دسته: بیماری ام اس

عواقب بیماری ام اس| عاقبت بیماری ام اس | توانبخشی در ام اس |مرکز درمان ام اس دکتر صابر

ام اس یک بیماری دژنرتیو عصبی می باشد که ممکن است هر عضو از بدن را درگیر کنند. عاقب بیماری ام اس بسته به محل درگیری عصبی متفاوت می باشد. عوارض ام اس از مشکلات بینایی، گفتار تا اختلالات حرکتی متفاوت است. مشکلات حرکتی از مهمترین عواقب بیماری ام اس می باشد که بسیاری از بیماران را درگیر می کند. مرکز تشخیص و درمان ام اس دکتر صابر با در اختیار داشتن امکانات کامل توانبخشی بیماران ام اس شامل کاردرمانی ام اس و گفتاردرمانی ام اس به درمان عوارض و عواقب ام اس در بیماران می پردازد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

از عواقب مهم ام اس که توسط  دکتر ام اس مورد ارزیابی و درمان قرار می گیرد مشکلات حرکتی، اختلال در راه رفتن و مشکلات تعادلی بیمار می باشد که موجب افت استقلال فرد و خانه نشینی بیمار می گردد. این امر به مرور بیمار ام اس را از ادامه فعالیت های شغلی بازمیدارد و باعث افسردگی و گوشه گیری آنان می شوند.

عواقب بیماری ام اس (عواقب حرکتی، تعداد افتادن، مشکلات حرکتی)

1. اختلالات حرکت: محققان طی مطالعه ای اثر ام اس را بر حرکت بیش از ۱۸۰۰ نفر مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه رسیدند که افراد با انواع ام اس به طور متوسط بعد از 33.1 و 13.4 سال باید از ویلچر استفاده کنند. در مطالعه دیگر که با تمرکز بر اختلالات حرکتی بر ۷۰۳ فرد مبتلا به ام اس انجام شد نشان داد که 52.2 درصد از این افراد عصا 63.4 درصد ویلچر دستی، 36.7 درصد ویلچر برقی و 32.2 درصد اسکوتر استفاده می‌کردند.
2. تعداد افتادن: مطالعات نشان داده‌اند که مبتلایان به ام اس در مقایسه با افراد سالمند و همچنین نسبت به کسانی که دچار سکته شده‌اند، به میزان بیشتری افتادند را تجربه می‌کنند (حدود 1.3 تا 1.4 تجربه یک افتادن در طول یک ماه در مقایسه با افرادی با سایر بیماری‌های نورولوژی کال) .همچنین پژوهش ها حاکی از آن است که افراد نسبت به مراجعان دچار پارکینسون به میزان کمتری دچار افتادن می‌شوند.
3. فاکتورهای خطر: فاکتور خطر در واقع ویژگی،شرایط یا محیطی است که احتمال افتادن شخص مبتلا به ام اس را افزایش می دهد.افرادی که در مورد اختلال تعادل و تجارب حرکتی خود نگران هستند،بیشتر افتادن را تجربه می‌کنند. ماهیت افتادن غیر یکنواخت است و با علائم شناختی،اختلال عملکرد مثانه، بدتر شدن علائم در طول سال گذشته و مذکر بودن،افزایش می یابد. ارزیابی تعادل از طریق تست های تعادلی برگ، ( TUG ) و مقیاس 12 آیتمی راه رفتن ام اس سنجیده می شود. فاکتور های خطر دیگری که مرتبط با افتادن هستند عبارتند از سابقه افتادن ،استفاده از وسیله کمکی،نمره ( EDSS ) و اختلالات حس عمقی. در بعضی مطالعات به این نتیجه رسیدند که ۲۵ درصد از تجربه‌های افتادن در آشپزخانه یا حین فعالیت های تمیز کردن و ۴۳ درصد بعد از ظهر ها اتفاق می افتند. شکستگی هیپ اندام تحتانی آسیب‌های بسیار شایع ناشی از افتادن مبتلایان به ام اس هستند ( 52 درصد از کل شکستگی ها) که معمولاً با آسیب بافت نرم (کشیدگی،دررفتگی و ورم کردن) همراهند.
4. ترس از افتادن و اعتماد در تعادل: اختلالات تعادلی منجر به ترس از افتادن،کاهش اعتماد فرد به تعادل،تمایل به ساکن و بی حرکت بودن،کاهش سطح فعالیت جسمانی و کاهش خودکارآمدی در طول فعالیت های ضروری روزمره می شود. در ام اس ترس از افتادن با افتادن مرتبط میباشد. اعتماد به تعادل با استفاده از چند ابزار مورد ارزیابی قرار می گیرد. مقیاس ( ABC ) در چندین مطالعه برای ارزیابی اعتماد به تعادل استفاده شده است. در مقیاس ( ABC ) از شرکت کنندگان واسطه می شود تا به ۱۶ آیتم پاسخ دهند که به وسیله مقیاس نمره دهی از صفر تا صد درصد امتیاز داده می شود. سوال تکراری در کنار هر  آیتم این است که چگونه تعادل تان را از دست می‌دهید یا بی ثبات می شوید. مثالهایی از آیتم ها شامل راه رفتن پیرامون خانه،بالا و پایین رفتن از پله ها،کم شدن و برداشتن کفشش از روی زمین،ایستادن روی صندلی و دسترسی به اشیا اطراف،قدم گذاشتن و خارج شدن از پله برقی می باشد.

عاقبت ام اس و مشکلات تعادلی

شیوه ارزیابی سیستم تعادلی بر اساس سه جزء می باشد:

تاریخچه کلی

اولین جزء ارزیابی تعادل،جمع آوری اطلاعات در مورد توانایی شخص در انجام فعالیت‌های روزمره زندگی است. این اطلاعات هم از شخص و هم از مراقب با توجه به زمینه اجتماعی، سایکولوژیکال و محیطی گرفته می‌شود که ممکن است با اختلالات تعادل مرتبط بوده یا تداخل داشته باشد. جمع آوری اطلاعات در مورد شرایط، مکان و زمان هر افتادنی که گزارش می‌شود، نیازمند توجه می باشد. آنچه که شخص در هنگام افتادن انجام میدهند و تجربه هر علامتی مثل سرگیجه یا لرزش باید ثبت شود. مقیاس های زیر برای افراد سالمند به کار رفته اما در مطالعات مربوط به ام اس نیز استفاده می‌شود.

مقیاس ( FES ) درجه اعتماد فرد در انجام چندین فعالیت روزمره بدون افتادن را ارزیابی می کند که شامل ۱۶ آیتم راه رفتن بر سطح شیب دار،ملاقات دوستان یا اقوام،رفتن به محیط اجتماعی یا رفتن به یک مکان شلوغ می باشد.نمره های بالا بازتاب کننده اعتماد بیشتر در توانایی انجام فعالیت‌ها بدون افتادن است. در بین سالمندان نمره پایین تر از ۷۰ در مقیاس ( FES ) نشان دهنده ترس زیاد از افتادن خواهد بود.

در مقیاس ( ABC ) سطح اعتماد به تعادل در حین انجام شش و فعالیت روزمره ارزیابی می شود. مقیاس  هم فعالیت های درون منزل و هم بیرون منزل را ارزیابی نمره کامل 100 است که نشان دهنده سطح اعتماد بالا میباشد. روایی آزمون – باز آزمون مقیاس ( ABC )  در افراد مبتلا به ام اس 0.93 گزارش شده و مرتبط با تست های مختلف و تعادل استاتیک و داینامیک نمره کل پایین‌تر از ۷۵ در افراد سنین 7.6+- 65.6 غیر نرمال تلقی می‌گردد.

پزشکان علاقه‌مند به درک سطح توانایی فرد و عواقب بیماری ام اس، از ( DHI ) که یک مقیاس چند بعدی خود اجرایی است،استفاده می‌کنند. این مقیاس سطح ناتوانی جسمانی، احساسی و عملکردی را کمی سازی می کند. دامنه نمرات از صفر تا صد به معنای سطح بالای ناتوانی و نقص می باشد. اعتبار آزمون-باز آزمون این مقیاس در مبتلایان به ام اس 0.90  بود و ارتباط ضعیف آن با تستهای تعادل استاتیک و داینامیک گزارش شده است.

دو مقیاس نهایی برای درک توانایی افراد برای اجتناب از افتادن و مقابله با آن در صورت اتفاق،مفید است. مقیاس ( FCS ) نیازمند این است که شخص حس کنترل خود را برای پیشگیری از افتادن بسنجد،که شامل چهار آیتم در یک مقیاس پنج نمره ای است که یک نشان دهنده کاملاً مخالف و ۵ کاملا موافق است. کسب نمرات بالا نشان دهنده حس کنترل بیشتر برای پیشگیری از افتادن است. نمرات بالاتر نشان دهنده اعتماد فرد به خودش در مدیریت خطر افتادن خواهد بود.

ارزیابی مهارت های عملکرد و عاقبت ام اس

جزء دوم ارزیابی بر مهارت های عاقبت بیماری ام اس تمرکز دارد. اختلالات تعادل می توانند در انجام تکالیف در طول فعالیت های روزمره مشکل ایجاد کنند. برای مثال مشکل رفتن به خرید می تواند به دلیل مشکل در حرکت از ویلچر به ماشین یا در راه رفتن و چرخش سر برای دیدن اطراف باشد. تست های مبتنی بر عملکرد می‌توانند به درمانگر کمک کنند تا با مهارت های فردی مرتبط با کنترل تعادل را ارزیابی کند. مشاهدات بالینی اطلاعات بیشتری را فراهم می کند. در کل افراد با اختلالات تعادل در وضعیت ایستاده یک سطح حمایتی وسیع‌تر، فلکسیون در سطح هیپ، مچ و زانو و تنه اغلب به سمت جلو خم میشود. الگوی راه رفتن به وسیله چهار فاکتور زیر مشخص می‌شود:

1. افزایش فلکسیون هیپ و پلانتار فلکسیون مچ پا در تماس پاشنه برای کاهش فاصله بین مرکز ثقل و زمین.
2. کاهش سرعت،گام های کوتاه،افزایش زمان حمایت دو پا روی زمین در هنگام افزایش سرعت.
3. انقباض عضلات آگونیست و آنتاگونیست برای افزایش سفتی مفصلی.
4. کاهش حرکات سر و تنه به صورت کلی،اگرچه بعضی از شرکت‌کنندگان آتاکسی محوری نشان می‌دهند.

علاوه بر مشاهده، از مقیاس هایی که اجازه استانداردسازی ارزیابی و احتمال نمره دهی و مقایسه عملکرد مشخص در طول زمان را می‌دهند، میتوان استفاده نمود. برای مثال ( Equiscal )، ( six step spot) برای ارزیابی اختلالات تعادل در مبتلایان به ام اس طراحی شده اند. ابزارهای ( BBS ) و ( Dynamic ) ( Gait index ) برای سنجش عملکرد در تکالیف تعادلی استاتیک و داینامیک استفاده می شوند. هر دو مقیاس فراهم کننده نمره کلی هستند، اما آنالیز هر آیتم می‌تواند برای کاربرد آن در برنامه درمان و کمک به مشکل تعادل مفید باشد. مقیاس ( BBS ) یک ابزار روا و پایا برای مبتلایان به ام اس بوده آیا قادرند حداقل ۳۰ ثانیه بدون حمایت بایستند  یا خیر. مراجعان ام اس در آیتم هایی که نیازمند تعادل ایستاده بر سطح حمایت کوچک و در طول انتقال وزن در سطوح داخلی و خارجی هستند، عملکرد ضعیف تر از خود نشان می‌دهند. آسیب های حسی و وستیبولار به وسیله عملکرد ضعیف در تکالیفی که سر درگیر است و در تکالیف نیازمند چرخش کل بدن مشخص می شود. ۸ تکلیف این مقیاس شامل راه رفتن با چرخش سر،راه رفتن با حمل اشیا،راه رفتن پیرامون اشیا و بالا رفتن از پله می باشد. عملکرد توسط یک مقیاس ۴ نمره های سنجیده می‌شود. بر طبق مطالعات عاقبت ام اس انجام شده، آسیب کنترل سر و تنه باعث می شود که هنگام به چالش کشیده شدن اطلاعات بینایی و وستیبولار به وسیله حرکت سر،حفظ تعادل دچار مشکل شود.

ارزیابی استراتژی های حسی-حرکتی استفاده شده در انجام تکالیف

سیستم های آنالیز حرکت و صفحات استابلیومتریک برای ارزیابی مهارت های تعادلی در طول تکالیف استاتیک و راه رفتن، حالت ایستاده و استاتیک استفاده می شوند. صفحات استابلیومتریک برای درک عملکرد تعادل،استراتژی های حسی،حرکتی و تعریف آسیب های حسی،حرکتی استفاده می شوند. برای ارزیابی تعادل استاتیک معمولاً افراد می بایست بدون حرکت برای 20-60 ثانیه بایستند. این وسیله وضعیت فشار مرکزی ( COP ) در ایستادن آرام را ارزیابی می‌کند که نشان دهنده وضعیت وزنی فرد در سطح حمایتی او می باشد. لرزش سر می تواند منجر به مشکلاتی در جمع آوری اطلاعات بینایی-وستیبولار معتبر شود. اگر نوسان  ( COP ) در جهت جلو-عقب نسبت به محور داخلی-خارجی بالاتر باشد،بیانگر افزایش بی ثباتی در صفحه ساژیتال است. حرکات ( COP ) فراهم کننده اطلاعات مهمی برای استراتژی های استفاده شده برای کنترل تعادل است. برای مثال،ضعف اندام تحتانی چپ نشان‌دهنده تمایل به سمت راست می باشد.

بیماری ام اس چیست |علائم ام اس |نشانه‌های ام اس| MS|مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر

بیماری ام اس چیست؟ اسکلروز متعدد یا ام اس نوعی بیماری خود ایمنی است که در آن غلاف میلین تخریب می شود و باعث شکل گیری پلاکهایی در قسمت هایی از ماده سفید مغز و طناب نخاعی می گردد که گاهی اوقات تا ماده خاکستری گسترش می یابد. این بیماری در سیستم عصبی مرکزی رخ می‌دهد و به ندرت با ناهنجاری‌های سیستم عصبی محیطی همراه می‌شود. از علائم ام اس، تخریب میلین است که باعث ایجاد نواحی پراکنده آسیب دیده در مغز و نخاع، بخصوص اطراف بطن ها و ساقه مغز میشود و طیف گسترده ای از علائم و نشانه ها ی ام اس را ایجاد میکند. اولین بار بیماری ms در سال ۱۸۶۸ توسط جین مارتین چارکت متخصص اعصاب فرانسوی معرفی شد. شیوع بیماری ام اس در خانم ها بیشتر از آقایون می باشد در مورد انواع بیماری ام اس باید به علائم ام اس خاموش، علائم ام اس بدخیم،نشانه ام اس در پا و علائم ام اس در چشم توجه شود. مرکز توانبخشی بیماران ام اس به درمان انواع بیماری ام اس پی پردازد.نشان های ام اس در بیماران به صورت مختلف بروز می کند، علائم ام اس در چشم شامل دو بینی گاه به گاه می باشد اما علائم ام اس حاد تا زمینگیر شدن بیمار پیش می روذ. دکتر متخصص به تشخیص علائم ام اس خاموش، علائم ام اس بدخیم در انواع بیماری ام اس می پردازد وبهترین درمان را ارائه می دهد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

ام اس چیست؟

ام اس در برقراری ارتباط بین سلول های عصبی مغز و نخاع تداخل ایجاد می‌کند. سلول های عصبی از طریق زواید خود به نام دندریت و آکسون با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند. دندریت پیام عصبی را دریافت کرده و به سمت جسم سلولی هدایت می‌کند و آکسون پیام عصبی را از سلول خارج می کند. بیشتر آکسون ها توسط غلافی سفید رنگ از جنس لیپوپروتئین به نام میلین پوشیده شده اند که باعث انتقال سریعتر پیام های عصبی در طول آکسون میشود. در بیماری ام اس(اسکلروز متعدد)،سیستم ایمنی بدن به میلین حمله می‌کند و به آن آسیب می‌زند. در نتیجه آکسون نمی‌تواند مانند قبل پیام های عصبی را منتقل کند.

شیوع بیماری ام اس

شیوع بیماری ام اس معمولا در خانم های جوان مشاهده می‌شود. به این صورت که میزان ابتلا در خانم‌ها ۴ برابر آقایان است. شیوع بیماری ام اس بین 2 و 150 در هر 100 هزار نفر می باشد که بستگی به کشور و جمعیت خاص آن دارد. برای مثال در شمال ایالات متحده آمریکا،کانادا و انگلستان،از هر 100 هزار نفر،100 نفر مبتلا به اسکلروز متعدد می باشند. بعد از سکته ، اسکلروز متعدد شایع‌ترین بیماری عصب شناختی در آمریکای شمالی است و همچنین شایع ترین بیماری عصب شناختی در افراد ۲۰ تا ۴۵ ساله است.

دوره های بالینی ام اس-انواع بیماری ام اس

در ابتدا ام اس(اسکلروز متعدد) را یک بیماری عودکننده-بهبود یابنده یا پیشرونده مزمن می دانستند،در حالیکه این نوع دسته بندی، مطالعه این بیماری و قرار دادن بیماران در یکی از این دو دسته را با مشکل مواجه ساخته بود. جهت برطرف کردن این مشکل،در سال ۱۹۹۶ یک مطالعه بین المللی انجام شد تا اصطلاحاتی که جهت توصیف دوره بالینی بیماری ام اس به کار می رود،به صورت استاندارد تعریف شوند. بنابراین امروزه چهار دوره بالینی یا الگوی پیشرفت بیماری برای ام اس (اسکلروز متعدد) مطرح شده است که پیش‌آگهی بیماری کمک فراوانی می‌کند.

علائم ام اس خفیف

مشخصه اصلی ام اس عود کننده- بهبود یابنده ( RRMS ) وجود حملات حاد ( عود) پیش بینی نشده است که به روشنی تعریف می‌شوند. به دنبال این حملات، بهبودی کامل یا نسبی بیمار همراه با عدم پیشرفت بیماری رخ می‌دهد،که ممکن است ماهها یا سالها طول بکشد. بعد از حمله،علائم ایجاد شده یا برطرف می‌شوند یا عوارضی باقی می‌ماند. این بیماری در ۸۵ تا ۹۰ درصد بیماران به این شکل آغاز می شود. اگر علائم به طور کامل پس از هر حمله برطرف شوند، بیماری ام اس از نوع خفیف می باشد.

پیشرونده ثانویه

65 درصد از بیمارانی که اختلالشان به شکل عود کننده – بهبود یابنده آغاز شده و پس از مدتی دچار پسرفت می شود. هست در این دوره بالینی،بیماری ام اس ابتدا از نوع عود و بهبود می باشد،اما پس از مدتی به صورت پیشرونده در می آید. پیشرفته بیماری با سرعت های متغیر رخ می دهد و ممکن است گاهی بعد از عود، بهبودی ناچیزی مشاهده شود. به طور کلی،31 درصد از بیماران دوره بالینی پیشرونده ثانویه ( SPMS ) را تجربه می کنند. معمولاً به طور متوسط ۱۹ سال طول میکشد که ( RRMS ) به ( SPMS ) تبدیل شود.

علائم ام اس بدخیم -عود کننده  و پیشرونده

در ام اس عود کننده- پیشرونده ( RRMS ) ،بیمار از ابتدا دچار پسرفت می‌شود، اما پیشرفت بیماری همراه با عود های حاد (با یا بدون بهبودی) رخ می‌دهد. دوره بالینی ۵ درصد از بیماران، عود کننده- پیشرونده می باشد.

علائم ام اس حاد یا پیشرونده اولیه

وضعیت بیماران مبتلا به ام اس پیشرونده اولیه به طور تقریباً ممتد بدتر می شود. ممکن است گاهی وضعیت بیمار برای مدت کوتاهی ثابت بماند و یا بیمار به طور موقتی به میزان اندک بهبود یابد. ( PPMS ) در 9 درصد از بیماران رخ می دهد و معمولا در حدود 40 سالگی آغاز می شود این نوع را نوع حاد نیز می گویند.

علائم بیماری ام اس چیست و نشانه‌های ام اس

علائم بیماری ام اس( اسکلروز متعدد) به دو دسته تقسیم می شوند: علائمی که مستقیماً به دلیل از بین رفتن میلین در مغز و نخاع ایجاد می‌شوند و علائمی که به طور مستقیم ایجاد نمی شوند. علائمی که به واسطه خود بیماری مستقیماً به وجود آمده‌اند را علائم اولیه می‌نامند؛مانند بی حسی و ضعف. گاهی بیمارانی که علائم اولیه ام اس را نشان می‌دهند،از مشکلاتی رنج می برند که به طور غیر مستقیم شکل گرفته اند. به این علائم،علائم ثانویه می گوییم. برای مثال،ضعف و سفتی باعث می شود که مقدار حرکت در مفاصل کاهش یابد، بیاموز که به این حالت کنتراکتور می گوییم. این بی حرکتی، می تواند خود منجر به پوکی استخوان شود.

علائم اولیه ام اس (اسکلروز متعدد) را می‌توان به طور کلی در ۵ گروه طبقه بندی کرد:

• حرکت و راه رفتن
• مثانه و روده
• گفتار و بلع
• اختلال حسی
• شناخت و حافظه

علائم ام اس مربوط به حرکت و راه‌رفتن می‌تواند شامل خستگی،سفتی،ضعف،ترمور،مشکل در تعادل، مهارت ضعیف، آتاکسی و تحریک ضعیف باشد.

خستگی یکی از شایعترین و مشکل ساز ترین علائم بیماری ام اس(اسکلروز متعدد) است که در حدود دو سوم بیماران دیده می‌شود و ممکن است ماهها یا حتی بیشتر به طول انجامد. حداقل دو الگوی متفاوت خستگی شناخته شده است:

نوع اول خستگی مداوم ای است که حتی انجام  ساده‌ترین فعالیت‌ها را برای بیمار غیرممکن می‌سازد.

نوع دوم، به دنبال چندین دقیقه فعالیت جسمی ظاهر می شود که بیشتر در پاها ایجاد شده و بعد از استراحتی کوتاه برطرف می شود . این حالت ممکن است چشم ها را نیز به دنبال مطالعه درگیر کند،که بعد از قطع مطالعه رفع می گردد. خستگی به طور عمده در هوای گرم و یا به دنبال حمام آب داغ تشدید می‌شود. افزایش دمای بدن (مثلاً در اثر تب) نیز باعث بدتر شدن این وضعیت می شود. بنابراین، بیماران مبتلا به ام اس(اسکلروز متعدد) که درگیر خستگی می باشند،از کاهش کیفیت زندگی شکایت دارند. با وجودی که خستگی می تواند مستقیماً در اصل ام اس ایجاد شود، عوامل دیگری از قبیل بی‌تحرکی نیز در آن دخیل می باشند. کاهش توان جسمانی و اختلالات خواب نیز از عوارض خستگی است.

نشانه های ام اس در پاها و تعادل

سفتی عضلات یکی دیگر از علائم ام اس (اسکلروز متعدد) می باشد که ممکن است با درد و گرفتگی عضلات همراه شود. در طی سیر بیماری، قدرت عضلانی دست ها و پاها ممکن است کاهش یابد و باعث شود بیمار برای راه رفتن به حمایت نیاز پیدا کند.

مخچه مسئول حفظ هماهنگی عضلات است و آسیب به آن باعث بروز مشکلات تعادل و هماهنگی حرکات می‌شود. این مسئله عدم تعادل در هنگام راه رفتن را به دنبال دارد. علاوه بر این،ممکن است فرد در برداشتن اجسام کوچک با دست دچار مشکل شود. همچنین ممکن است لرزش دست نیز رخ دهد.

مشکلات ادراری و روده ای به علت درگیری عضلات کنترل کننده مثانه و روده در بسیاری از بیماران مبتلا به ام اس(اسکلروز متعدد) دیده می‌شود. اختلالات روده کمتر به چشم می آید و معمولاً به صورت یبوست ناشی از بی تحرکی در مراحل انتهایی بیماری ظاهر می‌شوند. اما مشکلات ادراری در بیماران ام اس شایع است و منجر به بی اختیاری ادرار میشود. برخی از بیماران نیز قادر به تخلیه کامل مثانه خود نمی باشند.

علائم ام اس در چشم

در بخش مربوط به اختلال حسی نیز بی حسی،درد، مشکلات بینایی، سرگیجه، تورم مچ پا و سرد شدن کف پا دیده می‌شود. بیماری ام اس (اسکلروز متعدد)، یکی از شایع‌ترین بیماری های عصب شناختی است، که باعث بروز مشکلات بینایی می شود،به طوری که التهاب عصب بینایی، یکی از شایع‌ترین علائم ام اس در چشم ،به خصوص در اوایل بیماری می باشد. این امر منجر به تاری دید، عدم توانایی در درک رنگها و یا درد پشت کره چشم شده،که با حرکات چشم تشدید می شود. علاوه بر موارد فوق،نیستاگموس و دوبینی ممکن است به دلیل تاثیر اسکلروز متعدد بر مغز دیده شود.

اختلالات حسی در اثر آسیب به راه‌های حسی طناب نخاعی به وجود می‌آید. این علائم، عموما در یکی از اندام ها ظاهر شده و از علائم شایع بیماری میباشند. بی حسی می تواند به صورت عدم توانایی در درک حس سطحی، ضربه آرام نوک سوزن و یا دمای سرد و گرم تجربه شود.

با وجودی که سال ها تصور می‌شد ام اس (اسکلروز متعدد) یک بیماری بدون درد است، امروزه مشخص شده است که برخی از بیماران از درد و ناراحتی شکایت دارند. درد ممکن است عارضه مستقیم بیماری ام اس (اسکلروز متعدد) باشد و یا در اثر سایر علائم بیماری ایجاد شود. گویا شدت درد از خفیف تا شدید متغیر است. علاوه بر درد عضلانی اسکلتی در مفاصل، عضلات، تاندون ها و لیگامان ها،گاهی درد ناگهانی نیز گزارش شده است. برای مثال،بیمار ممکن است در اثر آسیب اعصاب صورتی، درد صورت را تجربه کند. گرفتگی های عضلانی در دست‌ها و یا پاها نیز به خصوص وقتی برای مدت طولانی بی‌حرکت مانده باشند، می تواند دردناک باشد. کاردرمانی جسمی در بیماران ام اس می تواند موجب بهبود علائم بیماری ام اس در بیمار گردد.

جهت مطالعه بیشتر به مطلب توانبخشی پارکینسون و توانبخشی بزرگسالان مراجعه نمایید.

ام اس و علائم آن

ام اس ( Multiple sclerosis ) چیست؟ ام اس یک بیماری التهابی است که در آن غلافهای میلین سلول‌های عصبی در مغز و نخاع آسیب می‌بینند. این آسیب‌دیدگی می‌تواند در توانایی بخش هایی از سیستم عصبی که مسئول ارتباط هستند اختلال ایجاد کند و باعث به وجود آمدن علائم و نشانه های اختلال در گفتار، حرکت و بینایی بیمار شود. مرکز توانبخشی ام اس دکتر صابر در زمینه ارزیابی علائم بیماری ام اس و عوارض ام اس در بیمار همچنین درمان ام اس فعالیت می نماید. با توجه به ناشناخته بودن علت ام اس در بیماران درمان به موقع و کاهش علائم نقش مهمی را در بهبود روند زندگی بیمار ایفا می کند.

 جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

علت بیماری ام اس چیست؟

این بیماری به طور معمول در سنین ۲۰ تا ۵۰ سالگی و در زنان دو برابر مردان اتفاق می‌افتد. علت ام اس نامشخص است،با وجود این گمان می‌رود این بیماری بر اثر ترکیبی از عوامل محیطی مانند عوامل آلوده کننده و ژنتیک اتفاق می‌افتد.

اسکلروز چندگانه یا ام اس به طور معمول بر اساس ارائه نشانه ها و علائم، همراه با تصویر برداری پزشکی و آزمایش های آزمایشگاهی لازم  توسط دکتر ام اس تشخیص داده می‌شود.تایید چنین تشخیصی به ویژه در مراحل اولیه آن دشوار است زیرا ممکن است علائم و نشانه ها مشابه با سایر مشکلات پزشکی باشند.

چگونه ام اس میگیریم؟

علل ژنتیکی ام اس یا مولتیپل اسکلروزیس

ام اس یک اختلال وراثتی نیست،اما مطالعات نشان دهنده برخی عوامل ژنتیکی بوده است که خطر ابتلا به بیماری ام اس را افزایش می‌دهد. خطر ابتلا به ام اس در اقوام بیمار به خصوص در خواهر و برادرها، والدین و فرزندان بیشتر از افراد دیگر است.در دوقلوهای تک تخمکی احتمال ابتلا در هر دو نفر ۳۵ درصد است که نشان دهنده چند ژنی بودن و پیچیدگی بررسی دلایل ام اس است. علاوه بر این،مطالعات تغییراتی ژنتیکی را در بیماران ام اس نشان داده است،برای مثال تغییراتی در کروموزوم ۶،و کروموزوم ۵ گزارش شده است.

دلایل محیطی ام اس

عوامل خطر عفونی

به نظر می‌آید که علاوه بر علل ژنتیکی بیماری ام اس دلایل دیگری نیز در مبحث علت شناسی مطرح باشد. برای مثال، احتمال ابتلا به بیماری ام اس با مهاجرت در سنین پایین ارتباط دارد که این پدیده با دلایل ژنتیکی قابل توجیه نیست. این یافته را می توان اینطور توجیه کرد که نوعی عامل عفونی که ناشی از یک میکروب شایع است، می تواند علت بیماری ام اس باشد. فرضیه های مختلفی درباره مکانیسم ایجاد کننده و علت به وجود آمدن بیماری ام اس مطرح شده اند. در «فرضیه بهداشت» اعتقاد بر این است که مواجهه با چندین عامل عفونی در اوایل زندگی، از فرد در مقابل ام اس محافظت می کند. بنابراین علت مولتیپل اسکلروزیس یک عکس العمل خود ایمنی است که توسط چندین میکرواور گانیسم عفونت زا در افراد مستعد و فعال می‌شود و با افزایش سن ابتلا،احتمال ام اس نیز بالا می رود.

فرضیه دوم اینکه در این زمینه است،«فرضیه شیوع» نام دارد. در این فرضیه علت ام اس یک بیماری در نظر گرفته می شود، که خود در نتیجه یک عامل بیماری زا رخ می دهد و احتمال وجود این عامل بیماری زا در نواحی با شیوع بالای ام اس بیشتر است. این عامل بیماری زا در بیشتر افراد یک عفونت پایدار بدون علامت ایجاد می کند، اما پس از گذشت چندین سال در برخی افراد باعث تخریب میلین می شود. البته از فرضیه بهداشت بیشتر حمایت شده است.

این احتمال نیز وجود دارد که یک عامل ویروسی در بروز بیماری ام اس نقش داشته باشد و عفونت با این ویروس عامل اولیه یا عوامل مساعد کننده در علت ابتلا به بیماری مولتیپل اسکلروزیس باشد. برای مثال، ارتباط ویروس تبخال در انسان با این بیماری ثابت شده است. در پژوهش سوتلو و همکارانش نیز ویروس آبله مرغان زوستر به مقدار زیادی در مایع مغزی نخاعی بیماران مبتلا به ام اس یافت شد.

عوامل خطر غیر عفونی

بیماری ام اس در مناطق دور از خط استوا بیشتر رخ می دهد. برخی دانشمندان معتقدند، با توجه به اینکه میزان مواجهه با نور آفتاب در طول سال، در مناطق نزدیک به خط استوا بیشتر است و ویتامین دی به طور طبیعی به دنبال مواجهه با آفتاب تولید می‌شود، این ویتامین اثر موثری بر عملکرد سیستم ایمنی دارد و ممکن است به محافظت در برابر دلایل ام اس کمک کند. به علاوه، کاهش ویتامین دی در نوزادان و کودکان نیز باعث ابتلای بیشتر آنها به عفونت‌های ویروسی نسبت به عفونت‌های باکتریایی می‌شود و در نتیجه در عملکرد سیستم ایمنی بدن آنها تداخل ایجاد می‌کند و فرد را مستعد ابتلا به مولتیپل اسکلروزیس میسازد. در پژوهش دیگری که در همین سال صورت گرفت، مشخص شد که میزان بالای ویتامین دی در سه ماهه سوم بارداری می تواند احتمال ابتلا به ام اس را در جنین کاهش دهد.

سوال متداول:

1-آیا ام اس بیماری خودایمنی است؟
بله، سیستم ایمنی به اشتباه به غلاف میلین اعصاب در مغز و نخاع حمله می‌کند.

2-آیا استرس علت ام اس است؟
استرس مستقیماً علت نیست، اما می‌تواند حملات را تحریک یا تشدید کند.

انواع ام اس

مرکز تشخیص و درمان ام اس دکتر صابر به بررسی دقیق علائم ام اس و تشخیص نوع ام اس در بیماران می پردازد.

• پیشرونده – عود کننده
• پیشرونده ثانویه
• پیشرونده اولیه
• عود کننده- فروکش کننده

عوارض ام اس در بیماران

معمولاً عوارض زیر در افراد دارای ام‌اس دچار مشکل می‌شود:

• شناخت (توجه،حافظه،برنامه ریزی،استدلال،حل مسئله،سازمان بندی)
• زبان ( واج شناسی، صرف، واژگان، نحو، معنا شناسی)
• گفتار( وضوح گفتار)
• ارتباط
• دیزآرتری
• بلع و غذا خوردن

بر اساس مطالعه‌ای که سال ۲۰۰۸ در ایتالیا روی عملکرد بلع ۲۲۶ بیمار ام اس انجام شد، مشخص شد که ۳۵ درصد از بیماران ام اس بلع غیرطبیعی داشتند.

گفتاردرمانی ام اس :

دیزآرتری یک اختلال گفتاری ناشی از آسیب به بخش کنترل حرکتی گفتار در بیماران ام اس است.

ممکن است در افراد دارای ام اس عملکرد حرکتی مکانیسم های گفتاری زیر دچار اشکال شود:

• تنفس ( عضلات تنفسی)
• آواسازی( حنجره)
• تشدید( نرمکام)
• تولید( لب، فک زبان)
• پروزودی ( نوای گفتار)

فرد دارای ام اس ممکن است یکی از انواع دیزآرتری های زیر را داشته باشد:

1. دیزآرتری سفت:

• کیفیت صوت خشن
• تلفظ دچار اشکال صداها
• سرعت پایین گفتار
• عبارات و جملات کوتاه تر
• بیش خیشومی

2. دیزآرتری عدم تعادل:

• لرزش صوتی
• تلفظ غیر معمول صداها
• حرکات متوالی ناهماهنگ در لب،فک و زبان
• گفتار اسکن مانند و رباتیک
• بلندی صدای متغیر

3. دیزآرتری ترکیبی:

تقریباً می‌توان گفت ترکیبی از موارد یک و دو اتفاق می‌افتد.

کاردرمانی و گفتاردرمانی در بیماران ام اس یکی از درمان های موثر و مفید در بیماری ام اس می باشد. بررسی دقیق علائم ام اس و درمان بیماران ام اس موجب کاهش عوارض بیماری ام اس در بیماران و ارتقاع کیفیت زندگی و استقلال بیمار می گردد. مرکز توانبخشی او اس دکتر صابر با کادر مجرب کاردرمان و گفتار درمان به صورت حرفه ای به درمان بیماران می پردازد.

علائم ام اس خفیف

مشخصه اصلی ام اس عود کننده- بهبود یابنده ( RRMS ) وجود حملات حاد ( عود) پیش بینی نشده است که به روشنی تعریف می‌شوند. به دنبال این حملات، بهبودی کامل یا نسبی بیمار همراه با عدم پیشرفت بیماری رخ می‌دهد،که ممکن است ماهها یا سالها طول بکشد. بعد از حمله،علائم ایجاد شده یا برطرف می‌شوند یا عوارضی باقی می‌ماند. این بیماری در ۸۵ تا ۹۰ درصد بیماران به این شکل آغاز می شود. اگر علائم به طور کامل پس از هر حمله برطرف شوند، بیماری ام اس از نوع خفیف می باشد.

پیشرونده ثانویه

65 درصد از بیمارانی که اختلالشان به شکل عود کننده – بهبود یابنده آغاز شده و پس از مدتی دچار پسرفت می شود. هست در این دوره بالینی،بیماری ام اس ابتدا از نوع عود و بهبود می باشد،اما پس از مدتی به صورت پیشرونده در می آید. پیشرفته بیماری با سرعت های متغیر رخ می دهد و ممکن است گاهی بعد از عود، بهبودی ناچیزی مشاهده شود. به طور کلی،31 درصد از بیماران دوره بالینی پیشرونده ثانویه ( SPMS ) را تجربه می کنند. معمولاً به طور متوسط ۱۹ سال طول میکشد که ( RRMS ) به ( SPMS ) تبدیل شود.

علائم ام اس بدخیم -عود کننده  و پیشرونده

در ام اس عود کننده- پیشرونده ( RRMS ) ،بیمار از ابتدا دچار پسرفت می‌شود، اما پیشرفت بیماری همراه با عود های حاد (با یا بدون بهبودی) رخ می‌دهد. دوره بالینی ۵ درصد از بیماران، عود کننده- پیشرونده می باشد.

علائم ام اس حاد یا پیشرونده اولیه

وضعیت بیماران مبتلا به ام اس پیشرونده اولیه به طور تقریباً ممتد بدتر می شود. ممکن است گاهی وضعیت بیمار برای مدت کوتاهی ثابت بماند و یا بیمار به طور موقتی به میزان اندک بهبود یابد. ( PPMS ) در 9 درصد از بیماران رخ می دهد و معمولا در حدود 40 سالگی آغاز می شود این نوع را نوع حاد نیز می گویند.

علائم بیماری ام اس چیست و نشانه‌های ام اس

علائم بیماری ام اس( اسکلروز متعدد) به دو دسته تقسیم می شوند: علائمی که مستقیماً به دلیل از بین رفتن میلین در مغز و نخاع ایجاد می‌شوند و علائمی که به طور مستقیم ایجاد نمی شوند. علائمی که به واسطه خود بیماری مستقیماً به وجود آمده‌اند را علائم اولیه می‌نامند؛مانند بی حسی و ضعف. گاهی بیمارانی که علائم اولیه ام اس را نشان می‌دهند،از مشکلاتی رنج می برند که به طور غیر مستقیم شکل گرفته اند. به این علائم،علائم ثانویه می گوییم. برای مثال،ضعف و سفتی باعث می شود که مقدار حرکت در مفاصل کاهش یابد، بیاموز که به این حالت کنتراکتور می گوییم. این بی حرکتی، می تواند خود منجر به پوکی استخوان شود.

علائم اولیه ام اس (اسکلروز متعدد) را می‌توان به طور کلی در ۵ گروه طبقه بندی کرد:

• حرکت و راه رفتن
• مثانه و روده
• گفتار و بلع
• اختلال حسی
• شناخت و حافظه

علائم ام اس مربوط به حرکت و راه‌رفتن می‌تواند شامل خستگی،سفتی،ضعف،ترمور،مشکل در تعادل، مهارت ضعیف، آتاکسی و تحریک ضعیف باشد.

خستگی یکی از شایعترین و مشکل ساز ترین علائم بیماری ام اس(اسکلروز متعدد) است که در حدود دو سوم بیماران دیده می‌شود و ممکن است ماهها یا حتی بیشتر به طول انجامد. حداقل دو الگوی متفاوت خستگی شناخته شده است:

نوع اول خستگی مداوم ای است که حتی انجام  ساده‌ترین فعالیت‌ها را برای بیمار غیرممکن می‌سازد.

نوع دوم، به دنبال چندین دقیقه فعالیت جسمی ظاهر می شود که بیشتر در پاها ایجاد شده و بعد از استراحتی کوتاه برطرف می شود . این حالت ممکن است چشم ها را نیز به دنبال مطالعه درگیر کند،که بعد از قطع مطالعه رفع می گردد. خستگی به طور عمده در هوای گرم و یا به دنبال حمام آب داغ تشدید می‌شود. افزایش دمای بدن (مثلاً در اثر تب) نیز باعث بدتر شدن این وضعیت می شود. بنابراین، بیماران مبتلا به ام اس(اسکلروز متعدد) که درگیر خستگی می باشند،از کاهش کیفیت زندگی شکایت دارند. با وجودی که خستگی می تواند مستقیماً در اصل ام اس ایجاد شود، عوامل دیگری از قبیل بی‌تحرکی نیز در آن دخیل می باشند. کاهش توان جسمانی و اختلالات خواب نیز از عوارض خستگی است.

نشانه های ام اس در پاها و تعادل

سفتی عضلات یکی دیگر از علائم ام اس (اسکلروز متعدد) می باشد که ممکن است با درد و گرفتگی عضلات همراه شود. در طی سیر بیماری، قدرت عضلانی دست ها و پاها ممکن است کاهش یابد و باعث شود بیمار برای راه رفتن به حمایت نیاز پیدا کند.

مخچه مسئول حفظ هماهنگی عضلات است و آسیب به آن باعث بروز مشکلات تعادل و هماهنگی حرکات می‌شود. این مسئله عدم تعادل در هنگام راه رفتن را به دنبال دارد. علاوه بر این،ممکن است فرد در برداشتن اجسام کوچک با دست دچار مشکل شود. همچنین ممکن است لرزش دست نیز رخ دهد.

مشکلات ادراری و روده ای به علت درگیری عضلات کنترل کننده مثانه و روده در بسیاری از بیماران مبتلا به ام اس(اسکلروز متعدد) دیده می‌شود. اختلالات روده کمتر به چشم می آید و معمولاً به صورت یبوست ناشی از بی تحرکی در مراحل انتهایی بیماری ظاهر می‌شوند. اما مشکلات ادراری در بیماران ام اس شایع است و منجر به بی اختیاری ادرار میشود. برخی از بیماران نیز قادر به تخلیه کامل مثانه خود نمی باشند.

علائم ام اس در چشم

در بخش مربوط به اختلال حسی نیز بی حسی،درد، مشکلات بینایی، سرگیجه، تورم مچ پا و سرد شدن کف پا دیده می‌شود. بیماری ام اس (اسکلروز متعدد)، یکی از شایع‌ترین بیماری های عصب شناختی است، که باعث بروز مشکلات بینایی می شود،به طوری که التهاب عصب بینایی، یکی از شایع‌ترین علائم ام اس در چشم ،به خصوص در اوایل بیماری می باشد. این امر منجر به تاری دید، عدم توانایی در درک رنگها و یا درد پشت کره چشم شده،که با حرکات چشم تشدید می شود. علاوه بر موارد فوق،نیستاگموس و دوبینی ممکن است به دلیل تاثیر اسکلروز متعدد بر مغز دیده شود.

اختلالات حسی در اثر آسیب به راه‌های حسی طناب نخاعی به وجود می‌آید. این علائم، عموما در یکی از اندام ها ظاهر شده و از علائم شایع بیماری میباشند. بی حسی می تواند به صورت عدم توانایی در درک حس سطحی، ضربه آرام نوک سوزن و یا دمای سرد و گرم تجربه شود.

با وجودی که سال ها تصور می‌شد ام اس (اسکلروز متعدد) یک بیماری بدون درد است، امروزه مشخص شده است که برخی از بیماران از درد و ناراحتی شکایت دارند. درد ممکن است عارضه مستقیم بیماری ام اس (اسکلروز متعدد) باشد و یا در اثر سایر علائم بیماری ایجاد شود. گویا شدت درد از خفیف تا شدید متغیر است. علاوه بر درد عضلانی اسکلتی در مفاصل، عضلات، تاندون ها و لیگامان ها،گاهی درد ناگهانی نیز گزارش شده است. برای مثال،بیمار ممکن است در اثر آسیب اعصاب صورتی، درد صورت را تجربه کند. گرفتگی های عضلانی در دست‌ها و یا پاها نیز به خصوص وقتی برای مدت طولانی بی‌حرکت مانده باشند، می تواند دردناک باشد. کاردرمانی جسمی در بیماران ام اس می تواند موجب بهبود علائم بیماری ام اس در بیمار گردد.

درمان ام اس خفیف

ام اس خفیف چیست؟ ام اس یک بیماری خود ایمنی می باشد به این معنا که بدن برعلیه میلین سلولهای عصبی اقدام مینماید و با تشکیل پلاک هایی بر روی پیام رسانی عصبی اختلال ایجاد می کند. در بیشتر موارد ام اس با حملات ناگهانی آغاز می شود و عوارضی را در فرد بیمار ایجاد می نماید، اگر علائم بیمار بعد از هر بار حمله به طور کامل بهبود یابد آن را بیماری ام اس خفیف می نامند. جدیدترین درمان ام اس( اسکلروز متعدد) را می‌توان در سه دسته جای داد: درمان علامتی،درمان عود و درمان مربوط به کاهش احتمال عود و ناتوانی. مرکز تشخیص و درمان ام اس در تهران به درمان ام اس خفیف به صورت تخصصی در حیطه گفتاردرمانی ام اس و توانبخشی ام اس می پردازد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

درمان ام اس خفیف

درمان علامتی ام اس نمی‌تواند در روند بیماری را تغییر دهد،اما باعث تسکین علائم می شود. درمان عود ها معمولاً علائم و ناتوانی ناشی از عود ها را کاهش می دهد، ولی مانند درمان قبلی، تغییری در روند بیماری ایجاد نمی‌کند. سومین نوع درمان ام اس خفیف(کاهش احتمال عود) ناتوانی هایی که به طور موقت بر اثر حمله ایجاد شده را تخفیف داده و سعی در کاهش احتمال بروز ناتوانی دارد.

جدیدترین درمان ام اس

در مرحله عود معمولاً از کورتیکواستروئید داخل وریدی مانند متیل پردنیزولون استفاده می شود. هدف این نوع درمان این است که هر چه سریعتر به حمله خاتمه داده شود تا نقایص پایدار کمتری بر بیمار به جای بماند. با اینکه کورتیکواستروئید ها در کوتاه مدت موثرند، اما باعث بهبودی طولانی مدت نمی گردند و عوارضی نظیر پوکی استخوان و نقص حافظه را ایجاد میکند.

مطالعات فراوانی در درمان ام اس در خارج از کشور نشان دادند که درمان با اینترفرون ها در حملات اولیه می‌تواند کمک کننده باشد. در سال ۲۰۰۷، شش درمان برای ام اس مطرح شد: آونکس، ربیف ، بتافرون، کوپاکسون، میتوکسانترون و ناتالیزوماب (تیسابری). تمامی این داروها در کاهش تعداد حملات و پیشرفت ناتوانی موثرند، اما میزان کارایی آن ها متفاوت است.

در درمان ام اس خفیف، تنها نوع دارو مطرح نیست و باید موارد دیگری نظیر درمان گروهی نیز مد نظر قرار گیرد. از آنجایی که بیماری مولتیپل اسکلروزیس باعث بروز علائم متنوعی می شود، کنترل و درمان بیماری ام اس خفیف به صورت بین رشته ای، توسط گروهی از متخصصان نظیر متخصص مغز و اعصاب،چشم پزشک و اعضای تیم توانبخشی صورت می گیرد.

درمان توانبخشی ام اس خفیف

در توانبخشی ام اس به بیمار کمک می شود تا با توجه به محدودیت‌های محیطی، آسیب فیزیولوژیکی و آناتومیکی خود و آرزوها، برنامه‌ها و اهداف خود در زندگی به حداکثر قابلیت جسمانی، روانشناختی، اجتماعی، شغلی و تحصیلی خود دست یابد. همان طور که از این تعریف بر می آید، فلسفه توانبخشی ام اس فراتر از مدل های سنتی زیست پزشکی است و نگرشی جامع تر نسبت به فرد و ارتباط وی با محیط اطرافش اتخاذ کرده است.

توانبخشی عصبی شاخه‌ای از توانبخشی است که هدف آن به حداکثر رساندن قابلیت ها و استقلال بیماری است که دچار ضایعه عصبی شده است. با وجود این که مداخله توانبخشی عصبی تاثیری بر روند بیماری نمی گذارد،اما می تواند تاثیر شگرفی بر آسیب عصبی ایجاد شده توسط اسکلروز متعدد داشته باشد.

اعضای اصلی تیم توانبخشی در بیماری اسکلروز متعدد عبارتند از پزشک متخصص طب کار،فیزیوتراپیست،کاردرمانگر،گفتار درمانگر و روانشناس می باشد. البته در صورت نیاز از متخصصان دیگر نظیر مشاوره شغلی نیز کمک گرفته می شود.

متخصص طب کار مشاورات لازم را درباره نحوه کنترل علائم نظیر اسپاسم،اختلال حسی،خستگی،کنترل روده و مثانه،مشکلات عضلانی اسکلتی،ضعف،عدم هماهنگی و روند توانبخشی به بیمار می دهد. فیزیوتراپیست عملکرد عصبی عضلانی و عضلانی اسکلتی را ارزیابی می‌کند و برای درمان مشکلات حرکتی بیماری ام اس در دامنه حرکت، قدرت،هماهنگی،اسپاسم و شیوه راه رفتن برنامه ریزی می کند.کاردرمانگر توانایی مراقبت از خود و فعالیت های روزمره را با درنظر گرفتن جنبه‌های عصبی-عضلانی،عضلانی اسکلتی و شناختی مورد بررسی قرار می دهد و به بیمار و خانواده وی کمک می نماید تا تغییرات لازم را در محیط زندگی خود ایجاد نمایند.همچنین آموزش مهارت های جبرانی برای غلبه یا تطابق با آسیب های عملکردی بیمار بر عهده کاردرمانگر می باشد. روانشناس نیز به شناسایی و درمان مشکلات عاطفی و شناختی بیمار کمک می نماید.

گفتار درمانگر آن یکی دیگر از اعضای اصلی تیم توانبخشی این بیماران می باشد. این متخصصان مشکلات ارتباطی و بلع را ارزیابی کرده و پس از تشخیص و درمان آنها می پردازند. علاوه بر این،گفتار درمانگر وظیفه دارد در برنامه ریزی روزانه به بیماران دچار بد عملکردی شناختی کمک کرده،و با طراحی آزمون های تشخیصی مناسب،نقایص شناختی آنها را شناسایی نماید.

توانبخشی شناختی در ام‌اس خفیف

توانبخشی شناختی (Cognitive Rehabilitation) یک روش مؤثر برای بهبود اختلالات شناختی ناشی از ام‌اس خفیف (RRMS) است که بر تمرکز، حافظه، سرعت پردازش اطلاعات و حل مسئله تأثیر می‌گذارد. بر اساس مطالعات انجمن جهانی ام‌اس، حدود ۵۰-۷۰% بیماران حتی در مراحل خفیف بیماری، علائمی مانند “مه‌ مغزی” (Brain Fog)، فراموشی کلمات یا کاهش توجه را تجربه می‌کنند. خوشبختانه، با برنامه‌ریزی هدفمند توانبخشی، می‌توان این چالش‌ها را مدیریت کرد و کیفیت زندگی را ارتقا داد.

چهار ستون اصلی توانبخشی شناختی در ام‌اس:

۱. ارزیابی تخصصی:

استفاده از آزمون‌های استاندارد مانند MoCA (ارزیابی شناختی مونترال) یا SDMT (آزمون نماد-رقمی) برای شناسایی دقیق نقاط ضعف.

نقشه‌برداری مغزی (fMRI) در موارد پیشرفته.

۲. تمرینات فعال سازنده مغز:

برنامه‌های کامپیوتری مانند BrainHQ یا Cogmed برای تقویت حافظه کاری.

تمرینات دوگانه (Dual-Task) مانند حل حساب ذهنی هنگام راه رفتن.

۳. راهکارهای جبرانی:

استفاده از ابزارهای عملی: دفترچه یادداشت دیجیتال، آلارم‌های دارویی، طبقه‌بندی اطلاعات با رنگ‌بندی.

تکنیک “قطعه‌بندی اطلاعات” (Chunking) برای به‌خاطرسپاری بهتر.

۴. بهبود سبک زندگی:

خواب منظم ۷-۸ ساعته (کم‌خوابی تشدیدکننده مه‌ مغزی است).

ورزش هوازی ملایم (۳۰ دقیقه پیاده‌روی روزانه جریان خون مغز را ۲۰% افزایش می‌دهد).

دکتر صابر، نورولوژیست برجسته، توضیح می‌دهد که مغز در ام‌اس خفیف از انعطاف‌پذیری عصبی (Neuroplasticity) برخوردار است و این ویژگی کلید موفقیت توانبخشی است. به گفته ایشان: «شروع زودهنگام تمرینات هدفمند، حتی پیش از ظهور علائم شدید، می‌تواند شبکه‌های عصبی جدیدی ایجاد کند که عملکردهای آسیب‌دیده را جبران می‌کنند.» برای نمونه، برنامه‌های کامپیوتری مانند CogniFit یا BrainHQ با طراحی بازی‌های سلسله‌مراتبی، حافظه کاری و سرعت انتقال اطلاعات را تا ۳۵% بهبود می‌بخشند.

یک بخش حیاتی توانبخشی شناختی، ادغام راهکارها در زندگی روزمره است. بیماران می‌توانند با تکنیک ساده‌ای مانند «قطعه‌بندی اطلاعات» (Chunking)، شماره تلفن‌ها یا لیست خرید را به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم و به‌راحتی به‌خاطر بسپارند. همچنین، استفاده از ابزارهای تطبیقی مانند یادداشت‌های صوتی یا اپلیکیشن‌های مدیریت کارها (مثل Todoist) فشار بر حافظه را کاهش می‌دهد. جالب است بدانید تحقیقات ۲۰۲۴ دانشگاه هاروارد نشان داده است ۲۰ دقیقه پیاده‌روی روزانه در طبیعت، توجه انتخابی را تا ۴۰% افزایش می‌دهد زیرا کاهش استرس، التهاب عصبی را مهار می‌کند.

سوالات متداول:

1- آیا ورزش برای ام‌اس خفیف مضر است؟
نه تنها مضر نیست، بلکه ورزش منظم زیر نظر فیزیوتراپیست توصیه می‌شود. تمرینات هوازی کم‌فشار (۳۰ دقیقه پیاده‌روی/شنا، ۴ بار در هفته) با کاهش التهاب عصبی، بهبود تعادل و کاهش خستگی تا ۴۰% همراه است. از حرکات پرشی یا دمای بالای محیط پرهیز کنید.

2-نقش کاردرمانی در ام‌اس خفیف چیست؟
کاردرمانی با آموزش تکنیک‌های حفظ انرژی، اصلاح محیط کار/منزل و استفاده از وسایل تطبیقی (مثل دستگیره‌های ارگونومیک)، استقلال فردی را افزایش می‌دهد. جلسات هفتگی به مدت ۳ ماه، کیفیت زندگی را ۵۰% بهبود می‌بخشد.

علت بیماری ام اس چیست | دلایل ام اس MS | مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی ام اس دکتر صابر

 علت بیماری ام اس چیست؟ مطالعات همه گیر شناسی روی دلایل ام اس تا حدودی علت ام اس را آشکار ساخته است. تئوری های ارائه شده بر اساس این داده ها سعی در پیدا کردن علت بیماری ام اس داشته اند،اما هیچ کدام از آنها به طور قطعی ثابت نشده است. با این حال ام اس (MS) احتمالاً نتیجه ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی می باشد. علت به وجود آمد بیماری ام اس هر موردی تشخیص داده شود درمان توانبخشی بخش مهمی از پروسه درمان می باشد. مرکز درمان ام اس شامل کاردرمانی و گفتاردرمانی ام اس زیر نظر دکتر صابر به درمان و توانبخشی بیماران ام اس به صورت تخصصی می پردازد. در این مطلب به این پرسش پاسخ می دهیم که چگونه ام اس میگیریم .

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

چگونه ام اس میگیریم؟

علل ژنتیکی ام اس یا مولتیپل اسکلروزیس

ام اس یک اختلال وراثتی نیست،اما مطالعات نشان دهنده برخی عوامل ژنتیکی بوده است که خطر ابتلا به بیماری ام اس را افزایش می‌دهد. خطر ابتلا به ام اس در اقوام بیمار به خصوص در خواهر و برادرها، والدین و فرزندان بیشتر از افراد دیگر است.در دوقلوهای تک تخمکی احتمال ابتلا در هر دو نفر ۳۵ درصد است که نشان دهنده چند ژنی بودن و پیچیدگی بررسی دلایل ام اس است. علاوه بر این،مطالعات تغییراتی ژنتیکی را در بیماران ام اس نشان داده است،برای مثال تغییراتی در کروموزوم ۶،و کروموزوم ۵ گزارش شده است.

دلایل محیطی ام اس

عوامل خطر عفونی

به نظر می‌آید که علاوه بر علل ژنتیکی بیماری ام اس دلایل دیگری نیز در مبحث علت شناسی مطرح باشد. برای مثال، احتمال ابتلا به بیماری ام اس با مهاجرت در سنین پایین ارتباط دارد که این پدیده با دلایل ژنتیکی قابل توجیه نیست. این یافته را می توان اینطور توجیه کرد که نوعی عامل عفونی که ناشی از یک میکروب شایع است، می تواند علت بیماری ام اس باشد. فرضیه های مختلفی درباره مکانیسم ایجاد کننده و علت به وجود آمدن بیماری ام اس مطرح شده اند. در «فرضیه بهداشت» اعتقاد بر این است که مواجهه با چندین عامل عفونی در اوایل زندگی، از فرد در مقابل ام اس محافظت می کند. بنابراین علت مولتیپل اسکلروزیس یک عکس العمل خود ایمنی است که توسط چندین میکرواور گانیسم عفونت زا در افراد مستعد و فعال می‌شود و با افزایش سن ابتلا،احتمال ام اس نیز بالا می رود.

فرضیه دوم اینکه در این زمینه است،«فرضیه شیوع» نام دارد. در این فرضیه علت ام اس یک بیماری در نظر گرفته می شود، که خود در نتیجه یک عامل بیماری زا رخ می دهد و احتمال وجود این عامل بیماری زا در نواحی با شیوع بالای ام اس بیشتر است. این عامل بیماری زا در بیشتر افراد یک عفونت پایدار بدون علامت ایجاد می کند، اما پس از گذشت چندین سال در برخی افراد باعث تخریب میلین می شود. البته از فرضیه بهداشت بیشتر حمایت شده است.

این احتمال نیز وجود دارد که یک عامل ویروسی در بروز بیماری ام اس نقش داشته باشد و عفونت با این ویروس عامل اولیه یا عوامل مساعد کننده در علت ابتلا به بیماری مولتیپل اسکلروزیس باشد. برای مثال، ارتباط ویروس تبخال در انسان با این بیماری ثابت شده است. در پژوهش سوتلو و همکارانش نیز ویروس آبله مرغان زوستر به مقدار زیادی در مایع مغزی نخاعی بیماران مبتلا به ام اس یافت شد.

عوامل خطر غیر عفونی

بیماری ام اس در مناطق دور از خط استوا بیشتر رخ می دهد. برخی دانشمندان معتقدند، با توجه به اینکه میزان مواجهه با نور آفتاب در طول سال، در مناطق نزدیک به خط استوا بیشتر است و ویتامین دی به طور طبیعی به دنبال مواجهه با آفتاب تولید می‌شود، این ویتامین اثر موثری بر عملکرد سیستم ایمنی دارد و ممکن است به محافظت در برابر دلایل ام اس کمک کند. به علاوه، کاهش ویتامین دی در نوزادان و کودکان نیز باعث ابتلای بیشتر آنها به عفونت‌های ویروسی نسبت به عفونت‌های باکتریایی می‌شود و در نتیجه در عملکرد سیستم ایمنی بدن آنها تداخل ایجاد می‌کند و فرد را مستعد ابتلا به مولتیپل اسکلروزیس میسازد. در پژوهش دیگری که در همین سال صورت گرفت، مشخص شد که میزان بالای ویتامین دی در سه ماهه سوم بارداری می تواند احتمال ابتلا به ام اس را در جنین کاهش دهد.

علاوه بر پایین بودن سطح ویتامین دی،کشیدن سیگار نیز یکی دیگر از عوامل خطر ساز ابتلا به مولتیپل اسکلروزیس،است.

علت به وجود آمدن بیماری ام اس چیست؟

بنابراین می‌توان عوامل خطر آفرین فراوانی را برای علت به وجود آمدن بیماری ام اس برشمرد. اما نمی توان یک علت غالب برای این بیماری پیدا کرد. البته این غیر معمول نیست که چندین عامل در بروز یک بیماری دخیل باشند. اکثر بیماری های پیشرونده مزمن به دلیل تعامل بین یک یا چند نقص ژنتیکی محیط فیزیکی و اجتماعی که تاثیر آنها را افزایش می‌دهد، ایجاد می شوند. پس با مرور پژوهش‌های صورت گرفته می‌توان علت مولتیپل اسکلروزیس را نتیجه تعامل سه عامل به هم وابسته بسیار مهم دانست: محیط،ایمنی،و وراثت.

بهترین مرکز کاردرمانی برای ام اس در تهران

کاردرمانی در ام اس طیف وسیعی از کارها مانند مراقبت از خود،فعالیت های لذت بخش زندگی ( سرگرمی) و کمک به جامعه از طریق کار و فعالیت های تولیدی را در بر می‌گیرد. علائم ام اس در هر دوره‌ای از بیماری، می تواند منجر به تاثیر منفی بر این اکوپیشن ها شود. بنابراین کاردرمانگران در سراسر بیماری و در شرایط متفاوت، خدماتی از جمله مراقبت های حاد، توانبخشی بستری، توانبخشی سراپایی، برنامه روزانه، توانبخشی در خانه و خدمات مبتنی بر جامعه را به افراد مبتلا به ام اس ارائه می دهند. مرکز کاردرمانی برای ام اس دکتر صابر در زمینه مشکلات حرکتی، اختلالات حسی و تعادلی و بهبود عملکرد بیمار فعالیت می نماید. خدمات کاردرمانی ام اس در منزل برای مراجعینی که توانایی حضور در کلینیک تشخیص و درمان ام اس را ندارند نیز در این مرکز ارائه می گردد. از دیگر خدمات مرکز گفتاردرمانی در بیماران ام اس می باشد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

کاردرمانی در بیماران ام اس

ارزیابی کاردرمانی برای ام اس مراجع- مدار بوده و بر یادداشت کردن نقش هایی که بیمار ام اس تمایل یا نیاز دارد که به طور موثر تر یا رضایت بخش تر انجام دهد،تمرکز دارد. همچنین توانایی ها، قابلیتها (جسمانی،شناختی،اجتماعی،عاطفی) و شرایط محیطی (فیزیکی،اجتماعی،فرهنگی) که بر عملکرد او تاثیر گذار است، نیز یادداشت می شوند. کاردرمانگر ام اس از طریق روند ارزیابی، عوامل محدود کننده فعالیت و مشارکت را شناسایی کرده و فاکتورهای قابل تغییر این محدودیت‌ها را مشخص میکند. ابزارهای ارزیابی شامل ابزار مصاحبه از طریق روشهای استاندارد (مانند مقیاس عملکرد کاری کانادا ( COPM )، ابزار خود-گزارشی و همچنین ابزار ارزیابی اقدامات عملکردی می باشد. تمرکز مداخلات کاردرمانگران با توجه به علایق، نیازها و اهداف بیمار ام اس، بر بهبود توانمندی در مراقبت از خود، تحرک، زندگی خانوادگی، فعالیت های اوقات فراغت یا حفظ نقش‌ها (مانند کارمند یا دانشجو بودن) است.دستیابی به این اهداف مستلزم آن است که کاردرمانگران استراتژی ها و راه حل هایی را که در سه سطح می باشند شناسایی و اعمال نمایند:

• در حوزه شخصی (مثلاً کاردرمانگر علائم را کاهش می‌دهد، تطابق مراجعه با شرایط بیماری را بهبود می‌بخشد، ظرفیت عملکرد،حرکت و توانایی حل مسئله را افزایش می دهد.)
• کارهای خاص (به عنوان مثال تغییر روتین ها و عادات،تغییر عوامل مورد نیاز انجام فعالیت_توالی، زمانبندی_اصلاح روش انجام کار برای مثال استفاده از وسایل کمکی).
• محیطی که شخص با آن سر و کار دارد (به عنوان مثال آموزش مراقبان مراجع،اصلاح خانه،ایجاد شبکه های پشتیبانی،تجویز و آموزش استفاده از تکنیک های کمکی.)

نشانه های ام اس که در کاردرمانی برای ام اس توجه شود

نشانه های رایج بیماران مبتلا به ام اس که توسط کاردرمانگران مطرح می شوند عبارتند از: خستگی، شناخت، زبردستی اندام فوقانی، قدرت، هماهنگی، تعادل و بینایی. کاردرمانگران ام اس از روش‌های مداخله‌ای خاصی برای ایجاد تغییر و دستیابی به اهداف مورد نظر استفاده می کنند که از آن جمله می توان به آموزش،مشاوره و حمایت اشاره کرد.

بیماریهای التهابی سیستم اعصاب مرکزی همچون ام اس، منجر به تخریب میلین، الیگودندروسیت ها و آکسونها می شوند. آسیب ( CNS ) منجر به اختلال در هماهنگی، قدرت،حس و تعادل بیماران مبتلا به ام اس می‌شود. به همین دلیل اختلال تعادل تاثیر منفی بر انجام فعالیتهای روزمره، مشارکت و کیفیت زندگی فرد می گذارد. سیستم تعادلی با حفظ مرکز ثقل بدن در محدوده سطح حمایتی ( BOS ) پوسچر بدن را در سطح حمایتی کنترل می‌کند و مانع از برهم خوردن تعادل و افتادن فرد میشود. سیستم های بینایی،حسی پیکری و وستیبولار،اطلاعات مورد نیاز را در خصوص موقعیت بدن در فضا فراهم می کنند. داده های حسی پردازش و یکپارچه سازی می شوند تا پاسخهای حرکتی مناسب برای حفظ تعادل ایجاد کنند. تغییرات ایجاد شده در کنترل تعادل مراجعان ام اس ممکن است ناشی از محدودیت‌های  بیومکانیکال، ناتوانی در جمع آوری اطلاعات قابلیت اطمینان سیستم های بینایی، حسی پیکری و وستیبولار یا به علت ضعف یا اسپاستیسیتی ایجاد شده در عضلات باشد.

محدودیت بیومکانیکال و اجزای اسکلتی در کاردرمانی ام اس

به منظور درک مشکل حرکتی و کنترل تعادل در بیماران ام اس، نیازمند کسب دانش پایه از ویژگی‌های مکانیکال بدن مثل ابعاد ( BOS)، وضعیت مرکز ثقل و تحرک و قدرت پلانتار فلکسور های مچ پا هستیم که این موارد به مقدار زیادی بر وضعیت ثبات بدن تاثیر می گذارد، محدودیت های بیومکانیکال مثل قد و وزن شخص بر حرکت مرکز ثقل بدن تاثیر می گذارد. حدود مرکز ثقل بدن تقریباً ۵۵ درصد از قد فرد در زمانی که ایستاده است، می باشد. میانگین وضعیت مرکز ثقل روی زمین حدود ۲۵ سانتی متر از جلوی مچ پا میگذرد. زمانی که بدن انسان بی‌ ثبات باشد، مرکز ثقل پیرامون این وضعیت میانگین نوسان می کند. این نوسانات زمانی که چشم فرد باز است یا بر سطح سفتی ایستاده، تقریباً ۵ میلی متر در صفحه ساژیتال و ۲۵ میلیمتر در صفحه فرونتال قرار دارند.

بُعد ،شکل و ماهیت ( BOS ) به طور گسترده ای بر تعادل تاثیر می گذارد. عرض پا و محل( BOS ) به جهت و مقدار نوسان مرکز ثقل بستگی دارد. در فاز ایستاده نرمال،جهت و مقدار نوسان کوچک بوده و به میزان زیادی در جهت جلو-عقب است. در ایستادن روی یک پا،میزان نوسان بیشتر و در جهت داخلی-خارجی می باشد. افراد با مشکلات تعادل و مراجعان ام اس، تمایل به عریض کردن ( BOS ) در کارهای استاتیک و داینامیک دارند. آنها در حالتی که پاهات چسبیده باشد یا در وضعیت گردو شکستن،تعادل ضعیفی از خود نشان می دهند. به علاوه افراد دچار اختلالات تعادلی شدید،تمایل به افزایش عرض (BOS ) ، کاهش طول گام و همچنین اکستانسیون مچ ، زانو و لگن برای کاهش فاصله مرکز ثقل و( BOS ) دارند.

در وضعیت ایستاده کامل، خط جاذبه از جلوی مفاصل مچ و زانو و از پشت مفاصل لگن و از جلوی سگمانهای سینه و گردن می گذرد. این خط لزوم فعالیت عضلات را برای کنترل گشتاور بدن که به علت کشش جاذبه ایجاد می شود،خاطرنشان می کند. عضلات کاف و اکستانسور های هیپ و تنه به صورت فعالانه بدن را در وضعیت ایستاده و راست حفظ می کنند. ضعف در سایر کوه های عضلانی مثل چهار سر ران، ابداکتورهای هیپ و دورسی فلکسورهای مچ در طول فعالیت هایی مثل راه رفتن و بالا رفتن از پله ها سبب عدم تعادل فرد می شود.

اسپاستیسیتی یک علامت شایع دیگر در مبتلایان به ام اس است که در نتیجه آسیب عصبی در مسیر فیبرهای بلند ( CNS ) اتفاق می‌افتد. اسپاستیسیتی و تعادل مرتبط بوده و توسط مقیاس های کلینیکی اندازه گیری می شوند و نیاز به توانبخشی ام اس دارند. مقالات نشان داده اند که در افراد با اسپاستیسیتی متوسط، سرعت و دامنه ناحیه نوسان در صفحه داخلی-خارجی افزایش می یابد.

خستگی علامت شایع دیگر مراجعان ام اس است که بر کنترل پوسچرال تاثیر می گذارد. اگرچه با افزایش خستگی اختلالات تعادل افزایش می یابد،اما در پژوهش‌های انجام شده مراجعان ام اس افزایش خستگی را قبل از افتادن گزارش نکرده‌اند و ارتباطی بین خستگی و خطر افتادن یافت نشده است. به علاوه در مراجعان ام اس با سطح آسیب به متوسط،با وجود اینکه شرکت‌کنندگان میزان خستگی بیشتری در ساعات بعد از ظهر تجربه می کنند،در تعادل آنها به هنگام ایستادن، بین صبح و عصر تفاوتی وجود نداشته است.

استراتژی های حسی در کاردرمانی ام اس

به منظور حفظ تعادل، سیستم عصبی مرکزی بدن می بایست بتوانند حرکات و پوزیشن بدن را درک کند. این هدف به وسیله موارد زیر به دست می آید: 1 – توانایی گیرنده های بدن در جمع‌آوری اطلاعات حسی پیکری، وستیبولار  2-  توانایی ( CNS)  در انتخاب و یکپارچه سازی اطلاعات قابل اطمینان در مورد وضعیت بدن در فضا و وضعیت آن نسبت به محیط خارج بدن.

اختلالات تعادل در مبتلایان به ام اس می تواند منجر به کاهش توانایی گیرنده های بدن برای جمع آوری اطلاعات یا عدم توانایی  ( CNS ) برای تفسیر صحیح آن اطلاعات شود. سیستم سوماتوسنسوری از چندین گیرنده تشکیل شده ( دوک عضلانی،گیرنده های سطحی و مفصلی) که به ( CNS )  اجازه کنترل وضعیت سگمانها، حرکات و نیروهای داخلی و خارجی عمل کننده بر بدن را میدهد. سیستم وستیبولار در خصوص نیروهای اینرسی و وضعیت و حرکت سر نسبت به جاذبه اطلاعات مورد نیاز را فراهم می کند. اطلاعات وضعیت ثبت نسبت به تنه نیز از طریق گیرنده های عمقی گردن فراهم می شود. در نهایت داده‌های بینایی اطلاعاتی در مورد وضعیت و حرکت سر و چشم ها نسبت به محیط اطراف ارائه می‌دهند.این داده ها همچنین اطلاعاتی در خصوص بلندی و ارتفاع اشیا موجود در محیط بیرونی نسبت به زمین فراهم می کنند که منجر به افزایش درک فرد از جهات و راستای اشیا می شود. به نظر می‌رسد افراد در برهم خوردن تعادل بر روی سطح حمایتی، در ابتدا از سیستم حس عمقی برای برقراری تعادل استفاده می کنند و در شرایط ایستادن در وضعیت قائم روی یک فوم، داده های حسی پیکری قابل اطمینان کمتری دارند و فرد بیشتر به اطلاعات بینایی-وستیبولار تکیه می کند.

در پژوهشی که با استفاده از ثبات سنج بر کارایی سیستم های حسی و استراتژی های حسی در مراجعان ام اس انجام شده است، کاتانئو و همکارانش نشان دادند که هنگام تغییر داده های حسی (مثلاً زمانی که چشم هایشان را می بندند و یا پرده های فومی شکل زیر پا می گذارند)در استراتژی های حسی بیش از ۵۰ درصد از مبتلایان به ام اس اختلال به وجود می آید.یافته های این پژوهش حاکی از آن است که مشکل این افراد در تغییر از سرنخ های بینایی به سرنخ های حسی پیکری و وستیبولار است. همچنین نشان دهنده این نکته است که افراد مبتلا به ام اس زمانی که تنها یک سرنخ حسی در دسترس داشته باشند، در استفاده از اطلاعات وستیبولار و حفظ تعادل دچار مشکل می‌شوند. زمانی که بسته حمایتی به صورت ناگهانی برای این مراجعان حرکت کند،پاسخ‌های پوسچرال اتوماتیک بدن با تاخیر انجام می‌شود و این افراد دچار مشکل می شوند. این مطالعات همچنین بین پاسخ های پوستر آل تاخیری و تأخیر در هدایت حسی پیکری نخاع ارتباطاتی یافته اند (که به وسیله کمون پتانسیل برانگیخته حسی پیکری اندازه گیری می شود). بر این اساس درگیری احتمالی شبکه حسی پیکری با درک نادرست سگمان های بدن و پاسخ های حرکتی ناکافی یا تاخیری مرتبط میباشد.

استراتژی های حرکتی و سینرژی ها در کاردرمانی ام اس

بدن انسان زنجیره ناپایداری از سگمان ها است که به وسیله مفاصل مرتبط شده‌اند. به منظور حفظ تعادل ایستاده، ( CNS ) باید استراتژی های حرکتی را برای کنترل این سگمان ها به کار گیرد. 3  استراتژی متفاوت در این خصوص تعریف شده که عبارتند از استراتژی مچ، استراتژی هیپ و استراتژی گام برداشتن.

1. استراتژی مچ: استراتژی مچ به وسیله حرکات پاندولی شکل حول مفصل مچ به وجود می آید.این استراتژی معمولاً در طول فعالیت های روزمره اتخاذ نمی‌شود و عمدتاً زمانی که فرد روی یک سطح سفت با مرکز ثقل نزدیک به ( BOS ) قرار گرفته استفاده می شود. در این استراتژی،فرد از نیروهای سطح موج برای حفظ مرکز ثقل درون ( BOS ) استفاده می‌کند.حرکت پاندولی شکل کاملاً کوچک بوده و با چشم قابل دیدن نمی باشد. از آنجایی که استراتژی مچ نیاز به سطح حمایتی و تولید نیروی کافی در مچ دارد، افراد مبتلا به ام اس که ضعف دو طرفه پلانتار فلکسور های مچ و حس عمقی آسیب دیده دارند،ممکن است این استراتژی را به سختی انجام دهند.
2. استراتژی هیپ: این استراتژی از نیروهای برشی برای حفظ مرکز ثقل بدن در( BOS ) استفاده می‌کند،که به وسیله خم شدن زیاد هیپ و در نتیجه پوزیشن دهی مجدد مرکز ثقل بدن تعریف می شود. این استراتژی عمدتاً در حالت بی ثباتی و در یا زمانی که ( BOS ) کوچک شده باشد،مورد استفاده قرار می گیرد. استراتژی هیپ نیازمند حرکات سریع سگمان های محوری به جمع‌آوری اطلاعات بینایی- وستیبولار قابل اطمینان می باشد. بنابراین استفاده از این استراتژی می‌تواند برای مراجعان ام اس که دچار اختلالات وستیبولار هستند،مشکل باشد. این استراتژی گاهی در افراد با ضعف عضلات دیستال و در کسانی که اختلالات مخچه ای دارند،دیده می شود. در مراجعان مخچه ای اصلاح پوسچر به میزان زیادی در ناحیه لگن صورت میگیرد و همچنین لرزش تنه و سر قابل مشاهده است.
3. استراتژی گام برداشتن: استراتژی گام برداشتن حرکت سریع اندام تحتانی در جهت حرکت مرکز ثقل می باشد. برخلاف استراتژی هیپ و مچ که تمایل به حفظ مرکز ثقل درون ( BOS ) دارند این استراتژی مکان  ( BOS ) را تغییر می‌دهد و تا زمانی که تعادل را بازگرداند،مرکز ثقل در حال جابجا شدن است. زمانی که مرکز ثقل دچار عدم ثبات شده یا تقریباً خارج از ( BOS ) قرار می‌گیرد،از این استراتژی که نیازمند حرکات سریع اندام تحتانی و تصحیح وضعیت است،استفاده می‌شود. در نتیجه ضعف فلکسورهای هیپ پ اسپاستیسیتی عضلات کاف،اعتبار این استراتژی ها کاهش می یابد. افراد مبتلا به ام اس به میزان بیشتری به این استراتژی وابسته هستند. این مراجعان،در طول استفاده از این استراتژی به داشتن گام‌های متعدد و کوتاه با افزایش فاصله بین پا ها تمایل دارند. این موارد سبب اختلال در کنترل نوسان جانبی ( داخلی_ خارجی) می شود.

کنترل شناختی

به منظور حفظ وضعیت ایستاده، سیستم عصبی مرکزی باید خطرات محیطی را ( برای انتخاب پاسخ حرکتی مناسب) در نظر بگیرد. در افراد سالم جمع آوری اطلاعات،تفسیر و واکنش با هم کار می‌کنند،تا تعادل بتوانند با حداقل توجه هوشیارانه حفظ شود. این فرآیند اتوماتیک نیازمند منابع شناختی و درگیری نواحی مغزی است. فرضیه حاضر بیان می‌کند که ( CNS ) اطلاعاتی را که از تجارب گذشته فراگرفته شده،برای اصلاح وضعیت عصبی-حرکتی و ایجاد پاسخ‌های پوسچرال استفاده می‌کند،و سبب پیش بینی خطرات احتمالی از دست دادن تعادل و در نتیجه به حداکثر رسیدن پاسخ‌های پوسچرال در شرایط محیطی می‌شود. بعد از آسیب به ( CNS )  در ام اس،نیاز بیشتری به کنترل شناختی و اراده ای برای حفظ تعادل وجود دارد. این افزایش کنترل شناختی نیاز به مهارت های حل مسئله،حافظه و توجه مناسب را افزایش می‌دهد.مطالعات بیان می‌کنند که ۴۳ تا ۴۵ درصد مبتلایان به ام‌اس دچار نقص های شناختی در حیطه‌های توجه،پردازش اطلاعات،سرعت،حافظه کاری حافظه بینایی – فضایی و عملکرد اجرایی هستند که همه این موارد به عنوان فاکتورهای خطر افتادن تعریف شده‌اند. اخیراً عملکردهای شناختی سطح بالاتر با تمرکز بر کنترل تعادل،مورد بررسی قرار گرفته اند. محققان سرعت راه رفتن و دیگر متغیرهای راه رفتن شرکت کنندگان را در یک یا دو تکلیف ارزیابی کردند. در شرایط تکلیف دوگانه افراد باید در حین شمردن ترتیبی اعداد راه می رفتند و نیاز بود تا هر ترتیب به یک شکل تکرار شود. در مقایسه با گروه کنترل،مبتلایان به ام اس تی جلساتی که تکالیف دوگانه بود،کاهش بیشتری در سرعت راه رفتن نشان دادند، 3  فرضیه برای کاهش سرعت مطرح شد:

1. اختلال عملکرد حسی-حرکتی در افراد مبتلا به ام اس منجر به کنترل آگاهانه تکالیفی می‌شود که نیاز به توجه دارند. اما از آنجایی که سیستم حافظه کاری ظرفیت محدودی دارد،تکالیف دوگانه سبب کاهش توجه ای می شود که به کنترل حرکت اختصاص داده شده،و در نتیجه در عملکرد اختلال ایجاد می شود.
2. به علت این که حافظه کاری در مبتلایان به ام اس کاهش می یابد.
3. نقص‌های توجهی منجر به مشکل در کنترل همزمان کارها می شود.

جهت یابی فضایی

اصطلاح «جهت یابی فضایی» به توانایی افراد برای تشخیص صحیح وضعیت سگمان های بدن در فضا و ویژگی های فضایی محیط اطلاق می‌شود. به منظور حفظ تعادل،باید اطلاعات حسی چند وجهی یکپارچه شده و مرتبط با تکلیف،تفسیر شوند. استراتژی های حسی-حرکتی و پردازش های شناختی در  این ائتلاف درگیر شده و توانایی جهت یابی را فراهم می کنند. افرادی که سیستم حسی مناسبی دارند ولی در جهت یابی فضایی دچار مشکل هستند،گیج به نظر می رسند.دانش محدودی در مورد این جنبه از تعادل در افراد مبتلا به ام اس وجود دارد.

• ارزیابی آسیب های ایجاد شده برای فرد توسط دکتر ام اس

جزء نهایت درمان ارزیابی آسیب‌های فرد است. دامنه حرکتی، اسپاستیسیتی و ترمور ارزیابی می‌شود تا  تاثیری که بر توانایی شخص جهت انجام استراتژی‌های حسی-حرکتی و ظرفیت تعادل در زندگی روزمره می گذارد،مشخص شود. قدرت عضلات به وسیله ارزیابی دستی عضلانی یا ابزارهای ایزوکینتیک  ارزیابی می شود،در حالیکه اسپاستیسیتی معمولاً به وسیله مقیاس آشورث یا مقیاس اسپاستیسیتی ام اس سنجیده می شود.

کاردرمانی ام اس در منزل

یکی دیگر از خدمات مرکز کاردرمانی ام اس در تهران دکتر صابر خدمات کاردرمانی در منزل برای بیماران ام اس می باشد که به صورت کاملا تخصصی و با استفاده از امکانات و تخصص کاردرمانان با تجربه مرکز ارائه می شود. تمرینات تعادلی، تقویت عضلات، بهبود مهارت های حرکتی و هماهنگی حرکتی از نمونه تمرینات ارائه شده در کاردرمانی در منزل است.

سوالات متداول:

1-کاردرمانگر چه نوع ارزیابی‌هایی برای بیمار ام‌اس انجام می‌دهد؟
ارزیابی‌ها شامل بررسی قدرت عضلانی، دامنه حرکتی، مهارت‌های ظریف دستی، تعادل، هماهنگی، خستگی، شناخت، بینایی، الگوی خواب، و توانایی انجام فعالیت‌های روزمره مانند شستن ظرف یا استفاده از تلفن است. همچنین ابزارهایی مانند تست‌های عملکردی (مثلاً FIM یا 9 Hole Peg Test) استفاده می‌شود.

2- آیا کاردرمانی می‌تواند به خستگی (Fatigue) بیماران ام‌اس کمک کند؟ چگونه؟

بله. کاردرمانی با آموزش روش‌های مدیریت انرژی مانند تقسیم فعالیت‌ها، استفاده از ابزار کمکی، تغییر در سبک انجام کارها و اولویت‌بندی فعالیت‌ها، به کاهش خستگی و افزایش بهره‌وری در زندگی روزمره کمک می‌کند.

بهترین دکتر ام اس(MS) در تهران

 تشخیص بیماری اسکلروز متعدد یا ام اس دشوار است زیرا علائم و نشانه های آن با بسیاری از بیماری های دیگر مشترک است. بدین جهت،یکسری معیار تشخیصی جهت سهولت و استاندارد شدن روند تشخیص علائم ام اس(MS )مشخص شده است تا بتوان این بیماری را به خصوص در مراحل اولیه توسط بهترین دکتر ام اس تشخیص داد. معیار پاسر و شوماچر مدت مدیدی مورد استفاده قرار گرفت و سرانجام امروزه تشخیص بیماری ام اس بر اساس معیار مک دونالد (ازطریق یافته های بالینی،آزمایشگاهی و پرتونگاری) تشخیص داده می‌شود. مرکز تشخیص و درمان ام اس دکتر صابر به بررسی دقیق و تشخیص زودهنگام ام اس و درمان مشکلات بیماران ام اس می پردازد. متخصصین کاردرمانی ام اس و گفتار درمان ما به رائه خدمات توانبخشی در منزل برای بیماران ام اس زیر نظر دکتر صابر مشغول می باشند.

 جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

بهترین دکتر تشخیص ام اس

انتخاب بهترین دکتر ام‌اس در تهران یکی از مهم‌ترین تصمیم‌های بیماران برای مدیریت مؤثر این بیماری خودایمنی است. یک متخصص خوب باید ترکیبی از صلاحیت علمی (فلوشیپ نورولوژی و فوق‌تخصص MS)، تجربه بالینی و رویکرد چندرشتهای داشته باشد

می توان تنها با استفاده از یافته های بالینی بیماری اسکلروز متعدد یا ام اس را تشخیص داد،اما به شرطی که بیمار دچار حمله‌های عصب شناختی متمایز با ویژگی های بیماری ام اس. از آن جایی که برخی از بیماران بعد از یک حمله به دکتر خوب برای ام اس مراجعه می کنند،تست های دیگر به صورت معمول اجرا شده و تشخیص بیماری با سهولت بیشتری صورت می گیرد. شایع ترین ابزارهای تشخیصی ام اس عبارتند از: تصویربرداری عصبی،تجزیه و تحلیل مایع مغزی-نخاعی و پتانسیل برانگیخته.

تصویربرداری با تشدید مغناطیسی ( MRI ) از مغز و نخاع می تواند پلاک های ناشی از ام اس را به خوبی نشان دهد.

بررسی مایع مغزی نخاعی در ۷۵ تا ۸۵ درصد بیماران مبتلا به ام اس می تواند،التهاب موجود در سیستم عصبی را آشکار سازد.سیستم عصبی بیماران ام اس معمولاً به تحریک عصب بینایی و اعصاب حسی کم تر و کندتر از حالت طبیعی پاسخ می‌دهد،زیرا میلین مسیر های مربوطه تخریب شده است. این پاسخ های مغزی از طریق پتانسیل برانگیخته حسی و بینایی بررسی می‌شوند. از آنجایی که هیچ آزمون شناخته شده ای نمی تواند بیماری اسکلروز متعدد یا ام اس را به طور کاملاً دقیق شناسایی کند،تنها راه مطمئن شدن از تشخیص،بیوپسی یا نمونه برداری پس از مرگ است.

تشخیص زودهنگام ام اس

پاتوفیزیولوژی-شکسته شدن سد خونی مغزی

سد خونی مغزی،یک سیستم مویرگی که از ورود سلول های ( T ) به سیستم عصبی جلوگیری میکند. سد مغزی خونی در حالت طبیعی اجازه عبور این نوع سلول ها را نمی دهد،مگر اینکه ویروس یا عفونت در کار آن تداخل ایجاد کند و انسجام آن را از بین ببرد. وقتی که سد خونی مغزی انسجام خود را دوباره به دست بیاورد (معمولاً پس از برطرف شدن عفونت یا از بین رفتن ویروس) سلول‌های ( T ) درون مغز به دام می‌افتند و باعث تخریب میلین می‌شوند.

تشخیص بیماری ام اس یک بیماری خود ایمنی

امروزه اعتقاد بر این است که ام اس اختلال در سیستم ایمنی بدن است که با تحریک یک عامل نظیر ویروس بروز می کند. اما درباره این اعتقاد اتفاق نظر وجود ندارد و برخی با ذکر دلایلی آن را زیر سوال برده اند. در هر حال، دانشمندان معتقدند که سیستم ایمنی بدن خود بیمار مسئول آسیب ایجاد شده در این بیماری است،به این صورت که سیستم ایمنی به سیستم عصبی حمله کرده و باعث ایجاد پلاک های پراکنده در این سیستم می شود.

منظور از اسکلروز زخم ها،آسیب ها یا به عبارت دیگر پلاکهایی است که به تعداد مختلف در سیستم عصبی شکل می‌گیرند. بافت هدف در بیماری ام اس غالباً ماده سفید در اطراف دهلیز ها،مخچه،ساقه مغز،هسته های قاعده ای،طناب نخاعی و عصب بینایی می باشد. سلول های موجود در ماده سفید وظیفه دارند پیام‌های عصبی را بین ماده خاکستری-محلی که در آن پردازش صورت می‌گیرد- و قسمت های دیگر بدن منتقل کنند. پس می توان نتیجه گرفت که انتقال پیام های عصبی در بیماران ام اس به طور طبیعی صورت نمی گیرد.البته لازم به ذکر است که سیستم عصبی محیطی به ندرت در این بیماری درگیر می شود.

در بررسی دقیق تر پاتوفیزیولوژی ام اس به الیگودندروسیت ها می رسیم. الیگودندروسیت ها سلول هایی هستند که آکسون ها را در دستگاه عصبی مرکزی عایق بندی می کنند، یعنی وظیفه ساختن و حفظ میلین را بر عهده دارند. می‌دانیم که میلین به نورون در انتقال سریع پیامهای الکتریکی کمک می‌کند و بیماری ام اس نیز الیگودندروسیت ها را تخریب می کند، بنابراین دور از انتظار نیست که این بیماری در انتقالات عصبی تداخل ایجاد کند.

در تشخیص ام اس باید توجه کرد که ام اس یا اسکلروز متعدد باعث از بین رفتن یا نازک شدن میلین میشود و با پیشرفت بیماری باعث آسیب خود آکسون میشود. البته میلین در مراحل اولیه بیماری ترمیم می شود،اما الیگودندروسیت ها نمی توانند غلاف میلین سلول را به طور کامل از نو بسازند. از سوی دیگر،حملات مکرر ام اس امکان ساخته شدن میلین را تضعیف کرده و باعث ایجاد پلاک در اطراف آکسون صدمه دیده می شوند.

التهاب و تشخیص بیماری ام اس

علاوه بر تخریب میلین،بیماری ام اس یا اسکلروز متعدد یک ویژگی شاخص دیگر نیز دارد. از دیگر معیار های تشخیص بیماری ام اس ،وجود سلول‌های که نوعی لنفوسیت به شمار می روند می باشد که باعث ایجاد التهاب می شوند. این سلول ها از سد خونی مغزی عبور کرده و به بافت مغز راه می سلول‌های ( T ) میلین او را بیگانه فرض کرده و همانند یک ویروس بیگانه به آن حمله می کنند. بدین شکل فرایند التهاب آغاز شده و باعث تحریک سلول‌های ایمنی دیگر و سیتوکین ها و آنتی بادی ها می شود. سپس ماکروفاژ ها و پروتئین های مخرب دیگر نیز فعال شده و باعث التهاب و تخریب بیشتر می‌شوند.

1- آیا دارودرمانی برای همه انواع ام‌اس یکسان است؟

خیر. نوع دارو بستگی به نوع ام‌اس دارد (مانند RRMS، SPMS یا PPMS). مثلاً داروی Ocrevus برای ام‌اس پیشرونده اولیه (PPMS) تایید شده، در حالی که بسیاری از داروهای دیگر برای فرم عودکننده-فروکش‌کننده مناسب هستند

2-آیا بیماری ام‌اس درمان قطعی دارد؟

در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای ام‌اس وجود ندارد، اما با داروهای تعدیل‌کننده سیستم ایمنی و درمان‌های توانبخشی مانند کاردرمانی و فیزیوتراپی می‌توان سیر بیماری را کند کرد و کیفیت زندگی بیمار را بهبود داد..

حرکات ورزشی مناسب برای ام اس| تمرینات ورزشی بیماران ام اس| کاردرمانی در ام اس|دکتر صابر

تمرینات ورزشی برای بیماران ام اس، شامل حرکات ورزشی مناسب برای ام اس که در محدوده ی تحمل عضلانی بیمار انجام می شود و تمرینات تعادلی برای افزایش تعادل بیمار ام اس می باشد. کلینیک توانبخشی بیماران ام اس زیر نظر دکتر صابر مدرس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به ارائه تمرینات ورزشی تخصصی و درجه بندی شده جهت بهبود مهارت های تعادلی و استقلال بیماران مبتلا به ام اس می پردازد. مجموعه خدمات مرکز شامل کاردرمانی بیماران ام اس، گفتار درمانی تخصصی و خدمات توانبخشی در منزل می باشد که در اقصی نقاط تهران ارائه می گردد.

 جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

مداخلات کاردرمانی در بیماران ام اس برای بهبود تحرک

تمرکز توانبخشی نورولوژیک همیشه بر برنامه های درمانی ساختار یافته برای بازیابی تحرک عملکردی، بهبود اجرای فعالیت ها، تسهیل مشارکت اجتماعی و حفظ کیفیت زندگی است. برای تکمیل هر یک از این اهداف، یک برنامه جامع توانبخشی متمرکز بر عملکردهای تحرکی نیاز است که باید در تمرینات فعالیت محور تکراری با تاکید بر یادگیری و کنترل حرکتی، تمرینات درمانی، ورزش های ایروبیک و مداخلات ویژه برای ضایعات متمرکز باشد. در یکی از مطالعاتی که تاثیر طولانی مدت ورزش را در شش ماه بررسی کرده بود،تاثیر مثبت آن بر ام اس و سرعت راه رفتن افراد ثابت شد.

اصول اساسی تمرینات ورزشی بیماران ام اس مبتنی بر فعالیت

اصول اساسی تمرینات ام اس یادگیری حرکتی است که بهترین راه برای یادگیری یک فعالیت تمرین مکرر آن است. آموزش مبتنی بر فعالیت، تکرار یک تمرین یا فعالیت است که نتیجه دلخواه در روند توانبخشی را میسر می‌سازد مثلاً راه رفتن، بالا رفتن از پله ها، سوار ماشین شدن، تکه تکه کردن غذا یا شمردن پول. پژوهش ها در مورد آموزش مبتنی بر فعالیت انجام شده و اگرچه مطالعات بالینی بیشتر در حیطه توانبخشی سکته بوده است، اما این اصول اولیه در بافتار توانبخشی تحرک مرتبط با ام اس قابل استفاده می باشد. به ویژه در عملکردهای اندام فوقانی و راه رفتن. بر اساس یافته های بایونا و همکارانش، اصول اولیه تمرینات تکراری مبتنی بر فعالیت به قرار زیر می باشد:

1. استفاده از فعالیت‌هایی که برای مراجع معنا دار هستند: معناداری فعالیت ها،نتیجه درمان را بهبود می بخشد. این اصل در متون کاردرمانی ام اس ثابت شده است و بر اهمیت تمرینات مراجع محور و آکوپیشن محور تاکید می‌کند. بر اساس این اصل، استفاده از محرک‌های واقعی در مقابل محرک های شبیه سازی شده در دستیابی به هدف درمانی موثر تر هستند.
2. تمرین مکرر و ثابت: تمرین مکرر و ثابت نقش مهمی در حفظ تغییرات در طی درمان دارد. بنابراین استفاده از وسایل جهت کسب تحرک مراجع، در صورتی که با تکرار کم همراه باشد نسبت به تمرین مکرر و ثابت در طول زمان اثر کمتری دارد.
3. درجه بندی فعالیت برای به چالش کشیدن اجرا و مهیا کردن یادگیری مهارتی،معنادار و جدید: فعالیتهای مکرر حرکتی به تنهایی برای ایجاد تغییر کافی نیستند. تغییرات مشخص،بدون یادگیری مهارت های جدید،تنها با تکرار میسر نمی شوند. با اصلاحات جنبه‌های مختلف فعالیت و درجه‌بندی آن یا اصلاحات محیطی می توان فعالیت را دشوارتر کرد (تندتر راه رفتن یا راه رفتن بر سطح مختلف).استفاده از این اصول می‌تواند در طی مداخلات توانبخشی برای محدودیت های تحرکی در ام اس صورت پذیرد.

کاهش محدودیت‌های حرکات ورزشی برای ام اس، تغییر پوزیشن،جابجایی حرکتی اندام فوقانی

برنامه ریزی درمانی و تعیین هدف برای هر یک از این جنبه های حرکتی به کاهش نیاز کمک، افزایش موثر بودن (کاهش نیاز به انرژی)، کاهش زمان مورد نیاز برای تکمیل فعالیت یا افزایش امنیت طی یک فعالیت منجر می شود. هر یک از این اهداف می‌تواند با برنامه‌های درمانی طراحی شده که شامل موارد زیر است دنبال شود:

1. انجام اصول آموزش مکرر مبتنی بر فعالیت.
2. مدیریت نقایص مشخصی که در محدودیت ها موثر هستند، برای مثال تعادل، ضعف و خستگی.
3. تجویز و استفاده از تجهیزات تطابقی برای جبران مشکلات، کاهش نیاز به کمک یا افزایش امنیت کلی (استفاده از صندلی حمام، صفحه جابجایی و…)
4. اصلاحات داخل منزل که نیاز به کمک را کم می‌کنند یا امنیت را بیشتر می‌کنند.

هم کاردرمانگر و هم فیزیوتراپیست در طراحی برنامه های درمانی برای تغییرات پوزیشن و جابجایی درگیر هستند، کاردرمانگر بیشتر مسئول برنامه های مرتبط با عملکرد اندام فوقانی است. از طریق همکاری با مراجع، برنامه درمانی با توجه به اولویت‌های فرد تدوین می‌شود. این مداخلات که در قالب تمریناتی ورزشی مکرر و ثابت هستند، در روتین های معنادار فرد مسلح حاضر شدن برای رفتن سر کار قرار می‌گیرند. برای بیماران ام اس که صبرشان کم است، همکاری با پرسنل پرستاری و آموزش آنها برای تسهیل تمرینات ثابت، مهم است. برای مراجعین در بخش‌های سرپایی یا توانبخشی در منزل، آموزش اعضای خانواده و مراقبین برای دسترسی به اهداف درمانی لازم است.

کاهش محدودیت‌های راه رفتن با ورزش برای بیماران ام اس

برنامه های درمانی و تعیین هدف برای راه رفتن معمولاً به کاهش کمک توسط درمانگر یا مراقبت به افزایش فاصله راه رفتن، کاهش زمان راه رفتن در یک مسیر مشخص و افزایش امنیت کلی تمرکز دارد. یک راهنما برای کاهش سطح کمک ارائه شده، تدوین یک سطح از اهداف کوتاه‌مدت ( STG ) و دو سطح از اهداف بلندمدت ( LTG ) است. برای مثال اگر فردی با واکر ۱۵ فوت و با کمک متوسط در ارزیابی اولیه راه برود، سپس:

1. ( STG ) : 30 فوت راه رفتن با واکر و کمک حداقل
2. ( LTG ): 60 فوت راه رفتن با واکر و حمایت تماسی

یک راهنما برای افزایش مسافت، دوبرابر کردن تعداد گام های برداشته شده در ارزیابی اولیه برای ( STG )  و دو برابر کردن مسافت برای ( LTG ) است. برای دسترسی به تحرک ایمن در منزل، هدف به طور معمول بیش از ۱۰۰ فوت ( 30 متر) و برای تحرک در جامعه بالای ۲۰۰ متر یا بیشتر (با توجه به ( EDSS ) است. افزایش سرعت راه رفتن با هدف برگرداندن فرد به تحرک در جامعه است و باید به سرعت حرکت در خیابان برسد که بیشتر به آن اشاره شد.

تمرینات حرکتی مناسب برای ام اس

1. آموزش مقاومت پیشرونده: آموزش مقاومت پیشرونده، انقباض ایزوتونیک عضله در تمام دامنه حرکتی با مقاومت است که به صورت پیش رونده در طول زمان ارائه می‌شود. فرد ممکن است با وزنه یک کیلوگرمی شروع کند و بعد از ۸۷ با ۵ کیلو گرم مقاومت، تمرین را انجام دهد. یک برنامه مقاومتی پیشرونده در افرادی که نقایص متوسط ام اس دارند، راه رفتنشان را بهتر می‌کند. مطالعات اندکی تاثیر همزمان برنامه مقاومتی و تحمل را با هم بر ام اس سنجیده اند.
2. تمرین با تردمیل: افراد مبتلا به ام اس از تمرینات تردمیل هم در زمینه بهبود سرعت و هم تحمل راه رفتن سود می‌برند. تمرینات تردمیل آسان، ایمن و در دسترس هستند، به علاوه حالات غیر طبیعی و نقایص راه رفتن را بهبود می‌بخشند. تمرینات تردمیل با حمایت تحمل وزن بدن. ( BWSTT ) هم در ام اس استفاده شده است. در این روش روی تردمیل،وزن بخشی از بدن را از روی فرد برمی دارند.این مداخله برای بیمارانی که ناتوانی های شدید دارند مفید است و در واقع نوعی تمرین تکراری فعالیت محور است و در بهبود مهارتهای حرکتی موثر هستند ولی باید در کنار سایر مداخلات درمانی مورد استفاده قرار گیرد.
3. وسایل حرکتی،آموزش و تجویز: حتی بعد از تمرین های مرتبط با راه رفتن بعضی از افراد مبتلا به ام اس همچنان نیاز به وسایل کمکی برای حرکت ایمن و مستقل دارند. وسایل متنوعی برای این منظور وجود دارد، از ( Nordic walking poles ) گرفته تا محرک‌های برقی عملکردی ( FES ). معمولاً فرد مبتلا اولین کسی است که از وسایل، تجهیزات جدید یا آنچه برایش کمک کننده است آگاه می‌شود. وقتی وسیله شناسایی شد، مسئولیت درمانگر تشخیص مناسبت، ارزیابی و آموزش استفاده از آن را به عهده دارد. همچنین باید توجه کند که روشی ایمن و موثر را به فرد آموزش دهد. وسایلی که به طور رایج برای افراد تجویز می‌شوند در زیر آمده است.

وسایلی که برای حرکات ورزشی بیمار ام اس و راه رفتن تجویز میشود

عصا های معمولی، کوچک یا با پایه های پهن و عصاهای چهار پایه رایج ترین وسیله تجویزی برای کمک یک طرفه هستند و معمولاً برای جبران تعادل، ایجاد حمایت و فیدبک حسی برای کمک به پردازش تعادلی تجویز می‌شود. بسا ممکن است هنگامی که ضعف یا اسپاسم در یکی از اندامهای تحتانی وجود دارد نیز تجویز شود.

( Nordic walking poles ) می تواند یک طرفه یا دو طرفه مورد استفاده قرار گیرد. این ابزار برای افرادی که نقایص خفیف تعادل، به ویژه کسانی که حرکات چشم و سرشان جدا نشده، استفاده می‌شود. البته اگر ضعف یا اسپاستیسیتی نداشته باشند. این عصا برای افرادی که آتاکسیک هستند یا افرادی که مشکلات تعادل ایشان در حدی است که در معرض افتادن هستند، پیشنهاد نمی‌شود.

کراچ های زیر بغلی ندرتا برای مبتلایان به ام اس تجویز می‌شوند، هرچند کراچ های ساعدی مثل نوع کانادایی می‌توانند برای افرادی که نقایص تعادلی دارند یا ضعف و اسپاستیسیتی در هر دو پایش آن وجود دارد کمک کننده باشند. مزیت کراچ های ساعدی این است که حمایتش را در حدود مچ و ساعد ارائه می کند و توان حمل وزن بر روی عصا را می افزاید، لذا ثبات بیشتری به فرد می‌دهد. مانند ( Nordic walking poles ) کراچ های ساعدی هم می توانند یکطرفه یا دوطرفه استفاده شوند.

واکر استاندارد،واکر دو یا سه چرخه و چهار چرخه با صندلی برای افرادی که نیاز به حمایت دو طرفه اندام فوقانی دارند تجویز میشود.

مشکلات حرکتی در ام اس

از شایع ترین مشکلات بیماران ام اس، اختلالات حرکتی در ام اس می باشد. با وجود جدیدترین درمان های بیماری ام اس هنوز بهترین روش در زمینه درمان مشکلات حرکتی در ام اس توانبخشی می باشد. کاردرمانی و گفتار درمانی در بیماران ام اس به صورت تخصصی در مرکز ام اس دکتر صابر ارائه می گردد. همچنین کلینیک توانبخشی بیماران ام اس دکتر صابر با در اختیار داشتن متخصصین با تجربه در حیطه ام اس به ارائه خدمات توانبخشی در منزل برای این بیماران می پردازد.

 جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

ماهیت و گستره مشکلات حرکتی در بیماران مبتلا به ام اس

مشکلات حرکتی در  ام اس شامل موارد زیر می باشد که به صورت جداگانه مورد بررسی قرار می گیرد.

1. تغییر پوزیشن بدن،مکان یا جابجایی در بیماران ام اس

تغییر پوزیشن بدن یا مکان شامل تغییر وضعیت مثلاً از درازکش به نشسته و نیز حرکت از یک مکان به مکان دیگر مثلاً رفتن از آشپزخانه به رختخواب می شود. جابجایی شامل حرکت از یک ساطح به سطح دیگر است، مثلاً وقتی فرد از یک نیمکت یا تخت، بدون تغییر در پوزیشن بدن به یک صندلی دیگر نقل مکان می کند. بیشترین مشکل افراد مبتلا به ام اس از نظر تحرک شامل مشکل در رفتن به توالت،رفتن به حمام، سوار و پیاده شدن از ماشین، جابجایی از یک صندلی به صندلی دیگر، رفتن به تخت و بلند شدن از آن، غلت زدن در تخت خواب می باشد. در یک مطالعه کانادایی که بر ۴۱۶ بزرگسال مبتلا به ام اس انجام شد، 14 درصد افراد در بلند شدن و رفتن به تختخواب در بیشتر روزهای ماه مشکل داشتند.

2. حمل،حرکت دادن یا دستکاری اشیا

تحرک همچنین شامل حمله کردن، حرکت دادن و یا دستکاری اشیا نیز می‌شود. این فعالیت ها به صورت اولیه اندام فوقانی را درگیر می‌کنند، اما می توانند اندام تحتانی را نیز شامل شوند مثل ضربه به توپ یا دوچرخه سواری در بیماران ام اس.

3. راه رفتن، دویدن، بالا رفتن برای بیماران ام اس

در ( ICF ) راه رفتن،دویدن و بالا رفتن به عنوان حرکت در طول یک سطح با پا به صورت گام به گام تعریف شده است که در این حالت در هر لحظه حداقل یکی از پاها روی زمین است. محدودیت در راه رفتن یک نشانه اساسی در ام اس است. در یک مطالعه با بررسی 1844 فرد مبتلا به ام اس،فاکتورهای مرتبط با بدتر شدن راه رفتن (بدون عصا) را اینگونه موارد مطرح شده اند: مرد بودن، سن بالا هنگام بروز اولین حمله،تشخیص پیشرونده بودن ام اس و عدم وجود عود و بهبودی،بهبود ناقص از اولین حمله و حمله ثانویه در یک زمان کوتاه (کمتر از یک سال). مطالعات نشان داده‌اند که ۱۵ سال پس از شروع ام اس،50 درصد از افراد نیازمند استفاده از وسایل کمکی برای راه رفن هستند و 10 درصد آنها نیازمند ویلچر هستند. 25 سال بعد از شروع بیماری،  حدود ۹۰ درصد افراد نقایص مشخصه عملکردی و ناتوانی داشتند که ۵۰ درصد آنها برای تحرک نیازمند به ویلچر بودند. مطالعات نشان داده‌اند که بالا رفتن از پله ها و راه رفتن طولانی مدت برای افراد مبتلا به ام اس دشوار است.بسیاری از افراد مبتلا به ام اس برای راه رفتن به گفته خودشان تلاشی بیش از حد انجام می‌دهند،همچنین ۴۰ درصد آنها برای راه رفتن در خانه از دیوارها و وسایل خانه کمک می‌گیرند. در مطالعه لزونی از ۷۰۳ شرکت کننده، 434 نفری که حداقل یک وسیله ی کمک تحرک استفاده می کردند که 137  نفرشان دو وسیله ی کمکی و 192 نفر 3 وسیله یا بیشتر داشتند. در بین افرادی که چند وسیله داشتند،اغلب ویلچر دستی،عصا و واکر چرخدار استفاده می شد.

4. تحرک پیرامون با استفاده از وسایل حمل و نقل مختلف برای بیماران ام اس

گرچه ادامه رانندگی می تواند یک تصمیم چالش‌برانگیز برای مبتلایان به ام اس باشد،این فقط یکی از راه های حمل و نقل است. با ارجاع به ( ICF ) ،از وسایل حمل و نقل عمومی مثل ماشین، اتوبوس، قطار، مترو و غیره نیز می توان استفاده کرد. همچنین راندن اتومبیل شخصی، دوچرخه، قایق یا کالسکه می تواند از راه ها باشد. آب و هوای بد و ترافیک سنگین بیشترین عوامل محدودکننده رانندگی در افراد مبتلا به ام اس هستند. مطالعات نشان داده اند که تعدادی از مبتلایان به ام اس پس از ابتلا دیگر رانندگی نمی کنند و نزدیک به نیمی از آنها با وجود اینکه رانندگی می‌کنند درحال تصمیم‌گیری درباره توقف این فعالیت هستند. ۷ درصد از رانندگان در مطالعه ریان از اصلاحات وسیله نقلیه برای رانندگی استفاده می کردند (مثلاً کنترل های دستی). به طور کلی شرکت کنندگانی که در این مطالعات رانندگی را ادامه می دادند نقایصشان در زمینه جسمی و شناختی در کمترین حد ممکن بود و هوشیاری و آگاهی بیشتری به آن نقایص داشتند، لذا رفتارهای جبرانی را در خود نهادینه کرده بودند و موانعی کمتری برای رانندگی نسبت به مبتلایانی که رانندگی نمی‌کردند، ذکر می‌کردند. البته آنچه مطرح شد، مربوط به ایران می باشد. پژوهش‌ها در این زمینه،در کشور ما به اندازه کافی وجود ندارد.

جدیدترین درمان بیماری ام اس برای راه رفتن آسان‌تر چیست؟

با پیشرفت روز افزون علم پزشکی در زمینه راه های تشخیص و درمان ام اس، هنوز بهترین درمان و کامل ترین درمان برای این بیماران توانبخشی ام اس است. توانبخشی شامل آموزش های لازم جهت تطابق های محیطی، استفاده از وسایل کمی و انجام تمرینات درمانی در جهت افزایش قدرت عضلات و کاهش محدودیت های فرد می باشد.

به علت ارتباط موجود بین علائم ام اس و نیازهای محیط، راه رفتن در اجتماع می تواند برای افراد مبتلا به ام اس بسیار چالش برانگیز باشد. راه رفتن در جامعه نیازمند سرعت کافی در عبور از خیابان ها، استقامت و تعادل کافی، بالا و پایین رفتن از معابر و توانایی تطابق با سطوح ناهموار بدون افتادن است. شتاب راه‌رفتن می‌تواند فاکتوری مهم برای تعیین امنیت تحرک فرد در اجتماع باشد. با توجه به تجارب بالینی،هرچقدر فرد سریعتر راه برود، در مرحله نوسانی گام برداشتن مشکلات بیشتری دارد (اسپاستیسیتی فعالیت فلکسور ها را محدود می کند) و همچنین هرچه آهسته تر راه برود، به میزان بیشتری از استراتژی های تعادلی استفاده می کند.

تاثیرات مشکلات حرکتی در بیماری ام اس

1. آثار بر سلامت و امنیت: هر کدام از انواع محدودیت های حرکتی، پتانسیل اثر گذاری بر سلامت و امنیت افراد مبتلا به ام اس را دارند. دشواری در تغییر پوزیشن یا تحمل طولانی مدت وضعیت نشسته، به علت محدودیت‌های راه رفتن خطر زخمهای فشاری را افزایش می‌دهد. محدودیت در توانایی دستکاری وسایل می تواند اثر منفی بر درمان‌هایی داشته باشد که در آن فرد لازم است هر روز تزریقاتی داشته باشد. ناتوانی در رانندگی یا مشکلاتی در دسترسی به انواع وسایل حمل و نقل می تواند بر دستیابی فرد به پزشک و خدمات توانبخشی و سایر منابع اجتماعی و سلامتی تاثیر بگذارد.
2. تراکم استخوان: شرایط تحرکی فرد نقش مهمی در حفظ تراکم استخوان، تراکم چربی و حجم کلی بدون چربی بدن دارد. در یک مطالعه بین ۷۱ فرد مبتلا به ام اس (32 نفر غیر متحرک)، فورمیکا و همکارانش دریافتند که نقص حاد تراکم استخوان با درجه عدم استفاده فیزیکی به دنبال عدم تحرک ارتباط دارد. همچنین در این مطالعات مشخص شد که مراجعان پرتحرک در تراکم استخوان تفاوتی با جمعیت سالم هم سن شان نداشتند. با توجه به اینکه کاهش تراکم استخوان با افزایش خطر شکستگی در افراد همراه است، تاثیر محدودیت حرکتی بر کاهش تراکم استخوان بر ام اس بیشتر حائز اهمیت است.
3. افتادن و شکستگی ها: یکی از الزامات تحرک،حفظ تعادل است. تعادل حاصل یکپارچگی اطلاعات دیداری، حسی- پیکری و وستیبولار با سیستم اسکلتی عضلانی است که منجر به حفظ دامنه حرکتی کافی و قدرت می شود. افراد مبتلا به ام اس معمولاً علائمی در یک یا بیش از یکی از این سیستم‌ها دارند. حرکت از حالت نشسته به ایستاده، ایستادن و دراز کردن دست حین حمام یا فعالیتهای آشپزخانه و راه رفتن، می‌تواند از دیدگاه تعادلی بسیار چالش برانگیز باشد و این چالش ممکن است خطر افتادن را بیشتر کند. افتادن در ام اس بسیار شایع است. اگر چه تعدادی از عوامل، خطر افتادن را در افراد مبتلا به ام اس افزایش می‌دهند، محدودیت در تحرک و استفاده از یک یا چند وسیله کمکی ۲ مورد ثابت در این عوامل هستند. یافته ها نشان می دهند که افرادی که از وسایل کمکی استفاده می کنند ناتوان تر هستند و لذا خطر افتادن شان بیشتر است.
4. عملکرد تنفسی: اگرچه هیچ ارتباط مستقیمی بین تحرک و تنفس دیده نمی شود، اما مشکلات و محدودیت های شدید که با ( EDSS ) مشخص می‌شوند با عملکرد تنفسی در ام اس مرتبط هستند، چرا که در این حالت عضلات تنفسی هم ضعف دارند و عملکرد ریه‌ها را کم می‌کنند، لذا توان سرفه کردن فرد پایین‌تر از حد عادی است و تناسب قلبی ریوی در پایین ترین حد خود قرار می‌گیرد. این یافته ها باید حین ارزیابی و برنامه درمانی توانبخشی مورد توجه قرار گیرد. با توجه به اینکه سرفه کردن یک مکانیسم دفاعی مهم برای راه‌های هوایی است، می‌توان به تقویت عضلات بازدمی پرداخت که در مطالعات موثر دیده شده است. در مقوله حمل و نقل، محدودیت در جابجایی یا حمل بار ممکن است برای فرد محدودیت‌هایی در انتخاب وسیله ایجاد کند. برای کسی که می تواند با یک وسیله نقلیه شخصی جابجا شود، محدودیت ها در جابجایی ویلچر یا واکر و گذاشتن آن در صندوق عقب ماشین یا صندلی عقب، چالش برانگیز است. مشکلاتی که در جابجایی بین سطوح مختلف، از صندلی به ویلچر و از این قبیل وجود دارد نیز، بخش دیگری از ماجراست. زمان ممکن است ویلچر های برقی یا اسکوتر یا کنترل دستی برای بسیاری از افراد در دسترس نباشد این مسئله حمل و نقل را دشوارتر می‌کند. متخصصین توانبخشی باید به هر جزء تحرک که بر حمل و نقل افراد تأثیر می‌گذارد، توجه کنند.

5. تاثیرات اقتصادی:بر اساس یافته ها می توان نتیجه گرفت که محدودیت در تحرک به ویژه راه رفتن، می‌تواند باعث بار مالی سنگینی بر دوش افراد شود. این آمار ممکن است در کشورهای مختلف با توجه به شرایط وسایل حمل و نقل و حمایت‌های دولتی متفاوت باشد. متاسفانه آمار مشخصی در این زمینه در ایران در دست نیست.
6. تاثیر بر اعضای خانواده و مراقبان: محدودیت های حرکتی معمولاً انجام فعالیت های روزمره را با مشکل مواجه می کند. این محدودیت ها می توانند با علائم ام اس مرتبط باشند و بر خانواده و مراقبان نیز تاثیر بگذارند. به علاوه غیرقابل پیش بینی بودن آثار بیماری بر خانواده و مراقبان اثر می گذارد. شروع یک دوره عود و روند پیشرفت بیماری به همراه نوسانات روزانه در توانایی های عملکردی می‌تواند با استرس هیجانی و ایجاد مسئولیت های اضافی برای مراقبان همراه باشد.

نتیجه‌گیری:

توانبخشی هدفمند حرکتی، کلید اصلی غلبه بر چالش‌های ام‌اس است. ترکیب فیزیوتراپی تخصصی، کاردرمانی تطبیقی و ورزش‌های عصبی-عضلانی نه‌تنها تحرک را بهبود می‌بخشد، بلکه از عوارض ثانویه مانند سفتی مفاصل یا زمین‌خوردن پیشگیری می‌کند. موفقیت درمان به شروع زودهنگام، پایبندی به برنامه و همکاری تیم پزشکی-توانبخشی وابسته است. به‌یاد داشته باشید: حتی کوچک‌ترین پیشرفت‌های حرکتی، گامی به‌سوی استقلال و کیفیت زندگی بهتر است.

سوالات متداول:

1-کاردرمانی توی ام‌اس چه کمکی به حرکت می‌کنه؟

کاردرمانی با تمرکز بر حفظ و ارتقای توانایی‌های عملکردی، به بیماران کمک می‌کند تا در فعالیت‌های روزمره (مثل راه رفتن، لباس پوشیدن، استفاده از وسایل کمکی) استقلال بیشتری پیدا کنند. آموزش استفاده از اندام‌ها، بهبود هماهنگی و جلوگیری از افت عملکرد از اهداف کاردرمانی است.

2-آیا فیزیوتراپی می‌تونه به بهتر شدن حرکتم کمک کنه؟

بله. فیزیوتراپی یکی از اصلی‌ترین روش‌های درمان مشکلات حرکتی در ام‌اس است. تمرینات قدرتی، کششی و تعادلی باعث بهبود کنترل حرکتی، کاهش اسپاستی‌سیته و افزایش تحمل فیزیکی می‌شوند. برنامه درمانی باید فردمحور و زیر نظر متخصص باشد.

بهترین دکتر گفتار درمانی MS (ام اس)یا مولتیپل اسکلروزیس

  یکی از اختلالات گفتاری که در بیش از نیمی از بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس دیده می شود،دیزارتری یا فلجی گفتار نام دارد که توسط گفتار درمانی مولتیپل اسکلروزیس درمان می شود . در اینجا قصد داریم به توصیف و تبیین این اختلال گفتاری بپردازیم و نحوه ارزیابی و درمان آن را در بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس از دید گفتار درمانگر شرح دهیم. گفتار درمانگران مجرب کلینیک توانبخشی بیماران ام اس دکتر صابر نقش موثری در توانبخشی و بهبود دیزارتری در بیماران مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس ایفا می کنند. از دیگر خدمات مرکز گفتار درمانی برای ام اس دکتر صابر، گفتار درمانی در منزل می باشد که توسط متخصصان گفتاردرمانی مرکز ارائه می شود.

عوارض ام اس چیست

مولتیپل اسکلروزیس یکی از بیماری های دستگاه عصبی مرکزی است که باعث ایجاد علائم عصبی متعدد و متغیر می گردد و معمولاً با دوره‌های عود و بهبودی همراه است. آسیب دیدن مغز ناشی از مولتیپل اسکلروزیس،می‌تواند در کنترل عضلات لب، زبان، نرمکام، چین های صوتی و دیافراگم تداخل ایجاد کند. این عضلات، تولید گفتار، کیفیت صوت و فرایند بلع را کنترل می‌کنند. سفتی، ضعف، کندی و یا عدم هماهنگی آتاکسیک عضلات این اندامها در بیماری مولتیپل اسکلروزیس دیده می‌شود که به آن دیزآرتری می‌گویند. در نتیجه، تولید، قابلیت فهم، سرعت و طبیعی بودن گفتار ممکن است تحت تأثیر قرار گیرد. شاپیرو نیز در کتاب خود با عنوان «مهار کردن علائم مولتیپل اسکلروزیس» نوشته است: شایعترین اختلال گفتاری در ام اس دیزآرتری نامیده می‌شود، که به آن گفتار شل نیز میگویند. این اختلال می‌تواند به صورت بسیار خفیف یا بسیار شدید مشاهده شود، به گونه اینکه حتی احتمال دارد گفتار بیمار کاملاً غیرقابل فهم گردد.

دیزآرتری در مولتیپل اسکلروزیس

از آنجایی که گروه‌های عضلانی، ساختارها و مسیرهای عصبی مربوط به تولید گفتار و صوت مشترک هستند، معمولاً دیزآرتری در مولتیپل اسکلروزیس با بد آوایی (اختلال صوت) همراه می‌شود. در نتیجه این بیماری می‌تواند کیفیت صوت، تشدید، کنترل زیر و بمی، بلندی صدا و تکیه را نیز تحت تاثیر قرار دهد.

می‌توان گفت که علت وقوع دیزآرتری در ام اس آسیب دیدن غلاف میلین در چندین مسیر حسی و عصبی واقع در سیستم اعصاب مرکزی است که به نورون های حرکتی تحتانی بصل النخاع می روند. از آنجایی که الگوی آسیب بسیار متنوع است، دیزآرتری در بیماران مختلف، به اشکال مختلفی ظاهر می شود. آسیب نورون های حرکتی فوقانی، مخچه یا هر دو می تواند باعث وقوع دیزآرتری در ام اس گردد. دور از انتظار نیست که شدت اختلال گفتاری در ام اس وابستگی فراوانی به شدت اختلال عصبی، نوع  دوره بیماری و تعداد سالهای ابتلا داشته باشد.

به نظر می‌آید که دیزآرتری در اوایل بیماری به صورت خفیف بروز کند و با افزایش شدت بیماری، تعداد سیستم های عصبی درگیر و پسرفت کلی بیمار تشدید شود. در حقیقت، دیزآرتری در بیماران مبتلا به ام اس(MS) می تواند آنقدر شدید شود که فرد مجبور به استفاده از وسایل جایگزین ارتباط شود. حتی ممکن است بیمار دچار ناگویایی شود. علاوه بر موارد ذکر شده،مکرر گویی عصب زاد نیز یکی از علائم شایع در بیماری ام اس است،که دارای ویژگی های زیر است:

• تکرار کلمات یا عبارات
• افزایش سرعت و کاهش بلندی در اثر تکرار های متوالی
• افزایش مکرر گویی این گفتار خود به خودی یا گفتار برانگیخته شده نسبت به گفتار اتوماتیک،تکراری و خواندن متن
• افزایش احتمال بروز مکرر گویی در اواخر گفته
• وجود آگاهی نسبی درباره مکرر گویی،البته بدون نگرانی یا تلاش و تقلا برای رهایی از مکرر گویی

رزالیند در کتابی که در سال ۲۰۰۴ منتشر کرد،سه ویژگی اصلی را برای دیزارتری ناشی از مولتیپل اسکلروزیس مطرح کرد:

1. مشکل در کنترل بلندی صدا: صدایی که بسیار آهسته،بسیار بلند،یا با نوسان باشد. علت این مشکل کنترل و حمایت ضعیف سیستم تنفسی است.
2. تولید ضعیف: گفتار جویده جویده،مقطع و نامفهوم به خصوص به هنگام محاوره.
3. مشکل در تاکید: گفتار کند و غیر طبیعی به علت مکث های نامناسب،تکیه گذاری مساوی،و بیش از حد روی تک تک کلمات،یا مشکل ایجاد تغییرات در زیر و بمی و بلندی صدا جهت تاکید بر واژه های مهم.

وقوع و شیوع دیزآرتری در مولتیپل اسکلروزیس

در سال ۲۰۰۰، مطالعه توسط هارتلیوس، رانماکر و اندرسون انجام شد که درصد وقوع دیزارتری را در ۷۷ بیمار مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس مورد بررسی قرار داد. این محققان با اعلام وقوع ۵۱ درصدی خاطر نشان کردند که این عدد وابستگی فراوانی به شدت عمومی بیماری دارد. البته درصد وقوع در مطالعات مختلف متفاوت است، که در اینجا به ذکر سه مطالعه دیگر بسنده می کنیم:

دارلی و همکاران ( 1972) : کمی پایین تر از 50 درصد

اندربای و فیلیپ ( (1986  : 20- 47 درصد

هارتلیوس و اسونسون (1994) : 44 درصد

دافی (2005) : 50- 40 درصد

دارلی و همکارانش جامع‌ترین مطالعه علمی را روی علائم دیزآرتری در بیماری مولتیپل اسکلروزیس انجام دادند. در مطالعه ۳۸ ماهه آنهادر مایو کلینیک، 168 بیمار مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس توسط متخصص مغز و اعصاب و گفتاردرمانگر ارزیابی شدند. براساس این پژوهش ،نقص در کنترل بلندی صدا،صدای خشن،تولید مبهم و نادرست،تکیه معیوب،نقص در کنترل زیر و بمی،کاهش ظرفیت حیاتی،بیش خیشومی،و سطح نامناسب زیر و بمی به ترتیب مشخصه‌های دیزآرتری و بد آوایی در مولتیپل اسکلروزیس هستند. به طور کلی ۴۱ درصد بیماران دچار نقص گفتاری هستند. سرانجام در سال ۲۰۰۷، رزالیند در کتاب خود نوشت «بر اساس تحقیقات صورت گرفته، شیوه دیزارتری در بیماری اسکلروز متعدد ۲۵ تا ۴۰ درصد می باشد.

در بخش دیزارتری نقص در کنترل بلندی صدا در دیزآرتری ناشی از ام اس، شایع‌ترین علامت است، که خود را به صورت صدای بسیار آهسته، بسیار بلند یا بلندی متغیر و بی ثبات نشان می دهد. این مشکل ناشی از حمایت و کنترل ضعیف سیستم تنفس می باشد. یکی دیگر از علائم شایع، تولید مبهم و نادرست است که باعث گفتار شل میشود. در نتیجه گاهی درک گفتار بیمار حین محاوره توسط شنونده دشوار می شود. ۳۹ درصد بیماران در تکیه گذاری دچار مشکل هستند. این مشکل باعث گفتار کند یا غیرطبیعی میشود،که این ناشی از مکث های نابجا،تکیه گذاری مساوی،یا بیش از حد روی کلمات،یا مشکل در زیر و بمی و بلندی جهت تکیه گذاری روی کلمات مهم است.

البته باید خاطر نشان کرد که امکان و سهولت پیش‌بینی دیزآرتری در بیماری اسکلروز متعدد نسبت به بیماریهای پسرونده دیگر دشوارتر است.

تاثیر دیزآرتری و گفتار درمانی مولتیپل اسکلروزیس

گرچه دیزآرتری یک علامت شناخته شده بالینی در ام اس است، اما متاسفانه تحقیقات اندکی در این زمینه صورت گرفته است. با وجود اینکه چند مطالعه محدود،ویژگی های ادراکی و صوتی دیزآرتری در مولتیپل اسکلروزیس را مورد بررسی قرار داده‌اند، اما مبانی فیزیولوژیکی این اختلال گفتاری هنوز به طور دقیق مورد مطالعه قرار نگرفته است.

موردوچ، گاردینر و تئودورز در سال ۲۰۰۰ جایگاه و زمانبندی تماس زبان با کام را در گفتار یک آقای ۵۲ ساله مبتلا به دیزارتری ناشی از ام اس پیش رونده با استفاده از کام نگاری الکتریکی مورد مطالعه قرار دادند. آنها با ارزیابی همخوان ابتدایی متوجه شدند که جایگاه فضایی قرارگیری زبان و تماس آن با کام به طور محدودی آسیب دیده بود به طور کلی می‌توان گفت که جایگاه آناتومیکی زبان تقریبا صحیح بود،اما در برخی موارد خارج از هدف تولیدی وجود داشت که این نشان دهنده آسیب خفیف کنترل حرکتی زبان بود. دافی اعتقاد دارد که احتمالاً علت خارج از هدف تولیدی، عدم هماهنگی در قدرت، صحت، سرعت و دامنه حرکات زبان است.

در مطالعه دیگری که در سال ۲۰۰۳ انجام شد، مشخص شد که بیماری ام اس بیش از آنکه در حرکات لبها تداخل ایجاد کند، عملکرد زبان را محدود می‌کند. در این مطالعه ۷۷ بیمار مبتلا به ام اس با دیزارتری و بدون دیزارتری با ۱۵ فرد سالم مقایسه شده بودند. نتایج این مطالعه نشان داد که اختلال در عملکرد زبان نه تنها در بیماران مبتلا به دیزارتری، بلکه در بیماران بدون دیزآرتری نیز مشاهده می شود. علاوه بر این بیش از این که دامنه و قدرت حرکت آسیب ببیند، سرعت حرکات متوالی (دیادوکوکنتیک) دهانی و کلامی تحت تاثیر قرار گرفته بود و نیز بین عملکرد زبان و لب با میزان آسیب عصب شناختی، تعداد سالهای بیماری و تولید دقیق واکه ها و همخوان ها همبستگی وجود داشت. این مطالعه نشان می دهد که تشخیص مشکلات حرکتی اندام های گویای بسیار مهم است می‌توان به آن به عنوان علامت اولیه اختلال تولیدی در مولتیپل اسکلروزیس نگاه کرد که باید هدف اولیه درمان قرار گیرد. البته این حالت در بیماری پارکینسون و اسکلروز جانبی آمیوتروفیک هم گزارش شده است.

دارلی، براون و گلداستین نیز در مطالعه خود، اختلال دیادوکوکنتیک را در ۷۱ درصد از بیماران مبتلا به ام اس گزارش کردند. در مطالعه دیگری نیز که در سال ۲۰۰۳ صورت گرفت، سرعت و قدرت مهارت دیادوکوکینزیس مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این مطالعه نشان داد که اندازه گیری مولفه زمان بهتر از مولفه انرژی می تواند بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس را از افراد طبیعی تمییز دهد. به علاوه،این مطالعه اهمیت گنجاندن حرکات متوالی و سریع را در ارزیابی گفتار این بیماران خاطرنشان کرد.

فلجی صورت و گفتار درمانی برای ام اس

فلجی صورت مشابه آنچه که در فلج بلز رخ می دهد، در ۱۰ درصد موارد مشاهده می شود. علاوه بر این، امکان وقوع لرزش دیرپای عضلات و نورالژی عصب سه قلو نیز وجود دارد. با اینکه ترمور (لرزش) غالباً در عضلات گفتار ای رخ نمی دهد اما شدت ترمور موجود در قسمت های دیگر بدن با شدت دیزآرتری در ام اس هم بستگی دارد.

مطالعه ای که در سال ۲۰۰۷ روی ۹۷ بیمار انجام شد،ثابت کرد که دیزارتری به طور چشم گیری می تواند عملکرد بیمار را در آزمون های شناختی تاثیر بگذارد. در حالی که اگر دیزآرتری بیمار کنترل شود، تغییری در عملکرد شناختی وی رخ نمی دهد. پژوهش دیگری که یک سال بعد توسط آرنت و همکارانش انجام شد، نشان داد که سرعت حرکتی اندام های گویایی در بیماران مبتلا به ام اس کاهش می یابد و این کاهش روی تکالیف و آزمون های عصبی روانشناختی که نیازمند پاسخ کلامی سریع هستند (مانند نامیدن حیوانات) تاثیر سوء می‌گذارد. به همین دلیل، نمیتوان به نتیجه بسیاری از آزمون ها بدون در نظر گرفتن دیزآرتری فرد اعتماد کرد.

همچنین دیزآرتری بصل النخاعی کاذب باعث تولید نامفهوم همخوانها می‌شود. در بیماری که تنها دچار دیزارتری بصل‌النخاعی کاذب شده باشد،تغییرات انفجاری در گفتار رخ نمی‌دهد،اما در انواع مختلط احتمال بروز این تغییرات وجود دارد.

تاثیر دیزآرتری بر آوا سازی در مولتیپل اسکلروزیس

ماهیت مشکلات صوتی در ام اس بسیار متنوع است. برای مثال، این بیماری می‌تواند باعث فلج دورکننده دوطرفه چین های صوتی شود. در بدن آوایی ایجاد شده در اثر آسیب نورون های حرکتی فوقانی، صدای بیمار بلند، خشن و پر فشار می گردد. اما کیفیت صوت بیمار مبتلا به بد آوایی مخچه ای ممکن است مناسب به نظر برسد،در حالی که غالباً بیمار قادر به کنترل بلندی و زیر و بمی صوت خود نمی باشد. معمولاً علت تغییرات بلندی صدا، مشکل در کنترل تنفسی می باشد. به طوری که در آواز سازی پیوسته به راحتی می‌توان لرزش صوت را تشخیص داد (نوسانات بلندی و زیر و بمی صدا حدود ۵ تا ۷ هرتز، هنگام کشیدن یک واکه به مدت ۱۰ ثانیه. اگر آسیب نورون حرکتی فوقانی نقشی در ایجاد دیزآرتری نداشته باشند،تون عضلانی بیمار پایین خواهد بود و هیچ فشاری در صوت احساس نمی شود. اما اگر نورون های حرکتی فوقانی آسیب ببینند، پر فشار بودن صوت به طور بی ثبات در صوت دیده می‌شود. دیزآرتری بصل النخاعی کاذب باعث سفت شدن و اسپاسم چین های صوتی می شود. در نتیجه، بیمارستان صدوقی زیر و و آهسته خواهد داشت.

به طور کلی بد آوایی در بیماری مولتیپل اسکلروزیس غالباً با علائم زیر ظاهر میشود:

• صدای خشن که ناشی از سفتی یا تن بیش از حد از عضلات در چین های صوتی است که باعث میشود صدا غیرطبیعی و گوشخراش به نظر برسد.
• مشکل در کنترل زیر و بمی که بر اثر ترمور یا سفتی چین های صوتی ایجاد می شود که خود باعث شکسته زیر و بمی یا صوت یکنواخت می شود.
• سطح زیر و بمی که به دلیل تغییر در تن عضلات،بالاتر یا پایین‌تر از حد نرمال باشد. البته زملین مطالعه خود ثابت کرد که دامنه فرکانس پایه در بیماران مبتلا به ام اس شباهت زیادی به افراد طبیعی دارد،اما اندکی بیش از افراد طبیعی است و تغییرات آن تا حدودی بیشتر است.
• نفس آلودگی که در ۲۲ درصد موارد دیده می‌شود،و زمانی ایجاد می‌شود که چین های صوتی اجازه فرار هوای بیش از حد را بدهند.
• گرفتگی صدا مانند زمانی که التهاب حنجره وجود دارد. این حالت هنگام ایجاد می‌شود که چین هایی صوتی خیلی محکم یا خیلی شل به همدیگر نزدیک شوند.

تاثیر دیزارتری بر تشدید در مولتیپل اسکلروزیس

فارماکیدز و بون در سال۱۹۶۰ تشدید گفتار را در بیماران مبتلا به ام اس بررسی کردند و گزارش کردند که بیش خیشومی غالباً در ام اس دیده می‌شود. بیش خیشومی گفتار به دلیل ضعف،کندی یا عدم هماهنگی عضلات درگیر و به تبع آن خروج هوا از بینی رخ می دهد.

دارلی و همکارانش در سال ۱۹۷۲ با استفاده از دستگاه فشارسنج،تشدید دهانی را در ۱۵۵ بیمار بررسی کردند، اما تنها دو درصد از آنها بد عملکردی کامی حلقی داشتند. مطالعات دیگری که در این زمینه انجام شده نیز نتایج مشابهی را گزارش کرده اند.

تاثیر دیزآرتری بر تنفس در مولتیپل اسکلروزیس

ضعف عضلات تنفسی در بیماران مبتلا به ام اس با شدت خفیف تا متوسط وجود دارد. بررسی دارلی و همکارانش در سال ۱۹۷۲ نشان‌دهنده کاهش ظرفیت حیاتی در بیماران مبتلا به ام اس بود، به طوری که ۱۱ درصد از نمونه ها به طور غیرطبیعی سریع نفس می‌کشیدند. در نمونه‌های مورد مطالعه ماردوچ نیز عدم هماهنگی قفسه سینه و شکم در حین تنفس گفتاری مشاهده شد. بی کفایتی سیستم تنفسی در مولتیپل اسکلروزیس پیشرفته و یا در حملاتی که در ساقه مغز رخ می دهند،مشاهده می‌شود. اصلی‌ترین علت بی کفایتی تنفسی، ضعف عضلات تنفسی به خصوص دیافراگم است. علاوه بر این، بر اساس مطالعه چیارا ، مارتین ، داون پورت و بلسر حداکثر فشار بازدمی، عملکرد ریه و سرفه ارادی در بیماران مبتلا به ام اس ضعیف‌تر از افراد طبیعی است. البته امکان آسپیراسیون و عفونت ریوی نیز وجود دارد.

تاثیر دیزآرتری بر نوای گفتار در اسکلروز متعدد

چهارکوت برای اولین بار ویژگی‌های اختلال گفتاری را در ام اس توصیف کرد. اعتقاد داشت که ویژگی اصلی دیزآرتری در ام اس، گفتار کند و مکث بین تک تک هجا ها است و این علائم را تحت عنوان «گفتار مقطع» نامگذاری کرد، اما گفتار مقطع (تکیه گذاری روی هجاهای بدون تکیه) که متعدد مشاهده می‌شود. با توجه به البته این بیماری مشکلاتی را در نوای گفتار ایجاد می‌کند. در این بیماران مقدار کشش هجاها به طور مساوی صورت می‌گیرد و این مقدار کشش، به‌طور غیرطبیعی افزایش یافته است. علاوه بر این، تغییرات درون گفته کاهش یافته و میزان تغییرات بین گفته ها افزایش می یابد. مولتیپل اسکلروزیس باعث افزایش طول مدت و تغییرات فواصل بین تکیه ها میشود. بنابراین کنترل مولفه‌های زمانی در ام اس با ثبات و منعطف نیست،به همین دلیل ارزیابی ادراکی مولفه‌های زمانی گفتار در این بیماران بسیار مشکل است.

در صورت آسیب مخچه سرعت گفتار کاهش می‌یابد و گفتار ناروان می‌شود. با اینکه واژه ها به صورت مقطعی و جویده جویده تولید می شوند،اما غالباً مفهوم هستند. به در صورت درگیری عضلات تنفسی، کام، گونه، لب ها، زبان و دندان، اختلال گفتاری شدیدتر شده و گفتار بیمار نامفهوم می‌گردد.

انواع دیزآرتری ناشی از مولتیپل اسکلروزیس

از آنجایی که بیماری ام اس می توانند به طور منتشر سیستم اعصاب مرکزی را درگیر کند،جای تعجب نیست که اختلال گفتاری این بیماران غالباً به صورت  دیزآرتری مختلط بروز کند. البته نوع دیزآرتری وابستگی زیادی به محل از بین رفتن میلین دارد . دافی در کتاب خود می‌نویسد: «امکان بروز تمام انواع دیزآرتری (فلاسید، اسپاستیک، آتاکسیک، هایپو کینتیک، هایپر کینتیک و فلج یک طرفه نورون حرکتی فوقانی) در بیماری مولتیپل اسکلروزیس وجود دارد. به طور کلی می‌توان گفت که غالباً سه نوع دیزارتری مربوط به مولتیپل اسکلروزیس وجود دارد: دیزآرتری اسپاستیک، آتاکسیک و مختلط. تشخیص افتراقی به وسعت و محل تخریب میلین و علائم جسمی،گفتار و صوت ایجاد شده بستگی دارد.

تا اینجا اطلاعاتی درباره علائم و انواع دیزآرتری در مولتیپل اسکلروزیس ارائه کردیم. امید است خواننده توانسته باشد تصویری از یک بیمار مبتلا به دیزارتری ناشی از ام اس را در ذهن خود ایجاد کند. قبل از اینکه مباحث مربوط به ارزیابی و درمان دیزآرتری در ام اس را آغاز کنیم،بهتر است به دو اختلال دیگر نیز اشاره کنیم: آپراکسی گفتار و کم شنوایی در مولتیپل اسکلروزیس.

گفتار درمانی در ام اس یا مولتیپل اسکلروزیس

در سال ۲۰۰۴ بیماری گزارش شد که مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس نوع عود کننده بهبود یابنده بود.سندرم لهجه خارجی در این خانوم ۵۲ ساله به صورت دوره‌ای مشاهده شده بود،به این شکل که فرد در زمان حمله ام اس با لهجه هلندی صحبت می کرده و سپس دوره ای از بهبودی کامل در وی مشاهده می شد. بررسی ( MRI ) آسیب در ماده سفید در عمق جسم پینه ای و لوب پیشانی و آهیانه ای چپ را آشکار ساخت. بنابراین امکان وقوع سندرم لهجه خارجی ناشی از بیماری ام اس وجود دارد.

آپراکسی گفتار در اسکلروز متعدد

همانطور که قبلا نیز گفته شد،اختلال حرکتی گفتار در ام اس غالباً به صورت دیزآرتری بروز می‌کند،اما این گفته امکان وجود آپراکسی در ام اس را نقض می‌کند. در مطالعه دافی امکان وقوع آپراکسی گفتار در بیماری مولتیپل اسکلروزیس وجود دارد.

کم شنوایی در مولتیپل اسکلروزیس

بیماری ام اس می تواند باعث التهاب، ممانعت از هدایت عصبی و از بین رفتن میلین در بسیاری از نقاط سیستم اعصاب مرکزی از جمله ساقه مغز شود. ساقه مغز در شنوایی نقش مهمی ایفا می کند، زیرا عصب شنوایی از طریق این ناحیه به سمت مناطق بالاتر حرکت می‌کند. آسیب ساقه مغز ممکن است منجر به شنیدن صدای زنگ در دو گوش و کم شنوایی شود که درمان آن بسیار مشکل است. از آنجایی که بازخورد شنیداری در صحت تولید گفتار نقش غیرقابل انکاری دارد،این کم شنوایی می‌تواند در دراز مدت بر کیفیت گفتار بیمار تاثیر سو بگذارد.

به طور کلی،تعداد  مطالعاتی که ویژگی های ادراکی، صوتی و فیزیولوژیکی ام اس را بررسی کرده‌اند، بسیار اندک و محدود است. پس به مطالعات بیشتری در زمینه دیزآرتری در این بیماران، به خصوص ویژگی‌های فیزیولوژیکی سیستم های درگیر در تولید گفتار نیاز فوری داریم، تا بتوانیم به طور موثرتری بیماران را تحت درمان قرار دهیم.

گفتار درمانی مولتیپل اسکلروزیس در منزل

به علت مشکلات بیماران ام اس نظیر مشکلات حرکتی و تعادلی، امکان مراجعه بیماران به مرکز گفتار درمانی مولتیپل اسکلروزیس دچار دشواری های زیادی می باشند. از این رو مرکز گفتاردرمانی و کاردرمانی دکتر صابر با در اختیار داشتن گفتاردرمانان مجرب و کارآزموده به ارائه خدمات گفتاردرمانی ام اس در منزل می پردازد. گفتاردرمانی ام اس در جهت بهبود مشکلات بلع ، اختلالات تکلمی، افزایش حجم تنفسی و بهبود گفتار در بیماران ام اس فعالیت می نماید. گفتاردرمان ام اس در محیط منزل این امکان را دارد که با بررسی محیط و ارتباطات بیمار بهترین طرح درمانی را برای بیمار فراهم نماید و تطابقات محیطی مناسب را ایجاد نماید.