وسایل کمکی بیماران ام اس
تعادل تحت تاثیر فاکتورهای درونی و بیرونی است. فاکتورهای بیرونی که میتواند کنترل تعادل را تحت تأثیر قرار دهد و خطر افتادن را کاهش دهد، عبارتند از اصلاح محیط منزل و تجویز وسایل کمکی مثل ارتز های مچ پا، عصا یا واکر توسط بعضی از مبتلایان به ام اس ممکن است در مقابل استفاده از ابزارهای بعضی از مبتلایان به ام اس ممکن است در مقابل استفاده از ابزارهای کمکی مقاومت کنند و اغلب نیازمند آموزش و دریافت تشویق از کاردرمان ام اس توانبخشی هستند. مرکز توانبخشی بیماران ام اس در زمینه حرکات فیزیوتراپی برای بیماران ام اس و استفاده از وسایل کمکی برای بیماران ام اس فعالیت می نماید. خدمات کاردرمانی در منزل برای بیماران ام اس از دیگر خدمات مرکز درمان ام اس دکتر صابر می باشد.
بهترین وسایل کمکی برای افراد مبتلا به ام اس
علائم ام اس گاهی اوقات می تواند در زندگی روزمره شما اختلال ایجاد کند و کارهایی قبلاً ساده بودند را چالش برانگیزتر کند. ابزارها یا تجهیزات مناسب می توانند به شما در غلبه بر برخی از این موانع کمک کنند. اگر به مولتیپل اسکلروزیس مبتلا هستید، استفاده از وسایل کمکی و تجهیزات پزشکی بادوام می تواند به شما کمک کند مستقل بمانید و کارهای روزمره را آسان تر انجام دهید. می توانید این اقلام را بخرید، اجاره کنید یا قرض بگیرید. متخصصان تشخیص و درمان ام اس می توانند به شما کمک کنند تا تصمیم بگیرید به چه تجهیزاتی نیاز دارید. برای افراد مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس تجهیزات تخصصی می تواند بهبود مثبتی در تحرک و عملکرد روزمره ایجاد کند. متخصصان خدمات ارزیابی را برای کمک به شما در انتخاب مناسب ترین تجهیزات و وسایل کمکی برای نیازهایتان ارائه می دهد. تجهیزات و وسایل کمکی مناسب به افرادی که در انجام فعالیت های روزمره مشکل دارند، کمک می کند تا به عملکرد خود ادامه دهند و فعالانه در زندگی شرکت کنند. تجهیزات و وسایل کمکی ام اس می توانند:
-استقلال، ایمنی، مشارکت اجتماعی را ترویج کرده و کیفیت زندگی را بهبود بخشند.
-به شما کمک کنند تا حس کنترل بر زندگی خود را دوباره به دست آورید یا حفظ کنید.
-به شما کمک کنند تا در خانه خود زندگی کنید.
طیف گسترده ای از وسایل کمکی برای غلبه بر موانعی که در زندگی روزمره شما اختلال ایجاد می کنند، وجود دارد. در واقع، ممکن است از میزان در دسترس بودن آن ها شگفت زده شوید. در اینجا فقط چند نمونه آورده شده است:
-وسایل کمکی راه رفتن مانند واکر، عصا یا چوب دستی، اسکوتر های موتوری و ویلچر.
-تجهیزات تطبیقی برای وسیله نقلیه شما مانند کنترل های دستی و فرمان های تخصصی با چرخش آسان برای کمک به ادامه رانندگی.
-تجهیزات تطبیقی برای خانه شما شامل صندلی های دوش، میله های دستگیره و رمپ های آستانه.
-وسایل آشپزخانه و ابزارهای پخت و پز مانند دربازکن های برقی شیشه و قوطی.
-ابزارهای بینایی و خواندن مانند مانیتور های بزرگ تر، برنامه های صفحه خوان و منشور برای عینک های طبی شما برای از بین بردن دوبینی.
-تجهیزات محل کار مانند صندلی های قابل تنظیم و تکیه گاه های ساعد، ماوس ارگونومیک و صفحه کلید های با کلید های بزرگ.
مهم است که توسط یک متخصص کاردرمانی ارزیابی شوید که عملکرد فیزیکی شما را ارزیابی کرده و تجهیزات یا وسایل کمکی مناسب را توصیه کند.
تجویز وسایل کمکی حرکتی برای بیماران ام اس
وسایل کمکی برای ام اس ممکن است بعضی عملکرد ها را بهبود بخشد اما باعث کاهش بعضی دیگر شود. برای مثال ارتز ( AFO) میتواند تعادل استاتیک را در مبتلایان به ام اس که مشکل قدرتی و اختلال تعادل خفیف دارند، افزایش دهد، در حالی که زمانی که فرد ۱۰ متر راه می رود محدودیت تعادل داینامیک برای او ایجاد می شود. پیشگیری از افتادن هدف مهمی در توانبخشی ام اس است، به ویژه هنگامی که افتادن و ترس از آن به تغییر حرکت و کاهش مشارکت منجر شود. بهبودی در تعادل استاتیک و داینامیک، فاکتور اصلی در کاهش افتادن محسوب می شود. علاوه بر آن، ارزیابی خطرات موجود در منزل به منظور کاهش افتادن بررسی شده و مشاوره انجام می شود. توجه به این نکته ضروری است که درمانگر می بایست به حفظ انگیزه مراجع کمک کند و نقاط مثبت و پیشرفت ها را به مراجع یادآوری کند تا مشارکت کافی مراجع در بهبود تعادل، روند درمان را تسریع بخشد.
نکات کلیدی جهت شروع تمرینات فیزیوتراپی در بیماران ام اس
- پیدا کردن مرکز مشکل: پیش نیاز شروع برنامه تعادلی بیمار ام اس ،یافتن مرکز مشکل است، به این معنا که دکتر ام اس می بایست تمامی عضلات را با روش ( MMT ) مورد ارزیابی قرار داده و لیستی از تمامی عضلات دچار اسپاسم و ضعف تهیه نماید. لیست برای بهبود تعادل بیمار ام اس، بسیار کمک کننده است. بسیاری از این مراجعان برای رهایی از عوارض و محدودیت های اسپاسم عضلات به دنبال تزریق بوتاکس میروند. مخصوصاً در بعضی موارد اگر بوتاکس به عضلات اداکتور ران و یا همسترینگ تزریق شده باشد، به این علت که این عضلات در حفظ تعادل ایستاده دخیل هستند،اختلال تعادلی شدیدی در برد قابل مشاهده است. بنابراین نام عضلاتی که در گذشته یا اخیراً تزریق بوتاکس داشته اند اینکه چند وقت از این طریق میگذرد را هم به لیست خود اضافه کنید زیرا ممکن است اولویت تقویت عضلانی در فیزیوتراپی بیماران ام اس با این عضلات باشد. پس از تهیه لیست، عضلات را جهت برنامه افزایش قدرت و تحمل عضله در تمرینات حرکتی فیزیوتراپی اولویتبندی کنید.
- توجه به آنتاگونیست نه فقط آگونیست: مشکل بسیاری از درمانگران در بی نتیجه ماندن روند تمرینات حرکتی فیزیوتراپی در ام اس ، توجه صرف به عضلات آگونیست و غفلت از عضلات آنتاگونیست می باشد. برای مثال، مراجعه نمی تواند هنگام نشستن لب تخت کمر خود را صاف نگه داشته و حالت کایفوز همچنین در اکستنت کردن کمر با ضعف مواجه است. اگر با هدف بهبود تعادل مراجع در حالت نشسته، اکستانسورهای تنه را مورد ارزیابی قرار داده و به دلیل وجود ضعف در آن ها، صرفاً بر روی آگونیست یعنی اکستانسورهای تنه تمرکز شود از روند درمان نتیجه کافی حاصل نخواهد شد. اما اگر با بررسی فلکسورهای تنه، ضعف این عضلات مشخص شد، تقویت این عضلات نیز باید در برنامه فیزیوتراپی ام اس گنجانده شود. علت این امر آن است که در حالت نشسته لب تخت اکستانسور های تن به صورت انقباض کانسترینگ و فلکسورهای تن همزمان به صورت اکسنتریک در حال انقباض هستند تا بتوانند کمر را در وضعیت صاف نگه دارند. تقویت سرفه آگونیست ها ( در اینجا اکستانسور های تنه) باعث میشود مراجع کمر خود را تا حدی به سمت بالا بیاورد ولی قادر به حفظ وضعیت صاف کمر نباشد. به همین خاطر می بایست تمرینات تقویت عضلات هم بر روی عضلات آگونیست (در این مثال اکستانسور های تنه) و هم-در صورت ضعف-بر روی عضلات آنتاگونیست (در این مثال فلکسور های تنه) انجام شود .
از تمرینات تعادلی برای بیماران ام اس سطح پایین شروع کنید. طبق نظر برتا بوبت زیربنای تعادل ایستاده، کسب تعادل در حالت نشسته، توانایی دو زانو ایستادن، دو زانو راه رفتن و حفظ حالت یک زانو جلو و یک زانوی عقب (در حالتی که فرد روی زانوها ایستاده) می باشد. بنابراین اگر هدف، بهبود تعادل مراجع در حالت ایستاده است باید ابتدا به بهبود تعادل در وضعیت های پایه پرداخت. در هر یک از این وضعیت ها بهتر است از تمرینات استاتیک به سوی تمرینات داینامیک پیشروی کرد. برای مثال اگر هدف کوتاه مدت، کسب تعادل در حالت دو زانو است تمرینات استاتیک مثل توانایی حفظ خود در حالت دو زانو با چشم باز و بعد با چشم بسته میباشد. تمرینات داینامیک مانند اینکه مراجع توپ سی پی را در دست گرفته و به زمین بزند و مجدداً بالای سر ببرد و یا با حفظ تعادل توپ را یکبار از زیر زانوی راست و بار دیگر از زیر زانوی چپ عبور دهد. بهتر است در درجه بندی تمرینات، ابتدا لترال شیفت مراجع در حالت استاتیک تقویت شود و سپس از طریق قرار دادن مت زیر یک زانو ، سطح را بی ثبات کرده و تمرینات داینامیک از او خواسته شود.
معیارهای انتخاب وسیله کمکی
انتخاب وسیله کمکی مناسب برای بیماران ام اس، یک تصمیم حیاتی است که مستقیماً بر استقلال حرکتی، ایمنی و کاهش پیشرفت ناتوانی تأثیر میگذارد. پنج معیار کلیدی در این انتخاب باید مدنظر قرار گیرد:
۱. سطح ناتوانی (EDSS):
اگر نمره EDSS شما زیر ۴ است (ضعف خفیف پاها)، عصا یا واکرهای سبک بدون چرخ کافیاند.
برای نمره ۴ تا ۶٫۵ (ضعف متوسط با اختلال تعادل)، واکرهای چرخدار با ترمز دستی و ویلچرهای سبکوزن توصیه میشوند.
در نمرات بالای ۷ (ناتوانی شدید)، ویلچرهای الکتریکی با پشتیبانی قفسه سینه ضروری است.
۲. شرایط فیزیکی فردی:
قدرت دستها: اگر ضعف عضلات دست دارید، وسایل با دستههای ضخیم و نرم (مثل دستههای ژلهای) از لغزش جلوگیری میکنند.
تعادل: بیمارانی که اسپاسم پا دارند، به واکرهای چرخدار با پایههای پهن (برای جلوگیری از واژگونی) نیازمندند.
۳. محیط زندگی:
خانههای با پلههای باریک: ویلچرهای تاشو با عرض کمتر از ۶۵ سانتیمتر.
سطوح ناهموار (حیاط، خیابان): واکرهای سهچرخه با چرخهای لاستیکی ضخیم.
۴. وزن کاربر و تحمل وسیله:
تحمل وزن واکرها معمولاً ۱۱۰-۱۵۰ کیلوگرم است. اگر وزن شما بالاتر است، از مدلهای فولادی (نه آلومینیومی) استفاده کنید.
وزن خود وسیله: ویلچرهای آلومینیومی (۸-۱۲ کیلوگرم) برای جابجایی آسانتر از فولادی (۱۵-۲۰ کیلوگرم) هستند.
نتیجهگیری:
در این مقاله، دکتر صابر به بررسی وسایل کمکای ضروری برای بهبود کیفیت زندگی بیماران اماس پرداخته و تأکید میکند که این تجهیزات نه تنها ابزاری برای جبران محدودیتها، بلکه عامل کلیدی در حفظ استقلال، ایمنی و توانمندی افراد هستند. همانطور که ایشان اشاره میکنند، انتخاب وسایلی مانند عصاهای هوشمند، واکرهای تاشو، صندلیهای چرخدار سبکوزن، و تجهیزات تطبیقی خانه (دستگیرههای ارگونومیک، نردههای حمام) باید با توجه به پیشرفت بیماری، سطح خستگی، و نیازهای فردی انجام شود تا از افتادن، تحلیل عضلانی و وابستگی بیمورد جلوگیری گردد.
دکتر صابر خاطرنشان میسازد که استفاده بهموقع از این وسایل، مانع هدررفت انرژی بیماران در فعالیتهای روزمره شده و آنها را برای مشارکت در درمانهای اصلی مانند فیزیوتراپی آمادهتر میکند. ایشان همچنین بر نقش حیاتی تیم درمان (فیزیوتراپیست، کاردرمانگر) در تجویز و آموزش صحیحِ کاربرد این ابزارها تأکید دارند، چرا که یک وسیله نامناسب میتواند به جای کمک، باعث آسیب شود.
در نتیجه، پذیرش این وسایل به عنوان همراهان توانمندساز—نه نشانهای از ناتوانی—ذهنیت بیماران را تغییر داده و به آنها جسارت میدهد تا با وجود چالشهای اماس، زندگی پویا و ایمنی داشته باشند
منابع:
nationalmssociety.org
msqld.org.au
سوالات متداول:
1. آیا استفاده طولانیمدت از ویلچر باعث ضعف عضلات میشود؟
بله، اگر بدون برنامه فیزیوتراپی باشد. ترکیب استفاده از ویلچر + تمرینات مقاومتی روزانه (با باند کشی) از تحلیل عضلات جلوگیری میکند.
2- بهترین عصا برای بیماران ام اس با لرزش دست کدام است؟
عصاهای چهارپایه (Quad Cane) با پایهی پهن و دستههای ضد لرزش (مثل مدلهای DRIVE Medical) تعادل را ۴۰% بهتر از عصاهای معمولی افزایش میدهند.