عواقب بیماری ام اس| عاقبت بیماری ام اس | توانبخشی در ام اس |مرکز درمان ام اس دکتر صابر

ام اس یک بیماری دژنرتیو عصبی می باشد که ممکن است هر عضو از بدن را درگیر کنند. عاقب بیماری ام اس بسته به محل درگیری عصبی متفاوت می باشد. عوارض ام اس از مشکلات بینایی، گفتار تا اختلالات حرکتی متفاوت است. مشکلات حرکتی از مهمترین عواقب بیماری ام اس می باشد که بسیاری از بیماران را درگیر می کند. مرکز تشخیص و درمان ام اس دکتر صابر با در اختیار داشتن امکانات کامل توانبخشی بیماران ام اس شامل کاردرمانی ام اس و گفتاردرمانی ام اس به درمان عوارض و عواقب ام اس در بیماران می پردازد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

از عواقب مهم ام اس که توسط  دکتر ام اس مورد ارزیابی و درمان قرار می گیرد مشکلات حرکتی، اختلال در راه رفتن و مشکلات تعادلی بیمار می باشد که موجب افت استقلال فرد و خانه نشینی بیمار می گردد. این امر به مرور بیمار ام اس را از ادامه فعالیت های شغلی بازمیدارد و باعث افسردگی و گوشه گیری آنان می شوند.

عواقب بیماری ام اس (عواقب حرکتی، تعداد افتادن، مشکلات حرکتی)

1. اختلالات حرکت: محققان طی مطالعه ای اثر ام اس را بر حرکت بیش از ۱۸۰۰ نفر مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه رسیدند که افراد با انواع ام اس به طور متوسط بعد از 33.1 و 13.4 سال باید از ویلچر استفاده کنند. در مطالعه دیگر که با تمرکز بر اختلالات حرکتی بر ۷۰۳ فرد مبتلا به ام اس انجام شد نشان داد که 52.2 درصد از این افراد عصا 63.4 درصد ویلچر دستی، 36.7 درصد ویلچر برقی و 32.2 درصد اسکوتر استفاده می‌کردند.
2. تعداد افتادن: مطالعات نشان داده‌اند که مبتلایان به ام اس در مقایسه با افراد سالمند و همچنین نسبت به کسانی که دچار سکته شده‌اند، به میزان بیشتری افتادند را تجربه می‌کنند (حدود 1.3 تا 1.4 تجربه یک افتادن در طول یک ماه در مقایسه با افرادی با سایر بیماری‌های نورولوژی کال) .همچنین پژوهش ها حاکی از آن است که افراد نسبت به مراجعان دچار پارکینسون به میزان کمتری دچار افتادن می‌شوند.
3. فاکتورهای خطر: فاکتور خطر در واقع ویژگی،شرایط یا محیطی است که احتمال افتادن شخص مبتلا به ام اس را افزایش می دهد.افرادی که در مورد اختلال تعادل و تجارب حرکتی خود نگران هستند،بیشتر افتادن را تجربه می‌کنند. ماهیت افتادن غیر یکنواخت است و با علائم شناختی،اختلال عملکرد مثانه، بدتر شدن علائم در طول سال گذشته و مذکر بودن،افزایش می یابد. ارزیابی تعادل از طریق تست های تعادلی برگ، ( TUG ) و مقیاس 12 آیتمی راه رفتن ام اس سنجیده می شود. فاکتور های خطر دیگری که مرتبط با افتادن هستند عبارتند از سابقه افتادن ،استفاده از وسیله کمکی،نمره ( EDSS ) و اختلالات حس عمقی. در بعضی مطالعات به این نتیجه رسیدند که ۲۵ درصد از تجربه‌های افتادن در آشپزخانه یا حین فعالیت های تمیز کردن و ۴۳ درصد بعد از ظهر ها اتفاق می افتند. شکستگی هیپ اندام تحتانی آسیب‌های بسیار شایع ناشی از افتادن مبتلایان به ام اس هستند ( 52 درصد از کل شکستگی ها) که معمولاً با آسیب بافت نرم (کشیدگی،دررفتگی و ورم کردن) همراهند.
4. ترس از افتادن و اعتماد در تعادل: اختلالات تعادلی منجر به ترس از افتادن،کاهش اعتماد فرد به تعادل،تمایل به ساکن و بی حرکت بودن،کاهش سطح فعالیت جسمانی و کاهش خودکارآمدی در طول فعالیت های ضروری روزمره می شود. در ام اس ترس از افتادن با افتادن مرتبط میباشد. اعتماد به تعادل با استفاده از چند ابزار مورد ارزیابی قرار می گیرد. مقیاس ( ABC ) در چندین مطالعه برای ارزیابی اعتماد به تعادل استفاده شده است. در مقیاس ( ABC ) از شرکت کنندگان واسطه می شود تا به ۱۶ آیتم پاسخ دهند که به وسیله مقیاس نمره دهی از صفر تا صد درصد امتیاز داده می شود. سوال تکراری در کنار هر  آیتم این است که چگونه تعادل تان را از دست می‌دهید یا بی ثبات می شوید. مثالهایی از آیتم ها شامل راه رفتن پیرامون خانه،بالا و پایین رفتن از پله ها،کم شدن و برداشتن کفشش از روی زمین،ایستادن روی صندلی و دسترسی به اشیا اطراف،قدم گذاشتن و خارج شدن از پله برقی می باشد.

عاقبت ام اس و مشکلات تعادلی

شیوه ارزیابی سیستم تعادلی بر اساس سه جزء می باشد:

تاریخچه کلی

اولین جزء ارزیابی تعادل،جمع آوری اطلاعات در مورد توانایی شخص در انجام فعالیت‌های روزمره زندگی است. این اطلاعات هم از شخص و هم از مراقب با توجه به زمینه اجتماعی، سایکولوژیکال و محیطی گرفته می‌شود که ممکن است با اختلالات تعادل مرتبط بوده یا تداخل داشته باشد. جمع آوری اطلاعات در مورد شرایط، مکان و زمان هر افتادنی که گزارش می‌شود، نیازمند توجه می باشد. آنچه که شخص در هنگام افتادن انجام میدهند و تجربه هر علامتی مثل سرگیجه یا لرزش باید ثبت شود. مقیاس های زیر برای افراد سالمند به کار رفته اما در مطالعات مربوط به ام اس نیز استفاده می‌شود.

مقیاس ( FES ) درجه اعتماد فرد در انجام چندین فعالیت روزمره بدون افتادن را ارزیابی می کند که شامل ۱۶ آیتم راه رفتن بر سطح شیب دار،ملاقات دوستان یا اقوام،رفتن به محیط اجتماعی یا رفتن به یک مکان شلوغ می باشد.نمره های بالا بازتاب کننده اعتماد بیشتر در توانایی انجام فعالیت‌ها بدون افتادن است. در بین سالمندان نمره پایین تر از ۷۰ در مقیاس ( FES ) نشان دهنده ترس زیاد از افتادن خواهد بود.

در مقیاس ( ABC ) سطح اعتماد به تعادل در حین انجام شش و فعالیت روزمره ارزیابی می شود. مقیاس  هم فعالیت های درون منزل و هم بیرون منزل را ارزیابی نمره کامل 100 است که نشان دهنده سطح اعتماد بالا میباشد. روایی آزمون – باز آزمون مقیاس ( ABC )  در افراد مبتلا به ام اس 0.93 گزارش شده و مرتبط با تست های مختلف و تعادل استاتیک و داینامیک نمره کل پایین‌تر از ۷۵ در افراد سنین 7.6+- 65.6 غیر نرمال تلقی می‌گردد.

پزشکان علاقه‌مند به درک سطح توانایی فرد و عواقب بیماری ام اس، از ( DHI ) که یک مقیاس چند بعدی خود اجرایی است،استفاده می‌کنند. این مقیاس سطح ناتوانی جسمانی، احساسی و عملکردی را کمی سازی می کند. دامنه نمرات از صفر تا صد به معنای سطح بالای ناتوانی و نقص می باشد. اعتبار آزمون-باز آزمون این مقیاس در مبتلایان به ام اس 0.90  بود و ارتباط ضعیف آن با تستهای تعادل استاتیک و داینامیک گزارش شده است.

دو مقیاس نهایی برای درک توانایی افراد برای اجتناب از افتادن و مقابله با آن در صورت اتفاق،مفید است. مقیاس ( FCS ) نیازمند این است که شخص حس کنترل خود را برای پیشگیری از افتادن بسنجد،که شامل چهار آیتم در یک مقیاس پنج نمره ای است که یک نشان دهنده کاملاً مخالف و ۵ کاملا موافق است. کسب نمرات بالا نشان دهنده حس کنترل بیشتر برای پیشگیری از افتادن است. نمرات بالاتر نشان دهنده اعتماد فرد به خودش در مدیریت خطر افتادن خواهد بود.

ارزیابی مهارت های عملکرد و عاقبت ام اس

جزء دوم ارزیابی بر مهارت های عاقبت بیماری ام اس تمرکز دارد. اختلالات تعادل می توانند در انجام تکالیف در طول فعالیت های روزمره مشکل ایجاد کنند. برای مثال مشکل رفتن به خرید می تواند به دلیل مشکل در حرکت از ویلچر به ماشین یا در راه رفتن و چرخش سر برای دیدن اطراف باشد. تست های مبتنی بر عملکرد می‌توانند به درمانگر کمک کنند تا با مهارت های فردی مرتبط با کنترل تعادل را ارزیابی کند. مشاهدات بالینی اطلاعات بیشتری را فراهم می کند. در کل افراد با اختلالات تعادل در وضعیت ایستاده یک سطح حمایتی وسیع‌تر، فلکسیون در سطح هیپ، مچ و زانو و تنه اغلب به سمت جلو خم میشود. الگوی راه رفتن به وسیله چهار فاکتور زیر مشخص می‌شود:

1. افزایش فلکسیون هیپ و پلانتار فلکسیون مچ پا در تماس پاشنه برای کاهش فاصله بین مرکز ثقل و زمین.
2. کاهش سرعت،گام های کوتاه،افزایش زمان حمایت دو پا روی زمین در هنگام افزایش سرعت.
3. انقباض عضلات آگونیست و آنتاگونیست برای افزایش سفتی مفصلی.
4. کاهش حرکات سر و تنه به صورت کلی،اگرچه بعضی از شرکت‌کنندگان آتاکسی محوری نشان می‌دهند.

علاوه بر مشاهده، از مقیاس هایی که اجازه استانداردسازی ارزیابی و احتمال نمره دهی و مقایسه عملکرد مشخص در طول زمان را می‌دهند، میتوان استفاده نمود. برای مثال ( Equiscal )، ( six step spot) برای ارزیابی اختلالات تعادل در مبتلایان به ام اس طراحی شده اند. ابزارهای ( BBS ) و ( Dynamic ) ( Gait index ) برای سنجش عملکرد در تکالیف تعادلی استاتیک و داینامیک استفاده می شوند. هر دو مقیاس فراهم کننده نمره کلی هستند، اما آنالیز هر آیتم می‌تواند برای کاربرد آن در برنامه درمان و کمک به مشکل تعادل مفید باشد. مقیاس ( BBS ) یک ابزار روا و پایا برای مبتلایان به ام اس بوده آیا قادرند حداقل ۳۰ ثانیه بدون حمایت بایستند  یا خیر. مراجعان ام اس در آیتم هایی که نیازمند تعادل ایستاده بر سطح حمایت کوچک و در طول انتقال وزن در سطوح داخلی و خارجی هستند، عملکرد ضعیف تر از خود نشان می‌دهند. آسیب های حسی و وستیبولار به وسیله عملکرد ضعیف در تکالیفی که سر درگیر است و در تکالیف نیازمند چرخش کل بدن مشخص می شود. ۸ تکلیف این مقیاس شامل راه رفتن با چرخش سر،راه رفتن با حمل اشیا،راه رفتن پیرامون اشیا و بالا رفتن از پله می باشد. عملکرد توسط یک مقیاس ۴ نمره های سنجیده می‌شود. بر طبق مطالعات عاقبت ام اس انجام شده، آسیب کنترل سر و تنه باعث می شود که هنگام به چالش کشیده شدن اطلاعات بینایی و وستیبولار به وسیله حرکت سر،حفظ تعادل دچار مشکل شود.

ارزیابی استراتژی های حسی-حرکتی استفاده شده در انجام تکالیف

سیستم های آنالیز حرکت و صفحات استابلیومتریک برای ارزیابی مهارت های تعادلی در طول تکالیف استاتیک و راه رفتن، حالت ایستاده و استاتیک استفاده می شوند. صفحات استابلیومتریک برای درک عملکرد تعادل،استراتژی های حسی،حرکتی و تعریف آسیب های حسی،حرکتی استفاده می شوند. برای ارزیابی تعادل استاتیک معمولاً افراد می بایست بدون حرکت برای 20-60 ثانیه بایستند. این وسیله وضعیت فشار مرکزی ( COP ) در ایستادن آرام را ارزیابی می‌کند که نشان دهنده وضعیت وزنی فرد در سطح حمایتی او می باشد. لرزش سر می تواند منجر به مشکلاتی در جمع آوری اطلاعات بینایی-وستیبولار معتبر شود. اگر نوسان  ( COP ) در جهت جلو-عقب نسبت به محور داخلی-خارجی بالاتر باشد،بیانگر افزایش بی ثباتی در صفحه ساژیتال است. حرکات ( COP ) فراهم کننده اطلاعات مهمی برای استراتژی های استفاده شده برای کنترل تعادل است. برای مثال،ضعف اندام تحتانی چپ نشان‌دهنده تمایل به سمت راست می باشد.