مرکز کاردرمانی درکی حرکتی به صورت تخصصی در زمینه مهارت های حسی حرکتی کودکان فعالیت می نماید. تمرینات ادراکی حرکتی در کودکان موجب بهبود مهارت های هماهنگی حرکتی و هماهنگی چشم و دست کودکان می گردد. توانبخشی دکتر صابر با تجربه بالا در زمینه کاردرمانی جسمی و کاردرمانی تاخیر حرکتی کودکان با تاخیر حرکتی و مشکلات یکپارچگی حسی با طرح برنامه درمانی مناسب و استفاده از تجهیزات پیشرفته روز دنیا را مورد درمان قرار می دهد. سنسوری روم، کاردرمانی حسی حرکتی، مکانوتراپی از ابزارهای موثر این مرکز می باشد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
کاردرمانی درکی حرکتی
– یکپارچگی بینایی- حرکتی: تعامل بین مهارتهای دیداری، مهارتهای ادراکی – دیداری و مهارتهای حرکتی است.
– عملکرد دست شامل:
- Reach: Ext به دور از بدن برای گرفتن یا گذاشتن
- Grasp: دستیابی به اشیا با دست / نگه داشتن اشیا با دست
- Carry: انتقال اشیای قابل حمل با دست از مکانی به مکانی دیگر
- Voluntary release (رها کردن ارادی): Ext کردن انگشتان جهت رها کردن اشیای قابل حمل در زمان و مکان مشخص
- In-hand manipulation (دستکاری اشیا در دست): تطابق / حرکت اشیا با دست
- Bimanual skills (مهارتهای دو دستی): استفاده هماهنگ از دو دست به طور متوالی یا همزمان به منظور انجام فعالیت
کاردرمانی درکی حرکتی و تکامل عملکرد دست
عوامل فرهنگی – اجتماعی
– این عوامل اگرچه در رشد مهارتهای پایه ای دست تاثیر ندارند اما در مهارتهای دستکاری پیچیده نقش دارند. (مانند کودکی که فقیر است و از مداد استفاده نمیکند و مهارت استفاده از آن را نمیآموزد.)
– کودکان با فرهنگ کشورهای شرقی قدرت دست کمتر اما مهارتهای ظریف بیشتر نسبت به کودکان کشورهای غربی دارند.
– با بالغ شدن عملکرد دست در الگوهای گرفتن و رها کردن: هماهنگی چشم و دست، رشد پراکسی و سپس هماهنگی مهارتهای برنامهریزی حرکتی و ادراکی – دیداری رخ میدهد.
عملکردهای حسی – پیکری
– عملکردهای حسی- پیکری در حرکات مجزای شست و انگشتان حیاتی است (در حرکات دقیق و ماهرانه دست و انگشتان مهم است).
– ادراک لامسه در 6 ماهگی پدیدار میشود: در این سن مهارت گرفتن و رها کردن نابالغ است.
– ادراک لامسه شامل: درک بافت، درک شکل، درک سختی اشیا از طریق لمس فعال است و تا سن 5 و 6 سالگی بالغ نمیشود.
– پیش نیاز ادراک لامسه، دستکاری اشیا در دست است.
– کودک در 6 ساله توانایی شناسایی اشیای 3 بعدی متداول را به همراه تمام ویژگی های اشیا فقط با لمس فعال را دارد (یعنی بدون کمک بینایی و سایر حواس).
– در صورتی که کنترل حرکت انگشتان آسیب ببیند؛ دریافت و استفاده از اطلاعات مختل میشود و فرد در رها کردن و گرفتن دچار مشکل میشود. به عبارتی چون اطلاعات لامسه به خوبی دریافت نمیشود عملکردهای حسی پیکری هم مختل میشود.
– ارزیابی عملکرد حسی پیکری در کودکان زیر 4 سال و کودکان بیمار مشکل است.
– هر چقدر فرد دستکاری کمتری داشته باشد، عملکرد حسی پیکریاش ضعیفتر میشود و مشکلاتی در هماهنگی، زمان و سرعت پاسخ و وارد کردن نیروی بیش از حد یا نیروی کم حین نگه داشتن اشیا به وجود میآید.
– مشکل در عملکرد حسی پیکری در CP و DCD (اختلال هماهنگی رشد) شایع است.
ادراک دیداری و شناخت
یک کاردرمان با بررسی روند رشد کودک به درمان حرکتی می پردازد.
– کودک در 4 ماهگی از بینایی به عنوان حس غالب برای جهتدهی بازو و حرکاتش استفاده میکند.
– رشد دیداری- حرکتی نیازمند بالغ شدن reach دقیق است که در حدود 6 ماهگی رخ میدهد.
– استفاده از ادراک بینایی و لامسه برای هدایت reach و حمل اشیا و قرار دادن اشیا در 6 ماه اول رخ میدهد.
در 9 ماهگی کودک با استفاده از یکپارچگی دیداری- حسی پیکری حرکت دستش را هدایت میکند. یعنی کودک با ترکیب این حواس حرکات بازو و دستش را پیشبینی میکند.
– رفتار اکتشاف دستی زودهنگام در رشد مهارتهای دیداری- فضایی مهم است.
– دستکاری اشیا در سنین 6 تا 12 ماهگی موجب درک روابط فضایی میشود، یعنی در 9 الی 10 ماهگی کودک موقعیت دست خود را مطابق با افقی یا عمودی بودن اشیا تنظیم میکند و دست خود را بر حسب محدب و مقعر بودن اشیا شکل میدهد.
– طی سال دوم کودک یک اشیا را به اشیای دیگر به طور دقیقتر و هدفمندتر ربط میدهد.
– قبل 18 ماهگی کودک با پیشبینی وزن اشیا حرکت خود را تطابق میدهد.
– در نیمه‌ی دوم سال اول حرکات دستش را بر حسب ویژگیهای اشیا (اندازه، شکل و جنس اشیا) انطباق میدهد.
– با افزایش کنترل توجه و رشد استراتژیهای حل مسئله: کنترل دو اشیا به طور همزمان کودک بهبود مییابد:
- در 15 ماهگی با یک دست اشیا را نگه داشته و با دست دیگر آن را دستکاری میکند.
- در 18 الی 20 ماهگی دو تا چند اشیا را با هم دستکاری میکند.
- با افزایش مهارتهای توجه و برنامهریزی: استفاده از دو دست برای دستکاری اشیا بیشتر میشود.
یکپارچگی اسکلتی – عضلانی در کاردرمانی
– عملکرد موثر دست به حرکت مناسب گروه عضلات دیستالی که قوس پالمار را کنترل میکنند بستگی دارد
– قدرت کافی عضلانی برای شروع تمام انواع grasp و حفظ آنها حین بلند کردن و حمل کردن ضروری است. این قدرت در سراسر سنین پیش از مدرسه و نوجوانی به طور تدریجی رشد میکند.
– کودکان با ضعف عضلانی در فعالیتهای manipulation عملکرد بهتری نسبت به مهارتهای درشت، جابجایی اشیا و … دارند.
– ناکافی بودن قدرت کودکان به صورت موارد ذیل بروز میکنند:
- ناتوانی در EXT انگشتان یا حرکت آپوزیشن شست
- ناتوانی در flex انگشتان
- ناتوانی عضلات اینترنسیک
- ناتوانی در MP flex و IP EXT
– کودکی که دارای قدرت Fair (امتیاز 3 در MMT) است الگوی grasp را دارد اما جسم را بر خلاف جاذبه نمیتواند بلند کند.
– تاثیر ناهنجاریهای تون عضلانی در عملکرد دست:
- تون بالا: محدودیت ROM و کنترل ضعیف
- تون پایین: ROM بیش از حد و کاهش ثبات
- تون متغیر: کودک ROM کامل دارد و ثبات مفصلی تنها در انتهای دامنه حرکتی (در full flex و ful Ext) وجود دارد و کنترل حرکت کاهش مییابد.
کاردرمانی درکی-حرکتی، با تمرکز بر تقویت ارتباط میان ادراک حسی و عملکرد حرکتی، نقش بسیار مهمی در توسعه مهارتهای جسمی و شناختی کودک ایفا میکند. همان‌طور که ما مشاهده کردیم، این نوع درمان با ابزارهایی نظیر توپ، تخته تعادل، بازی‌های فضایی-زمانی و تمرینات پیچیده چشم–دست، به بهبود تعادل، هماهنگی عضلانی، توجه، حافظه و حتی مهارتهای نوشتاری و خواندن کمک شایانی میکند. این فرآیند، از طریق جذب و پردازش مؤثر اطلاعات حسی توسط مغز، باعث شکل‌گیری اتصالات نورونی جدید و تقویت سیناپس‌ها میشود که به‌نوعی زیرساخت یادگیری و توان‌مندی‌های حرکتی کودک را فراهم می‌آورد
بدون شک، مداخله در زمان مناسب، شخصی‌سازی فرآیند درمان و ترکیب تمرینات خانگی با جلسات تخصصی در کلینیک—مانند آنچه در مرکز دکتر صابر ارائه میشود—می‌تواند تأثیرگذاری درمان را دوچندان نماید. در نهایت، هدف نهایی این رویکرد، ارتقای کیفیت زندگی، تسهیل یادگیری مدرسه‌ای و افزایش اعتماد به نفس کودک است. با توجه به اهمیت کاردرمانی درکی-حرکتی، والدین و متخصصان نباید نسبت به آغاز برنامه درمانی مناسب غفلت کنند و باید مسیر منظم، هدفمند و همراه با پایش منظم را پی‌گیری نمایند.
سوالات متداول:
1- کاردرمانی درکی حرکتی برای چه کودکانی توصیه میشود؟
مناسب کودکانی با اختلالات پردازش حسی، اوتیسم، بیشفعالی، اختلال یادگیری، دیسپراگزی و فلج مغزی است، چرا که در هماهنگی حسی-حرکتی اختلال دارند
2- اهداف اصلی کاردرمانی درکی حرکتی چه هستند؟
افزایش تعادل، هماهنگی بینایی-حرکتی، مهارتهای ظریف، تقویت حافظه حرکتی و واکنش سریع به محرکها