اختلال بیش فعالی اختلالی است که در آن کودک به پر تحرکی، مشکل توجهی و رفتار های ناگهانی مبتلا می شود. به عقیده دانشمندان دلیل اصلی آن بیشتر نقص در تکامل سیستم اعصاب کودکان می باشد. کودکان مبتلا به بیش فعالی احتمالا در بخش هایی از مغز که مسئول توجه و تمرکز و تنظیم فعالیت های حرکتی می باشد، دچار نقص های جزئی هستند. اختلال بیش فعالی یکی از شایع ترین اختلالات روانشناسی کودکان است. دکتر مهدی صابر، بهترین دکتر بیش فعالی، با تمرین تمرکز برای کودکان بیش فعال و استفاده از رفتار درمانی و بازی درمانی، به درمان بیش فعالی و نقص توجه کودکان می پردازد. در این مطلب به چند نمونه از تمریناتی که برای افزایش توجه و کنترل در کودکان بیش فعال کمک می کند اشاره می شود.
برنامه پارت برای درمان بیش فعالی
در برنامه توانبخشی شناختی پارت برای کودکان بیش فعال، تکالیف ادراک زمان مبتنی بر حافظه فعال، کنترل مهاری و تصمیم گیری پرخطر طراحی شده اند. تکالیف ادراک زمان می توانند تا رسیدن بیمار به سطح مطلوب تکرار شوند. جلسات با تمرین های ادراک زمان شروع می شود و ادامه می یابد که شامل ۴ نوع تمرین مبتنی بر ادراک زمان است. در طی جلسات مداخله و تمرین تمرکز برای کودکان بیش فعال هر جلسه در بازه زمانی تقریبی ۱ ساعت تمرین های تمرکز برای کودکان بیش فعال و درمان بیش فعالی به ترتیب اجرا می شوند.
برنامه کرتکس برای افزایش تمرکز کودکان بیش فعال
مطالعه اثر بخشی اول
- عنوان: اثر بخشی برنامه هوشمند توانبخشی ادراک زمان (پارت) بر بهبود تصمیم گیری پرخطر و تکانشگری در کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی
- گروه هدف: ۶ کودک ۱۱-۷ ساله دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی در دو گروه مساوی کنترل و مداخله
- مدت دوره توانبخشی: مدت ۵ جلسه، دو جلسه در هفته و هر جلسه یک ساعت
- ارزیابی و اثربخشی: آزمو ن‌های بارت، برو / نرو، چند محرک پیشین، ادراک زمان و پرسشنامه اثر دیر کرد پاداش در ۵ نوبت برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان می دهد برنامه توانبخشی پارت می تواند باعث بهبود تصمیم گیری پرخطر و تکانشگری در کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی گردد.
برنامه توانبخشی شناختی مبتنی بر حرکت (کرتکس) برای کودکان بیش فعال با افزایش هدفمند نیاز های شناختی حرکت، سعی در توانبخشی و تقویت کارکرد های شناختی دارد. بدین منظور با در نظر گرفتن اصول حاکم بر توانبخشی شناختی و حرکت، تکالیف حرکتی ای طراحی شده است که به صورت پیشرونده کارکرد های شناختی مختلف را درگیر می نماید. در برنامه کرتکس که برای اولین بار از حرکت به منظور توانبخشی شناختی استفاده نموده است، حرکت های آسان با نیاز های شناختی پیشرونده برای درمان بیش فعالی طراحی شده اند.
برنامه کارا در درمان بیش فعالی
مطالعه اول توانبخشی حرکتی
- عنوان: بررسی تأثیر توانبخشی مبتنی بر حرکت بر بهبود حافظه کاری کودکان مبتلا به اختلال کمبود توجه – فزون کنشی
- گروه هدف: ۳۰ نفر کودک ۱۲-۷ ساله دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی در دو گروه مساوی مداخله و کنترل
- مدت دوره توانبخشی: ۱۲ جلسه ۱ ساعته
- ارزیابی و اثربخشی: آزمون چند محرک پیشین برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان می دهد توانبخشی شناختی مبتنی بر حرکت موجب تقویت حافظه کاری کودکان مبتلا به اختلال کمبود توجه / فزون کنشی می شود.
تحقیقات توانبخشی شناختی
- عنوان: تأثیر توانبخشی شناختی مبتنی بر حرکت بر بهبود توجه پایدار و انعطاف پذیری شناختی کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه – بیش فعالی
- گروه هدف: ۳۰ نفر کودک 12-7 ساله دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی در دو گروه مساوی مداخله کنترل
- مدت دوره توانبخشی: ۶ هفته، دو جلسه در هفته، هر جلسه ۱ ساعت
- ارزیابی و اثربخشی: آزمون های ثبت توجه و ردیابی برای ارزیابی استفاده شدند. نتایج نشان می دهد توانبخشی شناختی مبتنی بر حرکت و تمرین تمرکز برای کودکان بیش فعال موجب تقویت توجه پایدار و انعطاف پذیری شناختی کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی می شود.
مقاله کودکان دبستانی
- عنوان: تأثیر توانبخشی مبتنی بر حرکت بر توجه پایدار و کنترل مهاری در کودکان پیش دبستانی با علائم نقص توجه – بیش فعالی
- گروه هدف: ۴ نفر کودک 7-6 ساله دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی در دو گروه مداخله و کنترل مساوی
- مدت دوره توانبخشی: ۱۵ جلسه، دو روز در هفته
- ارزیابی و اثربخشی: آزمون های برو / نرو و ثبت توجه برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان می دهند که کنترل مهاری و توجه پایدار کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی پس از دریافت توانبخشی شناختی مبتنی بر فعالیت حرکتی بهبود می یابد.
توانبخشی شناختی توجه و تمرکز
در برنامه توانبخشی شناختی کارا که برای درمان توجه و تمرکز کودکان بیش فعال مورد استفاده قرار می گیرد، تکالیف حرکتی با درجاتی از دشواری که کارکرد های شناختی را درگیر می کند، توسط سخت افزار ایکس باکس (کینکت) اجرا می شود. این نرم افزار با حرکات فرد در تعامل است و با افزایش مهارت فرد در اجرای تمرین تکالیف دشوارتر می شود. در این برنامه پاسخ های حرکتی به صورت هوشمند توسط دوربین شناسایی و مبتنی بر آن بازخورد ارائه می شود. برنامه مشتمل بر ۱۱ تمرین حرکتی است که هر تمرین خود نیز شامل سطوح دشواری متعدد است.
برنامه تمرینی پارس برای حافظه کودکان بیش فعال
مطالعه اثر بخشی
- عنوان: اثربخشی توانبخشی شناختی رایانه ای مبتنی بر حرکت در بهبود حافظه کاری و عملکرد مهاری کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی
- گروه هدف: ۳۰ نفر کودک ۱۲-۸ ساله دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی در دو گروه کنترل و مداخله مساوی
- مدت دوره توانبخشی: ۴ هفته، هر هفته سه جلسه و هر جلسه بین ۳۰-۴۵ دقیقه
- ارزیابی و اثربخشی: از آزمون های برو / نرو و چند محرک پیشین برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان داد که برنامه توانبخشی شناختی کارا می تواند باعث بهبود کنترل مهاری و حافظه کاری کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی گردد.
برنامه توانبخشی و تقویت توجه پارس برای درمان بیش فعالی است که متشکل از تعدادی تکالیف قلم کاغذی است که بر مبنای نظریه های بنیادین توجه اعم از نظریه سلسله مراتبی سولبرگ و متیر، نظریه توجه خودکار لوگان، نظریه رقابت سوگیرانه اسیمون و دانکن و نظریه تلفيق وجوه تریزمن طراحی شده است. هر مجموعه از تکالیف این برنامه یک مبنای نظری مشخص را جهت ارائه تکالیف پیشرونده، از نظر دشواری، قرار داده است. هر تمرین تمرکز برای کودکان ارزش شناختی مشخص دارد و کارکرد (هایی) از توجه را مورد تقویت قرار می دهد. اصول توانبخشی شناختی در اینجا قوانینی هستند که به درمانگر کمک می کنند تا تکالیف مناسب را برای مراجع انتخاب نموده و نیز کارایی درمان را جهت قطع و یا ادامه آن مشخص نماید.
بازی های برای افزایش تمرکز کودکان بیش فعال
مقاله اول
- عنوان: اثربخشی توانبخشی شناختی بسته پارس بر کنترل مهاری و تصمیم گیری پرخطر کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه – بیش فعالی
- گروه هدف: ۳۰ کودک 12-7 ساله دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی در دو گروه کنترل و مداخله مساوی
- مدت دوره توانبخشی: ۱۲ جلسه، سه روز در هفته، هر جلسه ۱ ساعت
- ارزیابی و اثربخشی: آزمون های بارت، برو / نرو و استروپ برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان می دهد کنترل مهاری کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی پس از دریافت توانبخشی شناختی و تمرین تمرکز برای کودکان بیش فعال، توجه بهبود می یابد، اما در کارکرد تصمیم گیری پرخطر تفاوتی پس از درمان مشاهده نشد. همچنین نتایج بیانگر اثربخشی این درمان بر سایر مؤلفه های کارکرد های اجرایی است.
مقاله دوم
- عنوان: اثر برنامه توانبخشی شناختی پارس بر حافظه فعال و توجه پایدار کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه – بیش فعالی
- گروه هدف: ۳۰ کودک 12-7 ساله دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی در دو گروه کنترل و مداخله مساوی
- مدت دوره توانبخشی: ۱۲ جلسه یک ساعته، دو روز در هفته
- ارزیابی و اثربخشی: از آزمون های چند محرک پیشین و ثبت توجه برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان می دهد حافظه فعال کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی پس از دریافت بسته توانبخشی شناختی پارس بهبود می یابد. همچنین این برنامه منجر به افزایش توجه پایدار در آزمودنی ها شده است است.
این مداخله شامل آشنایی با روش، تمرین تمرکز و توجه شنیداری، توجه بینایی، نگهداری و تغییر توجه، اجرای دستورات به صورت مستقیم و معکوس، بازداری چشم در چشم، خود بازبینی، بازی های مربوط به حافظه مستقیم و معکوس و ساختن برج است.
آموزش بازداری پاسخ به کودکان بیش فعال
مطالعه تاثیر تمرینات تمرکز برای کودکان بیش فعال
- عنوان: اثربخشی مداخلات زودهنگام مبتنی بر بازی های توجهی بر میزان توجه کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه – بیش فعالی / تکانشگری
- گروه هدف: ۳۰ کودک دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی پیش دبستانی، در دو گروه مساوی کنترل و مداخله
- مدت دوره توانبخشی: ۱۲ جلسه در دو ماه و نیم، هر جلسه ۴۵ دقیقه
- ارزیابی و اثربخشی: پرسشنامه کانرز والدین و مصاحبه بالینی برای ارزیابی استفاده شد. نتایج نشان داد مداخلات زودهنگام مبتنی بر بازی های توجهی بر میزان توجه کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی / تکانشگری پیش دبستانی مؤثر است.
این مداخله شامل برقراری ارتباط با مراجع، آموزش بازی های هدف گیری، آموزش بازی های بازداری پاسخ، آموزش بازی از بین موانع، اجرای دستورات به صورت مستقیم و معکوس، آموزش بازی های تعادلی، آموزش بازی چشم در چشم، آموزش بازی های مربوط به حافظه مستقیم و معکوس و آموزش بازی های مربوط به توجه است.
