیت مشاهده و اندازه گیری از مهم ترین ویژگی هایی هستند که یک هدفی رفتاری باید داشته باشد. اما چه نیازی به این کار وجود دارد و نوشتن این اهداف چه کمکی به آموزش خواهد کرد؟ در پاسخ می توان گفت که اهداف رفتاری

  1. وظیفه ای را که باید یاد گرفته شود، محدود ساخته و تمام ابهامات و مشکلات ناشی از تعبیر و تفسیر آن را بر طرف می کند.
  2.  امکان اندازه گیری و سنجش را فراهم می آورد و به این ترتیب می توان کیفیت و اثر بخشی فعالیت های یادگیری را تعیین کند
  3. رفتار درمان و کودک را قادر می سازد که بتوانند وجود تفاوت های بین سطوح مختلف رفتار را تشخیص بدهند
  4. خلاصه ای کامل و گويا از درس را فراهم می کند و به منزله یک ساخت مفهومی با پیش سازمان دهنده برای یادگیری به کار می رود

تعیین اهداف رفتار درمانی در کودکان اوتیسم

برای تعیین اهداف رفتار درمان باید سئوال هایی از خود بپرسد :

  • فرد باید چه کاری انجام دهد یا چه قابلیتی از خود نشان دهد که مشخص کند هدف را یاد گرفته است؟
  • آیا فرد می تواند بدون انجام این فعالیت به هدف کلی نایل شود؟ اگر پاسخ بله باشد بهتر است این فعالیت حذف شود و فعالیت دیگری جایگزین شود.

هرچند برای طبقه بندی اهداف رفتاری روش های مختلف رفتاردرمانی اوتیسم وجود دارد، مثلا طبقه بندی گانيه که بر اساس آن اهداف رفتاری را در طبقه های مختلفی می توان قرار داد. هدف های رفتاری بر اساس طبقه بندی بلوم در سه طبقه یا حیطه قرار می گیرند: حیطه شناختی؛ حيطه عاطفی و حیطه روانی حرکتی.

لازم به ذکر است که معمولا جداسازی این حیطه ها از یکدیگر ممکن نیست و تنها برای سهولت در توضیح فعالیت های غالب در یک هدف اقدام به جداسازی و طبقه بندی می کنند. بنابراین چنین جداسازی هایی در اصل مجازی هستند و تنها برای سهولت در کار با کودک اوتیسم انجام می شوند درجه بندی اهداف رفتاری با جزیی از لحاظ دشواری به این صورت است که ساده ترین هدف در ابتدا و دشوار ترین هدف در انتها قرار می گیرند. قبل از آنکه آموزش شروع شود یادگیرندگان بایستی دارای توانایی هایی باشند که به عنوان پیش نیاز در نظر گرفته می شوند، و این پیش نیاز ها همانند پایه هایی هستند که ساختار شناختی فرد پسروی آنها بنا خواهد شد و به فرد کمک می کند که بتواند با موفقیت به هدف های رفتاری (جزئی) دست یابد. این بخش پیش نیاز های شناختی نامیده می شود.

مثال : برای یادگیری ضرب اعداد یک رقمی در یک رقمی، کودک باید مهارت جمع و تفریق دو رقمی را بلد باشد، بنابراین تسلط بر مهارت های مربوط به جمع و تفریق اعداد یک رقمی، از پیش نیاز های ضرب اعداد یک رقمی در یک رقمی است. بارها تجربه کرده اید که عنوان فیلمی برایتان جذاب بوده و باعث شده که آن را انتخاب کنید و با علاقه ببینید، اما پس از چند دقیقه خسته می شوید و مشاهده آن را قطع می کنید و به فکر کاری دیگر می افتید. اغلب علت این است که مقدمات و پیش نیاز های مربوط به موضوع فیلم را ندارید و اطلاعات پایه ای برای درک موضوع مطرح شده در فیلم ضروری است .

شاید تجربه کرده باشید که پس از خواندن چند صفحه از یک کتاب با عنوانی نه چندان جذاب، متوجه می شوید که بر عکس تصور اوليه شما، مطالب جذاب و جالب و قابل درک هستند و بنابراین با علاقه به خواندن ادامه می دهید، زیرا که موضوع را به خوبی درک می کنید و با دانسته های پیشین شما در ارتباط است و پیش نیاز های مربوط به آن را دارید. در جلسه درمان کودک اوتیسم هم چنین اتفاقی می افتد، اگر رفتار درمان از فرایند های شناختی شکل گرفته قبلی کودک اوتیسم، اطلاع نداشته باشد، ممکن است که مطالب آموزشی خود را بدون توجه به قابلیت های آنان انتخاب کند، و در نتیجه مطالب بغرنج و غیر قابل فهم به نظر می آیند. این کار باعث می شود که اهداف آموزشی تحقق نیابند و باعث دلسردی رفتار درمان و کوکد اوتیسم شود. گذشته از آن اگر مطالب آموزشی پیش دانسته های دانش آموزان را منعکس کند، باعث کاهش میزان توجه می شود و مطالب دیگر جذابیتی برای کودک اوتیسم نخواهد داشت .

ارزیابی قبل از درمان مشکلات رفتاری کودکان اوتیسم

در نخستین مرحله، ارزشیابی کودک اوتیسم شروع می شود. این شیوه از ارزیابی، ارزشیابی تشخیصی خوانده می شود و برای سنجش پیش نیاز های شناختی مورد استفاده قرار می گیرد. علاوه بر این باید میزان اطلاع کودک اوتیسم از اهداف رفتاری مشخص شود. بنابراین، پیش آزمون با اهداف رفتاری در ارتباط است و آنها را می سنجد و ارزیابی تشخیصی پیش نیاز های شناختی مورد نیاز برای آموزش را بررسی می کند. اگر کودک اوتیسم اطلاعات مربوط به هدف رفتاری خاصی را داشته باشند می توان آن هدف را حذف کرد و با زمان بسیار اندکی را برای مرور آن در نظر گرفت. به هر حال ایده آل آن است که فرد علاوه بر اینکه پیش نیاز های شناختی مربوط به موضوع را داشته باشد اما از پیش آزمون نمره صفر بگیرد، و اطلاعاتی که رفتار درمان به عنوان اهداف رفتاری در نظر گرفته است را بلد نباشید و در اثر آموزش وی این اطلاعات در وی ایجاد شود.

رفتاردرمانی اوتیسم در منزل

درباره رفتاری فکر کنید که دوست دارید به کودک مبتلا به اوتیسم یاد بدهید. چگونه از این مراحل برای اجرای هدفتان استفاده می‌کنید؟ چگونه از تقویت/ پاداش استفاده می‌کنید؟ با چه مشکلاتی مواجهة می‌شوید و چگونه با آنها برخورد می‌کنید؟
نیو سام و رینکاور (۱۹۸۹) توضیح دادند که یادگیری آموزشی گسسته می‌تواند برای تعلیم مهارت‌های پایه مثل تاکید و حفظ توجه و خیلی از مهارت‌های اجتماعی و شفاهی مفصل‌تر که برای عملکرد مستقل مهم هستند، بکار رود. این درمان با دو هدف مقدماتی شروع می‌شود: (الف) دستور یادگیری مهارت‌های آمادگی مثل توانایی نشستن روی صندلی و توجه به چیزهایی که در محیط روی می‌دهد و (ب) کاهش رفتارهایی که مانع یادگیری می‌شود مثل عدم اطاعت، بداخلاقی و پرخاشگری، همچنین یادگیری آموزشی گسسته مبنایی برای شرکت و رسیدن به مهارت‌های مشارکت اجتماعی است. به‌محض اینکه کودک یاد گرفت آرام بنشیند و توجه کند، می‌تواند مهارت‌های پیچیده‌تری مثل رفتارهای اجتماعی و ارتباطی را آموزش ببیند. آموزش مهارت‌های اجتماعی با ارتباط چشمی آغاز می‌شود (که باید معنادار باشد) و با تقلید، یادگیری از طریق مشاهده، ابراز احساس و بازی اجتماعی ادامه می‌یابد. معمولاً شما مهارت‌های اجتماعی را ابتدا با کمک به کودک برای درک شیوه نام‌گذاری اشیاء آموزش می‌دهید (برای مثال، درک اینکه چیزهای کرد که روی زمین قل می‌خورند توپ هستند)، نام‌گذاری اشیاء توسط خودش (برای مثال نشان‌دادن توپ و گفتن توپ) با استفاده از جملات کامل (برای مثال این یک توپ قرمز است) و در نهایت، به دنبال ارتباطات خودانگیخته (برای مثال نزدیک شدن به مادر و صدا زدن مامان، توپ را به من می‌دهی؟) اما این امر با دو شرط انجام می‌شود:
۱) بدون سؤال پرسیدن از کودک
۲) اگر کودک خواهان بازی با توپ است. اگر کودک نمی‌تواند صحبت کند پس او می‌تواند از شکل‌های دیگر ارتباطی استفاده کند تا مهارت اجتماعی او افزایش یابد به محضی که کودک در مهارت‌های اجتماعی تبحر یافت، یاد می‌گیرد خودش چیزهایی که می‌خواهد را ابراز کند، یعنی برای بروز رفتار مناسب پاداش بگیرد. بعد، کودک باید توانائی ارتباط با دیگران غیر از مادرش و در محیط‌های دیگر غیر از خانه را تعمیم دهد. ازاین‌رو کودکان مبتلا به اوتیسم معمولاً بی‌اختیار از محیط یاد نمی‌گیرند، شما باید تقریباً هر چیزی را که آنها باید انجام دهند به آنها یاد دهید، حتی اگر معتقدید بدیهی است.

 

منابع:

nichd.nih.gov

autismspeaks.org

سوالات متداول:

1-آیا رفتاردرمانی می‌تواند به کودک در مدرسه کمک کند؟
بله، رفتاردرمانی مهارت‌های لازم برای محیط مدرسه مانند توجه، پیروی از دستورات و تعامل با همسالان را بهبود می‌بخشد. بسیاری از مدارس برای کودکان اوتیسم برنامه‌های رفتاردرمانی ارائه می‌دهند. همکاری بین درمانگران و معلمان می‌تواند نتایج آموزشی را بهبود بخشد.

2-والدین چگونه می‌توانند در رفتاردرمانی مشارکت کنند؟
والدین می‌توانند با یادگیری تکنیک‌های ساده رفتاردرمانی، این روش‌ها را در خانه اجرا کنند. هماهنگی بین درمانگر و والدین و ثبات در اجرای برنامه‌ها بسیار مهم است. درمانگران کلینیک دکتر صابر جلسات آموزشی ویژه‌ای برای والدین برگزار می‌کنند.

برچسب‌ها:,

چگونه صبر را به کودک بیاموزیم

برای توضیح این نکته که چگونه صبر را به کودک خود بیاموزیم باید چند نکته را در روانشناسی کودک خاطر نشان کنیم. در روانشناسی کودک برای انجام وظایف مشخص،ضروری است که اطلاعات دقیقی در اختیار کودک قرار دهیم و مدیریت زمان داشته باشیم. به این منظور لازم است کودک خود را با مفهوم قانون آشنا کنیم. کودک باید قوانین موجود در خانه را بشناسد و آن‌ها را رعایت کند. تعداد قوانینی که در یک بازه زمانی به کودکان آموزش می‌دهیم، نباید خیلی زیاد باشد،به ویژه در ابتدا، آموزش را با تعداد قوانین محدودی شروع می کنیم و بعد از گذشت مدت زمانی، مثلا بین ۲۱ روز تا یک ماه که کودک رفتار مورد نظر ما را آموخت، قوانین دیگر را به قوانین قبلی اضافه می کنیم. بعد از اینکه کودک قوانین را کاملاً آموخت، دیگر نیازی به تقویت مداوم نیست. مرکز روانشناسی کودک دکتر صابر در زمینه آموزش صبر به کودکان و مشاوره والدین فعالیت می نماید. روانشناس کودک به صورت تخصصی به والدین راهنمایی می کند که چگونه صبر را به کودک بیاموزیم و در جلسات رفتاردرمانی و بازی درمانی به صورت عملی آن را تمرین می کنند.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

آموزش مدیریت زمان- آموزش صبر و تحمل به کودکان

در آموزش مدیریت زمان در روانشناسی کودک مثلاً به کودک می‌گوییم برای انجام تکالیف از ساعت ۳ تا ساعت ۶ و وقت داری ( مفهوم زمان را می‌توان با چسباندن برچسب بر روی اعداد ساعت و تعیین بازه زمانی،به کودک آموخت. یادمان باشد در اوایل کار هر بار که قوانین از جانب کودک درست اجرا شدند، پاداش و تشویق را فراموش نکنیم.

در مورد قوانینی که تعیین میکنیم، گاهی می توانیم استثنا قائل شویم. به خصوص در مورد کودکان کوچک تر، می‌توان با توجه به شرایط، زمان را کوتاه‌تر تعیین کرد. مثل شب قبل از تعطیلی، می‌توانیم به کودک اجازه دهیم، دیر تر از همیشه بخوابد.

برای اینکه قوانین رسمیت بیشتری داشته باشند، می توانیم آنها را مکتوب کنیم، سپس آنها را به صورت یادداشت هایی در قسمت های مختلف خانه نصب کنیم. حتی اگر کودک خواندن و نوشتن نمی داند، این کار را می تواند مفید باشد. حتی می توانیم پیام خود را برای نقاشی کنیم. بچه ها معمولاً از اینکه یادداشت دریافت کنند، خوشحال می‌شود.

به کودک حق انتخاب محدود بدهیم

کودک می‌تواند تحت نظارت والدین، انتخاب هایی داشته باشد، اما نمی‌تواند به جای پدر و مادر تصمیم بگیرد. مثال: میخواهی در حمام با اردک بازی کنی یا با قایق؟

وقتی به فروشگاه رفتیم، می توانی چهارتا خوراکی انتخاب کنی!

وقتی به پارک رفتیم، میخواهی دوچرخه سواری کنی یا اسکیت بازی؟

چگونه « صبر کردن» را به کودک آموزش دهیم؟

آموزش صبر به کودکان، نقش مهمی در زندگی آینده آن ها دارد. آموختن صبر به کودک کمک می کند تا بتواند رسیدن به یک خواسته و یا لذت را به تعویق بیاندازد. بین سنین ۳ تا ۶ سالگی می‌توان این موضوع را به کودک آموزش داد. باید به کودکان آموخت که با صبر، پاداش بهتری فرا می رسد. باید به آنان بیاموزیم که با صبر کردن، حق آنها مورد غفلت قرار نگرفته و ضایع نمی شود.

آموزش صبر و تحمل به کودک

از چه سنی می توانیم «صبر»  را به کودک آموزش دهیم؟

از تولد تا 14 ماهگی: همه احتیاجات کودک را بلافاصله و آنی پاسخگو باشید، تا کودک احساس اطمینان و امنیت کند.

14 ماهگی تا 2 سالگی: نیازهای ضروری کودک باید بلافاصله تامین شود،اما نیازهای غیر ضروری او را می‌توان چند ثانیه و یا چند دقیقه ای به تاخیر انداخت. البته بعد از گذشت زمان مورد نظر، حتما باید به قول داده شده عمل شود.

2 تا 3 سالگی: می توانیم در بیشتر موارد از کودک درخواست کنیم یکی دو دقیقه تحمل کرده و منتظر بماند. در ضمن با کودک صحبت می‌کنیم و به او اطمینان می‌دهیم که خواسته اش را برآورده می کنیم،جانم فقط انجام آن کمی طول می کشد.

از 3 سالگی به بعد: می توان برخی از نیازهای کودک را از ثانیه تا دقیقه،ساعت و حتی چند روز،بسته به ضروریت نیاز،با تاخیر در اجابت کرد.

آموزش صبر به کودکان:

کودکان بزرگتر را بهتر است گاهی به مکانهایی ببریم که نیازمند صبر و حوصله است. مانند موزه،نمایشگاه و …

ساعت و یا موبایلی را تنظیم کنید و از کودک بخواهید تا زمان اتمام کار و زنگ خوردن، در یک مکان مشخص بماند و آن محل را ترک نکند. همچنین می توانیم ساعت را برای مدت زمان کوتاهی تنظیم کنیم و با او قرار بگذاریم تا زمانی که زنگ ساعت به صدا در نیامده، صحبت نکند. کارهایی مانند کشیدن نقاشی،بازی با قطعات خانه سازی و… برای این منظور مناسبند. در مورد کودک سه ساله، می توانید مدت صبر را از ۴ دقیقه تا نهایت ۹ دقیقه در نظر بگیرید.

می‌توانیم با کودک به مکان هایی برویم که باید در صف‌های انتظار منتظر نوبت ماند، مانند: نانوایی، مترو، مطب دکتر و… در چنین موقعیت‌هایی، والدین نیز باید صبور باشند و با آرامش در انتظار نوبت خود بمانند. والدینی که در چنین مواقعی نق می زنند و آرامش خود را از دست می‌دهند، در واقع به کودک خود آموزش می‌دهند که انتظار کشیدن و صبور بودن کار خوبی نیست.

بعد از خوردن غذا بلافاصله میز یا سفره را ترک نکنید و کمی صبر کنید، با کودک صحبت کنید یا ماجرایی را برای او تعریف کنید. کودک نباید احساس کند که با صبر کردن پاداش خود را از دست می‌دهد، بلکه باید بفهمد که با صبر کردن پاداش بهتری به دست می‌آورد. این آموزش را باید در عمل به کودک داد.

بهترین راه برای آموزش «صبر» به کودک این است که خودتان صبور باشید. به یاد داشته باشید که فرزندانتان رفتارها و واکنش های شما را با دقت می بیند، اگر شما به صورت مکرر صبر و تحمل خود را از دست بدهید، در واقع یک رفتار منفی را تقویت می کنید. تنفس عمیق را تمرین کنید و در شرایط دشوار آرام باشید.

نکته: برخی از والدین عادت دارند در اکثر مواقع کودک خود را منتظر بگذارند. اگر قرار باشد کودک را همیشه در انتظار نگه داریم و یا مدت انتظارش بیش از حد طولانی باشد، در واقع آن شور و هیجان و لذتی را که در لحظه ی کشف چیزی به کودک دست می‌دهد از او می گیریم و ممکن است کودک دیگر اشتیاقی برای در میان گذاشتن آن موضوع با ما نداشته باشد.

 

سوالات متداول:

  • چطور صبر را در موقعیت‌های واقعی تقویت کنیم؟
    مثلاً در فروشگاه، بازی کنید که چه چیزی در انتظار است، یا در زمان پخت غذا، با هم شمارش کنید تا زمان گذر کند.

  • آیا آموزش صبر باعث کاهش اضطراب کودک می‌شود؟
    بله. کودک یاد می‌گیرد تاخیر را نگران‌کننده نداند و آرام‌تر وضعیت را تحمل کند. به مرور صبر بر اضطراب غلبه می‌کند.

برچسب‌ها:,

نوازش باعث افزایش هوش کودک می شود

کودکان در تمام سنین نیاز به نوازش و محبت جسمی دارند. در واقع نوازش برای کودکان و حتی بزرگسال یک نیاز اساسی است. نوازش ها به صورت کلامی و غیر کلامی هستند. در بین آنها نوازش پوستی، بیشترین تاثیر را به جا می گذارد مثلاً گرفتن دست ها، در آغوش کشیدن، بوسیدن، ماساژ دادن پشت، نوازش کردن و قلقلک دادن کف پای کودک از جمله نوازش هایی هستند که معمولاً برای آنها خوشایند هستند. مرکز روانشناسی کودک دکتر صابر در حیطه آموزش نحوه ارتباط والد و کودک و رفتاردرمانی کودکان بی قرار و پرخاشگر همچنین آموزش ماساژ های مخصوص کودکان فعالیت می نماید. بخش های مجهز مرکز شامل، گروه درمانی، بازی درمانی، رفتاردرمانی، مشاوره روانشناسی، تست های تخصصی هوش، بخش آموزش پیش دبستانی، اتاق تحریکات حسی، ماساژ درمانی، آب درمانی، سنسوری روم، اتاق شنیداری، اتاق تاریک و توجه بینایی و بخش های تخصصی گفتاردرمانی و کاردرمانی می باشد که زیر نظر دکتر صابر به صورت تیمی مشغول به فعالیت می باشند.

 

تاثیر نوازش بر هوش کودکان

هوش در کودکان شامل ظرفیت آنها برای یادگیری، درک، استدلال و حل مسئله است که فراتر از دستاوردهای تحصیلی، پردازش شناختی، برقراری ارتباط و کاربرد دانش را نیز در بر می‌گیرد. نشانه‌های هوش پیشرفته یا استعداد در کودکان اغلب شامل درک پیشرفته، عمق و حساسیت عاطفی، کنجکاوی شدید، علایق منحصر به فرد، حل مسئله تخیلی، یادگیری سریع و آگاهی بالا از خود و اجتماع است.

 

ویژگی‌های یک کودک باهوش:

کنجکاوی و پرسشگری: آنها مکرراً سؤالات “چرا” می‌پرسند و فعالانه به دنبال درک دنیای اطراف خود هستند که منجر به مهارت‌های تفکر انتقادی بهتر می‌شود.

عمق و حساسیت عاطفی: کودکان بسیار باهوش ممکن است درک بالغی از احساسات نشان دهند و در سنین پایین حساسیت از خود بروز دهند.

حل مسئله خلاقانه و تخیل: آنها می‌توانند ایده‌های بدیع تولید کنند و راه‌حل‌های منحصر به فردی برای چالش‌ها بیابند، اغلب بازی و بیان تخیلی از خود نشان می‌دهند.

یادگیری پیشرفته و حافظه: کودکان باهوش اغلب اطلاعات را به سرعت جذب می‌کنند و ممکن است برای درک مفاهیم جدید به تکرار کمتری نسبت به همسالان خود نیاز داشته باشند.

آگاهی اجتماعی و خودآگاهی: آنها ممکن است نسبت به سایر کودکان همسن خود از موقعیت‌های اجتماعی و مسائل جهانی آگاهی بیشتری داشته باشند.

حس شوخ‌طبعی بالغ: کودکان باهوش می‌توانند حس شوخ‌طبعی عجیب یا بالغی داشته باشند.

مشاهده دقیق و توجه به جزئیات: آنها چیزهایی را که دیگران ممکن است نادیده بگیرند، متوجه می‌شوند و می‌توانند مشاهدات روشنگرانه‌ای درباره محیط اطراف خود داشته باشند.

 

عوامل مؤثر بر هوش:

طبیعت و تربیت: هوش ترکیبی از استعدادهای ژنتیکی و تأثیرات محیطی است، با تجربیات اولیه و یک محیط یادگیری حمایتی که نقش مهمی در رشد شناختی ایفا می‌کنند.

ذهنیت رشد: پرورش این باور که توانایی‌ها را می‌توان از طریق فداکاری و سخت‌کوشی توسعه داد، می‌تواند تأثیر مثبتی بر رشد شناختی کودک داشته باشد.

تاثیر نوازش بر هوش کودکان

انسان در دوره زندگی جنینی با حرکت مایع پیرامونش که به هنگام راه رفتن و حرکت‌های ما در صورت می‌گیرد، نوازش پوستی را تجربه می‌کند و گاهی با زدن دست و پایش به جداره های رحم، این نیاز را برطرف می سازد. اینکه نیز کودک با هر نوازش پوستی، به طور ناخودآگاه آرامش آن زمان برایش تداعی می‌شود.

همه ما با یک عطش شدید پوستی به دنیا می آییم. هنگام تولد، همه اطلاعات و احساسات ما از طریق گسترده ترین عضو ما، یعنی پوست دریافت می‌شود. هنگامی که گرمی آغوش مادر و آهنگ موزون قلب او را با پوستمان دریافت می‌کنیم، یک جریان الکتریکی ایجاد می گردد. این جریان باعث به وجود آمدن واکنش های شیمیایی خاصی می‌شود که مغز ما را به فعالیت و رشد وا می دارد و حتی موجب ترشح هورمون هایی می شود که شادابی و احساس رضایت ایجاد می‌کند. این حالت را حتماً تجربه کرده اید.

زمانی که در کوه یا جنگل یا ساحل دریا، باد ملایمی می وزد، با نوازش پوست صورتتان در شما احساس خوش و دلنشین ایجاد می‌شود، این احساس حاصل ترشح هورمون‌های بدن است. هورمون هایی که موجب حساس شادمانی می شوند.

نوازش باعث افزایش هوش کودک می شود

بدن انسان دارای ۱۰۶ عنصر شیمیایی است، تحریکات حاصل از نوازش، موجب تولید این مواد شیمیایی در مغز می‌شود. این مواد، خون، ماهیچه ها، سلول های عصبی، اندامها و قد را تغذیه می‌کنند. محرومیت از نوازش، مانع تحریک بدن برای تولید این مواد شیمیایی شده و به کودک احساس محرومیت و گرسنگی نوازشی دست می‌دهد.

نوازش پوستی به اندازه مهم است که می توانیم بگوییم با ارزش ترین حس انسان است. ما بدون چشم می توانیم زندگی کنیم، همانطور که نابینایان می‌توانند. بدون گوش هم می توانیم زندگی کنیم،مثل ناشنوایان. اما بدون حس لامسه نمی‌توانیم زندگی کنیم. والدین هر شب به هنگام خوابیدن،می‌توانند با یادآوری موفقیت‌های کودک برای او،کتاب یا قصه دلخواهش را بخوانند و همزمان پشت او را به آرامی نوازش کنند و گاهی دست ها،پاها،شانه و گردن کودک را مورد نوازش قرار دهند.

پژوهش های روانشناسی کودک متعدد نشان داده است که تقریباً تمام قاتلان،در کودکی قربانی خشونت بوده و از نوازش محروم بودند.

نوازش باعث تقویت هوش می شود

پدر و مادر می‌توانند در حضور کودک خودش آن را نیز نوازش کنند، حتی پوست دست‌ها و پاهای شان را و لذت بردن و احساس خوبشان را از این نوازشها ابراز کنند تا کودک یاد بگیرد خودش هم می تواند خودش را نوازش کند. اصولاً لذت بردن یک امر آموختنی است. تداوم این نوازش ها، موجب سهولت در یادگیری و تقویت رفتارهای مطلوب کودک می‌شود و محرومیت از آنها باعث پرخاشگری، انجام کارهای خطرناک و حتی بزهکاری می گردد.لحن گفت‌وگوی ما نیز هنگامی که قصد نوازش کردن داریم،باید گویای عنصر نوازش باشد.

سوالات متداول:

1. ماساژ لمسی و نوازش چه تاثیری بر روی هوش کودکان دارد؟

هنگام تولد، همه اطلاعات و احساسات ما از طریق گسترده ترین عضو ما، یعنی پوست دریافت می‌شود. هنگامی که گرمی آغوش مادر و آهنگ موزون قلب او را با پوستمان دریافت می‌کنیم، یک جریان الکتریکی ایجاد می گردد. این جریان باعث به وجود آمدن واکنش های شیمیایی خاصی می‌شود که مغز ما را به فعالیت و رشد وا می دارد و حتی موجب ترشح هورمون هایی می شود که شادابی و احساس رضایت ایجاد می‌کند. این حالت را حتماً تجربه کرده اید.

2. چگونه کودک را نوازش کنیم تا به افزایش هوش او کمک کنیم؟

می توان از هر زمانی برای نوازش و ماساژ لمسی کودک استفاده نمود، والدین هر شب به هنگام خوابیدن،می‌توانند با یادآوری موفقیت‌های کودک برای او،کتاب یا قصه دلخواهش را بخوانند و همزمان پشت او را به آرامی نوازش کنند و گاهی دست ها،پاها،شانه و گردن کودک را مورد نوازش قرار دهند. در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر می توانید مطلب ماساژ درمانی را در سایت ما مطالعه کنید.

برچسب‌ها:

عقب ماندگی ذهنی چیست؟

عقب ماندگی ذهنی رایج‌ترین ناتوانی رشدی است و حدود 7 درصد مشکل ذهنی کودکان و معلولیت ها را به خود اختصاص داده است. کودکان کم توان ذهنی نیاز مستمر به آموزش و توانبخشی داشته تا بتوانند از حداکثر توانایی های خود در استقلال فردی بدست آورند. مرکز توانبخشی عقب مانده ذهنی دکتر صابر در حیطه کودکان عقب مانده ذهنی و کم توان ذهنی به صورت تخصصی فعالیت می نمایند. روانشناسان مرکز روانشناسی دکتر صابر در حیطه تشخیص کم توانی ذهنی و ارائه خدمات آموزشی،همچنین ارجاع به بخش گفتاردرمانی و کاردرمانی در زمینه کودکان عقب مانده ذهنی کلینیک دکتر صابر مشغول می باشند.

ضریب هوشی فرد مبتلا به عقب ماندگی ذهنی

ضریب یا بهره هوشی ( IQ ) که به توانایی‌های ذهنی مانند استدلال کردن ،حل مسئله،یادگیری و… اشاره دارد باید زیر 70 یا حداکثر 75 باشد تا فرد جز دسته عقب ماندگی ذهنی قرار گیرد.

عقب ‌ماندگی ذهنی یک وضعیت عصبی-رشدی است که بر توانایی فرد در یادگیری و انجام فعالیت‌ های روزمره تأثیر می ‌گذارد. این وضعیت بر رفتار، مهارت ‌های اجتماعی و توانایی حفظ بهداشت و مراقبت از خود تأثیر می‌ گذارد. این وضعیت در دوران کودکی ایجاد می ‌شود و می‌ توان آن را بر اساس 3 معیار تشخیص داد: 1. چالش‌ های فکری در یادگیری آکادمیک و تجربی، استدلال، حل مسئله، قضاوت و تفکر انتزاعی. 2. مشکل در عملکرد انطباقی مانند ارتباطات، مهارت‌ های اجتماعی و زندگی مستقل. 3. شروع علائم عملکرد فکری و انطباقی در دوران کودکی یا نوجوانی. شدت ناتوانی ذهنی ممکن است از خفیف تا شدید و عمیق متغیر باشد. افراد با شدت خفیف می‌ توانند با حداقل حمایت، زندگی مستقلی داشته باشند اما ممکن است در یادگیری مفاهیم و معاشرت مشکل داشته باشند. ناتوانی ذهنی شدید منجر به تأخیر در رشد می ‌شود و کودک ممکن است مهارت ‌های ارتباطی محدودی داشته باشد. شدت عمیق منجر به ایجاد بیماری ‌های پزشکی می ‌شود زیرا کودک نمی ‌تواند هیچ فعالیت بدنی انجام دهد و نیاز به حمایت تمام وقت دارد. علائم عقب‌م اندگی ذهنی در اوایل کودکی شروع به ظاهر شدن می‌ کنند. گاهی اوقات این علائم ممکن است فیزیکی باشند مانند ظاهر غیر طبیعی، سر بزرگ یا کوچک، دست‌ ها یا پاهای غیر طبیعی. از سوی دیگر، برخی از کودکانی که از نظر جسمی سالم به نظر می ‌رسند ممکن است علائم ناتوانی ذهنی را نشان دهند مانند:

-مشکل در صحبت کردن

-تأخیر در یادگیری حرکت، راه رفتن، لباس پوشیدن و خود خوری

-تأخیر در دستیابی به نقاط عطف فکری

-مشکل در پیروی از دستور العمل ‌ها

-تأخیر در مهارت‌ های حرکتی

-رفتار پرخاشگرانه

-تشنج

-مشکل در به خاطر سپردن چیزها

شناسایی علت دقیق عقب ‌ماندگی ذهنی یک کودک ممکن است دشوار باشد اما در اینجا برخی از علل رایج آورده شده است: عوارض در دوران بارداری، عوامل ژنتیکی، عوامل محیطی، آسیب سر، تولد زودرس، عفونت مؤثر بر رشد مغز در سنین پایین و… . با این حال، بسته به شدت عقب‌ ماندگی ذهنی، انواع خاصی از درمان ممکن است به کودکان کمک کند تا زندگی مستقلی داشته باشند. این درمان‌ ها شامل موارد زیر است:

-کاردرمانی: این درمان شامل آموزش برای انجام فعالیت ‌های روزمره، درمان افزایش عملکرد دست، بهبود دست ‌خط و… است.

-گفتاردرمانی: این درمان به کودکان در ارتباطات و رشد گفتار کمک می ‌کند. همچنین در ارتباطات جایگزین زمانی که ارتباط کلامی امکان‌پذیر نیست، کمک می‌ کند.

سطوح عقب ماندگی ذهنی

گاهی اصطلاح عقب ماندگی ذهنی و ناتوانی رشدی به جای هم استفاده می‌شوند و هر دو اصطلاحی جامع برای دربرگرفتن اختلالاتی مانند اختلالات طیف اوتیسم،فلج مغزی،تاخیر رشد ای و سایر اختلالاتی است که در زمان رشد اتفاق می‌افتند.

سطوح عقب ماندگی ذهنی

سطح دامنه ( IQ )
خفیف 52-69
متوسط 36-51
شدید 20-35
عمیق 19 یا کمتر

 

علل بروز عقب ماندگی ذهنی کودکان

  1. پیش از تولد
  • کروموزومی
  • متابولیک
  • رشد مغز
  • تاثیر محیط
  1. حین تولد
  • هیپوکسی
  • وزن کم
  • بیماری ها
  1. پس از تولد
  • زیستی
  • جسمی
  • بدرفتاری اطرافیان

مشکل ذهنی کودکان

مثال هایی از عقب ماندگی ذهنی

  • سندروم داون
  • سندروم ایکس شکننده
  • بعضی از کودکان طیف اوتیسم

رایج ترین انواع عقب ماندگی ذهنی به علت مشکلات کروموزومی:

  • سندروم داون: افرادی که این سندروم را دارند در ژنوتیپ خود سه نسخه طرز کروموزوم ۲۱ دارند.
  • سندروم ایکس شکننده: در این سندروم کروموزوم های ایکس دچار جهش کروموزومی می‌شوند.

توجه: مواردی مانند افزایش بیلی روبین خون و بیماری فنیل کتونوریا ( PKU ) جز موارد متابولیک قرار می گیرند و همچنین نرسیدن اکسیژن در حین تولد یا هیپوکسی حتی به مدت بسیار کوتاهی می‌تواند باعث آسیب رسیدن بافتهای مغز نوزاد و عقب ماندگی ذهنی شود.

نمره آپگار:

در صورتی که نوزاد در هر کدام از گویه های ضربان قلب، تنفس، عضلات، بازتاب ها و رنگ بدن نمره ۲ کسب کند یعنی در مجموع نمره ۷ الی ۱۰ کند کاملا سالم است و نمرات زیر 7 یعنی نیاز به مراقبت دارد. و احتمال بروز کم توانی ذهنی نیز در کودک مشاهده می شود.

تعیین نمره آپگار

علائم                               نمره
        صفر          یک         دو
ضربان قلب ندارد کمتر از 100 بیشتر از 100
تنفس ندارد گریه ضعیف گریه شدید- خوب
انقباض عضلات سست و شل خمیدگی در اندام حرکات فعال
عکس العمل به تحریک ندارد عکس العمل ضعیف شدیدا گریه می کند
رنگ بدن رنگ پریده یا کبود بدن صورتی اندام کبود تمام بدن صورتی است

 

منابع:

careinsurance.com

سوالات متداول:

1.ضریب هوشی فرد باید در چه دامنه ای باشد تا در دسته عقب ماندگی ذهنی قرار بگیرد؟

ضریب یا بهره هوشی ( IQ ) که به توانایی‌های ذهنی مانند استدلال کردن ،حل مسئله،یادگیری و… اشاره دارد باید زیر 70 یا حداکثر 75 باشد تا فرد جز دسته عقب ماندگی ذهنی قرار گیرد.

2.رایج ترین انواع عقب ماندگی ذهنی به علت مشکلات کروموزومی چیست؟

سندروم داون، سندروم ایکس شکننده.

برچسب‌ها: