مشکل املا نویسی در کودکان بعد از ورود به کلاس اول به تدریج دیده می شود. مثلاً مشکل قرینه یا وارونه نویسی بیش تر در کودکان کلاس اولی دیده می شود. دلیل اصلی این مشکل این است که کودک هنوز دست چپ و راست خود را به خوبی نمی شناسد و یا سمت چپ و راست صفحه را نمی تواند به خوبی تعیین کند. اختلال های یادگیری و مخصوصا مشکل املا نویسی در کودکان جز شایع ترین مشکلات کودکان دبستانی است. در صورتی که بتوانیم با استفاده از بازی های ساده، حساسیت شنیداری و حافظه دیداری کودکان را قبل از ورود به مدرسه و در سال های ابتدایی تحصیلی به حد کافی تقویت نماییم، می‌توانیم انتظار داشته باشیم که شاهد مشکلات کمتری در یادگیری کودکان مخصوصا املا نویسی کودکان در دوره دبستان باشیم. کلینیک تخصصی کاردرمانی دکتر صابر تحت نظر بهترین دکتر تشخیص اختلال یادگیری با جمعی از متخصصین در حیطه درمان مشکل املا نویسی کودکان و درمان اختلال دیکته با کاردرمانی تلاش می کند.
آزمون های غیر رسمی و ابتکارات خود معلم ها برای ما بسیار سودمند است. ارزیابی مبتنی بر برنامۀ درسی نیز روشی برای کسب اطلاعات دربارۀ املا پیشنهاد می کند که مستقیماً با آموزش رابطه دارد. آزمون غیر رسمی کوچکی را می توان با انتخاب واژه هایی از فهرست واژه های پر بسامد درست کرد. می توان از دانش آموز خواست که املا نویسی واژه های فهرست شدۀ خاص کلاس های گوناکون را روی کاغذ بنویسد. هرجا که املای سه واژه را غلط نوشت آزمون متوقف می شود. سطح املا نویسی کودکان در حد کلاسی است که املای نوشته شده با واژه های معمول در آن فقط دو غلط داشته باشد. آزمون های گزینش تشخیصی برای نارساخوانی رشدی، آزمونی است که برای طبقه بندی انواع خطا های املا نویسی کودکان طراحی شده است. خطا های املا نویسی را می توان در سه مقوله طبقه بندی کرد:
-نارساخوانی ناشی از نارسا آوایی( خطا های املا نویسی کودکان بازتاب نادرست هجی کردن آوا ها). در خطا های املا نویسی این مقوله هرچند حروف درسته نوشته می شود اما در جای غیر مأنوس قرار می گیرد، نظیر نارجن به جای نارنج،فیک به کیف، یا استان به جای انسان، این خطا بازتاب اشکال اولیه در هماهنگی صدا و نماد است. دانش آموزانِ دچار این مشکل عمدتاً از طریق تجسم دیداری می خوانند و می نویسند.
-نارساخوانی ناشی از نا واضحی( خطا های املا نویسی بازتاب خطا های معادل آوایی). خطا های املا نویسی این مقوله شامل اشتباهاتی نظیر گُش به جای گوش، نویی به جای نوعی، اشتماعی به جای اجتماعی، دران به جای دوران، و دسگاه به جای دستگاه است. این خطاها بازتاب اشکال اولیه در توانایی درک و یادآوری کل واژه به منزلۀ یگ گشتالت است. دانش آموزانِ دچار این مشکل عمدتاً از طریق فرایند تحلیل آوایی می خوانند و می نویسند.
-نارسایی ناشی از نارسا آوایی و ناواضحی( نوع مختلط که بازتاب هردو خطاست). دانش آموزان که هر دو نوع خطا را مرتکب می شوند مورد های حادتر را تشکیل می دهند.
بعضی از آزمون های رسمی املا، آزمون های املای انفرادی اند و بقیه بخشی از مجموعه آزمون های درکی پیشرفت تحصیلی به حساب می آیند. جدول 13-5 برخی از آزمون های رایج املا نویسی کودکان را نشان می دهد.
جدول 13-5 آزمون های املا
آزمون
نوع
سن یا کلاس مورد ارزیابی
پرسش نامه تشخیصی مهارت های پایه بریگانس
مجموعه آزمون
کلاس های کودکستانی تا 6
آزمون پیشرفت انفرادی بیبادی- تجدید نظر شده(PIAT-R)
مجموعه آزمون
کلاس های کودکستانی تا 12
ارزیابی تسلط املایی و نظام تدریس
املا
کلاس های 2 تا بزرگسالان
آزمون املانویسی-2TWS-2 )
املا
کلاس های 1 تا 12
آزمون پیشرفت گسترده دامنه 3(WRAT3)
مجموعه آزمون
5 ساله تا بزرگسال
اهمیت دستخط در املا نویسی
در مدارس معمولاً نوشتن به سه روش مختلف آموزش داده می شود: 1) نوشتن کتابی( نوع چاپی)، 2) شکسته نویسی( گاهی خط تحریری هم گفته می شود) و 3) صفحه کلیدی( یا تایپ کردن). اگرچه کاربرد رایانه در مدارس امریکا روز به روز رایج تر می شود، نوشتن با دست را همیشه و همه جا مهارتی ضروری می دانند. معلم ها هنوز برای بررسی مطالبی که دانش آموزان یادگرفته اند از روی دست نوشتۀ کودکان قضاوت می کنند. در موقعیت های زیادی در زندگی بزرگسالان پیش می آید که نوشتن با دست ضرورتی اجتناب ناپذیر محسوب می شود. دست نوشته از عینی ترین مهارت های ارتباطی است. می توان آن را مستقیماً مشاهده، ارزشیابی و نگهداری کرد و امکان حفظ همیشگی آن را فراهم آورد. فرایند نوشتن با دست فرایندی است پیچیده و به مهارت ها و توانایی های زیادی وابسته است. نوشتن به ادراک صحیح الگو های نمادی ترسیمی نیاز دارد. عمل نوشتن مستلزم مهارت های دیداری و حرکتی صحیح الگو های نمادی ترسیمی نیاز دارد. عمل نوشتن مستلزم مهارت های دیداری و حرکتی بسیار زیادی است که به دیدن با چشم، هماهنگی حرکات چشم، هماهنگی حرکات ظریف چشم و دست و مهار عضلات بازو، دست و انگشتان نیاز دارد. نوشتن هم چنین مستلزم داشتن حافظۀ دقیق دیداری و حرکتی از حروف و واژه های نوشتاری است. دستخط بی نهایت بد را گاهی نارسانویسی در اختلال دیکته نویسی می نامند. این عارضه ممکن است منعکس کنندۀ اشکالات زیربنایی دیگری باشد. دستخط بد ممکن است بازتابی از مشکلات حرکتی ظریف باشد؛ یعنی کودک قادر نباشد جنبش های حرکتی لازم برای نوشتن یا رونویسی کردن از روی حروف یا شکل های نوشتاری را به نحوی مؤثر انجام برای نوشتن یا رونویسی کردن از حروف یا شکل های نوشتاری را به نحوی مؤثر انجام دهد. دانش آموز ممکن است قادر نباشد درون داد اطلاعات دیداری را به برونداد جنبش های ظریف حرکتی تبدیل کند؛ یا ممکن است در فعالیت هایی که مستلزم داوری هایی حرکتی و فضایی است، مشکل داشته باشد. مشکلات نارسانویسی در برخی از دانش آموزان وقتی نمایان می شود که نمی توانند تکلیف دیداری فاصلۀ دور، یعنی حرف یا واژه ای را از روی تخته سیاه، به تکلیف دیداری فاصلۀ نزدیک، یعنی نوشتن آن روی کاغذ، تبدیل کنند. برخی دیگر دچار کمبود هایی زیربنایی هستند که در کارآمدی نوشتن آن ها اختلال ایجاد می کند. این کمبود ها ممکن است مربوط به ضعف مهارت های حرکتی، نقص ادراک دیداری حروف و واژه ها و اشکال در به خاطر سپاری نقش های دیداری باشد. آموزش ضعیف نیز ممکن است به بدخط نوشتن منتهی شود.
نوشتن با خط کتابی در املا نویسی
آموزش نوشتن در کودکستان، که معمولاً کودکان نوشتن حروف الفبا را در آنجا آغاز می کنند، یا خط کتابی شروع می شود، نوشتن با خط کتابی در کلاس اول، دوم و سوم نیز معمولاً ادامه می یابد. نوشتن با خط کتابی محاسن خاصی دارد: یادگیری آن راحت است زیرا فقط از خطوط دایره ای و مستقیم تشکیل می شود و از طرف دیگر شکل حروف به اشکال حروف متونی که از روی آن ها خوانده می شود، نزدیک تر است. بعضی از مربیان معتقدند تا زمانی که خط کتابی مجاز و خواناست ضرورتی ندارد که صرفاً برای سریع نوشتن دانش آموز به نوشتن با خط شکسته متوسل شد. برای بسیاری از کودکانِ دچار ناتوانی های یادگیری نوشتن با خط کتابی راحت تر از شکسته نویسی است.
شکسته نویسی در املا نویسی
در شکسته نویسی در زبان انگلیسی حروف به یکدیگر متصل می شوند. با آنکه تدریس شکسته نویسی را در مدارس تا کلاس پنجم به تعویق می اندازند ولی تبدیل خط کتابی به شکسته مشخصاً از کلاس سوم شروع می شود. در دوره های گذشته به هنگام آموزش نوشتن بر تزئینات نگارشی تأکید می شد اما امروزه هدف تدریس دست نوشته عملکردی است. شکسته نویسی محاسن خاصی دارد: مشکلات داوری فضایی دانش آموزان را به حداقل می رساند و کلیت و پیوستگی موزونی دارد که خط کتابی فاقد آن است. افزون براین، خطا های وارونه نویسی در شکسته نویسی( خط شکسته) واقعا از بین می رود. به هرحال بسیاری از دانش آموزانِ دچار ناتوانی های یادگیری پس ازفراگیری خط کتابی مشکلی می توانند آن را خط شکسته تبدیل کنند. شکل دیگری از دست نوشته نظام نوشتاری دی نیلیان است. این نظام به دانش آموزان کمک می کند تا شکسته نویسی را راحت تر یاد بگیرند. نظام دی نیلیان شیوه ای ساده شده از خط شکسته است که در آن اشکال حروف خط کتابی همان اشکال پایه ی حروف خط شکسته را دارند. بیشتر حروف خط کتابی در این نظام با چرخشی دنباله دار نوشته می شود که نوعی خط متصل کتابی را ایجاد می کند و دانش آموز مجبور نیست مداد خود را از روی کاغذ بلند کند. دانش آموزانِ دچار ناتوانی های نوشتن می توانند خط کتابی را با این شکل تعدیل یافته به آسانی به خط شکسته تبدیل کنند.
اختلال دیکته نویسی یکی از اختلالات یادگیری است که در آن کودک با توجه به بهره هوشی نرمال به کرات در نوشتن لغت ها و املا نویسی دچار مشکل بوده و غلط های بسیاری در طول دیکته نویسی دارد. کودک در نوشتن فرم صحیح کلمات ناتوان است و این امر با تکرار برطرف نمی گردد. اختلال املا نویسی ممکن است به علت مشکلات ادراک فضایی، جهت یابی، حافظه دیداری، اختلال در درک صداهای پیرامون و… به وجود آید. تشخیص دقیق علت اختلال دیکته نویسی و درمان آن کمک بسزایی در روند تحصیل این کودکان می نماید. مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر در زمینه تشخیص و درمان اختلال یادگیری و بهبود مهارت های املا نویسی در کودکان به صورت تخصصی فعالیت می نماید. امکانات پیشرفته ای نظیر اتاق توجه شنیداری، اتاق تاریک و ادراک بینایی، سنسوری روم و… به تسریع روند درمان کودکان با اختلال دیکته نویسی کمک می نماید.
راهبردهای یادگیری شناختی در مورد نوشتن املا فعالیتهایی نظیر خود پرسشگر خود هدایتگری است. وانگ گزارش میکند که خود پرسشگری به دانش آموز دچار اختلال یادگیری کمک میکند. راهبردهای نوشتن حفظی کلمات را یاد بگیرند. در این راهبرد به دانش آموزان یاد داده میشود سؤال هایی را که روی کارتهای ویژۀ یادآوری نوشته شده است از خودشان بپرسند:
مثال موردی: شنیدن حقیقتی هولناک در مورد نوشتن
برخی از کودکانی که از املای ابداعی سود میجویند وقتی بفهمند قواعد خشک درسته نویسی را زیر پا گذاشته اند به شدت ضربه میخورند. کارلا بعد از دوهفته که از نیم سال اول سال تحصیلی درکلاس سوم میگذشت از مادرش خواست او را به کلاس دیگری منتقل کند. دلیل کارلا این بود که معلم فعلی او معلم خیلی خوبی نیست. موقعی که مادرش از او توضیح بیشتری خواست، کارلا گفت که معلم کلاس سوم فعلی او فکر میکند. یک کلمه را فقط به یک صورت میتوان نوشت.
آیا این کلمه را بلدم؟
در این کلمه جند بخش شنیدم؟( تعدادشان را بنویس).
من باید این کلمه را حفظ بنویسم.
آیا تعداد بخشها را درست شمردم.
الف) اگر تعداد بخشها را درست شمرده باشم به املای کدام بخش شک دارم؟ باید زیر آن بخش را خط بکشم و سعی کنم دوباره کلمه را بنویسم. خب، حالا یعنی این کلمه از نظز من درست نوشته شده است؟ اگر درست است دیگر نباید به آن دست بزنم. اگر هنوز به نظر درست نمیسد، باید زیر آن بخشی را که به آن مطمئن نیستم خط بکشم و سعی کنم آن را دوباره بنویسم.
5 –ب) اگر تعداد بخشهای کلمه را درست ننوشته باشم، باید دوباره این کلمه را در ذهنم تکرار کنم. بخش جاافتاده را پیدا کنم. بعد دوباره به مرحلۀ 2 برگردم.
وقتی دیکته را تمام کردم به خودم میگویم که دانشآموز خوبی هستم. تلاش زیادی کردم و املای کلمه را نوشتم.
رویکردهای چند حسی در املا نویسی
استفاده از چند حسی به یادگیری نوشتن واژه ها از حفظ کمک میکند. در یادگیری چند حسی از حس های بینایی، شنوایی، حرکتی و بساوایی در یادگیری استفاده میشود. دو رویکرد چند حسی در مورد اختلال املا نویسی عبارت است از روش چندحسی و روش فرنالد که در بخش راهبردهای تدریس املا در همین فصل به آنها پرداخته میشود.
دو نظریه دربارۀ انتخاب کلمه در تدریس املا
برای انتخاب واژه هنگام تدریس املا دو رویکرد مختلف وجود دارد: رویکرد زبانشناختی و رویکرد بسامد واژه.
رویکرد زبان شناختی برای املا نویسی : رویکرد زبانشناختی چنین استدلال میکند که چون املای انگلیسی امریکایی کاملاً قاعده مند است پس برای آموزش دیکته نویسی باید از روشی سود جست که در آن قواعد آواشناختی، صرفی و نحوی یا الگوی واژه ها تأکید میشود. این رویکرد را همچنین میتوان رویکرد آوایی یا رویکرد خانواده- واژه به املا نامید، زیرا کلمه هایی را برای تدریس تعمیم دهی های آوایی، تحلیل ساختاری و الگوهای زبان شناختی انتخاب میکند.
رویکرد زبان شناختی در تدریس املا نویسی برقواعد زیربنایی بین عناصر آوا شناختی و صرفی دارد. تحلیلی اساسی در مورد هفده هزار واژه صورت گرفته و نشان داده است که وقتی بر واقعیتهای آوایی جایگاه حروف در هجاها، تکیۀ هجاها و مقیدکننده های درونی موجود در رسمالخط توجه کافی مبذول شود در 90 درصد دفعات صدای واجها از الگوهای املایی پیشبینی پذیر پیروی میکنند.(هانا، هاجز و هانا، 1971).
معلمها برای آموزش دیکته نویسی میتوانند از الگوهای زبانشناختی استفاده کنند و یا انتخاب واژه ها به دانش آموزان کمک کنند تا الگوهای زیربنایی زبان شناختی را کشف کنند. برای نمونه، به هنگام تدریس الگوی دیکتۀ واج« اوی»، معلم باید با انتخاب واژه هایی نظیر موی، روی، خوی و کوی به یادگیرندگان کمک کند تا به تعمیم دهی آواها بپردازند. تدریس املا نویسی را میتوان با آموزش آواها همراه کرد تا آواها و مهارتهای تحلیل واژه در خلال درس املا تمرین شوند.
رویکرد بسامد واژه در اختلال دیکته نویسی
در رویکرد بسامد واژه از واژه هایی در تدریس املا استفاده میشود که بیشتر از سایر الگوهای آواشناختی کاربرد دارند. ضابطۀ انتخاب کلمه بسامد کاربرد آن، استمرار و چندکاره بودن آن است. مجموعۀ واژه های پرکاربرد املایی از طریق بررسی های گستردۀ نوشته های کودکان و بزرگسالان مشخص و انتخاب شده است
( فیترجرالد، 1951). درواقع تعداد نسبتاً کمی واژه کاربرد زیاد دارند. ( رینزلند 1945) برآورد زیر را از واژه های املایی مورد نیاز ارائه داده است:
بیش از 60 درصد نوشته های کودکان دورۀ ابتدائی از 100 واژه تشکیل میشود.
بیش از 82 درصد نوشته های کوددکان دورۀ ابتدایی از 500 واژه تشکیل میشود.
بیش از 89 درصد نوشته های کودکان دورۀ ابتدایی ازاژ 1000 واژه تشکیل میشود.
بیش از 95 درصد نوشته های کودکان دورۀ ابتدایی از 2000 واژه تشکیل میشود.
در زبان انگلیسی تعدادی از واژه ها به مراتب بیشتر از واژه های دیگر کاربرد دارند. درواقع، 265 واژه مشتقات تکراری آنها حدود 95 درصد نوشته های کودکان مدارس ابتدایی تشکیل میدهد. 3500 واژۀ پایه نیازهای کودکان دورۀ ابتدایی را رفع میکند. فیتزجرالد، 1955) ، 60 درصد نوشته های ما از یکصد واژهای تشکیل میشود که در یک جدول آمده است.
رویکرد بسامد واژه در مورد اختلال دیکته نویسی براین نظر استوار است که استثناهای موجود در قواعد املایی آنقدر زیاد است که در پربسامدترین واژه ها نیز دیده میشود و این امر یادگیری الگوها و قواعد املایی را برای یادگیرندگان مبتدی دشوار میسازد. نمونه هایی از رابطۀ بیقاعده بین واجها( صداهای گفتاری) و نویسه ها( نمادهای نوشتاری) را به آسانی میتوان ذکر کرد. جورج برنارد شاو، یکی از طرفداران اصلاح خط، گفته است که واژۀ fish را به صورت ghoti هم میتوان نوشت: gh همان صدای ف در کلمۀ o, cough صدای ای در کلمۀ women وit صدای ش در کلمۀ nation است.
تناقض های زیادی در املای زبان انگلیسی وجود دارد. به طور مثال در تعمیم دهی آوایی واژۀ natural را میتوان به صورت pnatchurile نوشت.
معلمی متوجه این نکته شد که دانش آموزان املای واژۀ awful را به شکلهای غیر offle,offel,awfull, offul می نویسند. هریک از این نوشته ها از نظر رونویسی آوایی صداهای شفاهی واژۀ درست است.
اختلال نوشتن یک از اختلالات یادگیری می باشد که موجب اختلال در روند نوشتن کودکان می گردد. مشکلات دست خط، مشکل گرفتن مداد، کند نویسی و … از جمله اختلالات نوشتن می باشد. کاردرمانی دکتر صابر در حیطه درمان اختلال نوشتن و درمان اختلال دیکته نویسی به صورت تخصصی فعالیت می نماید. مرکز اختلال یادگیری دکتر صابر با استفاده از تکنیک های مختلف درمانی و تخصص کاردرمانان مرکز به بهبود کودکان با مشکلات یادگیری می پرازد. خدمات توانبخشی در منزل در کنار درمان های کلینیکی موجب تسهیل در روند درمان کودکان اختلال یادگیری می گردد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
درمان اختلال نوشتن
تقویت کردن دست خط: چندین اصلاحیه برای تجربه دست خط وجود دارد که می توانند کمک کننده باشند، اعم از ابزارهای نوشتاری تطابق یافته برای سطوح نوشتاری. البته، کودکانی که نمی توانند کارهای دست خطی تولید کنند باید از طریق IDEA تکنولوژی های کمکی دریافت کنند.
رشد گرفتن مداد: کار درمانگرها بطور مکرر مشاوره می دهند تا نحوه گرفتن صحیح مداد توسط دانش آموزان را آموزش دهند. گرفتن با مهارت مداد مناسب به شکلی است که فقط انگشت ها و مچ به جای کل شانه و بازو حرکت کنند. این کار دانش آموزان را قادر می سازد تا بطور صحیح حرکات مداد را برای نوشتن و نقاشی کردن کنترل کنند. کف دست برای نگه داشتن چیزهای گرد مثل یک توپ عالی است. در حالی که برای سنین ۱۲ تا ۱۸ ماه عادی است که به شدت از کف دست و اغلب با خم کردن مچ برای گرفتن استفاده کنند، اما برای کودکان در سن مدرسه قابل قبول نیست که اشیاء نوشتاری را از این طریق در دست نگه دارند.
مرحله بعدی در رشد کرفتن معمولا پرونیتد گرسپ است که در سنین ۲ تا ۳ سالگی دیده می شود که کودک مداد را با انگشتان راست و کشیده و با خم شدن مچ به سمت پایین به طرف کاغذ، نگه می دارد. سپس کودک کل دست یا بازو را به منظور نوشتن یا خط خطی کردن حرکت می دهد. این الگوی گرفتن ناقص برای کودکان سن مدرسه به خوبی جواب نمی دهد.
بعد از سن ۳ سالگی کودک یاد می گیرد تا کم کم انگشتانش را خم کند، معمولا ۴ انگشت را، که مداد را با حرکت دست (بازو) نگه دارد. این مرحله گرفتن چهار تایی نامیده می شود.
بین 3/5 تا 4 سالگی کودک به طور ایده آل یاد می گیرد که فقط از ۳ انگشت در ثابت، استفاده کند. در هر دو الگوی گرفتن، فضای بین انگشت شست و انگشت سبابه ناچیز است یا بطور کامل به هم چسبیده اند. به دلیل حرکت کل بازو(دست) به جای حرکت مفاصل انگشتان، یک گرفتن مناسب تر برای خط خطی کردن، خط کشیدن و منحنی کشیدن است ولی برای حرکات جزئی مورد نیاز برای نوشتن و ماهرانه نقاشی کردن، گرفتن مناسبی نیست.
در مرحله بعد، کودک باید یاد بگیرد که نوک انگشتانش را به سمت نوک ابزار نوشتاری ببرد، فضای بین انگشت شست و انگشت سبابه را باز کند و یادبگیرد که به صورت فعال به جای حرکت کل بازو فقط انگشتان را حرکت دهد.
بین سنین 4/5 تا 6 سالگی کودک باید بطور ایده آل گرفتن سه تایی فعال را توسعه دهد. در این مرحله کودک مداد را به سمت سر آن توسط شست، سبابه و انگشت میانی با یک فضای گرد شده نگه دارد و از عضلات داخلی دست برای حرکات ریز، برای ایجاد علائم کنترل شده، جزئی و کوچک استفاده کند. تثبیت وضعیت به کودک این اجازه را می دهد که ساعدش را استراحت بدهد و روی میز ثابت نگه دارد، طوری که انگشتان بتوانند کارشان را بدون خستگی انجام بدهند.
کاردرمانی اختلال نوشتن کودکان
توانایی در نوشتن متن های طولانی با افزایش سرعت و خوانا بودن از اینجا منشا می گیرد. برخی از دانش آموزان در مراحل مختلف رشد گرفتن به دلایلی از قبیل ضعف عضلات دست و پردازش عمقی ضعیف در مفاصل انتهایی فوقانی، خصوصا در بین انگشتان، گیر می کنند.
در یک نقطه خاص، والدین، درمانگران و معلمان باید در نظر بگیرند که آیا تلاش های بی نهایتشان برای تغییر گرفتن یک کودک نتیجه عکس دارد؟ که در این صورت کودک از هر عملی که با دست خطش انجام می دهد، خشمگین میشود.هنگامی که شما به اطراف نگاه می کنید که بزرگسالانی در حال نوشتن می باشند، چندین الگوی گرفتن را مشاهده خواهید کرد که بطور موثری توسط همکارانتان، دوستانتان، والدینتان یا حتی پیشخدمت رستوران مورد علاقه تان، استفاده می شوند.
یک گرفتن چهارتایی فعال که در آن مدادتوسط تمام انگشتان به جز انگشت کوچک حمایت می شود ، باید قابل قبول واقع شود. حتی گرفتن با حمایت شست که در آن انگشت شست جلوی مداد را می گیرد ممکن است مورد قبول باشد، اگرچه باعث کشش بیش از حد برخی از عضلات دست می شود که منجر به خستگی می گردد. در برخی کشورهای آسیایی نگه داشتن مداد بین انگشتان میانی و سبابه با حمایت انگشت شست در زیر برای کنترل حرکات، ایده آل است و در حقیقت این متعادل ترین گرفتن از نقطه نظر بیومکانیکی میباشد.
قانون و قاعده انگشت شست این است که عضلات دست و مچ در یک وضعیت می باشند که فرد می تواند از عضلاتش برای کنترل مداد با کمترین تغییرات بدون خستگی در طول زمان، استفاده کند. در ضمن اصلاحات و تطابقات زیادی وجود دارد که می توانند نوشتن را آسان تر کنند. قبل تر، این مورد به دانش آموزان معرفی شده است. پیش دبستانی بهترین زمان انجام این تغییرات است، اگرچه دانش آموزان مدارس ابتدایی بالاتر، وقتی که این تطابقات به آنها معرفی گردد. خیلی خوشحال و سپاسگزارمی شوند.
تقویت حرکات ظریف: از مدادگیری تا استقامت
ضعف در حرکات ظریف دست، چالشی اساسی برای کودکان مبتلا به اختلال نوشتن است. این ضعف نه تنها در مدادگیری نادرست (مانند گرفتن مشتی یا فشار بیش‌ازحد) نمود می‌یابد، بلکه به خستگی زودرس، ناتوانی در تکمیل تکالیف و حتی اجتناب از نوشتن منجر میشود. در کلینیک دکتر صابر، این چالش با سه گام ساختاریافته هدف‌گیری میشود:
۱. بنیان‌سازی عضلانی
تمرینات مبتنی بر شواهد در مرکز دکتر صابر، ابتدا بر تقویت عضلات ذاتی دست تمرکز دارد:
فعالیتهایی مثل فشردن اسفنج با نوک انگشتان، چرخاندن مهره بین شست و سبابه و استفاده از پنس‌های درمانی برای برداشتن ریزمحصولات.
این تمرینات طبق پژوهش‌های نوروموتور، پایه‌ای برای کنترل حرکتی ظریف ایجاد میکند.
۲. اصلاح الگوی مدادگیری
“اصلاح بدون فشار مستقیم، کلید پذیرش کودک است.”
از این رو از راهکارهای غیرمستقیم استفاده میشود:
ابزار تطبیقی: مدادهای مثلثی یا فومی که شکل صحیح سه‌انگشتی را القا میکنند.
فعالیت‌های جذاب: نقاشی روی سطوح عمودی با گچ، که ثبات شانه و انعطاف مچ را بهبود می‌بخشد.
۳. افزایش استقامت نوشتاری
کودکان در کلینیک دکتر صابر، استقامت عملکردی را از طریق پروتکل‌های گام‌به‌گام کسب میکنند:
شروع با نوشتن کلمات کوتاه در بازه‌های ۲ دقیقه‌ای و افزایش تدریجی زمان.
ادغام خمیربازی غنی‌شده (مثل خمیرهای مقاوم) در جلسات برای تقویت همزمان قدرت و تحمل.
سوالات متداول:
1- نشانه‌های هشداردهنده اختلال نوشتن در کودکان چیست؟
خطوط ناخوانا، فشار نامتناسب مداد روی کاغذ، خستگی سریع دست، اجتناب از فعالیت‌های نوشتاری و رشد ناکافی مهارتهای پیش‌نیاز.
2-مداخلات یکپارچگی حسی چگونه به نوشتن کمک میکند؟
کاهش حساسیت‌های لمسی (مثل تحمل بافت مداد)، بهبود درک فشار مناسب ابزار و تنظیم سیستم وستیبولار برای وضعیت نشستن.
دیس گرافی یک نوع اختلال در یادگیری می باشد که خود را با مشکلات نوشتن نظیر املای غلط کلمات ، بد خط نویسی و ناتوانی در انتخاب صحیح کلمات نشان می دهد. این اختلال در کودکان و گاها بزرگسالان پس از تروما یا سکته مغزی ایجاد میشود. دیس گرافیا در سنین مختلف علام متفاوتی دارد. مرکز اختلال یادگیری دکتر صابر در زمینه تشخیص و درمان اختلالات یادگیری با استفاده از ابزارها و تکنیک های روز دنیا به صورت تخصصی فعالیت می نماید. اتاق تاریک، اتاق مهارت های شنیداری، سنسوری روم و… از تجهیزات مفید در حیطه بهبود مهارت های یادگیری در کودکان می باشد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
انواع دیسگرافی یا اختلال نوشتن
دیسگرافی نارساخوانی
در این نوع اختلال فرد توانایی هجی کردن کلمات را ندارد اما توانایی کپی کردن کلمات را دارا می باشد.
دیسگرافی حرکتی
در این نوع اختلال فرد در مهارت های حرکتی ظریف دچار اختلال است. کپی کردن و مهارت های نقاشی کودک دچار مشکل می باشد.اما در هجی کردن عملکرد طبیعی دارد.
دیسگرافی فضایی
در این نوع اختلال کودک در درک فضایی دچار مشکل می باشد. رعایت خطوط و فاصله ها برای این افراد مشکل می باشد. دستخط ناخوانا و بد خط نویسی از مشکلات این کودکان می باشد.
علائم دیسگرافیا شامل موارد زیر است:
مدرسه
ناتوانی در کپی کردن از روی تخته سیاه
مشکل در ریاضیات
خودداری از تکمیل کردن تکلیف
عملکرد کلی ضعیف در مدرسه
نوشتار
مشکل در هجی کردن صحیح کلمات و اختلال دیکته نویسی
باز بینی مکرر حروف و شماره ها
فاصله نامناسب بین حروف و کلمات
اندازه و شکل غیر معمول حروف و کلمات
فاصله نامناسب نوشته از حاشیه
شیوه اشتباه گرفتن قلم
صحبت کردن با خود هنگام نوشتن
گفتار
تاخیر در گفتار
مشکل در جستجوی (بازیابی) کلمات صحیح برای ساختن جمله
حافظه
مشکل در نامیدن افراد یا پدیده های آشنا
مشکل در یادآوری
تمرکز پایین
ناتوانی در گفتن الفبا به ترتیب
ناتوانی در دنبال کردن جهت های مختلف
نشانه‌های کمترشناخته دیسگرافیا
شناخت دیسگرافیا فراتر از تشخیص دستخط بد است. بسیاری از نشانه‌های این اختلال در پس رفتارهای روزمره پنهان می‌شوند و به اشتباه به تنبلی یا بی‌علاقگی تعبیر می‌شوند. یکی از نشانه‌های کلیدی تفاوت فاحش بین بیان شفاهی و نوشتاری است. کودکی که میتواند داستانی پیچیده را با جزئیات تعریف کند، اما هنگام نوشتن همان داستان تنها چند جمله ساده و پراشکال می‌نویسد، احتمالاً با دیسگرافیا دست‌و‌پنجه نرم میکند.
اجتناب از فعالیت‌های ظریف هنری نیز سرنخ مهمی است. این کودکان اغلب از نقاشی، کاردستی یا هر فعالیتی که نیاز به هماهنگی دست دارد طفره می‌روند. حتی ممکن است مداد را به‌گونه‌ای غیرعادی در مشت بگیرند یا فشار زیادی به کاغذ وارد کنند. جالب آنکه برخی از آنان در تایپ کردن مشکلی ندارند، چرا که این مهارت نیاز به هماهنگی حرکتی ظریف ندارد.
نشانه دیگر خستگی سریع هنگام نوشتن است. پس از چند دقیقه نوشتن ممکن است شکایت از درد دست، سردرد یا بی‌قراری کنند. این واکنش فیزیولوژیک به‌دلیل تلاش مغز برای جبران ناکارآمدی مسیرهای عصبی است. همچنین به نوسان کیفیت نوشته توجه کنید: ممکن است در یک خط حروف خوانا و در خط بعدی کاملاً ناخوانا باشند. این بی‌ثباتی از ویژگی‌های عصبی دیسگرافیا است.
یک نشانه غافلگیرکننده مشکل در کپی‌کردن از تخته سیاه است. کودک به‌ظاهر متن را می‌خواند، اما هنگام انتقال به دفتر، حروف جا می‌افتد یا کلمات را ناقص می‌نویسد. این چالش ناشی از اختلال در حافظه کاری دیداری-فضایی است که برای نگهداری موقت اطلاعات ضروری است. شناسایی این نشانه‌های پنهان اولین قدم برای مداخله معنادار است.
تأثیر دیسگرافیا بر یادگیری ریاضی
دیسگرافیا تنها به مشکلات دستخط محدود نمی‌شود. این اختلال عصبی-رشدی میتواند یادگیری ریاضی را به چالشی عمیق تبدیل کند، حتی زمانی که کودک مفاهیم عددی را به‌خوبی درک میکند. مشکل اصلی در هماهنگی دیداری-حرکتی و سازماندهی فضایی نهفته است. دانشآموز مبتلا ممکن است قادر به حل مسائل ذهنی باشد، اما هنگام انتقال محاسبات به کاغذ با موانع جدی روبرو شود.
یکی از بارزترین مشکلات، نوشتن نادرست ارقام است. کودک ممکن است عدد “۶” را به شکل “۹” بنویسد یا جایگاه اعداد در عملیات جمع و تفریق را به‌درستی رعایت نکند. این خطاهای ظاهری اغلب به اشتباه به عنوان “بی‌دقتی” تفسیر می‌شوند، درحالی که منشا عصبی دارند. همچنین، ترازبندی ستون‌ها در تقسیم طولانی یا ضرب چندرقمی برای این کودکان کابوسی واقعی است. فضای محدود کاغذ و نیاز به حفظ نظم هندسی، انرژی شناختی آنها را تخلیه میکند.
جنبه کمترشناخته‌تر، مشکل در نمایش مراحل حل مسئله است. بسیاری از معلمان برای نمره‌دهی، نوشتن راه‌حل را الزامی می‌دانند. کودک مبتلا به دیسگرافیا اگرچه ممکن است پاسخ نهایی را بداند، اما به‌دلیل دشواری در نوشتن سریع و منسجم، قادر به نمایش فرآیند ذهنی خود نیست. این موضوع منجر به از دست دادن نمره میشود. تأثیر روانی این وضعیت ویرانگر است: کودکانی که از نظر درک مفاهیم ریاضی توانمندند، خود را “کندذهن” می‌پندارند.
راهکار کلیدی؟ تطبیق‌های هدفمند. استفاده از کاغذهای شطرنجی برای ترازبندی، اجازه استفاده از ماشین‌حساب برای محاسبات ساده، یا پاسخ‌دهی شفاهی به جای نوشتن راه‌حل میتواند بازی را تغییر دهد. هدف باید تمرکز بر سواد ریاضی به جای مهارت نوشتاری باشد.
دیسگرافیا چه تاثیری بر اعتماد به نفس کودک داره؟
دیسگرافیا میتواند اعتمادبه‌نفس کودک را مانند موجی خزنده و بی‌صدا تحلیل ببرد، نه از طریق یک رویداد فاجعه‌بار، بلکه با خُرد کردن روزانه عزت‌نفس در سنگ‌زیرین تجربیات کوچک و مکرر. هر بار که معلم برگه‌اش را با قرمزی خط‌خطی میکند، هر بار که همکلاسی‌ها هنگام خواندن دستنوشته‌اش می‌خندند، و هر بار که والدین ناخواسته با جمله‌هایی مانند «بیشتر تلاش کن» یا «دقتت را بالا ببر» ناتوانی عصبی او را به تنبلی نسبت می‌دهند، لایه‌ای از شرم و تردید به وجودش می‌چسبد. مشکل اینجاست که کودک می‌داند چه می‌خواهد بنویسد، مغزش ایده‌ها را پردازش میکند، اما دستانش مانند پلی قطع‌شده میان ذهن و کاغذ عمل میکنند. این گسست به اشتباه به عنوان کم‌هوشی یا بی‌مسئولیتی تفسیر میشود، حتی زمانی که همان کودک در گفتگو یا حل مسئله به‌وضوح باهوش و خلاق است. تأثیر این ناسازگاری بر هویت تحصیلی ویرانگر است. کودکی که در کلاس درس مدام می‌شنود «نوشته‌ات نامرتب است»، «کلمات را نصفه رها کرده‌ای»، یا «چرا مثل بقیه سریع نمی‌نویسی؟» به‌تدریج باور میکند که ناتوان است. این باور به حوزه‌های دیگر زندگی نشت میکند: او از مشارکت در فعالیت‌های گروهی که نیاز به نوشتن دارد اجتناب میکند، سوال پرسیدن در کلاس را متوقف میکند (از ترس اینکه مبادا مجبور به نوشتن پاسخ شود)، و حتی استعدادهای واقعی خود در هنر یا علوم را پنهان میکند زیرا کلیت «دانشآموز بودن» برایش مترادف با شکست شده است. نشانه‌های اضطراب همیشه آشکار نیستند: شاید شب‌ها دیرتر بخوابد تا تکالیفش را پنهان کند، شاید دل‌دردهای صبحگاهی قبل از مدرسه پیدا کند، یا شاید دفترش را مملو از پاک‌کن‌های سوراخ‌سوراخ شده کند از بس می‌خواهد «بی‌عیب» به نظر برسد. راه نجات در بازتعریف موفقیت نهفته است. وقتی والدین و معلمان به جای تمرکز بر چگونگی نوشتن (سرعت، نظم ظاهری) بر محتوای فکری تأکید کنند («چه ایده جالبی! بیا آن را ضبط کنیم تا بعداً تایپش کنیم»)، وقتی به کودک اجازه داده شود با ابزارهای جایگزین (صدابرداری، نرم‌افزار تبدیل گفتار به متن، پاسخ‌های شفاهی) دانش خود را ثابت کند، و وقتی اشتباهات نوشتاری نه به عنوان «بی‌دقتی» بلکه به عنوان نشانه‌ای از تفاوت عصبی طبیعی‌سازی شود، آنگاه کودک می‌آموزد که دیسگرافیا بخشی از وجود اوست، نه تعریف‌کننده تمام هویت او. این تغییر نگرش، بار سنگین شرم را از دوشش برمی‌دارد و فضایی میسازد تا اعتمادبه‌نفسِ زخمی، دوباره جوانه بزند.
نهایتاً، حمایت عاطفی پایدار مهم‌تر از هر مداخله آموزشی است. گفتن جملاتی مانند: «می‌دانم چقدر سخت است، و تو شجاعی که هر روز تلاش می‌کنی» یا «مغز تو به شکل منحصربه‌فردی کار میکند و این زیباست» به کودک می‌فهماند که ارزش او وابسته به توانایی نگارشش نیست. این پذیرش بی‌قید‌و‌شرط، کلید تبدیل آسیب‌پذیری به تاب‌آوری است.
سوالات متداول:
1-نقش ژنتیک در بروز دیسگرافیا چقدر است؟
۴۵-۶۰% موارد ریشه ارثی دارند و جهش در ژن‌های مرتبط با رشد عصبی (مثل DYX1C1) موثر است.
2-آیا دیسگرافیا با اختلال پردازش حسی (SPD) مرتبط است؟
بله؛ ۳۵% مبتلایان مشکلات یکپارچگی حسی (مانند حساسیت لمسی یا ضعف آگاهی بدن) دارند.
از شایع ترین انواع اختلال یادگیری در کودکان، اختلال نوشتن می باشد. اختلال نوشتن یا اختلال دیکته نویسی در کودکان اول و دوم دبستان دیده می شود. مرکز درمان اختلال یادگیری دکتر صابر در زمینه درمان اختلال دیکته نویسی و نوشتن،همچنین کاردرمانی اختلال نوشتنفعالیت می نماید. از درمان های مفید اختلال نوشتن می توان به تمرینات حس لامسه، تقویت عضلات دست و کاردرمانی دست اشاره نمود. در این مطلب به نمونه ای از این تمرینات جهت درمان اختلال نوشتن پرداخته می شود.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
تمرینات برای ناتوانی افتراقی لمسی در درمان اختلال نوشتن
جعبه‌ای تهیه کنید و درونمان اشیاء مختلفی مانند کلید، ساعت، توپ‌های کوچک و اسباب‌بازی‌های متنوع قرار دهید . جعبه باید مانند شکل سر بسته باشد و فقط مسیری برای وارد و خارج شدن دست کودک در آن وجود داشته باشد. تصویر اشیاء درون جعبه را به کودک نشان دهید و از او بخواهید با بردن دست خود به درون جعبه، آنها را پیدا کند.
-چند شی‌ء را درون جعبه قرار دهید و از کودک بخواهید دست خود را درون جعبه مرده و اشیا را لمس کند، سپس نام آنها را بگوید.
جعبه تمرینات افتراقی لامسه
کودک دست خود را وارد جعبه کرده و اشیا را لمس نماید، سپس کارتهای اشکال را به او نشان دهید تا بگوید شی‌ء مربوط به کدام تصویر را درون جعبه لمس کرده‌است.
پارچه‌هایی از جنس مختلف به‌صورت تکه‌های کوچک بریده و درون جعبه قرار دهید، سپس از کودک بخواهید دست خود را وارد جعبه کرده و آنها را از هم تشخیص دهد.
حروف سه بعدی الفبا را تهیه کنید (تصویر 3-15) و آنها را درون جعبه‌ای بالا قرار دهید و تمام تمرینات بالا را با حروف سه بعدی و کارتهای تصاویر آنها انجام دهید. همچنین می‌توانید از جعبه‌هایی با ۲ حفره استفاده کنید تا کودک هر دو دست خود را درون آن بگذارد.
افتراق حروف با لامسه
جعبه افتراق با دو حفره برای هر دو دست
سطوحی از جنس های مختلف تهیه کرده و از کودک بخواهید آنها را لمس کند. سپس با لمس سطوح پایین، بگویید هر کدام از آنها از نظر بافتی شبیه به کدامیک از سطوح بالا می‌باشند.
سطوح مختلف افتراق لمسی
در تمرین قبل، کودک باید بتواند سطوحی که از جنس مشابه دارند را تشخیص داده و کنار هم قرار دهد
مطابقت دادن سطوح لمسی
– سطوح تمرین قبل را نام‌گذاری کرده و از کودک بخواهید چشمان خود را ببندد و با لمس هر کدام از آنها، نام مربوط به آن را بگوید (مثلاً سطح شماره، یا شماره ۲) .
– اشیاء ریزی را درون خمیر پاتی مخفی کرده و از کودک بخواهید با فشردن، لمس کردند و دستکاری خمیر، آنها را پیدا کند.
خمیر پاتی
صفحه ی حائلی که امکان دیدن اشیاء در پشت آن وجود ندارد، مانند شکل تهیه کنید. مقواها و یا کارتون‌ها را به شکل دایره برش دهید و در آنها ۱یک، دو یا دو سوراخ ایجاد کنید، سپس از کودک بخواهید دستان خود را از دریچه‌های صفحه حائل وارد کرده و بدون دیدن مقواها، تشخیص دهد هر کدام چند سوراخ دارد.
صفحه حائل بینایی
– در پشت صفحه حائل، با لمس عدس، لپه و نخود، این سه‌راه از هم تفکیک کند.
– اشیایی را در پشت صفحه حائل قرار دهید و از کودک بخواهید براساس اندازه آنها را از کوچک به بزرگ تشخیص دهد.
تمرینات برای ناتوانی افتراقی حس جنبشی در درمان اختلال نوشتن
– از کودک بخواهید چشمان خود را ببندد و یا اینکه دستان او را پشت صفحه حائل قرار دهید و سپس انگشتان او را در وضعیت خاصی مانند یکی از اشکال تصویر درآورده و سپس از او بخواهید چشمان خود را باز کرده و حرکت صورت گرفته را تکرار کند.
– از کودک بخواهید چشمان خود را ببندد، سپس یکی از انگشتانش را لمس کنید، حالا از او بخواهید بگوید کدام انگشت لمس کرده‌اید.
– روبروی کودک ایستاده و وضعیت‌های مختلفی به خود بگیرید. سپس از او بخواهید آینه‌وار وضعیت‌های شمارا تکرار کند
وضعیت‌های مختلف دستان
– از کودک بخواهید وضعیتی که شما به خود گرفته‌اید را ببیند سپس چشمان خود را ببندید و با چشمان بسته تمرین کند
وضعیت‌های بدنی مختلف که کودک باید آنها را تقلید کند
از کودک بخواهید به دستورات شما وضعیت‌های مختلفی را به خود بگیرد، به عنوان مثال؛ دست راستت را بالا ببر و پای چپت را از زمین بردار، یا پای راستت را خم کن و دست راستت را روی صورتت بگیر.
تمرینات برای ناتوانی افتراقی بساوشی در اختلال نوشتن
از کودک بخواهید قطعات پازل به‌هم‌ریخته را از نو بسازد
از کودک بخواهید مانند تصویر بدون این که به موانع برخورد کند، از زیر آنها عبور کند. برای اینکار می‌توانید از او بخواهید از زیردستان شما عبور کند و یا اینکه از زیر صندلی‌ها رد شود و سعی کند به اطراف برخورد نکند
کودک باید بدون برخورد با بالای تونل، از درون آن عبور کند.
از نردبان دیواری بالا برود. برای این کار هم باید از پاها و هم از دست‌هایش استفاده کند
یکی از مشکلات کودکان اوتیسم در روند تحصیل اختلالات یادگیری و مشکلات املا نویسی می باشد. مرکز توانبخشی اوتیسم دکتر صابر با در اختیار داشتن تیم تخصصی خود در زمینه کاردرمانی اوتیسم ، گفتاردرمانی اوتیسم به آموزش هجی کردن به کودکان اوتیسم و درمان مشکلات اوتیسم می پردازد. پس از بررسی توانایی های کودک اوتیسم توسط دکتر اوتیسم، برنامه درمانی جهت بهبود اختلال املا نویسی اوتیسم طراحی می شود. استفاده از تکنولوژی های دیجیتال در کنار آموزش ها و تقویت مهارت های ادراک بینایی، حافظه و دقت بینایی که در اتاق سنسوری روم و اتاق تاریک بینایی انجام می گیرد موجب پیشرفت کودکان اوتیسم در حیطه هجی کردن و نوشتن می گردد.
آموزش هجی کردن کلمات به اوتیستیک
از لحاظ تاریخی توانمدی هجی کردن زمانی مشخص می شد که دانش آموز برای جستجوی لغت از لغت نامه استفاده میکرد، برای موفقیت در این زمینه دانش آموزان نیاز به مهارت رمز گذاری نسبتا مناسب و مؤثری برای پیدا کردن محل واقعی کلمه در لغت نامه برای هجی آن داشتند. همچنین لازم بود توانایی تمرکز طولانی داشته باشند تا ۱) تکلیف را با جستجو از میان گزینه های بسیار، کامل کنند ۲) جای پاسخ صحیح را پیدا کنند و ۳) اطلاعات را از منبع به کارشان منتقل کنند. بنابراین چندین مرحله لازم بود که تعداد دفعات احتمال شکست را در طول مسیر زیاد می کرد. کم نبودند معلمان و دیگر دانش آموزانی که جملاتی شبیه ” چگونه می توانم املای صحیح یک کلمه را از دیکشنری پیدا کنم در صورتیکه نمیدانم آن کلمه چطور تلفظ می شود ؟ ” را می شنیدند.
ظاهراً ظهور املا چک کنهای دستی الکترونیکی به برخی مشکلات مرتبط با هجی کردن لغات برای جستجو در لغت نامه استاندارد، کمک می کرد. املا چک کنهای الکترونیکی وسایل مخصوص دستی هستند. یعنی، آن ها اساسا کاری به جز چک کردن املا انجام نمی دهند. آن ها می توانند به افرادی که هنوز مایل به تولید کارهای دستنویس هستند اما نیاز به راهنمایی بیشتری نسبت به دیکشنری استاندارد دارند کمک کنند. در حالیکه هنوز دانش آموز باید کلمه ای را به منظور دانستن چگونگی املای آن وارد کند، آن ها نیازی به تأیید صحت املا توسط یک دیکشنری استاندارد را ندارند. املا چک کنهای الکترونیک اغلب قادرند از لحاظ فونتیکی با استفاده از خطاهای متداول املایی جستجو کنند و گزینه های متعددی از بهترین حدسهای کلمه مورد نظر دانش آموز را ارائه دهند. بدلیل الکترونیکی بودن برخی همچنین قادرند گزینه های کلمه و تعاریف کلمات تولید شده را به صورت صوتی پخش کنند به طوری که دانش آموز می تواند اطمینان حاصل کند این همان کلمه در نظر گرفته شده برای املا است.
همچنین در حال حاضر اپلیکیشن هایی وجود دارد که عملکردی مشابه املا چک کنهای الکترونیکی دستی دارند. مزیت یک اپلیکیشن املا چک کن این است که آن ها اغلب روی تلفن همراه نصب می شوند و به راحتی برای هر شخص و در هر محیطی در دسترس هستند، بنابراین نیازی به حمل یک دستگاه ثانویه نیست. چنانچه پشتیبانی املای بیشتری مورد نیاز باشد یا اگر دانش آموز از طريق وسایل الکترونیکی کار نوشتاری انجام می دهد، املا چک کنهای الکترونیکی جاسازی شده در سیستم عامل کامپیوتر یا واژه پردازهای استاندارد می تواند مفید باشد. اینها معمولاً سطح ابتدایی از پشتیبانی املا را فراهم می کنند و اغلب هنگام املای اشتباه یک کلمه یک نشانه بینایی ارائه می دهند. گاهی، این سیستم ها گزینه های اصلاح املای خطی دارند، اما اغلب نیاز دارند که دانش آموز هنگام تکمیل یک مطلب، املا چک کن را فعال کند که به سیستم هشدار می دهد تا خطاهای املائی را پیدا کرده، جستجو کند و گزینه های صحیح را پیشنهاد دهد.
املا نویسی کودکان اوتیسم
نرم افزارهای پیچیده تری برای پشتیبانی خواندن و نوشتن ویژه ی دانش آموزان با کم توانی و کودکان اوتیسم با مشکلات املا نویسی طراحی شده اند، مانند Kurzweil , Read WYNN , SOLO and Write Gold که بیشترین درجه پشتیبانی املا را ارائه می دهند. این برنامه های دارای جزئیات غنی، گزینه های متفاوت بسیاری از کمک های املایی بعلاوه سایر ابزارهای پشتیبانی نوشتن و خواندن را فراهم می کنند. تعدادی از توسعه دهندگان این برنامه ها اخیرا اپلیکیشن هایی را ارائه کرده اند که برخی ویژگی های املایی مشابه را به عنوان برنامه های نرم افزاری کامل فراهم می کنند. پشتیبانی املا در این ابزارها شامل انواع بسیاری از سرنخ های بینایی برای کلمات غلط هجی شده می باشد، مانند هایلایت کردن، خط کشیدن، و روشن و خاموش شدن آن کلمات. آن ها همچنین ممکن است دارای پشتیبانی شنیداری، مانند ایجاد صدا هنگام نوشتن املای غلط یک کلمه هم باشند. تمام این ویژگی های چک کردن املا می تواند در لحظه رخ دهد یا می تواند طوری تنظیم شود که چک کردن املا به طور دستی توسط کودکان اوتیسم در زمان دلخواه فعال شود. برای بسیاری از دانش آموزان دارای اوتیسم، تمرکز بیش از حد بر جزئیات، مانند شناسایی کلمات با املای غلط طی چک کردن املا در لحظه نوشتن، می تواند مشکلاتی را برای دانش آموز در ایجاد افکار روان طی فرایند نوشتن ایجاد کند. خاموش کردن چک کن املا و یادآورهای ثابت کلمات با املای اشتباه، ممکن است این مشکل را کاهش دهد. هنگامی که دانش آموز پیاده سازی افکارش را بر روی کاغذ به پایان رساند، می توان املا چک کن را با سرنخ های بینایی و شنیداری مناسب فعال کرد.
هجی کردن کودکان اوتیسم
تمام برنامه های خواندن و نوشتن ذکر شده نوعی چک کن املایی و آوایی دارند. به طور کلی، این قابلیت به چک کن املا اجازه می دهد تا به طور مؤثر پیشنهادهای املایی بدهد حتی وقتی که کودک اوتیسم کلمات از لحاظ آوایی اشتباه نوشته شده، کلمات بدون آوا یا خطاهای آینه نویسی داشته باشد. از آنجا که چک کردن املا در داخل متن نوشتاری رخ می دهد، از بافت نوشتاری برای پیش بینی بهتر کلماتی که دانش آموز درگیر نوشتن آن ها هستند، استفاده پیشنهادهای املایی در این برنامه ها معمولاً همراه با تعریفی از کلمه ارائه می شوند. این ویژگی می تواند برای دانش آموز دارای اوتیسم که اغلب در درک معنی لغات مشکل دارد بینهایت مفید باشد. این مسأله به افزایش دایره لغوی کمک کرده و ما را از صحت جایگزینی کلمه انتخاب شده با کلمه اشتباه مطمئن می کند. علاوه بر این، تمامی این برنامه ها یک ویژگی تبدیل متن به گفتار در چک کردن املا فراهم می کنند به طوری که كلمات منتخب را می توانند با صدای بلند برای دانش آموز بخوانند. بسیاری از برنامه های خواندن و نوشتن نیز مختص پیش بینی کلمه را پیشنهاد می دهند که به دانش آموزان دارای چالشهای مهم املایی می کند. این مختصه همانطور که دانش آموز با کیبورد می نویسد امکان پیش بینی کلمه را فراهم می کند. لزومی ندارد دانش آموز کل کلمه را بنویسد تا انتخاب های احتمالی کلمه را ببیند.
پیش بینی کلمه موجود در این برنامه ها متفاوت از تکمیل کلمه موجود در تکنولوژی گوشیهای هوشمند است. پیش بینی کلمه در برنامه های خواندن و نوشتن متکی بر بافت نوشتار و منتج از سبک نوشتن نویسنده است و همچنین دارای روشهای بسیاری برای تولید انتخاب های کلمه است که دقت را بالا می برد. پیش بینی کلمه در برنامه های جدید، فراتر از املا چک کردن سنتی، می تواند پشتیبانی مضاعفی برای دانش آموزان دارای چالشهای زیاد هجی کردن فراهم کند؛ این پیش بینی، تعاملی است و کلمه های انتخابی را در لحظه نوشتن تولید می کند. این تولید اتوماتیک و در لحظه نوشتن کلمات همچنین می تواند به دانش آموزانی که دارای لغات نوشتاری محدود هستند و از چگونگی کاربرد موقعیت گرامری در جمله مطمئن نیستند کمک کند. در ضمن، این امکان را به دانش آموزان دهد تا کلمات قابل استفاده را جهت گسترش جمله مد نظر ببیند. اغلب اوقات، برنامه پیش بینی کلمه می تواند با لغت نامه های سفارشی و مخصوص پر شود به طوری که کلمات تولید شده در پیش بینی کلمه مختص موضوع نوشتاری دانش آموز است. مثلاً و اگر دانش آموز انشایی درباره راه آهن بین قاره ای بنویسد، کلماتی مانند بین قاره ای، راه آهن، اقیانوس، ساخت و ساز، قاره ها، مناطق و کالیفرنیا را در قسمت پیش بینی کلمه با تکرار بالایی می بیند. باید گفت، این برنامه می تواند برای دانش آموزان دارای اوتیسم با مشکل درک و استفاده از لغات مفید باشد . برنامه های دارای پیش بینی کلمات، مانند Classroom Suite Intellitools گزینه فعال سازی تصویر به همراه چند کلمه در لیست کلمات پیش بینی دارند. برای آن دسته از دانش آموزانی که خواندن و نوشتن را به تازگی شروع کرده اند و نیاز به پشتیبانی دارند این یک ویژگی فوق العاده عالی است.
نتیجه‌گیری:
این روش با تقویت ارتباطات کلامی و غیرکلامی، به کودکان اوتیسم کمک میکند تا از طریق هجی کردن کلمات، نیازها و احساسات خود را بیان کنند. با تمرین مداوم، این تکنیک میتواند مهارتهای ارتباطی و شناختی آنها را بهبود بخشد. البته موفقیت آن به عوامل مختلفی مانند شدت اوتیسم و همراهی خانواده بستگی دارد. در کل، هجی کردن یک ابزار مؤثر اما نیازمند صبر و تکرار برای کمک به این کودکان است.
سوالات متداول:
1-بهترین روش برای آموزش هجی کردن به کودکان اوتیسم چیست؟
استفاده از کارتهای حروف الفبا، نرم‌افزارهای آموزشی و تمرین‌های تکرارشونده به صورت گام‌به‌گام مؤثر است.
2-آیا هجی کردن به بهبود نوشتن در کودکان اوتیسم کمک میکند؟
بله، چون ارتباط بین حروف و صداها را تقویت میکند و در نهایت به املا و نوشتن کودک کمک می‌نماید.
اختلال خواندن و اختلال نوشتن از انواع شایع اختلالات یادگیری می باشد که در سالهای ابتدایی تحصیل خود را نشان می دهد. کودکان با نارسا خوانی در تشخیص حروف و فرم کلمات دچار مشکل بوده و حتی با بارها دیدن کلمه در خواندن آن ناتوان هستند. درمان اختلال خواندن توسط خدمات کاردرمانی و گفتاردرمانی به صورت تخصصی در مرکز اختلال یادگیری دکتر صابر انجام می گیرد. برای درمان اختلال نوشتن در کودکان باید به مهارت های شنیداری کودک و نواقص حافظه بینایی دقت شود. استفاده از ابزارهای پیشرفته و تکنیک های نوین درمان اختلال دیکته نویسی یکی از نقاط تمایز متخصصین مرکز اختلال یادگیری تهران می باشد. اتاق شنیداری، اتاق تاریک بینایی، سنسوری روم و ده ها قسمت کاربردی دیگر تنها بخشی از خدمات توانبخشی برای درمان کودکان با اختلال خواندن و نوشتن می باشد. در زیر به تعدادی از تمرینات درمان اختلال نوشتن و خواندن که والدین می توانند در منزل از آن بهرمند شوند اشاره می شود.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی و رفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
تمرینات ناتوانی افتراقی بینایی در درمان اختلال خواندن
– کارت های اشکال مختلف که شکل کلی مشابهی دارند را در اختیار کودک قرار داده و از او بخواهید دو کارتی که از نظر رنگ و طرح مشابه هستند پیدا کند . به این منظور می توانید از کارت های زیر استفاده کنید :
نمونه کارت های افتراق بینایی ؛ از کودک بخواهید دو کارتی که از نظر رنگ و طرح مشابه هستند پیدا کند.
– از او بخواهید درون کشویی پر از وسیله ، اشیای خاصی را که نام می برید بردارد
نمونه تمرین افتراق بینایی ، کودک باید از درون کشوی پر از وسیله ، اشیای خاصی که نام می برید را بردارد.
مسیر خاصی را مشخص کنید و از او بخواهید فقط بر روی آن راه برود و روی خطوط دیگ با نگذارد .
از کودک بخواهید از مسیری که برای او مشخص کرده اید عبور کند.
تمرینات ناتوانی افتراقی شنیداری در درمان اختلال نوشتن
ضعف در حساسیت و تمایز شنیداری باعث می شود تا در دیکته نویسی این نوع اشتباهات رخ دهد.
مسواک را می نویسد : مسباک
آمدند را می نویسد : آمدن
زنبور را می نویسد : زمبور
صبح را می نویسد : صب
بشقاب را می نویسد : بشگاب
ژاله را می نویسد : جاله
با کمی دقت متوجه می شویم که کودک با اختلال نوشتن صداهای نزدیک یا شبیه به هم را نمی تواند به درستی تمایز دهد . نکته اینجاست که اگر کودکی با این مشکل روبرو باشد:
– اولا در سالهای مدرسه و تحصیل مخصوصا در دیکته نویسی بروز می کند
– ثانيا مدت زمانی طول می کشد تا کودکان با تمرین های مناسب بتوانند تمایز و حساسیت شنیداری خود را به قدر مطلوب تقویت و این مشکل را رفع کنند.
– تشخیص و تفکیک صداها
انجام این تمرین در درمان اختلال نوشتن به برخی از وسایل مثل قیچی ، لیوان ، قاشق ، سگه ، بشقاب ، قابلمه نیاز است . وقتی قیچی را باز و بسته می کنیم صدای خاصی می دهد . یا وقتی سگهای روی میز با موزائیک می اندازیم صدای خاصی دارد . وقتی با قاشق به لیوان ، بشقاب یا قابلمه ضربه می زنیم هر کدام صدای خاصی دارند . این وسایل را جلوی کودک با اختلال نوشتن قرار دهید و چشمانش را با پارچه ای نرم ببندید و بگویید در این بازی باید سعی کنی صدای هر چیزی را که می شنوی تشخیص دهی ، قبل از آن خودتان می توانید یکبار این بازی را انجام دهید تا او یاد بگیرد . این تمرین را با هر وسیله دیگری که صدای قابل شناسایی دارد انجام دهید . تمام این تمرین ها باید در قالب بازی بوده و بصورتی باشد که کودک خسته نشود .
– تشخیص صدای جانوران
هر حیوانی صدایی دارد . شکل ۱۰ تا ۱۵ حیوان را با استفاده از کارت های زیر جدا کنید و سپس از کودک بخواهید تشخیص بدهد صدایی که شما تولید می کنید مربوط به کدام حیوان است . صدای اصلی حیوانات را می توانید از اینترنت یا برخی سی دی های آموزشی بدست آورید . برای انجام تمرینات شنیداری بهتر است برخی تمرین ها را با صدای معمولی و بعضی را با صدای آهسته انجام دهید . هر قدر توانایی کودک در تشخیص صداهای آهسته تر بیشتر باشد بهتر است .
– تمایز صداهای نزدیک به هم در درمان اختلال نوشتن کودکان:
چهار لیوان کاملا شبیه هم را روی زمین قرار دهید . سپس داخل لیوان اولی را
4/1 آب پر کنید . لیوان دوم را 4/2 آب پر کنید . لیوان سوم را 4/3 آب پر کنید . لیوان چهارم را پر از آب کنید . با یک قاشق چایخوری به لیوانها ضربه های آرام بزنید . صدای هر کدام با دیگری متفاوت است . در حالی که کودک به لیوان ها نگاه می کند به آرامی به لیوانها ضربه بزنید تا تفاوت صداها را به خوبی تشخیص دهد . حالا از او بخواهید که روی چشم هایش را بگیرد و به یک صدا گوش بدهد و تشخیص بدهد که شما به کدام لیوان ضربه زده اید . اگر متوجه شدید که این بازی برای کودک کمی دشوار است ، ابتدا با دو لیوان شروع کنید و پس از چند بار موفقیت در تشخیص درست ، تعداد لیوان ها را بیشتر کنید .
– تمایز صدای آدمها
برای این تمرین به حضور چند کودک دیگر نیاز است . از کودک بخواهید چشمانش را بگیرد و یکی از افراد کلمه ای می گوید (یا اسم کودک را صدا می زند و کودک باید تشخیص بدهد که آن فرد چه کسی بوده . بعد از اینکه یکبار همه افراد این کار را انجام دادند ، باید دو نفر پشت سر هم ، اسم حیوان با صدای آن را در آورند و کودک تشخیص بدهد نفر اول چه کسی بود و نفر بعدی چه کسی بود.
در مراحل تکمیلی این بازی هر کس از کودکان اختلال یادگیری (مثلا ۵ نفر از ۶ نفر افراد حاضر در بازی) صدایی در می آورند و کودک تشخیص می دهد چه کسی ساکت بوده و صدایی در نیاورده است .
– تشخیص صدای حروف در کلمات جهت درمان اختلال خواندن
برای انجام این تمرین لازم است لیستی از کلمات قابل فهم و ساده را که قبلا آنها را تهیه کرده اید در اختیار داشته باشید . این لیست شامل تعدادی کلمه می باشد که بر اساس حروف الفبا مرتب شده اند . برای هر حرف چند کلمه پیدا کنید که حرف ابتدای آنها همسان باشد (مثلا سوزن ، سبد و سنگ ، برای حرف سین) . چند کلمه هم پیدا کنید که حرفهای آخر آنها یکسان باشد (مثلا کاج ، تاج ، هویج ، گنج) . حالا سه کلمه بگویید که حرف اول دوتای آنها صدای مشابه داشته باشد و کودک باید کلمه ای را که صدای اولش با بقیه فرق دارد را پیدا کند.
در تمرین بعدی سه کلمه بگویید که حرف آخر دوتای آنها صدای مشابه داشته باشد و کودک باید کلمه ای را که صدای آخر آن متفاوت است ، تشخیص دهد . می توانید چند کلمه بگویید و از کودک بپرسید در کدام کلمه مثلا صدای «س» شنیده است . یا کدام کلمه صدای «ل» ندارد .
این بازی را به هر نحو دیگری که می توانید در درمان کودکان اختلال خواندن و نوشتن انجام دهید . تمرین هایی از این نوع ، تاثیر به سزایی در تمایز صداها و تقویت حساسیت شنیداری کودکان دارد و عامل موثری در تشخیص درست کلمات برای املا نویسی آنها در سال های دبستان می باشد.
در هنگام اجرای این تمرینات ، باید توجه نمود که ابتدا از کلمات کمتری استفاده شود ؛ به عنوان مثال ابتدا دو کلمه مشابه و یک کلمه متفاوت در اختیار کودک قرار داده و از او بخوا کلمه متفاوت را پیدا کند ، سپس به تدریج ، میزان این کلمات بیشتر سوند و چالش پیش روی کودک نیز به همین ترتیب افزایش یابد .
در تمرین دیگری از این دسته روش های درمان اختلال خواندن ، کلمات برای کودک به صورت شفاهی خوانده م و کودک در حین تشخیص کلمه متفاوت ، درگیر یک بازی حرکتی می شود . به عنوان مثال . کودک خواسته می شود تا در حین بالا انداختن و گرفتن یک توپ ، کلمه متفاوت را تشخ دهد یا اینکه در حین عبور از موانع این کار را انجام بدهد . این نوع تمرینها که در آن تکلن حرکتی و شناختی با هم ترکیب می شوند سبب یادگیری بیشتر کودک شده و تاثیر بیشت نیز در پیشرفت وی خواهند داشت .
– از کودک با اختلال نوشتن یا خواندن بخواهید چشمانش را ببندد ، و صدایی را در فاصله نزدیک او ایجاد کنید . سپس همان صدا را در فاصله دور ایجاد کنید . از او بخواهید بگوید کدام صدا در نزدیک او بوده و کدام دور تر شده است.
– آهنگی را پخش کرده و همزمان با آن جمله ای را به کودک بگویید . کودک باید بتواند صدای شما را از صدای آهنگ پخش شده تمیز داده و به شما بگویید چه چیزی به او گفته اید .
– تشخیص جهت صداها
از کودک بخواهید چشم های خود را ببندد و شما در سمت چپ و راست او صداهایی ایجاد کنید . او باید بتواند جهت صدای مورد نظر را به شما نشان دهد .
از کودک بخواهید چشمان خود را ببندد ، در این حال از فردی که بیرون اتاق است بخواهید صدایی ایجاد کند و علاوه بر این در داخل اتاق هم خودتان صدایی ایجاد کنید ، از کودک بخواهید تشخیص دهد محل کدام صدا درون و یا بیرون اتاق بوده .
در اتاق تاریک در یک نقطه ایستاده و از کودک بخواهید که با شنیدن صدا به طرف آن حرکت کند . در ابتدا باید فاصله کودک تا منبع صدا کم بوده و با موفقیت وی در تشخیص جهت صدا و حرکت به سمت آن ، فاصله را افزایش دهید .
یک وسیله ی صدادار مانند ساعت در گوشه ای از اتاق پنهان کنید و از کودک بخواهید با گوش کردن ، جای آن را بگوید .
سوالات متداول:
1-بهترین سن برای شروع درمان چه زمانی است؟
از ۵ تا ۷ سالگی (پس از شناسایی رسمی اختلال) طلایی‌ترین زمان است. هرچه مداخله زودتر آغاز شود، مغز انعطاف‌پذیری بیشتری برای ایجاد مسیرهای جبرانی دارد.
2- تفاوت دیزلکسی و دیسگرافیا در چیست؟
دیزلکسی اختلال در پردازش صداهای زبان است که خواندن را مختل میکند. دیسگرافیا مربوط به مشکلات حرکتی و سازماندهی افکار برای نوشتن است.
اختلال دیکته نویسی در دوره ابتدایی یا مشکل املا در کلاس اول دبستان از مشکلات مهم والدین با کودکان است. در درمان اختلال دیکته نویسی در دوره ابتدایی ابتدا باید ریشه مشکلات املا نویسی کلاس اول را مورد بررسی قرار داد. اختلالات ادراک بینایی، مشکلات تمییز شنیداری و اختلالات هماهنگی حرکتی در حرکات ظریف از مواردیست که در اختلال املا نویسی باید مورد نظر قرار گیرد. بهترین مرکز درمان اختلال یادگیری در تهران زیر نظر دکتر صابر به تشخیص و درمان اختلال دیکته نویسی در کودکان به صورت کاملا تخصصی مشغول می باشد. اتاق پردازش شنیداری، اتاق تاریک بینایی، بخش آموزش دبستان، سنسوری روم از بخش های پیشرفته این مرکز می باشد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
مراحل رشد یادگیری املا و مشکلات کودکان ناتوانی یادگیری
کودکان چند مرحله متمایز را پشت سر می گذارند تا به پیشرفتی عمومی در املا برسند.
سرعت پیشرفت در میان کودکان اختلال یادگیری بستگی به توانایی هجی کردن آنها دارد و با هم متفاوت است، اما تمام کودکان این مرحل را به ترتیب معینی طی میکنند.
غلط های املایی کودکان بازتاب مرحله ای از تحول است که در آن قرار دارند. کودکان طی دوره سنی معینی هر یک از مراحل هجی کردن را پشت سر می‌گذارند.
مراحل و نیز دوره سنی و ویژه های ملازم با آنها در زیر ذکر می شود:
مرحله اول : نوشتن پیش آوایی (۱ تا ۷ سالگی) کودکان در این مرحله خط خطی می کنند، تصویر ها را تشخیص می دهند، نقاشی می کنند، از نوشته ها تقلید می کنند و یاد می گیرند حروف را بازند.
مرحله ۲ : به کار بردن نام حروف آغاز راهبردهای آوایی (۵ تا ۹ سالگی) کودکان سعی می کنند از تصاویر واجی استفاده کنند، اما دانش آنها در این زمینه محدود است. آنها املایی ابداعی با حروف می سازند (به عنوان مثال میخام به جای می‌خواهم، میرم به جای می روم یا خاهر به جای خواهر کودکان در این مرحله شاید بتوانند املای واژه های دیداری را درست بنویسند.
مرحله ۳: کارکرد الگوهای نوشتاری کلمه(۶تا۱۲سالگی)تلاش‌های نوشتاری در این مرحله قابل خواندن، قابل تلفظ، قابل تشخیص و تشبیه نوشته های مرسوم است. هر چند دقیق نیست (به طور مثال ادار به جای اداره یا زرف به جای ظرف). بیشتر کلمات دیکته ابداعی کودک از قواعد شاخص‌های حروف صدادار کوتاه و بلند تبعیت میکند.
مرحله ۴ : کاربرد درنگ های هجایی و واژه های چند هجایی (۱۸ تا ۱۸ سالگی) دانش آموزان در نوشتن واژه های چند هجایی خطاهایی می‌شوند. غلط های دیکته ابداعی در درنگ های هجایی، علامت شوا و قواعد هنجار گریز (به طور مثال پرندگان به جای پرنده گان) دیده میشود. اصطلاح شوا به هجاهای بدون تکیه دارد و خطاهای رایج املا نظیر cottin به جای cotton را منعکس می کند.) شکل واژه های دیداری چند هجایی هنگام نوشتن املا ممکن است به خاطر بیاید یا نیاید.
مرحله ۵ : پرورش چشم اندازه پخته به املا (۱۰ سالگی تا بزرگسالی) در این مرحله املاء ابداعی از دید کودک غلط است. مشکلات املایی بسیاری از افراد، حتی اگر از قواعد پیروی کنند، در این مرحله نیز ادامه می‌یابد زیرا با استثناهایی که در زبان انگلیسی وجود دارد، افراد باید یاد بگیرند که از منابع پشتیبان نظیر واژه‌نامه‌ها، بررسی کردن املا نوشته با رایانه و حجی کننده های الکترونیکی استفاده کنند. (آموزش دهنده املا فرانکلین از منابع یادگیری فرانکلین نمونه ای از حجی کننده های الکترونیکی است.
راهبردهای خودپرسشگری برای اختلال املا نویسی
راهبردهای یادگیری شناختی در مورد نوشتن املا فعالیتهایی نظیر خود پرسشگر خود هدایتگری است. وانگ گزارش میکند که خود پرسشگری به دانش آموز دچار اختلال یادگیری کمک میکند. راهبردهای نوشتن حفظی کلمات را یاد بگیرند. در این راهبرد به دانش آموزان یاد داده میشود سؤال هایی را که روی کارتهای ویژۀ یادآوری نوشته شده است از خودشان بپرسند:
مثال موردی: شنیدن حقیقتی هولناک در مورد نوشتن
برخی از کودکانی که از املای ابداعی سود میجویند وقتی بفهمند قواعد خشک درسته نویسی را زیر پا گذاشته اند به شدت ضربه میخورند. کارلا بعد از دوهفته که از نیم سال اول سال تحصیلی درکلاس سوم میگذشت از مادرش خواست او را به کلاس دیگری منتقل کند. دلیل کارلا این بود که معلم فعلی او معلم خیلی خوبی نیست. موقعی که مادرش از او توضیح بیشتری خواست، کارلا گفت که معلم کلاس سوم فعلی او فکر میکند. یک کلمه را فقط به یک صورت میتوان نوشت.
آیا این کلمه را بلدم؟
در این کلمه جند بخش شنیدم؟( تعدادشان را بنویس).
من باید این کلمه را حفظ بنویسم.
آیا تعداد بخشها را درست شمردم.
الف) اگر تعداد بخشها را درست شمرده باشم به املای کدام بخش شک دارم؟ باید زیر آن بخش را خط بکشم و سعی کنم دوباره کلمه را بنویسم. خب، حالا یعنی این کلمه از نظز من درست نوشته شده است؟ اگر درست است دیگر نباید به آن دست بزنم. اگر هنوز به نظر درست نمیسد، باید زیر آن بخشی را که به آن مطمئن نیستم خط بکشم و سعی کنم آن را دوباره بنویسم.
5 –ب) اگر تعداد بخشهای کلمه را درست ننوشته باشم، باید دوباره این کلمه را در ذهنم تکرار کنم. بخش جاافتاده را پیدا کنم. بعد دوباره به مرحلۀ 2 برگردم.
وقتی دیکته را تمام کردم به خودم میگویم که دانشآموز خوبی هستم. تلاش زیادی کردم و املای کلمه را نوشتم.
اختلال دیکته نویسی و درمان آن
در اینجا راهبردهایی برای درمان مشکل املا نویسی ارائه می شود:
درک و حفظ شنیداری صدای حروف: امکان تمرین در زمینه ادراک شنیداری صدا های حروف را برای کودک با اختلال یادگیری فراهم آورید،دانش آوایی و تحلیل ساختاری آنها را تقویت کنید و مهارت های تعمیم دهی آواها را گسترش دهید.
درک و حفظ دیداری حروف: با آموزش تجسم دیداری واژه به کودکان با مشکلات املا نویسی کلاس اول برای تحکیم ادراک و حافظه دیداری در اختلال یادگیری کمک کنید. مطالب بهتر است روشن و مختصر باشد و به دانش آموز با اختلال دیکته کمک کند تا بر آن فعالیت متمرکز شود. برای افزایش سرعت و تقویت حافظه از نرم افزار رایانه ای هجی کردن نیز می توان سود جست.
روشهای چند حسی در املا نویسی: وقتی به دانش آموزان با اختلال دیکته نویسی گفته می شود که برای نوشتن دیکته به مطالعه بپردازند،غالباً نمی‌دانند چه کارهایی باید بکنند. در اینجا رویکردهایی چند حسی با استفاده از حس های دیداری،شنیداری،حرکتی و بساوایی ارائه می شود.
معنی کردن و تلفظ: از دانش آموزان اختلال دیکته نویسی بخواهید به کلمه نگاه کنند،آن را تلفظ کنند و در جمله ای به کار ببرند.
تصویر سازی: از کودکان با مشکل املا نویسی بخواهید کلمه را ببینند و آن را بیان کنند. از آنها بخواهید هر یک از هجا های آن کلمه را به زبان آورند،آن کلمه را هجا به هجا بیان کنند،آن کلمه را به طور شفاهی هجی کنند و سپس با انگشت آن کلمه را ردگیری کنند یا با انگشت در هوا آن کلمه را بنویسند.
یادآوری: در درمان اختلال دیکته نویسی از دانش آموزان بخواهید به کلمه نگاه کنند و سپس چشم هایشان را ببندند و آن را در ذهن خود مجسم کنند. از آنها بخواهید آن کلمه را به طور شفاهی هجی کنند. سپس چشم های خود را باز کنند و به آن کلمه نگاه کنند و ببینند آن را درست تجسم کرده اند یا نه. (اگر اشتباه کرده باشند باید این فرآیند را تکرار کنند.)
نوشتن کلمه: در درمان مشکل املا از دانش آموزان بخواهید کلمه را از حفظ بنویسند، آن را با منبع یا کتاب مقایسه کنند. و سپس بررسی کنند تا مطمئن شوند که هر حرف را خوانا نوشته اند.
تسلط: از دانش آموزان با اختلال املا نویسی بخواهید روی کلمه را بپوشانند و آن را بنویسند. اگر درست نوشتند مجدداً روی آن را بپوشانند و دو دفعه دیگر نیز آن را بنویسند.
روش فرنالد درمان اختلالات دیکته نویسی در دوره ابتدایی
این روش رویکردی چند حسی است و برای تدریس خواندن و نوشتن و همچنین املا از آن استفاده می شود. این روش به طور خیلی خلاصه شامل مراحل زیر است:
به دانش آموزان اختلال دیکته نویسی گفته می شود که قرار است واژه ها را به روش جدیدی که موفقیت آن ثابت شده است یاد بگیرند. ضمن اینکه معلم کلمه ای را روی قطعه کاغذی به ابعاد ( 25* 10 ) سانتی متر می نویسد. دانش آموزان با مشکل املا آن را تماشا می کنند و معلم کلمه را تلفظ می کند.
دانش آموزان اختلال دیکته با انگشت آن کلمه را ردگیری می کنند،چند بار آن را می خوانند و سپس ضمن تکرار آن را روی قطعه کاغذی دیگر می نویسند. دانش آموزان با مشکلات املا نویسی کلاس اول، آن کلمه را از حفظ بدون اینکه به نسخه اصلی نگاه کنند مینویسند. هرکس کلمه را غلط نوشت مرحله ج را تکرار میکند. هر کلمه را درست نوشت آن را در جعبه بایگانی قرار می دهد. از واژه هایی که در جعبه بایگانی قرار می گیرند بعداً برای نوشتن داستان ها استفاده می شود.
این روش ردگیری پرزحمت در مراحل بعدی برای یادگیری واژه ها مورد نیاز نیست. وقتی معلم کلمه را می نویسد،دانش آموزان اختلال دیکته نویسی با نگاه کردن به او آن کلمه را یاد می گیرند،آن را می گویند و می نویسند. سپس در مرحله بعد،دانش آموزان با مشکلات املا می توانند فقط از طریق نگاه کردن به کلمه آن را بنویسند. سرانجام آنها فقط با نگاه کردن به کلمه آن را یاد می گیرند.
روشهای « آزمون- مطالعه- آزمون» در مقابل « مطالعه-آزمون» در مشکل املا کلاس اول
دو رویکرد رایج برای تدریس دیکته نویسی در کلاس درس وجود دارد: «آزمون-مطالعه- آزمون» و « مطالعه- آزمون» در روش آزمون – مطالعه- آزمون معمولاً در آغاز هفته پیش آزمونی از دانش آموزان با مشکل املا گرفته می شود. بعد دانش آموزان فقط واژه هایی را که در پیش آزمون غلط نوشته‌اند مطالعه میکنند. اجرای این روش در مورد دانش آموزان اختلال دیکته، بزرگتری که توانایی های املایی نسبتاً خوبی دارند مفیدتر است، زیرا آن ها نیازی ندارند که واژه هایی را که بلدند مطالعه کنند. روش مطالعه- آزمون برای دانش‌آموزان خردسالتر و کسانی خوب است که در املا ضعیف اند و در پیش آزمون تعداد زیادی از واژه‌ها را غلط نوشته اند. روش مطالعه- آزمون به آنها امکان می دهد قبل از امتحان به مطالعه تعداد معدودی واژه برگزیده بپردازند.
نوارها و مراکز شنیداری: درس های املا را میتوان به راحتی روی نوارهای سنتی ضبط کرد. بعد از رسیدن دانش آموزان اختلال دیکته نویسی به سطحی که بتوانند خودشان مستقلاً کار کنند ، آنها میتوانند درسهای املای خود را در آزمایشگاه ویژه گوش کردن تکمیل کنند. گوشی امکان آموزش انفرادی را فراهم می آورد با قطع محرک های شنیداری از پرت شدن حواس دانش‌آموزان جلوگیری می کنند.
املای برنامه ریزی شده: املای برنامه‌ریزی شده با ارائه مطالب در چندین مرحله کوچک برای فراهم کردن امکان تقویت فوری و رسیدن به مرحله خود آموزی طراحی شده است.
فرهنگ های با غلط های املایی رایج: این فرهنگ ویژه کسانی است که در املا ضعیف اند. در این فرهنگ واژه ها با غلط های املایی رایج به ترتیب الفبا مرتب شده اند.
فرهنگ های تندنویسی: بزرگسالان دچار نارساخوانی متوجه شده اند که فرهنگ های ویژه منشی های تندنویس ابزار مفیدی هنگام نوشتن املا هستند. این فرهنگ ها برخلاف بیشتر فرهنگ های معمول واژه را با کلیه پسوند هایی که امکان دارد با املای اشتباه نوشته شود، ارائه می کند.
هجی کنندگان الکترونیکی و کنترل رایانه ای املا : دانش آموزان باید یاد بگیرند چگونه از این وسایل کمکی هنگام نوشتن سود جویند.
رویکردهای چند حسی در املا نویسی
استفاده از چند حسی به یادگیری نوشتن واژه ها از حفظ کمک میکند. در یادگیری چند حسی از حس های بینایی، شنوایی، حرکتی و بساوایی در یادگیری استفاده میشود. دو رویکرد چند حسی در مورد اختلال املا نویسی عبارت است از روش چندحسی و روش فرنالد که در بخش راهبردهای تدریس املا در همین فصل به آنها پرداخته میشود.
دو نظریه دربارۀ انتخاب کلمه در تدریس املا
برای انتخاب واژه هنگام تدریس املا دو رویکرد مختلف وجود دارد: رویکرد زبانشناختی و رویکرد بسامد واژه.
رویکرد زبان شناختی برای املا نویسی : رویکرد زبانشناختی چنین استدلال میکند که چون املای انگلیسی امریکایی کاملاً قاعده مند است پس برای آموزش دیکته نویسی باید از روشی سود جست که در آن قواعد آواشناختی، صرفی و نحوی یا الگوی واژه ها تأکید میشود. این رویکرد را همچنین میتوان رویکرد آوایی یا رویکرد خانواده- واژه به املا نامید، زیرا کلمه هایی را برای تدریس تعمیم دهی های آوایی، تحلیل ساختاری و الگوهای زبان شناختی انتخاب میکند.
رویکرد زبان شناختی در تدریس املا نویسی برقواعد زیربنایی بین عناصر آوا شناختی و صرفی دارد. تحلیلی اساسی در مورد هفده هزار واژه صورت گرفته و نشان داده است که وقتی بر واقعیتهای آوایی جایگاه حروف در هجاها، تکیۀ هجاها و مقیدکننده های درونی موجود در رسمالخط توجه کافی مبذول شود در 90 درصد دفعات صدای واجها از الگوهای املایی پیشبینی پذیر پیروی میکنند.(هانا، هاجز و هانا، 1971).
معلمها برای آموزش دیکته نویسی میتوانند از الگوهای زبانشناختی استفاده کنند و یا انتخاب واژه ها به دانش آموزان کمک کنند تا الگوهای زیربنایی زبان شناختی را کشف کنند. برای نمونه، به هنگام تدریس الگوی دیکتۀ واج« اوی»، معلم باید با انتخاب واژه هایی نظیر موی، روی، خوی و کوی به یادگیرندگان کمک کند تا به تعمیم دهی آواها بپردازند. تدریس املا نویسی را میتوان با آموزش آواها همراه کرد تا آواها و مهارتهای تحلیل واژه در خلال درس املا تمرین شوند.
رویکرد بسامد واژه در اختلال دیکته نویسی
در رویکرد بسامد واژه از واژه هایی در تدریس املا استفاده میشود که بیشتر از سایر الگوهای آواشناختی کاربرد دارند. ضابطۀ انتخاب کلمه بسامد کاربرد آن، استمرار و چندکاره بودن آن است. مجموعۀ واژه های پرکاربرد املایی از طریق بررسی های گستردۀ نوشته های کودکان و بزرگسالان مشخص و انتخاب شده است
( فیترجرالد، 1951). درواقع تعداد نسبتاً کمی واژه کاربرد زیاد دارند. ( رینزلند 1945) برآورد زیر را از واژه های املایی مورد نیاز ارائه داده است:
بیش از 60 درصد نوشته های کودکان دورۀ ابتدائی از 100 واژه تشکیل میشود.
بیش از 82 درصد نوشته های کوددکان دورۀ ابتدایی از 500 واژه تشکیل میشود.
بیش از 89 درصد نوشته های کودکان دورۀ ابتدایی ازاژ 1000 واژه تشکیل میشود.
بیش از 95 درصد نوشته های کودکان دورۀ ابتدایی از 2000 واژه تشکیل میشود.
در زبان انگلیسی تعدادی از واژه ها به مراتب بیشتر از واژه های دیگر کاربرد دارند. درواقع، 265 واژه مشتقات تکراری آنها حدود 95 درصد نوشته های کودکان مدارس ابتدایی تشکیل میدهد. 3500 واژۀ پایه نیازهای کودکان دورۀ ابتدایی را رفع میکند. فیتزجرالد، 1955) ، 60 درصد نوشته های ما از یکصد واژهای تشکیل میشود که در یک جدول آمده است.
رویکرد بسامد واژه در مورد اختلال دیکته نویسی براین نظر استوار است که استثناهای موجود در قواعد املایی آنقدر زیاد است که در پربسامدترین واژه ها نیز دیده میشود و این امر یادگیری الگوها و قواعد املایی را برای یادگیرندگان مبتدی دشوار میسازد. نمونه هایی از رابطۀ بیقاعده بین واجها( صداهای گفتاری) و نویسه ها( نمادهای نوشتاری) را به آسانی میتوان ذکر کرد. جورج برنارد شاو، یکی از طرفداران اصلاح خط، گفته است که واژۀ fish را به صورت ghoti هم میتوان نوشت: gh همان صدای ف در کلمۀ o, cough صدای ای در کلمۀ women وit صدای ش در کلمۀ nation است.
تناقض های زیادی در املای زبان انگلیسی وجود دارد. به طور مثال در تعمیم دهی آوایی واژۀ natural را میتوان به صورت pnatchurile نوشت.
معلمی متوجه این نکته شد که دانش آموزان املای واژۀ awful را به شکلهای غیر offle,offel,awfull, offul می نویسند. هریک از این نوشته ها از نظر رونویسی آوایی صداهای شفاهی واژۀ درست است.
اهمیت دستخط در املا نویسی
در مدارس معمولاً نوشتن به سه روش مختلف آموزش داده می شود: 1) نوشتن کتابی( نوع چاپی)، 2) شکسته نویسی( گاهی خط تحریری هم گفته می شود) و 3) صفحه کلیدی( یا تایپ کردن). اگرچه کاربرد رایانه در مدارس امریکا روز به روز رایج تر می شود، نوشتن با دست را همیشه و همه جا مهارتی ضروری می دانند. معلم ها هنوز برای بررسی مطالبی که دانش آموزان یادگرفته اند از روی دست نوشتۀ کودکان قضاوت می کنند. در موقعیت های زیادی در زندگی بزرگسالان پیش می آید که نوشتن با دست ضرورتی اجتناب ناپذیر محسوب می شود. دست نوشته از عینی ترین مهارت های ارتباطی است. می توان آن را مستقیماً مشاهده، ارزشیابی و نگهداری کرد و امکان حفظ همیشگی آن را فراهم آورد. فرایند نوشتن با دست فرایندی است پیچیده و به مهارت ها و توانایی های زیادی وابسته است. نوشتن به ادراک صحیح الگو های نمادی ترسیمی نیاز دارد. عمل نوشتن مستلزم مهارت های دیداری و حرکتی صحیح الگو های نمادی ترسیمی نیاز دارد. عمل نوشتن مستلزم مهارت های دیداری و حرکتی بسیار زیادی است که به دیدن با چشم، هماهنگی حرکات چشم، هماهنگی حرکات ظریف چشم و دست و مهار عضلات بازو، دست و انگشتان نیاز دارد. نوشتن هم چنین مستلزم داشتن حافظۀ دقیق دیداری و حرکتی از حروف و واژه های نوشتاری است. دستخط بی نهایت بد را گاهی نارسانویسی در اختلال دیکته نویسی می نامند. این عارضه ممکن است منعکس کنندۀ اشکالات زیربنایی دیگری باشد. دستخط بد ممکن است بازتابی از مشکلات حرکتی ظریف باشد؛ یعنی کودک قادر نباشد جنبش های حرکتی لازم برای نوشتن یا رونویسی کردن از روی حروف یا شکل های نوشتاری را به نحوی مؤثر انجام برای نوشتن یا رونویسی کردن از حروف یا شکل های نوشتاری را به نحوی مؤثر انجام دهد. دانش آموز ممکن است قادر نباشد درون داد اطلاعات دیداری را به برونداد جنبش های ظریف حرکتی تبدیل کند؛ یا ممکن است در فعالیت هایی که مستلزم داوری هایی حرکتی و فضایی است، مشکل داشته باشد. مشکلات نارسانویسی در برخی از دانش آموزان وقتی نمایان می شود که نمی توانند تکلیف دیداری فاصلۀ دور، یعنی حرف یا واژه ای را از روی تخته سیاه، به تکلیف دیداری فاصلۀ نزدیک، یعنی نوشتن آن روی کاغذ، تبدیل کنند. برخی دیگر دچار کمبود هایی زیربنایی هستند که در کارآمدی نوشتن آن ها اختلال ایجاد می کند. این کمبود ها ممکن است مربوط به ضعف مهارت های حرکتی، نقص ادراک دیداری حروف و واژه ها و اشکال در به خاطر سپاری نقش های دیداری باشد. آموزش ضعیف نیز ممکن است به بدخط نوشتن منتهی شود.
نوشتن با خط کتابی در املا نویسی
آموزش نوشتن در کودکستان، که معمولاً کودکان نوشتن حروف الفبا را در آنجا آغاز می کنند، یا خط کتابی شروع می شود، نوشتن با خط کتابی در کلاس اول، دوم و سوم نیز معمولاً ادامه می یابد. نوشتن با خط کتابی محاسن خاصی دارد: یادگیری آن راحت است زیرا فقط از خطوط دایره ای و مستقیم تشکیل می شود و از طرف دیگر شکل حروف به اشکال حروف متونی که از روی آن ها خوانده می شود، نزدیک تر است. بعضی از مربیان معتقدند تا زمانی که خط کتابی مجاز و خواناست ضرورتی ندارد که صرفاً برای سریع نوشتن دانش آموز به نوشتن با خط شکسته متوسل شد. برای بسیاری از کودکانِ دچار ناتوانی های یادگیری نوشتن با خط کتابی راحت تر از شکسته نویسی است.
شکسته نویسی در املا نویسی
در شکسته نویسی در زبان انگلیسی حروف به یکدیگر متصل می شوند. با آنکه تدریس شکسته نویسی را در مدارس تا کلاس پنجم به تعویق می اندازند ولی تبدیل خط کتابی به شکسته مشخصاً از کلاس سوم شروع می شود. در دوره های گذشته به هنگام آموزش نوشتن بر تزئینات نگارشی تأکید می شد اما امروزه هدف تدریس دست نوشته عملکردی است. شکسته نویسی محاسن خاصی دارد: مشکلات داوری فضایی دانش آموزان را به حداقل می رساند و کلیت و پیوستگی موزونی دارد که خط کتابی فاقد آن است. افزون براین، خطا های وارونه نویسی در شکسته نویسی( خط شکسته) واقعا از بین می رود. به هرحال بسیاری از دانش آموزانِ دچار ناتوانی های یادگیری پس ازفراگیری خط کتابی مشکلی می توانند آن را خط شکسته تبدیل کنند. شکل دیگری از دست نوشته نظام نوشتاری دی نیلیان است. این نظام به دانش آموزان کمک می کند تا شکسته نویسی را راحت تر یاد بگیرند. نظام دی نیلیان شیوه ای ساده شده از خط شکسته است که در آن اشکال حروف خط کتابی همان اشکال پایه ی حروف خط شکسته را دارند. بیشتر حروف خط کتابی در این نظام با چرخشی دنباله دار نوشته می شود که نوعی خط متصل کتابی را ایجاد می کند و دانش آموز مجبور نیست مداد خود را از روی کاغذ بلند کند. دانش آموزانِ دچار ناتوانی های نوشتن می توانند خط کتابی را با این شکل تعدیل یافته به آسانی به خط شکسته تبدیل کنند.
سوالات متداول:
1-چطور اختلال دیکته‌نویسی را از بی‌دقتی تشخیص دهیم؟
اشتباهات مکرر در نوشتن کلمات مشابه و بدون توجه به آموزش نشان‌دهنده اختلال است.
2-از چه سنی میتوان اختلال دیکته‌نویسی را تشخیص داد؟
از پایان کلاس اول ابتدایی به بعد تشخیص دقیق‌تری ممکن است.
یکی از اساسی ترین مشکلات کودکان اختلال یادگیری مشکل املا نویسی است.
املا یکی از موضوع درسی است که در آن نه خلاقیت و تفکر واگرا به فعالیت نمی‌افتد.
فقط یک الگو یا ترتیب قرار گرفتن حروف به عنوان صورت صحیح کلمه پذیرفته می شود و حالت بینابیی هم ممکن نیست.
آنچه باعث میشود املا خیلی دشوار شود این است که شکل نوشتاری زبان انگلیسی الگوی متناقضی دارد، و هیچ تشابه حرف به حرفی بین صدای گفتاری با شکل نوشتاری در این زبان نیست.
بنابراین املای کلمات حتی برای کسانی که دچار ناتوانی یادگیری نیستند تکلیف ساده‌ای نیست. هجی کردن واژه بسیار دشوارتر از خواندن آن است.
در خواندن چندین نشانه متن، آواها، تحلیل های ساختاری و شکل ظاهری به خواننده کمک می کند تا کلمه چاپی را تشخیص دهد.
در دیکته هیچ یک از این سرنخ ها وجود ندارد تا کودک اختلال یادگیری بر اساس نشانه های پیرامونی کلمه را باز شناسد.
بسیاری از افرادی که در نوشتن واژه مشکل دارند در تشخیص آن به هنگام خواندن کاملا ماهرند.
هرچندکودکان ناتوانی یادگیری که در رمزگشایی واژه ها به هنگام خواندن ضعیف اند تقریبا همواره در املا ضعیف عمل می کنند. این مشکلات به ایجاد مشکلات رفتاری در سنین بالاتر می انجامد
مراحل رشد یادگیری املا و مشکلات کودکان ناتوانی یادگیری
کودکان چند مرحله متمایز را پشت سر می گذارند تا به پیشرفتی عمومی در املا برسند.
سرعت پیشرفت در میان کودکان اختلال یادگیری بستگی به توانایی هجی کردن آنها دارد و با هم متفاوت است، اما تمام کودکان این مرحل را به ترتیب معینی طی میکنند.
غلط های املایی کودکان بازتاب مرحله ای از تحول است که در آن قرار دارند. کودکان طی دوره سنی معینی هر یک از مراحل هجی کردن را پشت سر می‌گذارند.
مراحل و نیز دوره سنی و ویژه های ملازم با آنها در زیر ذکر می شود:
مرحله اول : نوشتن پیش آوایی (۱ تا ۷ سالگی) کودکان در این مرحله خط خطی می کنند، تصویر ها را تشخیص می دهند، نقاشی می کنند، از نوشته ها تقلید می کنند و یاد می گیرند حروف را بازند.
مرحله ۲ : به کار بردن نام حروف آغاز راهبردهای آوایی (۵ تا ۹ سالگی) کودکان سعی می کنند از تصاویر واجی استفاده کنند، اما دانش آنها در این زمینه محدود است. آنها املایی ابداعی با حروف می سازند (به عنوان مثال میخام به جای می‌خواهم، میرم به جای می روم یا خاهر به جای خواهر کودکان در این مرحله شاید بتوانند املای واژه های دیداری را درست بنویسند.
مرحله ۳: کارکرد الگوهای نوشتاری کلمه(۶تا۱۲سالگی)تلاش‌های نوشتاری در این مرحله قابل خواندن، قابل تلفظ، قابل تشخیص و تشبیه نوشته های مرسوم است. هر چند دقیق نیست (به طور مثال ادار به جای اداره یا زرف به جای ظرف). بیشتر کلمات دیکته ابداعی کودک از قواعد شاخص‌های حروف صدادار کوتاه و بلند تبعیت میکند.
مرحله ۴ : کاربرد درنگ های هجایی و واژه های چند هجایی (۱۸ تا ۱۸ سالگی) دانش آموزان در نوشتن واژه های چند هجایی خطاهایی می‌شوند. غلط های دیکته ابداعی در درنگ های هجایی، علامت شوا و قواعد هنجار گریز (به طور مثال پرندگان به جای پرنده گان) دیده میشود. اصطلاح شوا به هجاهای بدون تکیه دارد و خطاهای رایج املا نظیر cottin به جای cotton را منعکس می کند.) شکل واژه های دیداری چند هجایی هنگام نوشتن املا ممکن است به خاطر بیاید یا نیاید.
مرحله ۵ : پرورش چشم اندازه پخته به املا (۱۰ سالگی تا بزرگسالی) در این مرحله املاء ابداعی از دید کودک غلط است. مشکلات املایی بسیاری از افراد، حتی اگر از قواعد پیروی کنند، در این مرحله نیز ادامه می‌یابد زیرا با استثناهایی که در زبان انگلیسی وجود دارد، افراد باید یاد بگیرند که از منابع پشتیبان نظیر واژه‌نامه‌ها، بررسی کردن املا نوشته با رایانه و حجی کننده های الکترونیکی استفاده کنند. (آموزش دهنده املا فرانکلین از منابع یادگیری فرانکلین نمونه ای از حجی کننده های الکترونیکی است.
مشکلات مربوط به املا
نوشتن املا مستلزم توانایی‌های بسیار متفاوتی است. به طور مثال کودکان اختلال یادگیری که آگاهی واجی ندارند واج ها یا صداهای موجود در واژه
های گفتاری را تشخیص نمی دهند و در انطباق و تبدیل صداها به نوشتار، که برای املا نویسی ضرورت دارد،مشکل دارند
الف) بعضی از کودکان ناتوانی یادگیری قادر نیستند اولین حرف واژه املایی را بخوانند. برخی دیگر نمی دانند برای نوشتن واژه چگونه باید آوا ها را به هم متصل کرد و به تحلیل ساختاری آن پرداخت.
عده دیگری هم از تجسم ذهنی شکل کلمه عاجزند. بعضی از کودکان ناتوانی یادگیری از نظر توانایی حرکتی ضعیف اند و نمی توانند واژه را بنویسند.
برای نوشتن صحیح واژه فرد باید هم آن واژه را در حافظه اش ذخیره کرده باشد و هم بتواند آن را به طور کامل، بدون استفاده از نشانه‌های دیداری، از حافظه اش بازیابی کند. کسانی که در املا ضعیف اند نمیتوانند حروف و ترتیب حروف واژه ها را به خاطر بیاورند یا تجسم کنند یا از فعالیتهایی برای کمک به تحکیم و تقویت حافظه دیداری برای نوشتن با واژه ها سود جویند.
با ایجاد روش ردگیری برای تدریس املا حس های بساوایی و حرکتی را به هم مرتبط ساخت و بدین طریق تصویر دیداری کلمه را تقویت نمود.
بعضی از افراد که در دیکته ضعیف اند از نظر حافظه شنیداری مشکل دارند و نمی توانند صداها یا هجاها را در ذهنشان حک کنند.
این دانش آموزان به آموزشی نیاز دارند که بتواند به آنها در تشخیص صداهای کلمات و ایجاد مهارت های آوایی کمک کند. حافظه حرکتی نیز در املا نویسی عامل مهمی است.
کسی که دیکته می نویسد باید به خاطر بیاورد که قبلا وقتی قبلا این واژه را نوشته از نظر حرکتی چه (احساسی) داشته است. دانش‌آموزان اختلال یادگیری با مشکلات حافظه حرکتی برای املای واژه ها نیاز به تمرین بیشتری دارند.
