مشکلات ادراکی در کودکان مبتلا به اوتیسم شایع است و تقریباً 40 تا 80 درصد از کودکان مبتلا به اوتیسم را تحت تأثیر قرار می دهد. مشکلات ادراکی می توانند بر جنبه های گوناگون زندگی روزانه همچون حرکت، هماهنگی، تعادل، آگاهی فضایی و مهارت های حرکتی ظریف تأثیر بگذارند. با پرداختن به مشکلات درکی توسط مداخلات متخصصان کاردرمانی در مراکز کاردرمانی، کودکان مبتلا به اوتیسم می توانند مهارت های خود را برای انجام وظایف روزانه، مشارکت در فعالیت های مختلف و ارتباط مؤثرتر با محیط خود بهبود بخشند و رفاه و کیفیت زندگی خود را بالاتر ببرند. مرکز اوتیسم تهران دکتر صابر با بهترین دکتر اوتیسم تهران به درمان اوتیسم و درمان مشکلات درکی این کودکان پرداخته و رضایت همیشگی مراجعان را به خود جلب می کند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
شناخت اجتماعی در اوتیسم
طبق گفته یک دکتر اوتیسم، شناخت اجتماعی، توانایی شناسایی پردازش و ارائه پاسخ مناسب به محرک های اجتماعی است. محرک های اجتماعی کلیه محرک های مربوط به خود و دیگری هستند. لازم است یک نظام مغزی این تعامل با خود و دیگران را مدیریت نماید که به عنوان مغز اجتماعی شناخته می شود. مغز اجتماعی، چهار جزء دارد و هر کدام از این اجزاء احتمالاً ویژگی های عصبی مجزایی دارند. جزء اول خود آگاهی است. یعنی آگاهی از رفتار خود برای این که آن را با هنجار های گروه تطبیق دهد. دوم آگاهی از حالات ذهنی دیگران یا ذهن خوانی است. فرد باید بدانند دیگران چطور به آن ها واکنش نشان می دهند تا بتوانند پاسخ های آن ها را در آینده پیش بینی کنند و البته شاید احتیاج به درمان مشکلات ادراکی باشد. به عبارت دیگر، هر فرد به «تئوری ذهن» یا توانایی نسبت دادن حالات ذهنی به دیگران نیاز دارد. نیاز سوم، تشخیص تهدید ها به خصوص در موقعیت های پیچیده حل تضاد بین دانش قبلی خود و انتظارات و هنجار های اجتماعی است. بدون شناسایی تهدید ها امکان مقابله با آن ها وجود ندارد. چهارم خود تنظیمی است. توانایی اصلاح رفتار اشتباه یا نامتناسب خود با بافتار توانایی خود تنظیمی است. علاوه بر این چهار بعد، توانایی های پایه ای دیگری مانند تقلید، بازشناسی حالات هیجانی چهره و توجه اشتراکی به عنوان کارکرد های زیربنایی شناخت اجتماعی دارای نقص هستند که در اینجا تشریح می شوند.
مشکلات درکی در مبتلایان به اوتیسم
کودکان دارای اختلال اوتیسم در درمان مشکلات ادراکی و درک حالات هیجانی چهره مشکل دارند. کودکان دارای اختلال اوتیسم در خواندن هیجانات چهره دچار مشکلاتی هستند که این ضعف نشانگر نقص در شناخت اجتماعی این افراد است. حالات هیجانی پایه ای، به ویژه حالاتی که در سال های اولیه زندگی تحول می یابند برای ارزیابی هیجانی در اختلال اوتیسم مناسب تر هستند. کودکان دارای اختلال اوتیسم با عملکرد بالا در هیجان شادی و خشم مشابه گروه همتای بدون اختلال هستند، ولی کودکان دارای اختلال نقص در بازشناسی حالات هیجانی غم را نشان می دهند. روش های فناورانه دکتر اوتیسم نشان می دهد که ساز و کارهای زیربنایی پردازش صورت در افراد دارای اختلال اوتیسم و افراد عادی متفاوت است. به عنوان مثال مطالعات ردیابی حرکات تعقیبی چشم نشان داده اند که مبتلایان به اختلال اوتیسم از یک روش ثابت و سازمان نیافته برای شناسایی صورت ها استفاده می کنند. این فرایند شامل تأکید ناهنجار بر روی قسمت هایی از صورت مثل دهان، به جای تأکید معمولی بر چشم ها است.
توجه به محرک های هیجانی در اوتیسم
آزمون رایانه ای دات پروب که برای درمان مشکلات ادراکی کودکان اوتیسم و سنجش سوگیری توجه به محرک های هیجانی مورد استفاده قرار گرفته است، نشان داده است که کودکان دارای اختلال اوتیسم با عملکرد بالا همانند همتایان بدون اختلال، توجه بیشتری به صورت های هیجانی در مقابل صورت های غیر هیجانی دارند. این یافته در هر دو نوع تصاویر واقعی و گرافیکی صورت هیجانی نشان داده شد. در مطالعۀ دیگری با همین آزمون نشان داده شد که اگر تصاویر فیلتر بسامدی شوند، تفاوت در سوگیری توجه به چهره های هیجانی در گروه با اختلال و بدون اختلال معنی دار است. کودکان دارای اختلال به چهره های با فیلتر فرکانس بالا توجه بیشتری دارند. فیلتر فرکانس بالا، اطلاعات جزئی تصویر را حذف می کند. همچنین پاسخ های وابسته به رویداد به چهره های آشنا (مثلاً مادر) و چهره های غیر آشنا در نوزادان دارای اختلال اوتیسم یکسان است. در گروه غیر مبتلا این پاسخ برای چهره های آشنا سریع تر و قوی تر است. با این وجود این کودکان به اشیاء آشنا در برابر ناآشنا پاسخ مورد انتظار را نشان می دهند. مطالعۀ دیگری از یک دکتر اوتیسم نشان داد که افراد دارای اختلال اوتیسم یا آسپرگر هنگامی که به چهره نگاه می کنند از شکنج گیجگاهی پایینی، قسمتی از مغز که به طور معمول در عواطف درگیر است استفاده می کنند، ولی ساختار های اصلی پردازش صورت مثل شکنج دوکی شکل را فعال نمی کنند. این مطالعات نشان می دهد که حتی وقتی افراد دارای اختلال اوتیسم می توانند آنچه را که صورت و چشم های افراد انتقال می دهد دریابند. باز هم از روش های متفاوت و شاید کمتر مؤثری استفاده می کنند.
درک و درمان مشکلات اوتیسم
درک خود یکی از پایه ای ترین دامنه های شناخت اجتماعی است. کودکان با تحول طبیعی در حدود ۱۸ ماهگی خود را در آینه تشخیص می دهند، در حالی که کودکان دارای اختلال اوتیسم، در کسب این توانایی تأخیر تحولی دارند. نارسایی در پردازش صورت و درک خود فیزیکی به طور گسترده ای در مطالعات رفتاری مربوط به اختلال اوتیسم به چشم می خورد. کودکان دارای اختلال اوتیسم با عملکرد بالا در برتری پردازش صورت های خود نسبت به صورت دیگران نسبت به همتایان با تحول طبیعی نقص دارند. در یک مطالعه از آزمون توجه انتخابی به صورت خود و دیگری استفاده شد و برتری پردازش در محرک های حاوی خود نسبت به محرک های حاوی صورت دیگری در کودکان دارای اختلال کمتر از همتایان با تحول طبیعی بود. همچنین در آزمونی دیگر که درک ضمنی صورت نام دارد آزمودنی باید جهت سر را در تعدادی تصویر صورت خود و یا دیگران با مکان نما با سرعت هر چه تمام تر نشان می داد. در این تکلیف نیز برتری پاسخ به تصویر صورت خود در افراد دارای اختلال کمتر بود. کودکان دارای اختلال اوتیسم عموماً شکل نادرست و غیر معمولی از ضمایر را به کار می برند و در ارجاع به خود و دیگران مشکل دارند. همچنین مرز بین خود و دیگری به خوبی شکل نگرفته است و در تمایز خود از دیگران و درمان مشکلات ادراکی مشکل دارند. این کودکان بیشتر از نام خود، به جای ضمیر من، در پاسخ به سوال در مورد کیستی تصویر خود استفاده کنند. این امر به خوبی مشخص شده است که افراد سالم در مقایسه با عملکرد دیگران، حافظه برتری برای عملکرد خود دارند. الگوی عملکردی که تحت عنوان خود قانون گذاری از آن یاد می کنیم یک توجیه برای این مزیت، تأثیر خود ارجاعی است، به گونه ای که ادراک خود قوی تر از ادراک دیگری است. بنابراین اگر افراد دارای اختلال اوتیسم ادراک خود ضعیفی داشته باشند آن ها باید حافظه کاهش یافته ای را برای عملکرد خود داشته باشند. در همین راستا مطالعه یک دکتر اوتیسم نشان داده است یادآوری و بازشناسی صفات ارجاعی به خود در کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم نسبت به همتایان با تحول طبیعی ضعیف تر است. در این مطالعه کودکان باید یک تعداد صفات را در مورد خود و تعدادی صفات را در مورد دیگری (در این مطالعه عمو پورنگ) قضاوت کنند. سپس باید یک بار بدون نشانه صفات را یادآوری می کردند و یک بار صفات ارائه شده به همراه صفات جدید به فرد ارائه می شد و باید صفات ارجاعی پیشین را بازشناسی می نمود.
تئوری ذهن
کارکرد دیگری از شناخت اجتماعی در اختلال اوتیسم که توجه محققان زیادی را به خود جلب کرده است تئوری ذهن است. این موضوع در تحقیقات دهه 1980 تا 1990 برجسته شده است و بیان می کند که این فرضیه می تواند بسیاری از ویژگی های این اختلال را توضیح دهد. مطالعات اولیه نشان دادند که کودکان دارای اختلال اوتیسم در فهم بعضی حالت های ذهن مثل باور کاذب و درک حالات ذهنی دیگران مشکل دارند. برای سنجش توانایی ذهن خوانی بارون – کوهن آزمون ذهن خوانی از روی تصاویر چشم را طراحی کرد. در این آزمون شرکت کنندگان به تصاویر چشم ها نگاه می کنند و دربارۀ حالت های ذهنی ای که چشم ها انتقال می دهند قضاوت می کنند. نامبرده با استفاده از تصویربرداری تشدید مغناطیسی عملکردی نشان داد هنگامی که بزرگسالان دارای اختلال اوتیسم با عملکرد بالا و آسپرگر به تصاویر چشم ها نگاه می کنند کمتر از بزرگسالان عادی از قطعه پیشانی استفاده می کنند و اصلاً آمیگدال را به کار نمی گیرند و به جای آن از شکن مرکز اوتیج گیجگاهی فوقانی، که به طور معمول در طول انجام این تکلیف فعال نیست، استفاده می کنند. مطالعات دیگر نشان داد هنگامی که بزرگسالان دارای اختلال اسپرگر تکالیف حالت های ذهنی را انجام می دهند نسبت به گروه کنترل سالم از مناطق متفاوتی از قشر پیش پیشانی استفاده می کنند. افراد دارای اختلال اوتیسم نسبت به گروه کنترل در قشر پیش پیشانی میانی و شکنج بالایی گیجگاهی فعالیت کمتری نشان می دهند. در هر دو گروه فعالیت بالایی در قشر خارج مخطط نشان داده شده ولی گروه دارای اختلال اوتیسم ارتباط کمتری بین این منطقه و شکنج بالایی گیجگاهی نشان می دهد. این موضوع تغییر در شبکۀ انتقال اطلاعات را در فرایند ذهنی سازی بیان می کند. یکی از آزمون های دیگری که برای سنجش ذهن خوانی استفاده می شود ذهن خوانی از طریق صداست که توسط راتر فورد، بارون کوهن و ویل رایت طراحی شده است. نامبرده و همکاران نشان دادند که افراد دارای اختلال اوتیسم و آسپرگر نسبت به همتایان سالم توانایی ذهن خوانی مبتنی بر صدای ضعیف تری دارند و در درمان مشکلات ادراکی اوتیسم با مشکل مواجه می شوند. علاوه براین تاجمیر، ریاحی، نجاتی و پوراعتماد نشان دادند که والدین کودکان دارای اختلال اوتیسم که در گسترۀ طیف اوتیسم قرار می گیرند در هر دو آزمون ذهن خوانی از طریق چشم و ذهن خوانی از طریق صدا دارای نقص هستند. در این مطالعه از نسخۀ فارسی آزمون ذهن خوانی از طریق چشم بارون کوهن و نسخۀ فارسی ذهن خوانی از طریق صدا استفاده شده است.
